Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 48, 29 November 1918 — HAUOLI NA MA'I NO KA PAU O KE KAUA. [ARTICLE]

HAUOLI NA MA'I NO KA PAU O KE KAUA.

E Mr. Lunahoopouopono, aloha pumehana hoi kaua: —E oluolu oe ame ka elele mama a kaua, e aha'i aku ma na kapakai o ka aina aloha o Hawaii, mai ka hikina a ka la i Kumukahi a pulelo loa aku i ka mole olu o Lehua, i na meahou o ke kahua ma'i o Kalaupapa. .He nui wale na mea liou o Kalaupapa nei, aka, aole e hiki ia*u ke huai pau loa aku i keia.wa, aka, e hookaulua iki paha a kekahi wa aku, i noke ana na kini makamaka o kaua i ka hoonuu ' a mamae ka iwi aoao. ■ O ka meahou ano nu-i wale no a'u e ha'i aku ai ia oe, o ia keia: Ma ke kakahlaka nui wale o ka lā i nehinei (Poakahi) mamua o ka lele ana o na manu mai ko lakou mau haka mai, ua ikeia aku la ke kauka o ke kahua ma'i nei, ma kona kaa ,e holoke ana i uka i kai, & i o ia nei, a i ka ninau pono anA aku, ua lia'iia mai la ka lono hauoli, ''Ua pau ke kaua a ua haawipio o Kelemania." Elike me ka anapu ana a ka uwila i ,ka n< T a o kfe anoano liula o ke ahiahi, pela iho la no ka pahola ana aku o ka lono hookalakupua me ka hikiwawe, a emoole aia na >kane, ame na wahine no hoi e puuluulu ae ana a puuluulu aku ana, e lululima ana, e hipa-hipa huro ana. Oili mai la no hoi kekahi poe me na aahu i hawele pu ia iho me na kahakahana o ka hae hokji; aia hoi poe ma na otomobile me na kaula kani o uwe hone, aia hoi na keiki u'i o ua aina kameha'i nei maluna o ko lakou mau lio, e kainepu ana ma na alanui, e hooho ana me na leo o ka hauoli, "Ua pau ke kaua, a uaViaawipio o Kelemania." Ua kani-ke mai lai no hoi na bele o . na luakini ekolu e ku nei maanei, oiai hoi ka hale wili poi e hoike mai ana ma ke kani loihi ana o kona oeoe, *' aole he ai poi ana iloko o ia mau hora." Ua ha'iia mai la no hoi ka lono ua makemakeia na makaainana apau e akoakoa ae ma ka Hale Hoolaulea o Kalaupapaj> no ke komo pu ana aku ma ke ke hiki aku i ka hora 12 oke awakea. Mahope aku oka liora 9, he wa hoomakaukau ia no ke komo ana aku ma keia ka'ihuaka'i hauoli. Mai poina ka hoi ia'u na makapo o ka Bay View Home. Oia hoi keia: Aole i liuliu loa mahope iho o ka laha ana aku o ka lono hauoli ma na kihi eha o ke kulanakauhale nei, a oiai no hoi e huikau ana na otomobile me na lio ame ka poe liele wawae no hoi, ua ikeia aku la kte kuoe hele ae a kekahi kaoo kanaka, a i ke kilohi pono ia ana aku, eia ka o ua poe keiki kilo hoku ilei o l#a Bay Yiew Hon3e. E hele ana lakou me ko lakou mau maka i ka'lewa 6 imi hele ana i ke keikialii o Kelemania, .no ka mea ua loheia mai Ua lele ua keiki la ma ka mokulele, a aia paha i ka lewa kahi i auwana ai.

O ka mea kahaha i kou mea kakau, o ia no keia: Aole hiki ia lakou nei ke ike i na mea o ka honua, a aia no hoi ko lakou ike i na laau ohe loloa, ma ko lakou mau lima, eia nae aole hi-1 hia ko lakoti hele ana ma ke alanui. b ka poe maka he kuia ka wawae i ka pohaku; o lakou nei aole. Kuikui lima no kekahi makapo me kekahi a na laua no e alakai ia laua iho, aole nae he ''poholo iloko o ka lua," ua huhewa iki paha ka palapala —pehea la? Mamua ae o ka hiki ana i ka hora 12, ua akoakoa ae la na makaainana ma ka Hale Hoolaulea. Ua kaa ka hoonohonoho ana i ka huaka'i malalo o ka Ilamuku o ka la, oia hoi o John Kalania, Esq., a malalo o ka hookele naauao ana, ua holopono na hana o ke ka'ihuakā'i. Ika wa oka hoomaka ana o ka huaka'i, ua iho mai la kamalii o Kulanihakoi me ka lakou mau mea iniiniki i lea ili, a ua hoomau ka lakou hana pela ahiki i ka pau ana o ke ka'ihuaka'i, aka aole i liopo iho ka poe iloko o ka huaka'i, ua hoomaii ahiki i ka hopena. Oi kani mai ka pahu o ka bana puhi ohe a Prof. Kuhlmann a palula ke kani ana o ka pahu liilii, lele a nalowale k«, poheo o ka laau o ka pahu nui, aka, aohe no i kuemi hope ia iho. Oiai no hoi ka huaka'i e nee ana ma na alanui, aia no hoi ka leo o ka pukuniahi e wawalo ana. ma na paia pali o Kalaupapa nei malalo o na hooponopono ana a ke alii kipu o ka la, oia hoi o Kapena Caesar Nascimento me ka eleu.

Ma ka po ana iho, ua malamaia he halawai ma ka hale hoolaulea, malalo 110 o na hooponopono ana a ka ilamuku o ka la. ĪJāf malamaia he mau himeni, he mau hookani pila nohoi, a he hoikeike lima hei na kekahi opio Pjlipino i hooliloia mai i kupa noonei i keia mau la koke aku nei no. O na mea apau i lawelaweia no keia la ; aole no ia e hiki ke hoopoina koke ia. He mau kiionioni no hoi kekahi o na la kulaia i malamaia ma Kālaupapa nei i hoikeikeia mai i ka po, a he ku maoli ika nani ika nana ana. He hulāhula no hoi kekahi i malamaia, a i ko 'u hoomaopopo īho, aole no i emi iho koonei mau keiki ame na kaikamahine malalo o ko Honolulu poe, ma ke kuini paka-na ana. Ua kaheaia mai no hoi kou mea kakau nei e ha'i aku i kekahi mau manao e pili ana i na hana o ka la, a u?i hooko aku elike me ka hiki. Ika ninau ana iia kamaaina ua ha'i mai lakou o keia ka helu ekahi o ke ohohia ā lakou i ike ai, oiai iloko o ka manawa pokole wale no, ua holopono na hana apau i makemakeia.

He nani no na hana o na la kulaia i hala, aka he loihi hoi ka manawa o ia e hoomakaukau ai. O kou mea k'akau nei kekahi i kom6 pu aku iloko o koia mau hana apau i ha'iia ae la me ka hauoli o ka naau. Ke manao nei au ua lawa ko kaua hoiainau ana e Mr. Lunahooponopono, aka ke haawi e aku nei no au i ko'u mahalo ia oe no kou oluolu ame kou lokomaikai mau. Me ke aloha a nui, J. M: B.