Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 48, 29 November 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

'"Ueaha ka pomnikai e loaa ia'u, ke hoonele aku au i keia '?< ih*.>l»»na poino i kona ola ame kona hele lanakila ana; ka mea hiki wale no ia'u ke kokua aku iaia?" wahi ana, me kuiia ike maopopn aku. aole he wahi i poino o ke tiga, koe wa'e no ke komo ana o kona kino mawaena o kekāhi mau lala laau nunui, a'ua paa hoi na wawāe i na lala liilii e hiki < ile ai iaia ke huki mai a kaawale. » 11 ele aku la ua o Tazana a kokoke ma ke poo o ke tiga, kaniailio aku la ma ka olelo a ria holoholona, ana i lohe ma i ai i ke tiga, ia manawa i noho malie iho ai ka holo-li-.lma }).>ino, eia nae aiā wale no kana nana ana mai maluna <• Tazana. I wahi e hiki ai ia Tazana ke hapai ae i ke kumulaau a kaawale ke tiga mai ka poino aku, he mea pono iaia ke ku aku ma kahi kokoke loa i kela holoholona, a ina no ke kaawale o ke tiga mai ka poino mai, he mea maopopo loa, ua hiki iaia ke lelē mai maluna ona, o kona make no ia; aka nae <> ka maka'u, aole ia mea iloko o Tazana, ina 110 e hoop».»in«» mar ana kela holoholona 1 kona ola, hoao ana no < <ia e kupale nona iho elike me ka hiki iaia ke hana aku, i wahi nona e poino ole ai. Me kela manao koa a maka'u ole iloko o Tazana hele mai la oia a loaa na lala laau nunui, hoomaka ae la oia e hapai, i mea nae e hiki pono ai, ua keehi aku la kekahi wawae ..na, ma kahi e pili loa ana i ka aoao o ke tiga, aole he wāhi mea a onioni ae o ke tiga, «ika ke nana mai la oia me na_ maka <->luolu maluna o kona hoopakele. Me ka ikaika apau i loaa iaia, hoomaka aku la o Tazaua e hapai i ke kumulaau. ahiki i ke kaawale loa ana o ke tiga. ke ike la oia i ka pa o kona wawae i ka hulu o ke tiga, aole nae he ho<.poino wale mai o ka holoholona iaia, a i ka ike ana o ke tiga ua kaawale oia mai ka poino rriai, hoōmaka aku la e he|e a kaawale loa, o ko Tazanā hookuu hou iho la no ia i ke kumulaau ma kahi muā i waiho ai, a oili aku la iwaho ma kahi he ekolu wale no kapuai ke kaawale mai ke tiga aku. No ka hoopakele ana i kona ola, he hana maalahi wale no ia Tazana ka pinana ana aku iluna o ke kumulaua. mamua; o ka lele ana aku o ke tiga maluna ona, eia nae noonoo hou ih«. la oia. ina aia ka manao hooj)oino iloko o kela holoholona iaia. ua lele kahiko mai ke tiga maluna ona, i kela ma'nawa no i kaawale ae ai o ke kumulaaii māi iaia mai. 1 wahi nae e maōpopo ai, aia ka manao hoaloha iloko o ke tiga, no ke kanaka nana i hoopakele ae i kona ola mai ,ka make mai. hoohele malie aku la o Tazana, a hāla ma kekahi aoa«> o ke tiga. e hiki loa ai 110 i kela holohōlona ke nahu mai iaia nei, aole nae he mea o kela ano i hanaia mai, aka ke ku malie loa mai la ke tiga nana, a i ua o Tazana i hopmau aku ai i ka hele ana noloko p kjf ululaau,' lioo,māka aku la ke tiga e hahai mahope oiia, elike me ka ilio mahope o k<ma kahu. No kekahi manawa loihi kela hoomau ana o Tazana i ka hele mainua, ā e'hahai aku ana no hoi ke tiga māhope ona, ala mai la no,hoi ; kona noonoo maliā he hāhai ko kela holoholona iaia, me ke kakali ana ahiki i ka wa e pololi ai, o ka manawa ia e lele aku ai maluna ona, a o kekāhi noonoō, malia palia ua komohia ka manao jloko o ke tiga e hoolilo mai iaia nei i haku nona, no ka hana'maikai āna i hookau aku ai maluna o kela holoholona, no ka hoopakele ana i k»»n ola. < >iai 110 nae o Tazana e nanea ana i ka hele, honi aku la oia i ke ea o kekahi holoholona, ia manawā i pinana aku ai <>ia iluna o ke kumulaau, a hoomaka akii la e holo no kahi a ka maieani e lawe mai ana i ke ea hohono o ke dia, a iloko o ka manawa pokole. ua komo aku la ke kipuka o kana kaula i ka a-i o ke dia, a lewalewa ana iluna. o ke koena aku «• na hana i koe, he mea maalahi wale no ka pepehi ana aku a make. Kiola aku la oia i ke dia ilalo o ka honua, alāila hoomaka aku la e kahea i ke tiga, elike me kana i kamaaina ai i kela ano holoholona, i ka wa e pepehi ai i kona hoa paio a make, a iloko o na minuke pokole loa, lohe āku la, oia i ka paapaaina mai o na lala laau, aia hoi kiī ana ke tiga imua o ke ak> o Tazana. a i ka wa i ike mai ai i ka waiho aku o ke kino make o ke dia, hoomaka ae la e kuwo mekaleo nui, o ka hoomaka iho la no ia e ai i ka holoholona, pela no hoi me Tazana i okioki'mai ai i mau i'o nana, he hookahi ke laua ai like aua. me he mau hoaloha maikai loa la. No kekalii mau la lehulehu mahope mai, e hele mau ana o Tazana me kona hoaloha holoholona. he hookahi no ko laua hiamoe pu ana, ke lihi mai ka po, a i ko laua wa e hele kaawale ai. ina'e pepehi ana ke tiga i kekahi hoioholona, e kahea mai ana oia ia Tazāna. p'ela hoi o Tazan e kahea aku ai, ina oia ka mea i loaa ka laua iiieaai. I kekahi la nae. oiai o Tazana me ke tiga e ai ana i kēkahi puaa i pepehiia aku e ke tiga a make, ua hoopuiwa loa ia laua, i ka oili ana mai o kekahi liona mailoko mai o ka nahelehele. a no ka hoopakele ana i ko laua mau ola iho. liolo koke aku la ke tiga e pee mahopē o kekahi mau kumulaau. oia hoi o Tazana, i pinana ae ai iluna o ke kumulaau me ka haalele ana aku i ka liona e hoonuu ana i k'a puaa niake. I kela Jcau ana aku o Tazana iluna o ke kumulaau. o ka wehe ae 1a no ia i kana kaula e pokaa ana ma kaha poohiwi, a nee mai la a kau pono maluna o kalii a ka liōna e ku ana, me ka makaukau e kiola mai i ke kipuka no ka hoohei ana i kela liona. • He oiaio. ika manawa i aea pono ae ai ke poo oka liona ilun.a. ua hoohei mai la o Tazana i kana kaula, o ka lele n<> ia o ke kipuka. a poJiolo ana i ka a-i o ka liona, hoomaka aku la oia e huki me ka ikaika, a ilōko no hoi o ia manawa hookahi. i kahea mai ai i ke tiga. e lele mai māluna o ka liona. Ke huki la o Tazana i kā lioria ahiki i ka nana ana o ke kania-i. a o v na wawae hope wale*no kē pili iluna oka honua h<>opaa aku la oia i ke kaula, i kekahi paa r a i kona ike ana mai i ka oili ana ae o ke tiga, lele mai' lā oia iluna o ka honua. a hoomaka aku la e hou i ka aoao o ka liona me kana pahi pohaku, oiai hoi ke tiga e noke mai ana i ke nāhu i ka liona ma kekahi aoao mai. Ke noke la ka liona i ke kupaka ma o a maanei. aia kona mau makiao loloa o na wawae mua.-ke kope la i kē kaula kona kania-i ak", he. ole nae ka hemo. ua like pu kona ikaika me he mea ole la imua o kona mau enemi, a iloko n na minuke he umi. aia hoi aohe wahi m'ea a onioni ae o i»-» liona la. ua lanakila o Tazana me kona hoaloha maluna ona. » 1 'ke nna o na hoaloha, ua make ka liona, hoomaka ae la laua e kahea me ka leo nui, elike ke ano o ke kahea ana a ka poe i lanakila maluna o ka enemi, e kaliea ana ō Tazana ma ka olelo a na mapu, a e kahea ana no hoi ke tiga ma ka lakou olelo, aia na leo o. ua mau keikikane la ke nakolokolo hele la iloko o ke anoano eehia o ka ululaau.

Oi'ai hoi kela maii leo ano e e, wa.wa.lo hele ana iloko o ka ululaau, o ka rnanavva ia a kekahi poe pūkaua o ka lahui Paele, ehoopae aku ana i ko lakou wāa i ka aeone, me ke ku ana a hoolohe i kela mau leo i malihini i ko lakou mau pepeiao. ' MOKUNA V. Lukuia he Lahui Paele e Tazana. Iloko ō kela mau manawa lehulehu a Tazana e hele ana mai kekaiii wahi a i kēkahi, ma kana hoomaopōpo iho. oia hookahi ke kānaka i hoea ma kela aina, i hoopuniia na holoholona ahiu. . . No kela. manao ona, aole he kino kanaka i hoea ma kela aina, e hoohala ana oia i kekahi manawa ma na aekahakai, īole ona wahi mea a ike iki he mau meheu kekahi no ka hoea ana o kekahi poe iluna o ka aina, a kukulu i mau hale, i i kekahi mau mea; e ae paha no lakou e pono ai. Ma kela 1a a Tazana me ke tiga i pepehi ai i ka liona a make, ma ia po ana iho, hoaumoe. laua ma kahi he mau mile ka mamaō mai kela wahi aku, a ma kekahi la mai, halawai 'iku la laiia me ka s lahui mapu, e noho hoonialuia ana e Akuta. i ka nianawa i ike mai ai o na mapu i ke tiga, ua naholo koke aku la lakou noluna o ilā'kumulaau, i kau.a mea o ka piha m # e ka maka'u, aka mamuli o ko Ta/ana noke ana aku i ke kahea ia lakou, me ia hoomalielie ma, akahi no a hoi hou mai la ua poe mapu nei, iiie ka hoonamao 110 nae mai ke tiga aku, no ka mea o kela ano holo'iolona kekahi o ko lakou enemi ino_ loa. • - Oiai eia kela mau enemi kah'iko ma kahi hookahi, nolaila loonoo iho la ua o Tazana, e hoao oia e hanā akū ma na riea apau, e loaa ai ka noho aloha.ana mawaena o na mapu ame ke tiga. () keia kekahi o na hana anō'nui i konp manao, aka nae mamuli o ka hiki ana iaia iho k6 hana aku a lilo mai na mapu i mau hoaloha hona, pela hoi me keia holoholona ahiu, hooholo iho la oia, aole no-he-hana paakiki nana, ka imi ana aku i wahi e hoopauia ae ai ka noho enemi mau ana o ke tiga i na mapil. - ' No ka hoike ana aku nae i kona manao imua o na mapu, he hana maalahi wale no ia e hiki āna i na iiiāpu ke lohe mai i kona manao; aka no ke tiga aia nialaila ka 'hana paakiki. pehea la oia e kamailio aku ai i kela holoholona, i 'wahi nona e nahu ole-aku ai i na mapu, a i kekahi kino kanaka e ae paha. Aia me Tazana kana kaula loihi; pela no hoi'me kana mau lako kaua e ae, a no ka hooko ,ana akii i kela noonoo ona, e a'o i ke tiga ahiki i ka maopopo ana aku iaia, aole he mea maikai ke nahu ana aku i na iriapu, hoohei aku la ōia i kana kaula ma o ke*tiga, me kona paā no i ke kuāla, a i ka manawa a ua holoholona nei e hoohele aku ai mā kahi o ka mapu, e huki ino oia i ke kaula, ma ke ano he hoailona ia e hoike aku ana iaia, aole e hoōpilikia wale aku i na mapu. . He mau manawa no ka ke tigā i Hoq[ttunulu aku ai ia Tazana, me ka piha h'uhu maoli, o ke ano no o'ka mea e lēle aku ana maluna ona, ua-huki ino aku la nae o Tazana i kaiia kaula. a holo aku la ke kipuka a nan ke kania-i o ke tiga, uwoki oe i ua hoiohōlona nei' e pipika \vale anā no; ā 0 keia maoli ka Tazana mea i makemake ai, o ka hoomadpopo ihō o kela holoHolona, ina oia e huki akti'ānā i kana kaula, o ka.manao o ia hanā, o ia hō ka hoaō ōle o ke tiga e hoopilikia mai.iaia, a i kekahi mea okoa aku paha. • No kekahi mau la kā hele pu aha o Takaria hie ke tiga ame na mapu, me he poe hoaloha maikai loa la lakou apau. 1 ka wa e make aji kekahi holoholona, he liookahi no ko lakou ai like ana, eia nae ka haku maluna o lakoii apau, me ke kau o ka weli i konāMnau hoa hele, oiai nāe he mau mahina lielu wale aku no i hala, he kanaka wale iho np oia iwaeha o lahui ponoi ma ke kulanakauhale o Lāelana, i keia Wa nae he holōhololia kona hoa e kohXi ai. ī kekahi manawa, e haalelē mai ana na mapu āme ke tiga ia Tazana no na hora a he mau lā i k'ekahi wa, no ka auwana hele ana aku' ma kela ame keia wahi elike me ko lakou makemake iho, a i ko Tazana wa e ike ai Ua noho mehanieha oia, e hoohala ana oia i kona manawā ma nā kapa kahakai, a e moe ana iluna o ke one, a mālalō ō ka m^ālumalu 0 na kumiilaau. •/ - - ; Oiai o Tazana e moe malie ana ma ke ano hoomaha, aia hoi, aole oia i ike aku i kekahi niau makā nunUi e nana mai ana iaia mai kekahi ahua pohaku mai, me ka piiia kahaha 'iio keia kanaka ili keokeo, o ke kulaha ahiii. I. kinohi, he hookahi wale no. mea nona na maka i ike mai i ka moe o Tazana, aka mahope mai nae, ua lēhulehu mai la na kanaka ili elēele o ka akoakoā anā mai, a he hookahi ko lakou nana like ana aku mer ke kahāha maluna ) kela malihini. Aolē e hiki ia Tazana ke honi aku i ke ea o kela poe kanaka Paele, oia iaia oia ma kahi liilu, a oki loa aiiu hoi kona ike ana ia lakou, no ka mea o kona kua ke hōdhuli ana i kela 'poe kanaka Paele. He pōe kanaka kino nunui wāle no kela, me ka lakou mau ihe ame na lako kaua e ae, e kau ai ka weli ke ike aku : a lakou. I wahi nae no lakou e ike poho āi i ka helehelena 1 Tazana, kokolo hele nui ae la a hoea ma kekahi kualapa 'a wa i ku nui ae ai iluna, hemo ae la hoi ka lakou mau meakaua a paa iloko o na lima, hoomāka mai la e hele maie, no kahi e moe ana o Tazana. Aole i hiamoe maoli o Tazana iaia e waiho malie la iluna i ke one, akā o kona noonoō ka i hoopilikiāia, mamuli o kona hoomanao ana mai i kana mau mea aloha, a no kaTilc loa paha hoi kekahi o kona noonoo ma ia mea, ua pala-k? naoli oia. me ka nānea, a eia no kona hooniaopopo aiia, u's )uni oia i kekahi poe kanaka ahiu, a i ke kokoke lōa'ana mai o kela poe Paele. iaia i ku 1110 āe-ai iluna, o ka manawa no nae ia i lele aku ai na kanaka Paele maluna oiia, me.ka hahau ana i ka lakou mau laau newa. Aohe he hooponopono ana iho iloko o ka wa o ka poino i kela ike ana aku no o Tazana i ka lele ana mai o ka Paele mua loa imu aona, he hookahi no iā hahau ana aku i kana pauku laau, uwoki oē e mōe.malie ana kela Paele iluna o ka honua, pau ka ike hou ana i ka malāmalania o ka la. I ka ike ana mai hoi o ka nui aku o na Paele i koe i ka poino ō ko lakou hoa, ua lele makawalu mai la lakou maluiu ) Tazana, e noho aku ana iiae ka kakou koa me ka makau:au, o kā Paele e loaa aku ana i kona lima akau, e wala .vala pa-hu aku ana oia ilal'o, ā huli ae hoi ma kona liiiu īema, he like pu wale no. a no kekahi mau minuke ka noke ma o Tazana i ka ulu-pa i kela pōe Paele, me ka nui o lakou pau i ka eha, a make maoli no hoi kekahi poe, ua nahole iku la ke koena !ho o lakou i koe, a kekahi wahi kaawale ut nui inai la me na helehelena i' hele a kau ka weli n< :eia kanaka a ka ikaika nui wale. I ke auhee aiia aku o na kanaka Paele. a koe hookah vale iho la no o Tazana, puili ae la oia i kona mau lima mamua o ka umauma, a nana aku lā i kela poe Paele, me ka minoaka ma kona mau papalina, me he ;mea la, e hōoho -»koa ae ana i na olelo o ka mea i kaa ka lanakila ma kona u)ao. •. He manawa pokole wale no nae ke ku aha mai o 'ua poe p aele nei i kahi hool«ihi e kukākuka ai, no ka lakou mea ,e hana mai ai maluna o ke kanaka nana ,i pepelii aku i ko 'akou poe ua nee malie mai lā lakou imuā, me ka hōopuni ana ae ia Tazana. aiā hoi ka lakou ihe ke paa lā iloko o na lima akau, no ka hoolele ana mai maluna o Tazana. Tke iho'la ua o Tazāna, aole he manaolana-no kona palekana. oiai ua'paa na walii apau i na Paele, a oliope wale rio o kona kua kāhi kaawalē, eia nae he moāna kai akea aku ia, a-hia no kona hoao e holo i wahi e pakele ai kona

ohi. he hookahi tVo hana- ma kona aoao, o ia! ka holo pololei aku imua o na ihe loloa, e kiolaia mai ana imiia ona. Oiai nae o Tanaza e ku malie la me na noonoo pihoihoi no leona poino. ia \va i ala koke mai a? na hoomanao ana 110 kona maii hoaloha iloko o ka ululaau. loli ae la kela helehelena minoaka ona, a. i kekahi hiona hiena ke nana akiu Ke nee malie mai la na kanaka Paele, nie ka noke ana i ka huro, e haa ana hoi kekahi poe o lakou, elike me ka rula maa o kela laliui'ka-naka. i ka \va e hoomakaukau ana no ka oēpehi ana aku i ko lakou enemi; a me kona kakali ole iho loa mai kela poe kanaka. 110 ka hooili ana mai i kekahi kaua hahana me ia, ku ae la oia a pololei iluna, alaila hoomaka aku la e kahea i ke tiga, ma ke ano o ke kuwo; ana a kela ano holoholona, alaila kahea pu aku la i na ; mapu, ma ka olelo a kela ano holoholona. I ka lohe ana mai o na kanaka Paele i kela mau kahea ano e, mai ke kanakā ili keokeo aku, lie mau kahea hoi a lakou i kamaaina āi, mai na holoholona aku, ame mapu, ku malie nui iho la ua poe kanaka nei, me ka nana aku o k'ekahi i kekahi me ke ano kahaha, me ka piha pu i ka maka'u. no ka mea o kela ka loa o ko lakou lohe ana i leekahi kanaka ili keokeo, e hoopuka ana i na mea i , m,aa i na holoholona. ! | He mau minuke uuku wale no nae kela ku ana iho a ua ! poe Paele nei, alaila hoomaka nui mai la e nee imua, no | kahi a Tazana e ku aku ana, me ka hoomau ana aku noj hoi o keka-hi poe i ka hulahula, e lelele ana i o a i;| nei." elike me ke ano 'o kela lahui hihiu. Oiai nae lakou e haa ana, a e hooho ana me na leo nui. o 'ka piha olioli, me ke kaena no ka lilo o kela kanaka ili keokeo. i l'uahi no ka lakou mau ihe, lohe nui aku la i ka ; nakeke ana mai oloko o ka ululaau, a ia wa i hoopau nui 'ho ai i ko lakou walaau ana, a nana aku la ma kahi o ka makeke a lakou i lohe ai, he ōiaio, iloko o ko lakou puiwa hikilele, oili. mai la kekahi tiga i- hele na a hulili, a mai kekahi aoao mai hoi o kela ululaau 110, i oili makawalu mai ai na mapu nunui, me ka holo pololei ana mai no ka lakou wahi e ku ana. Ma keia wahi, e hoomanao iho kaua e ka makamaka heluheln, ua lioea mai na holoholona a Tazana, no ke kokua ana. iaia, elike me kona leo kahea ia lakou iloko o'ka hora' 0 kona poino, a niamua o kaiiiki ana i kela poe Paele ke ike j i ka lakou mea e hana aku ai, ua lele mai la na mapu maluna o lakou, pela hoi me ke tiga, e haehae la i ke kanaka 1 loaa aku ana iaia.I ka ike ana mai hoi o Tazana i kona mau kokua, ua komo | like mai la oia nia ka luku ana i na Paele, a iloko o ka hapaha hora wale tio, ua lukuia iho la lakou apau i ka make, a he hookahi wale no o lakou i pakele aku, i kona l /holo maoli ana no, mamua o kona loaa ana aku i na mapu, | a i ke»tiga paha. Aole no i hoi nele na laau ihe a. na kanaka Paele, aka ua nake ,no kekahi mau māpu ia lakou, aka no ke tiga nae ame Tazana, aole laua i manuhe'u ma kekahi ano, no ka mea l* marhua o ka loaa ana he manawa maikai fkekahi Paele e hou aku ai i kana ihe i ke tiga, ua loaa mua aku la oia i na maiuu oōi, a haehaeia ae la kona kino, me he apana palaoa la, a aia hoi o Tazana ma kekahi aoao mai kahi i npke aii ka ulu-pa i kekahi poe Paele, pela iho la i pokole ai ka Tazaiia hana maluna. o'kela lahui powa. ' Ua hoao no.kekaiii poe-kanaka Paele e holo me ka manao e pakele ko lakou mau ola, ua like nae ko lakou niama me ka ; .ole, ,i ke tiga ame na mapu, a he .hookahi wale no d 'akou i pakele aku, mamuli nae o ka ike ole ana aleū o na' hōloholona iaia. aka o Tazana hOokahi ka mea i maopopo i kona wahi i holo ai. 4 1 kela ike ana iho o Tazana, ua pau Joa na kanaka Paele i ka māke, haawi aku la oia i ka hoailonV i kona mau hoa--lolia, e hoopiha aku i ko lakou mau opu me na i'o o na kanaka Paele. ka hana nae ana, i aa ole ai £ai aku i ka i'o o ke kanaka, elike me ka hana a-na holoholona. Ua ae o Tae hoolilo iaia iho he holoholona, a e hana aku hoi i na hana apau a na holoholona, aka o ka lawe ana mai a ai aku i kekahi kino kanaka elike me kona ano, he hana 'ia ana i lioohiki ai, aole 1 oa e holilo iaia iho i mea ai kanaka. Ua.maopopp ia Tazana kahi a ke kanaka Paele i holo ai. nolaila hpokolo pololei aku la oia mahope o koiiā meheu, a j i.kona, ho.ea ana iluna.o kekahi wahi kiekie, ike aku la oia I i ua Paele nei, e holo ana me ka mama, no kahi a kekahi' waa nui e kau mai ana iluna o ka aina maloo. ! No ka ike ana akū i ka waa, hoololi koke ae la o Tazana i kana mea i manao mua ai, e hana aku i ke kanaka Paele.i 0 ia no ka pepēhi ana aku iaia a hiake; nolaila me ka mama i apau i'loaa iaia, hoomaka aku la piā e uhai i ka Paele, a e ! ! nanea ana no ua Paele nei i ka liOlo, paa ana na lima wikani o Tazana maluna o\kon.a mau poohiwi, o ka huli mai 1 'a no ia o ua Paele nei ihope, me ka manao oia ka ikaika, 1 iieaha la ia ope'a ana ae a Tazana i kona mau o ka walawala aku la no ia, a pa-hu ana ilalo, uwoki oe e nioe' malie ana i kau a mea o ka eha. ] kela hina ana aku o ka Paele ilalo, lele aku la kana mau inea kaua a waiho mai la i kahi e, e hiki ole ai iaia ke lalau :iku, no ka paio ku-e ana mai i ke kanaka ili keokeo, a oiai .10 ua Paele nei e moe malie ana ilalo, e kakali mai ana paha ) kona pepehiia aku a make, pane iho la o Tazana ma ka )lelo a na Paele o na Kapakai Komohana, i ka ninau ana .nai: "Owai oe e keia kanaka Paele?" wahi ana me ka leo kuoo Owau keia o \Yagami, ke alii o ka lahui Waganii," i pa ne ae ai no lioi ke kanaka Paele, me ka noho pono ana ma'. luna. ' "E hoopakele no au i kou ola, ina oe e hoohiki mai ana 1 kokua mai oe ia'ti, i wahi no'u e haalele iho ai i keia aina Heaha kau pane e Wagami?" "I<!e hoohiki aku nei au ia oe, e haawi no au i ka'u mau j .kokua ana ma kau mau mea-apau i makemake ai. Oiai nae, ua pau ko'u po'e kanaka i ka pepehiia e oe, ke pohihihi loa 1 nei au, no ke alahele e hiki ai ia'u, ke haalele iho i keia aina; no ka jnea aole he poe na lakou e hoe i ka waa a pae aku i j ko'u aina." . ' ' No kela hooia ana mai o \Yagami, e kokua ia Tazana, lalau aku la ua o Tazana i ka lima o ka Paele, ua like no me kino ka nui, me ke owaawaa o kona mau lala, o ka | ike ole wale no mawaena o laua, o ia kona keokeo, a he i ileele hoi kela kanaka. "E. hoi hou k.aua ihope!" i kamailio aku ai o Tazana ia \Vagami, me ke kuhikuhi ana aku i kahi o na mapu me kt" .iga, e noke mai la i ka nunulu, oiai e nok'e ana i ka hoonui na i'o o na kanaka Paele. No kela koi ana aku nae a Tazana e hele pu mai o Wa(ami me ia, ua kuemi liope aku la ka Paele, me ka i an;> nai: "Heaha auanei ka kaua ohope.e hoi hou aku ai, o'pat nai auanei kaua i ka ai ia e kela mau holoholona?" ''Aole au meā e \Vagami e maka'u ai, no ka mea, owat 10 ka ona nana kela mau holohplona," wahi a Tazana, me ka liopu okoa ana mai i na lima o Wagami, eia nae kt mau la no ke kanaka Paele i ka hoopupu ihope, no kona mava'u loa no o pau mai auanei oia i ka ai ia, elike me kana mea e ike aku la i ka ai ia o kona mau pukāua e na mapu. Mamuli nae o ka noke paakiki. o Tazatia i ke koi, me ka 'uiki okoa ana mai i ka linia o \Vagami. akahi no ua Paele nei a ae'e hele aku me kona kokoolua, a ia laua nei i hoea aku ai no kahi e puuluulu ana na. mapu me ke tiga, nana mai la ua niau holohplona nei i ka Paele, me ka hoonunulu ana mai, a anehe okoa'mai la no kekahi mapu, e hookokoke mai i ke kanaka Paele. aka kau e aku la ka lima o Tazana iluna, aia no hoi oia ke huki la ia \Vagami me ka hele o ua Paele nei a piha me ka haalūlu. No na mapu nae, he hana maalahi wale no na Tazana kei

kamailio ana aku ia lakou, aole e makau 1 keia kanaka I aele elike no hoi irte kana i a'o aku ai la takoil. aole e maka u i ke tiffa, aka nae no ke tiga.hoi, he hana paakiki loa nana ka hoike ana aku i kela holoholona, he hoaloha keia no lakou, a ao)e hoi he pono e lele mai oia e nahu i keia kanaka malihini N . " * * * E makaāla mau ana o Tazana i k& tiga, he hookahi nae mea i noho malie ai kela holoholona, o ia. ka piha ana 1 na kanaka o Wagami. eia nae.i kela arae keki manawa, e kau mau mai ana kona. mau maka, maluna o AN agami, a no ka piha loa o Wagami i ka maka'u, o kana liana wale no. o ia ka puliki mau i ka lima o Tazana, ahiki i ka noke okoa ana ae o Tazana i ka akaakaa, alaila lalau bkoa aku la oia i ka a-i o ke tiga a huki mai la a pili loa ia \Yagami, a i ka \va e nunulu ae ai ke tiga, e pa'i aku ana o Tazana ma ka ihu, he hoailona, e hoike aku ana i ka holoholona, aole e hoopoino niai i keia malihini. » No kela ike maka ana aku o Wagami, i ka hiki loa i keia kanaka ili keokeo, ke pa'i aku i ke tiga me kons lima, a lilo kela holoholona i mea noho a hui pu iho hoi, me ka lilo ana o kona mau pukaua i luahi na ka make, pela hoi kona paapio maoli ana, i keia kanaka, ua aneane inaoli ua Paele nei e kukuli iho a hoomana mai ia Tazana, i kau a mea o ka nui hookahahaia okona .mea ana i hoohalike wale iho ai na' he akua\ke kohu e'kāp'a aku ai i keia kanaka. v Ua nui maoli ka mana, ame ka ike hoolakalaka o lazana i ke tiga, a iloko o ka manawa pokole inahope mai, ua pau loa ka maka'u ana o Wa'gami i ke tiga, a i na mapu paha, da nae ma na wahi apau a Tazana e hele ai, oia pu no kekahi, oiai o kona hoopakele wale no ia ana i kau aku ai i kona mau manaolana nolea palekana o kona ola, ina nei no ka manao o'ila mapu a o ke tiga paha e hoopoino mai iaia ma kekahi ano. Aole e hiki i ka mea kakāu moolelo ke olelo ae, ua hoopihaia aku o W 7 agami i kā hauoli no ka pakele ana o kona ola, aole paha, no ka mea e makaala mau ana kona mau maka, maluna o ke tiga ame na mapu, i ka nana aku nae, he hookahi mea hana i haawi aku iaia i ka maha, o ia no ka "noho pu mai o Tazana me ia. No kekahi mau la keia noho pu ana o Wagami, me kona Tioaloha hoU ame kana mau holoholona, e hele pu ana hoi ma kela ame keia wahi, a i kekahi manawa, he hookahi no ko Jaua noho pu ana me Akuta ame ke tiga ma kahi hookahi, a i ka wa e ike aku ai i ke dia, e kakali ana lakou, o ka haawiia. aku ō ka hoailona e ko lakou haku, o ka manawa iho la ia e liolo like aku ai lakou apau, me ka hiki ole i ke elia ke paleeīe. Aole he ai maka o W'a&ami i ka i'o o ka holoholona, no ka mea aole oia i maa mai konā wa kamalii mai, nolaila, e ho-a ōkoa ana oia i ahi, a pulehu i ka i'o o ke elia, aka no Tazana ame kona mau hoa holoholona, he oi aku ko lakou ono i ka ai maka i ka i'o holoholona, me ka hoohuhu ana aku o kekahi i kekahi, i ka wa e hookokoke mai ana, i kahi e hoonuu ana kekalii o lakou i kana i'o holoholona. Ma keia mea, iho āi kaua e ka makamaka heluhelu, i ke kaokoa loa o razana mai ia W r agami mai, ma na mea pili i na meaai, o ke kumu mai no, mamuli o ka like olt 0 ko laua hoomaaia ana, mai ka mānawa liilii loa mai. 1 īloko o ka hde ō ke kanaka Paele, a ahiu, ma kona mau ano apau, aole nae ona ai i ka i'o o na holoholona me ka hoomo'a ole ia; aka no Tazana elike me ka kaua i hoomaopopo inau ai nona, me ka liiaka wale no kana mau meaai apau, rhai 1 kona wa loaa ai ka hoonoo kanaka, a i kona loaa Wale ana no i na kānaka o ke au malamālama, akahi 110 oia a ai i na i'o holoholona i hōomo'āiā, me kona hoihoi ole 110 nae, elike me ka āi ana aku i na i'o maka. la kakou ka poe o keia āu naauao, i maa i ka ai ana i nā meaai i hoomo'a wale iā ito, he hana hoopailua na ka ike aku i kekahi mea e aimaka ana, elike me Tazana, tne ka liele ā ula ka waha i ke koko; a pela hoi ka ai ana aku 1 ka i'o holoholona, i kanuia iloko o ke one no kekahi mau la, aka nae, ina'i hoomaa ia kakou e ai i na holoholona m'e ka hoomo'a ole ia mai ko kakou wa kamalii mai, e lilo ana ka aimaka ana. i mea ono loa, elike me ia ia Tazana, a o na meaai ono loa a ka poe o-kc.au malamalama i hanaia me ka maiau, he mau mea hoopailua ia, i na kanaka hihiu o A(erika. e pinana ai ka ihu iluna, ke ike mai. | He mear oiaio loa keia i ikeia, iwaena ona lahui kanaka apau, īlo ka mea aia kekahi lahui kanaka ma ka Lokowāi ■Rudopa, aofe o lakou ai*i ka hipa ame ka pipi, a o kekahi lahui e aku hoi e uoho kokoke mai ana ia lakou, he ai lakou •a mau holoholona. Ma kekahi wahi kokoke no hoi i kela lokowai, o ka i'o kekake ka mea ono loa a ia lahui kanaka, [ eia nae he hoopailua kekahi lahui okoa aku ia ano i'o holoholona. ' * ; Nolaila he like ole ka ono a kela ame keia lahui kanaka, elike no me i maa ai i ka ai, mai ka wa liilii mai. He 0110 na haole i kā ai i ka u-lia poloka, he mea hoopailua nae ia ia kakou, a he ono loa kakou i ka aimaka i ke ake, me'ka naau puaa. ina nae e ikeia mai ana e na haole, he keu aku a ko lakou piha hoopailua ; nolaila aole e hiki ia kakou ke hookau aku i na ahewa ana maluna o kekahi mea, no ka ai ana, elike me na mea maa ia lakou, mamuli mai ; no ia o ka hoomaaia ana e kela ame keia laliui kanaka. 0 ka Tazana hana nui no kekahi mau la mahope mai, o : .a no ke ana aku ia W T agami ma ka ulana ana i pe'a •io ka waa, māi ka lau mai o kekahi ano laau, elike ine ka Inuhala ame kā louhl, a i na manawa kaawale, e koi okoa aku āna oia i na mapu e kau me laua maluna o ka waa, no ka hoomaamaa ana i pau ai ko lakou maka'u. 1 kinohi, aole he ae iki o na mapu, aka no ka nui koikoi mau no o Tazana akahi' no a ae mai ia jcekahi poe kakaiVahi o lakou, a na Tazana no hoi me Wagami e hoe ka»waa 0 lakou, a i ka ike ana mai hoi'o ka nui aku o na mapu, aole he pilikia ke kau iluna o ka waa, ua kau mai la lakou 1 kekahi la okoa aku, pela iho la i hoomaamaa ai o Tazana i kana mau holoholona, ahiki i ka pau ana o ko lakou maka'u, a i keia mau manawa no hoi o na mapu e kau nei iluna 0 ka waa, e a'o pu ana o Tazana i na mapu i ka hoe, aole :iae he kela kekahi o na hana paakiki loa ia lakou, a o Akuta hookahi wale no ka mea aapo, a hui pu iho me ko Tāzana noke aku i ka hoakaka i ka waiwai o ka ike i ke ano 1 ka hoe ana, ua hooikaika maoli kela mapu ahiki i ieona ikamai maoli ana. Mai ia Wagami aku hoi i loaa ai ka ike aole 10 i mamao loa kahi a W r agami i holo mai ai me kpva:mau )ukaua, e hiki ai no ia lakou ke holo ahiki ilaila me ka iiaalahi loa. O ke kumu o ka hoea ana o Wagami ame '<ona mau hoa no ka mokupuni i noho ai o Tazana, mamuli 10 ia o ke puhiia ana o ko lakou waa e ka makani a kaa,vale loa mai ka aina aku, a i ke ao. ana ma kekahi la mai, •ia pono hoe wale no kela poe ahiki i ko lakou ike ana i kela nokupuni, a no ko lakou kuhi'newa, o ko lakou aina ia, 'iela iho la lakmi i holo pololei niai ai, eia ka auanei he mokupuni okoa loa ia. O ka hele hoi ia a paa ka pe'a o i ka hanaia, iia piha hauoli o Wagami, a o keia no hoi ka manawa mua loa o kona ike ana i kekahi pe'a, i hanaia mai ka lau mai o na lau, nolaila aole loa he kanalua o kona manao, no ka hiki iaia ke howkele i ka waa me ka palekana a hoea i kona aina, ina no ka loaa o kekahi makani maikai mai ke komohana mai. Aia ka aina i noho ai o Wagami me kona lahui kanaka ma ka muliwai Ugami, a o kela puhiia ana o ko lakou waa e ka makani, kona wa mua loa i kaa ai i ka moana akea, a lioēa hoi i kekahi aina ana i ike ole ai mamua, eia ka auanei he huakai k-ela e pau ai kona poe kanaka i ka make, a pakele mai hoi kona ola ma ka apua. (Aole i pau.) . . ,