Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 49, 6 December 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

X«» Tazana hoi. a : a iloko ona ka manaolana mau, e hoea nakkaua nin n«» kahi e nolioia ana e na kanaka, a ina no ka j».)ino aku i ka moana. he oi ae ia o ka maikai i kona manao niamua <» ka noho huokaiii i kela wahi-me na holoholona. L a ma'u nn ko lakou kakali ana o ka pa mai o kekahi makani maikai mai ke konmhana mai. a i kekahi la, hoea mai 1a i:a niea hook ihi a lakuii i makemake ai, nolaila kau iku Ui o l a/.ana mc kana mau holoholona ahiu nialuna o ka J waa. pela hoi ine \Vagami. a o kela kekahi o na huakai au a kaua e ka makamaka heluhelu e hookahahaia ai ka nianan. n oka mea he poe ahiu wale no koluna o kela waa. me na h«»;uholona ma ke ano he mau luina. MOKUNA Vī. Hoea i ka Aina Nui me ka Palekana. Me ka maikai wale no kela hoopuka ana aku o ko lakou waa ahiki iwaho o ka moana akea. me Wagami mahope e ka waa e hnopololei ai a o Tazana hoi mamua loa o ka ihu j a mawaena mai o Akuio, o lakou wale no ekolu ka poe aka- j mai i ka hoe. a u ka nui iho o na mapu he noho malie wale n«j ka lakou. Ua hoonoho o Tazana i ke tiga mamua loa o ka ihu o ka waa. i «>le ai oia e hoopilikia wale mai i na mapu, a ia Wagami paha; a o ka nui o na mapu, mawaho ae o Akuta he umi-kumamalua lakou, me ke wale ana no o na maka ma o a maanei. me he mea la aia na manao iloko «» iakou 110 ka palekana o ko lakou mau ola ma ka moana. _I kela kaawale ana aku o ka waa mai kuanalu mai, loaa ponu mai la ka pe'a i ka makani, ia wa i lilo aku ai ua waa nei. o ia no oe o ka mahimahi o ke kai o Puaena. N«t kela holo a ka launa ole o ka waa, ua pioloke ae la na mapu e noho ana iluna o ka waa, o ke kumu wa*le no i kanaha'i mai ai ko lakou mau ano pioloke. o ka nui ikaika inaoli o Akuia. i ka huhu ia lakou, aka nae i ka manawa a kekahi ale nui. i po'i mai ai ma ka aoao o ka waa. ua hoonia-> ka ne. la lakoii e kuwo me ka hoao ana e lele iloko o ke kai. a ma kela wahi i komo mai ai o Tazana, me ka hoikeike :>na i kona mana maluna o kela mau mapu, akahi 110 a hoi jw.n«> iho ua p«»e nei a noho malie iloko oka w r aa, me kela hopohupo 110 nae no ko lakou hopena. Aole he mau ulia poino i ikeia, ma.kela ljuakai. a iloko o na hora he umi mai ko lakou haalele ana aku i ka aina, aia j hoi hoea aku la lakou no ka pahuhopu o ka lakou huakai. oiai nae he poeleele, aole he ikeia aku o kahi'kupono e ]jae aku ai ka waa me ka maalahi. a oiai nae ua hele na mapu a piha nauki maoli i ka opili i ka noho iluna o ka I waapa, a ua pololi 110 hoi na mea apau, pono hookomo wale ia aku la no ka waa ma kekahi wahi ano maikai, a hakalia no a kau ka ihu i ka aeone. o karta lele. a o kana lete, pau aku la na mapu i ka haule iloko o ke kai, a i ka pa ana ma o kekahi nalu, ua ka'ika'iia aku la ko lakou nei waa a kau ana iuka. » \ Oiai ua nohoalii mai ka pouli aaki o ka po maluna o ka aina, aole he mea hiki i N na mapu ke hana aku, aka hoopuuluulu nui aku la i i loaa ai ka pumehana.ia lakou, a 110 Wagami hoi, ho-a aku la oia i ahi, no ka hoopumehana ana iaia, me ka akoakoa pu ana mai o na mapu, ma ka'e o ke ahi. he hookahi ka momoe malie ana, aia ka pono o ke ao ae ma kekahi la mai. No Tazana nae me ke tiga, he okoa loa ko laua nooneo. aia ka laua nana ma ka mea e piha ai ka opu, i-oluolu maikai ai ka hiamoe ana aku o kela po, a aole i lilo ka pouli i mea 110 laua e kau ai ka weli i ka hele ana maloko o ka ululaau. nolaila haalele mai la laua i ko lakou puulu, a hele aku la no ka huli ana i kekahi meaai na laua. Ke hele wawae la o Tazana me ke tiga, elike me ke kahu ame kana ilio. ma kahi haiki o Tazana ke hele mamua, a hahai aku ke tiga 'mahope, aka ke hoea i kahi akea, e pili mai ana ke tiga ma ka aoao o kona haku. Ua ma'u no ia l.ele ana aku a laua, honi.ana 110 "o Tazana i ka hohono-o kekahi bufalo. ia wa i alakai pololei aku ai oia i kona hōa

no kahi o ke ea hohonu e laweia mai ana e ka makani. Ma kekahi wahi malaelae. ike aku la laua nei i ka moe mai o kekahi butalo nui, ma kahi e pili kokoke ana i ka muliwai. nolaila hele ni9.lie loa aku la laua a kokoke i ka huialo, kuhikuhi aku la o Thzana i ke tiga, me he mea la e hele »>ia majiekahi aoao mai, a ma keia aoao aku hoi oia e ku aku ai. me ke kakali a loaa ka hoailona mai iaia nei ak*u. ko laua manawa ia e lele like aku ai maluna o kela holoholona. !a laua i hookaawale ae ai. ua hoomaha iki laua no kekahi mau minuke. ka moe malie no o ka bufaio, aohe wahi mea a onioni ae, a ia Tazana no ka ike, o ka wa kupono ia. haawi mai la i kekahi hoailona i ke tiga. ma ka hokio ana mai. o ka manawa iho la no ia i lele aku ai o ke tiija. a ]>aa ana ka a-i o ka hufalo i ke nahūia e na niho ooi. aia hoi na wawae ke pūliki la ma ke kino, a ia wa hookahi no hoi.-i lele mai ai o Tazana a kau pu ana maluna o ke kiu 0 ka bafalo, a hoomaka ae la e kahea me ka leo nui ma .ke liema. I kela wa i kau aku ai ke tiga ame Tazana noluna «. ke kua o ka butalo, hoomaka ae la kela holoholona e ala iluna. a liolo aku la me ka puahia iloko o ka ululaau, aole uae ia he mea 110 ke tiga e hokuu ai i kana nahu ana, pela no hoi me Tazana, a i kela ame keia manawa ke noke 1? 110 o Tazana i ka hou i.kana pahi. No na haneri i-a lehulehu ua hiki ke loheia mai ka l'ee' kuwo o ka bufalo maloko o ka ulūlaau, a iloko o kona nokf 1 ka owala me ke ka ana i na mea elua e kau ana maluna 0 kona kua. aole ia he kumujio Tazana e haawipio.ai, pela no hoi me ke tiga. me he mea la, ua laua a paa iluna o ke kua o kela holoholona, a iloko o kela noke t Tazana i ka hou i kana pahi. ua ku pono aku la i ka puu wai o ka bufalo, o kona lele ae la-no ia iluna, a ia haule ana iluna o ka honua .aole he hanu ola i koe. iloko, aka ua 'Mlo oia i pio na Tazana. Klike 110 me ka Tazana hana mau i na mana\,va apau ana e pepehi ai i kekahi holoholona. a enemi ino pilia ona, ke kahea nie ka leo nui no kona lanakila ana. pela iho la ne oia i keelii aku ai i kekahi o kona mau wawae ma ka aoae 0 ka liona. a hoomaka ae la e kahea.hie ka leo nui ma ke ano o ka olelo a na mapu. e kalaliea ana i ko ka ululaau apau .oia hookahi ke kanaka, ikaika maloko o na ululaau, «: hiki ole ai i kekahi ke aa ma ie ku imua o kona alo. < )iai ua hele laua nei a pololi, aole laua i pupuahulu i ka ai koke ana aku i ka bufalo, aka hoomaha iki iho la laua a maha. oiai na he'e a nnn ko aho. a i ka hala ana lip mau minuke. o ko laua noke iho la no ia i ka ai, me ke oki ana -iku o Tazana i kana i'o i makemake ai, a haawi aku la no hr»i kekahi i ke tiga. I ko laua maona afta. huli aku la o Tazana i wahi kupono m» lana e hiamoe ai. a ma kela po. ua hiamoe like laua ma kahi hookahi, me ka hookau ana aku o Tazana i kona poo ilulia o ke liga. ma ia ano iho la laua i hiamoe ai ahiki wale 1 ke ao ana ae ma kekahi la mai. \ I ■

Mamiia o ko laua liuli lioi # ana aku no kahi o ko lakou nui i nolio ai ma ka aekai, ai* hou iho la laua i ka bufalo a maona. alaila haalele iho la i kela wahi, no ka hoi pololei ana aku i kahi o na mapu ame ke kanaka Paele, a laua i haalele aku ai ma kahi o ko lakou waa i waiho ai. Aole he hana paakiki ka huli ana aku i kela poe o lakou, e kakali mai ana no o Wagami me na mapu o ko laua nei hoi aku, a i ka lohe ana. ua loaa he ai na lakou, ua hoopiha loa ia aku na mapu me ka hauoli, a alakai mai la o Tazana i kona mau hoalojha. no kahi i waiho ai o ka bufalo, me ka hanai ana aku i na mapu a hoomo'a no hoi ka Magami i'o holoholona, oiai aole he hiki iaia ke aimaka aku, elike me ko Tazana ano. . 1 ka maona ana no o na mapu, haule akn la lakou hiamoe. pela no hoi me ke no Tazana nae me Wagami, hele aku la laua e huli i ka Mu'liwai Ugami.

Nō hookahi haneri i-a paha ia hele aiia aku a laua e ljuli i kahi i waiho ai o ka muliwai, aia hoi, hoea aku la laua 110 kēkahi kahawai nui. a hoomaopopo koke iho la no o Wagami, o kela ka muliwai ana ame kona mau hoa o ka holo ana a puka iwaho o ka moana. Hookolo pololei aku la laua ma kahi o kela kahawai nui. e kahe ana, ua ma'u no ia hele ana at laua, aia hoi hoea aku !a i ke komo ana iloko o ke kai, a ma }$a l r aua nei nana ana aku, ma kahi i waiho ai o ko lakou waa.'aole no i mamao loa. aka he hookahi wale no mile, mai ka nuku aku o ka muliwai, nolaila he hana maalahi wale no ka hoe ana mai a komo i ka muliwai. Ua hoopiha loa ia o Tazana me ka hauoli, no ka maopōpo ana iaia ma kela muliwai oia e hookolo aku ai ahiki i ka hoea ana i kahi o na kanaka Paele i noho ai, me ka paa e kona manao. e loaa mai ana ka ike iaia, no ka hoea ana 0 Nikola Rokofa no kela wahi, a malia ua waihoia aku paha kana keiki malalo o ka malama ana a kela lahui Pa^le. Hoi pololei aku la o Tazana me Wagami no t kahi i waiho ai o ko lakou waa. a hoomaka aku la e hoopuka iwaho, aole no nae ia he hana maalahi, oiai e po'i mau mai ana ka nalu, aka mahope nae o ka hoomanawanui ana, oili aku la laua iwaho me ka palekana. hoomanawanui aku la laua i ka hoe ana ahiki i ka nuku o ka muliwai, o ia wahi nui aku ia o ka laua hana, no ka' mea he ikaika ke kahe ana a ka wai, o ka wa emi ia o ke kai, aka nae-ma ka hoopilipili ana i ka waa ma kapa o ka muliwaj, ua hiki ia laua ke hookomo aku iloko. Ke uhi mai la ka poeleele i kela manawa, he mea maikai ole hoi na laua ka haalele ana aku i na holoholona, iloko e ka ululaau, nolaila hoomau aku la no laua i ka hoe ana i ka waa ahiki i ke kaa pono ana ae-ma ka laina pololei i kahi i moe ai na holoholona. O kahi nae o ka laki, he kumulaau nui ke ulu arta. ma kapa o ka muliwai, a e luhe ana hoi 'eona mau lak a komo iloko o ka wai, nolaila hoopaa iho la o Tazana i ko laua waa i ka lala o ke kumulaau, a u lele aku la iuka. no ka hele ana e huli i ua holoholona. Aole 110 nae i emo ia hele ana mai a laua, loaa kōke mai la no kekahi mapu. e hele ana e huli i mau meaai na lakou, aka 110 ke tiga nae, aohe wahi mea a ikeia aku, a hoomanao mai la o Tazana ua hele aku kela holoholona e huli i kona mau hoa holoholona. a i ole ua hele aku 110 paha e huli i mau meaai hou hana. Ma-kela po, ua hoaumoe hou no o Tazana me kona mau hoa maloko o ka ululaau ahiki i ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka mai, a oiai he nui okoa 110 kahi o ka bufalo i koe. ii hou aku la lakou i.ka paina kakahiaka. a i ka maona ana loomakaaku la o Tazana e alakai i kana maū holoholona no kahi i hoopaaia ai o ka waa, a iaia e hele. ana, noke ae a oia i ke kahea me ka leo nui i ke tiga, a mai kahi mamao loa i loheia aku ai ka leo o ua tiga nei i ke kuwo mai, a he hapalua hora mahqj)e iho kapahihi ana a pili ma ka aoao )'kona haku. I ka wa nae i lioea aku ai o ke tiga, aia na mapu apau maluna o ka waa kahi f hoola'i ai, nie Wagami mahope kahi i ki-pu.āi i kana hoe, a o Tazana wa-le.no koe iuka o ka aina, no ke kakali ana no o ka hoea mai o kana holoholona hookahi i koe. 1 ke tiga i hoea mai ai,.holo pololei mai la a. palu i ka' lima o kona kahu. a.pa'ipa'i iho la no hoi o Tazana ma ke poo, me ke kuhikuhi anā aku- o kona lima iluna oka w r aa, ia wa i lele aku'ai ke tiga a kau ana maluna 0 ka ihu o ka waapa, ma kela wahi mua no ona, ma kela holo ana mai a lakou, a aia 110 hoi o Tazana mahope pono aku ōna kahi i noho ai. Oiai na mea apau i kau aku ai iluna o ka waapa, ua helu pono mai la o Tazana i ko lakou ntii, akahi no a ikeia he elua mau mapu i komo ole mai ma kela huakai, nolaila kahea aku la o Tazana me ka leo iiuija laua, pela pu 110 hoi me Akuta i noke aku ai i ke.kahea, no ka hapalua hora 1 kakali ana aku a lakou. aohe wahi mea a loaa mai o kekahi pane, a i ole la hoi ia v huli hoi mai-paha kela mau mapu. O keia 110 na mapu makemake ole e holo mai. ma keia huaka'i a Tazana". me ko laua piha i ka maka'u ame ka pihoihoi, i ka wa i loaa ai q ka waa Kka ino, nolaila hooholo iho la o Tazana o ke kumu i hūi p\i ole mai ai o kela mau ] mapu me lakou ma keia huakai noloko o ka mirii>vai. no ka maka'u mai no ia, o halawai auānei me ka poino, nolaila o ko laua palekana, oia no v ka noho an.a ika aina paa. Me ka noonpo hoū ole aku no kela mau mapu, hoomaka aku la o Tazana ma e hoe i ka.wa nouka b ka muliwai, a i ka hoea ana i ka hora umi-kumamalua, k'auoha ae la o Tazaiia ia Wagami e hoopili ko lakou waa i kapa o ka muliwai 110 ko lakou hele ana e hu 1 i i meaai na lakou, oiai ua hele a pololi. . * la lakou nae o ka pae ana mai ma kapa o ka muliwai. aia kekahi Paele ma kahi he mau i-a ka mamao mai ia lakou nei aku. a ua ike .mai i keia poe ano e. me ko Tazana ma ike ->le aku nae iaia, a mamlia o ko lakou nei hele ana aku e huli i mau meaai na lakou, ua nalowale e aku la ua Paele nei no ka hoi. ana a hoike aku i kana mau mea i ike ai ma leela awakea.. . Ellke me kekahi mea e alualuia ana e ke akua lapu, pela :ho la,ka mama o kela Paele i ka holo. ahiki i kona hoea triPfcekahi kauhale he mau mile ka mamao mai kahi ina"i ike mai ai ia Tazana ma, a iloko o na manao pihoihoi. i kahea aku ai oia i na kanaka e akoakoa mai, a pane aku la "mua o lakou: . . "I hoi mai la au a hoike aku imua o oukou, eia hou ae 10 ua kanaka ili keokeo nei me kona mau kanaka kaua. Ke ole au e kuhihewa, e ana keia kanaka e powa a e hao i. ko kakou mau waiwai, a e pepehi mai ia kakou, elike me ka hana a kela kartaka umiumi loihi, nana i hookau mai ika weli maluna-o keia laliui kanaka. He waa '<aua ko kela kanaka ilj keokeo, a ua lako pono oia me kona mau koa, me ka lakou mau meakaua." 1 ka lohe at)a o Kawili. ke alii o # kela lahui Paele\ i kela nau olelo. ku koke ae la oia iluna, me ka hele o na maka a hulili i ka huhu, me ka ; inaina, 110 ka.mea, ua ike pono oia i na hana hoopoino a hoopilikia a na kanaka ili kēo'keo i kona lahui, ia wa' i haaw r i aku ai oia .i ke kauoha i kekahi o kona poe kanaka, e hookani aku i ka pahu, he hoailona 110 ke kahea ana i kona poe pukaua, e "Koakoakoa mai i kahi hookahi, no kekahi hana ano nui i makemakeia aku ai lakou. ! - Elike me ka pa ana a kekahi makani ikaika. pela iho la i laweia aku ai ka louo ma na wahi apau. no ka hoomakaukau ana o na kanaka pukaua no kekahi hoouka kaua nui, \ iloko o ka manawa pokole. aia na pUkaua ke ku la imua o ko lakou alii. a i ka loaa ana aku o ke kauoha ia lakou e hoomakaukau i na waa ame na meakaua, aia hoi iloko o ka manawa pokole loa. he ehiku mau waa -Pmakaukau a i pilia i na kanaka i hele a lehia ma ka oihana kaua, aia hoi ka iakou mau meakaua īna ko lakou mau lima kahi i paa ai, i hakalia i ka ike aku i na enemi. o ka hoomaka koke 110 ia'e hoikeike i na keikikane o lakou.

Ua kaokoa loa ke ano o keia alii o na Paele mai ka nui mai o 11 a alii, ma na hana e pili ana i ke kaua, e noke ana na alii e ae i ka hookani i- na pahu, e noke ana na kanaka i ka uwa, aka ua papa loa nae o Kawili i kona poe kanaka, aole e hookani ina pahu. a i ole ia, ho-a i na ahi, me ka noke ana i ka hula, aka e noho hamau loa na mea apau, a iloko o ka, īpnea ame ka palaka ma ka aoao o na enemi, e hookahahaia aku lakou ma ka hoea ana aku o na Paele, a noke aku i ka luku i na kanaka ili keokeo, ke hoonahoa mai e paio me lakou. I ka hele ana a haule ka la ilalo, kauoha aku la o Kawili i kona poe kanaka, e kau maluna o na 'waa, a e hoomaka ka holo ana aku, no ka hoouka ana i ke kaua me ka waa o na kanaka ili keokeo. O ka waa no o Kawili mamua loa a mahope aku ka nui 0 na vyaa e ae, 2 oiai kona poe kanaka e hoe ana me ka malie. a i ka hoea ana aku i kekahi olaelae, a'huli ae ka waa no kekahi aoao, aia hoi, mamua pono aku o kona waa, e holo mai ana ka waa a lakou i makemake ai e hoouka aku 1 ke kaua. O ka noho no hoi o Tazana mamua o ka ihu o kona waa, oia ke kanaka i ike mua ia mai, a hoomaka ae la na kanaka Paele e uwa.. a e kahea me ka leo nui, o ke ano hehena, me ke kiola ana mai i ka lakou mau ihe, i ka poe maluna o ka , waapa o Tazana ma. Ua like na laau'ihe e kiolaia mai ana e na kanaka Paele. me he mau mea paani la imua o na mapu, i ka wa e lele mai ai o ka ihe, o ka wa ia e hopu ia aku ai me he kinipopo ia, a ina paha i loaa mua aku ka ikeia Kawili, pela iho la oia e hoohokaia aku ai, ina aole loa oia e aa e hooluhi wale maT iaia iho. ma kda huakai.

Ua piha loa na kanaka Paele me ka maka'u. i ko lakou wa i ike pono mai ai, he poe mapu ka, me ke tiga koluna o !<a waa o Tazana, he mea makehewa wale no nae no lakou ka hoao ana e holo, oiai ua pili loa na waa a elua i kahi Kookahi, o ka lele koke aku la no ia o na mapu, a kau ana iluna o ka waa o Kawili, a ke loaa aku no ka Paele i ka lima o ka mapu, oloko o ka wai kona wahi e lana mai ai. Oiai ka waa o Tazana ma i kahi hookahi tne ka waa o Kawili, ua oili mai la na waa aku eono o na pukaua o Kawili, me ka hele o na pukaua Paele a piha loa i ka nauki, no ke kokoke ole mai, i hookahi ke komo pu ana iloko o ke kaua, a e luku aku hoi i na kanaka ili keokeo. me ka maopopo ole ia lakou,- he poe holoholona keia i makaukam e ai aku ia lakou. I ke kokoke loa ana mai nae o ua mau waa nei, a ike pono hoi, aole ka he poe kanaka ili keokeo ko keia waa malihini, aka he poe mapu.a he tiga hoi, e noke ana i ka luku i na Paele maluna o ka waa o ko lakou alii, ua hoohuli hou aku la ua mau waa nei nouka o ka muliwai, he hookahi nae waa i kokoke lo mai ia Tazana ma, o ka pane aku la no ia o Tazana ia Akuta, pelaNioi i ke tiga, iloko o ka imo ana a ka maka, kau ana kela mau holoholona iluna o ka waa 0 na enemi, a hoomaka aku la kela mau holoholona e luku 1 na Paele me ka weliweli. mamua o ka hiki ana i kekahi o lakou ke hoopoino mai i keia mau holoholona. No ka nui loa ,0 na mapu maluna o ka waa o Kawili, e noke la i ka hoopoino i kona poe kanaka, aole e hiki iaia ke komo mai 6 kokua i na Paele maluna o ka lua o kona waa, a.iaia nae i hoao mai ai e kiola i kana ihe maluna o kekahi'o na mapu e kokoke loa aku. ana iaia, ua hopu e ia aku la kana ihe e Tazana, \kailiia mai la me he wahi keiki 'uuku la oia, imua o keia kanaka ili keokeo a ka ikaika nui wale. laia hoi i au ae ai kana nana ana maluna o ka waa o na enemi, ike mai la oia i kekahi kanaka eleele elike me kona ano, e hui pu ana me na mapu ma ka luku ana i kona mau kanaka. a ua hoopiha loa ia aku oia me na manao kahaha. no ke ano o keia mau enemi, ana i hoonahoa mai ai, me kona ike, maoli iho no, aole he wahi manaolana iki no ka palekana ola ame kona mau kanaka* ' Ua hoao o Kawili e paio elike me ka ikaika apau i loaa iaia, no ka mea, ua ku a pilikia maoli kona kulana, eia nae ua like kona ikaika mē ka ole, a o kana wale no i hoomaopopo iho. o ia ka paa ana aku o kona kani a-i i ka hopuia, a onou ia aku la oia ilalo o kona waapa. laia nae i kaakaa ae'ai, kona mau maka. aia hoi, ua paa kona ma t u lima i ka hauhoaia i ke kaula, a e noho aku ana hoi he tiga mamua o kona alo. a.no kona manao e haehaeia aku ana oia e kela holoholona ā weluwelu liilii. moe hou iho la kona mau maka, i ole ai e ike mai i kekahr hiona ku i ka Weliweli, o ka mea apikji nae, aole ona hoopilikia hou ia aku, kaakaa ae la kona mau.maka, a iaia i nana hou mai ai. &ia hoi e kukuli aku ana he kanaka ili keokeo ma ka aoao o ke tiga, a mahof»e pon'o mai hoi o ke kanaka ili keokeo, e waiho ana kona mau pukaua, ua paa i ka hauhoaia i ke kaula, a e noho aku ana no-hoi he mau mapu lehulehu. I ka ike ana aku, ua hoi pono mai ka noonoo maikai iloko o Kawili, ninau aku la o Tazana iaia i ka p?me ana aku: "Ua olelo mai nei kou poe kanaka, o oe ka ko lakou alii, o keia anei ka mea oiaio;'" '"Ae, o ka mea a ko'u poe kanaka i hoike aku la ia oe, o ka mea oiaio loa ia, owau ko lakou alii," i pane aku ai no'hoi o Kawili, me ka piha i ka haalulu. | "Heaha ke kumu o kou ala ku-e ana mai ia'u? Aole au i! hoea mai nei 110 ko oukou wahi me ka manao e hoopoino aku. aole loa, aka he huaka'i ka'u no ka maluhia, eia nae, hoouna mai oe i kou poe kanaka, 110 ka lele kaua ana mai maluna o'u." "He kanaka ili keokeo kekahi i hoea mai, iloko o ka maluhia ma ko makou aina nei, he ekolu ae nei mahina i hala, me ko makou haawi ana aku iaia i na mea apau e oluplu ai kona noho ana, eia nae, iaia i haalele mai ai ia makou, ua luku mai la oia i ko'u lahui kanaka, a lawe aku la i na kanaka opio me na kaikamahine opio. no ia kumu la, pela iho la i komo mai ai ka manao iloko o'u. malia paha ua like no ke ano o kau huakai me kana." "Aole au i like me ke ano o kela.kanaka ili keokeo au e kamailio mai nei, ina aole oe i hoopilikia mai ia'u ame ko'u poe. aole loa au e hana aku ia oe i kekahi mea. E hoike mai i ka helehelena o keia kanaka ili keokeo au i hoike mai nei i kana mau hana ino i kou lahui kanaka. malia paha o ke kanaka hookahi 110 ia a'u e huliwwei,. oiai ua hoopoino mai oia ia'u e pono ai e kauia aku kekahi hoopa i kupono loa maluna ona." "He kanaka kela i hele a puhuluhulu i ka umiumi, me ka piha akamai i ke kamailio, a iwaena o na kanaka ili keokeo apau a'u i ike ai, o kela ka helu ekahi o na kanaka ino loa. . "Aole anei he.keiki ili keokeo kekahi me ia." 1 " alaila kak&li akula o Tazana me na manao pihoihoi. e lohe i ka pane ma ka aoao o ke kanaka Paele. "Aole he keiki uuku me kela haole. aka me kekahi puulu okoa aku, me ia puulu kekahi keiki ili keokeo. a'u o ka lohe ana mai ko'u poe kanaka mai," wahi a Kawili i pane mai ai. "Alaila aia anei he elua mau puulu o na kanaka ili keokeo i hoea mai ma ko oukou wahi. Owai ka poe ma ka lua o ka puulu?" "He puulu kela, a keia ino, ame kona mau hoa e noke ana i ka huli. lloko o keia puulu. he hookahi wahine haole. he hookahi kane me ke keiki uuku, a he eono mau kauwa Paele. He ekolu la o ka hala ana aku o kela puulu nouka o ka muliwai, o ka manawa ia i hoea mai ai keia kanaka ino me kona poe kanaka, a manao iho la au, e alualu ana lakou o v ka loaa aku o ka puulu me ke keiki uuku." Ua hoopohihihi loa ia mai ko Tazana 11001100, no kela hoakaka a Kawili, 110 ke keiki uuku, ua manao loa oia, o kela 110 kana keiki. o Keaka ka inoa. a 110 ka wahine haole nae. aole he maopopo iaia, a pela hoi me ke kane. O ka noonoo nae i ulu koke mai iloko ona, malia o kela wahine me ke kane. he mau mea laua i hoolimalimaia e Nikola RoJs'ofa. no ka malama ana aku i kana keiki, a e huna hoi ma kekahi wahi nalo loa, 110 ke ake, e ukuia aku kekahi

mau dala, i wahi e hoihoi hou ia mai ai ke keiki i ki.n. ; oll oJai nae. ua liala kaliiko aku ua o Nikola ame konn ni.v,; hoa, 110 ka ukali ana. mahope o ka puulu niua. aole l.a K wahi kanalua iki iloko o Tazana, no ka loaa o kela poe mu., iaia, koe wale no a ua p'aa lakou 1 ka hopuia e na kanak. Paele, a i ole, ua hoopakeleia ae paha ko lakou mau d„, mamuli o ka waihoia ana aku o ke keiki uukii nialah» , ka lakou malama ana mai 7 elike m.e ka Tazana 1 koho wau ai Oiai hoi o Tazana e kamailio pū nei me Kawili. «-lui n;i waa o lakou ke hookokoke aku la i kahi i ku ai o na liale ka lahui Paele o Kawili. a o na waa keia o na pukaua 1 pai; nui ai i ka holo. i kau a mea o ka maka u 1 na mapu. e ka;i mai ana iuka, a e nonoho mai ana no hoi na kanaka, me k.i nana ana mai rrie ka piha i ka mak u. Maiwaena mai o ka nui o na mapu, he ekolu 1 pau 1 ka make, a koe aku o Akuta me ewalu mau mapu mawaho ae ona. pela hoi me Tazana, ke tika ame W agami. I ka pae ana aku o ko lakou nei waa, ua hookipaia aku l :i o Tazana ma, e Kawili, me ka haawiia ana mai i mau me;;ai na lakou ,aole nae i hoohala wale o lazana 1 kona ma nawa, ma ka noho ana ma kela wahi, aka nonoi aku la t>ia i. L Kawili, e hookuu mai iaia, e aku mahope o k> meheu o kēl poe kanaka i hala nouka o ka muliwai, nu kona noi pu ana aku e hoolakoia mai oia me umi mau kanaka no 'ka hoe ana i ka waa, i hikiwawe ai kana hiiaka Ua lilo keia noi i mea hauoli loa i ka manao o Kawili, ,t kahea aku la oia i kona poe kanaka, e hele mai imua o kon.i alo, ma kahi nae o ko lakou hooko mai i kela leo kaiiuli i iaia i nana ae ai ma o a maanei, oia hookahi wale no ka k« . 0 ka niii o kona poe kanaka, ua pau aku i ka holo uoko ka ululaau, 110 ka maka'u i na mapu ame ke tiga. Ua lilo kela i mea inoino i ka manao o Kawili, aka nae n.. Tazana, pahola ae la ka minoaka ma kona mau papalin.i. a 1 aku la: "lna oe e oluolu mai ana e kakali no kekahi mai\ minuke wale no, manao au he hana maalahi loa na kou p e kanaka. ka hooko ana mai i kou mau makemake," alail i kauoha aku la oia ia Wagami, e noho malie oia me Kawil 1 ka hale, o kona kahea aku la no ia i kana inau holoholona, a iloko o ka nianawa pokole, nalowale aku la lakou ilok > o ka uluiaau. No ka hapalua hora palia kela nalo ana aku o 1 azana me kana pu-a holpholona, aia hoi, ya loheia aku la na lec olowalu o na mapu maloko o ka ululaau, pēla hoi ka ko kuwo o ke tiga. a mai na wahi apau»e hoopuni ana i na kaiihale, ke loheia aku la na leo ano e, ka mea i malihini ia Kawili. MOKUNA VII. • ; Paa o Tazana i ka Hopuia e Kona Enemi Kahiko.

Aia o Kawili me Wagami ke ku pono la mamua o ka puka o ka hale o Kawili, ke lohe la i kela mau leo ano e, 1 ka oiliili mai iloko o ka ululaau, a o ia ka Kawili i liuli ni.ii ai imua o \Vagami, a ninau aku la: "Ea, heaha hoi ke ano o kela mau leo> ano e a kaua o lohe aku nei?" ''He leo kela no Tazana ame kana mau holoholona, aolo nae i maopopo ia'u ke ano o ka lakou hana, koe wale n<>, malia e luku ana paha i kou poe kanaka, no ko lakou Ik>l<> iloko o ka ululaau-no ka maka'u iaia." I ka wa i lohe aku ai o Kawili i kela mau hoakaka, ua piha loa oia me ka maka'u. a lelia aku la kana nana aua ilgko o ka uUilaau. me he mea la, ua makemake oia e hol«» i pakele ai mai ka lilo ana aku i luahi no ka make, i kela mau holoholona; ua kaohi aku la nae o \Yagami iaia. im' ka olelo ana aku,-he nooiioo naaupo wale no ka mana<» ana e-holo, aka e nolio malie no laua ahiki i ka hoea h«m ana aku o Tazana. Ke hookokoke mau mai la kela mau leo ano e. i kela anio keia īnanawa, a iloko o na minuke he iwakalua, mai k<> laua lohe mua ana aku, i ua mau leo nunulu nei, aia hoi. oili mai la na kane, na wahine ame na kamalii, me na le uwe kapalili, no ka piha i ka maka'u ame ka weliweli i kn lakou pau i ka make. No ka lua o ka manawa i hoao hou aku āi o Kawili e holo. a mai hooko i'o no paha oia i kela manao ona, ua hopu j okoa aku lajiae © \Vagami i kona lima. a kaohi mai la iaia. * no ka mea ua haawi aku o Tazana i ke kuoha iaia e hana pela, i ka wa e manao ai ke alii o kela lahui kanaka e holo mai iaia aku. Elike me kekahi pu-a hipa, i liele a piha me ka maka'u. pela iho la na kanaka Paele e holo la. a komo maloko o k.< iakou mau hale, a mahope mai hoi o lakou o Tazana me kana mau holoholona. aole 110 ka manao e hoopoino mai i kekahi o lakou, aka he hoomaka'uka'u wale mai no i loaa ai na kanaka na lakou e hoe i kona waa. I ka hoea ana mai o Tazana a ku ana imua o Kawili, pahola ae la ka minoaka ma kona mau papalina, a o ia kana i kamailio aku ai ia Kawili ; "Ua huli hoi mai nei kou poe kanaka imua ou e ka hoahanau, o ka'u wale no e noi aku nei i kou oluolu, e wae ae'oe i hookahi kakini o kou |>or kanaka ikaika 110 ke kokua ana mai i poe na lakou e hoe : kuu waa." Me ka piha i ka haalulu. ku ae la o Kawili iluna, a kahea aku la i kona poe kanaka e hemo mai iwaho o ko lakhu hak\ 0 ka mea apiki nae. aole he hookahi o lakou i aa e liele niai 1 kau a mea o ka hele a piha loa i ka maka'u ame ka weli weli i na mapu ame ke tiga. "E kamailio aku oe i kou poe kanaka e K-awili. ina aolo lakou e hemo ntei ana iwaho nei. mamuli o ko lakou mana<> iho, alaila e hoouna okoa aku ana au i kuu poe holoholona. e kipaku mai ai lakou iwaho nei, malia he mea paha ia n<< lakou e hiki hou ole aku ai ke hookololohe iloko." Hele hou aku la o Kawili, a mawaho o ka puka o 11 a kauhale, hoomaka aku la e kamailio me ka leo nui i na nie.i apau a Tazana i hoike aku ai iaia, a iloko o ka manawa pokole, ua puka mai la na kanaka iwaho, aia hoi ka weli welimaluna o ko lakou mau maka kahi i nohoalii ai, me ka haka pdno alia o kā lakou nana ana maluna o na holoholona. ,j Oiai na kanaka e kuku mai ana, ua wae aku la o Kawili i kekahi poe he umi-kumamalua ko lakou nui, 110 ka hele pu ana me Tazana. o ka poe i waeia aku, ua hele lakou a pilia i ka maka'u, no ka huikau pu aku me na holoholona maluna o ka waa, e pau mai aiia lakou i ka ai ia. I ka manawa nae a ko lakou alii i hoakaka pono aku ai. ina. no lakou e hoole ana,* he make wale iio ka hoopa'i c kauia aku ana maluna o lakou, ua like no hoi me ka mea e loaa ana ia lakou. ke hele pu me keia kanaka malihini. akahi no ua poe kanaka nei a ae mai ,aole nae me ka manao maikai, aka, me ka hopohopo no i ko lakou make i kela mau holoholona. 1 ko lakou haawi ana mai nae i ka ae. e lilo i poe na lakou e hoe i ka waa o Tazana. iho nui aku la no ka muliwai. a lawe ae la i ko lakou mau wahi i hookaawaleia no ka poe hoe waa. a no ka hoopoino ole aku o na mapu ia lakou. akahi no a auhee aku kela maka'u mai ia lakou aku. I kela haalele ana aku o ka waa o Tazana ma i kapa o ka muirwai, kahi hoi a lakou o ke kau ana mai, me na hoewaa Paele. akāhi 110 a hoomamaia ae ka manao o Kawili pela hoi me kona lahui kanaka i koe aku, a manao ka palekana mai ka make mai. No na la ekolu kela holo ana aku a Tazana ma, ua pono aku la lakou 'iwaena o na aina e hoopuniia ana e ua lahui hihiu aikanaka. e noho ana ma kela ame keia aoao •• ka muliwai. a iloko no hoi o kela mau la ekolu, ua haalele mai la he ekolu mau Paele, a oiai ua ano maamaalea ?ia mapu i ka lawelawe aua i ka hoe, aole i lilo mahuka ana o kela poe Paele i mea hoopilikia aku i ko*Tazana noonoo, oiai ua nui no na kanaka iho i koe na lakou e hoe i ka waa. (Aole i pau.) ~