Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 51, 20 December 1918 — HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA

' ia kumu. ma kahi mamao "\vale no na kanaka o keia wahi e ike aku ai iaia. He lehu|ehu na manawa ana i inaak» ae ai ma keia wahi maluna o ka otomobile me kuna mnu hualoha lehulehu. no ka mea e haawi mau ana oia i na anaina hoolaulea maloko o ke Seletanuka no lakou. | "Maja ano aole i lawa ka ike i na kanaka o nei wahi ma na jne& e- pili t ana nona e hiki ai ia lakou ke kau aku i ko iakou mau manamanalima maluna ona no kekahi manawa kaawale ana e hele mai ai. "JHe komo mai no oia i keia hokele a i kekahi mau hokele 0 aku me na kanaka mai ke kulanakauhale mai, eia nae | a«*he loāa ia'u o kekahi moali ike e loaa ai ka waiwai ej pī'ii ana nona maanei. "No ia kumu ua haalele au i ka hakilo mau ana maanei | nona a hoohuli aku la i ka'u makaala mau ana ma ke Sele-j tanuka wale no, o ka oi aku mai ka manawa mai i loaa ai ia'u ka ike no ke kipa mau ae o na moku e Āke iaia a haalele akn iaia ma Noeaka, he aole i mamao loa inai !;i- Scletanuka aku.*' "lk- wahi hoakaka kupono iki kena au/' wahi a Ka-ta. "IVla no ko'u manao, eia nae aole a'u inea iki i ike ahiki 1 ka p<> aku la i hala. iMa ia po ua halawai aku la au me iakahi kanaka hoehoe waapa ma kahi kokoke ku i Noeaka, iiia ke Kaikuono Noeaka. "L'a pinepine na manawa ana o ka hoolimalimaia atia, vvniii ana ia'u, e Kaila Esekina ame kona mau hoaloha, e iawe ia lakou i ka holoholo waapa, a mai iaia i loaa mai ai ia'u ka hoike a'u i makemake loa ai," walii a Kita. "< ). niaikai! Hoomau aku!" wahi a Kata. " I ka nana aku ii'iokahi hoaloha pilipaa loa a 'Kaila Esek'"ni, he kanaka i oi ae ke oo maluna ona, nona ka inoa o Woka Betimana. he wahi apana aina uuku kona he mau mile ka mamao );i; 1 ' SeU-tanuka aku. "!! e kanaka o Betimana i puka mailoko mai o kekahi .ihai a liam.hano. he kanaka i like ke kulana ma ka hano- ■' ma ka waiwai me ko Kaila Esekina. eia nae, he emi ih j kona waiwai ke'hoohalikeia me ko Kaila Esekina. " • ie n"Mi h< alohn pilipaa loa laua, me he mea la he mua a he nuili na ka ohana hookahi, no kekahi mau makahiki ai l !e!iu i hala eiike me ka hoakaka mai a ke kanaka nana au i h<i'!'c mai. eia nae he kanaka o Betimana i hoihoi ole !a e kolaila poe iho, no ka maua. "\\jl ka (ileloia he kanaka oia i noho kaawale noua iho. me ka launa nui ole mai me na kanaka, a he mau kauwa eleniakule ka kana. me ka hana i kekahi mau hana ino t. na ano like ole, a he nui a lehulehu na ano moolelo nona mawaena iho o na kanaka o kona apana. "Ile wahi moku lawai'a uuku kona a e kukulii mau ana ka ia wahi moku ma ke kaikuono Pekoiiika, a iloko o na makahiki ekolu a. eha i hala, he hana maa mau nana ka lawe ana niai i kalii moku ana i ke Awakumoku Noeaka a lawe aku ia Kaila Esekina i ka holomoku, a e hala ana ka pule ia laua ma. ka,moana ma kekahi manawa, a no ni> nianawa lehulehu oia e lawe ai ia Kaila Esekina i ka holo:nokii/' "l ieaha iho la ka pili'o kela moku a Woka Betimana me-ki-ia hiliia. e KHa?" • "E hiki aku ana ka'u hoakaka ana i kahi e pili ai e Ka-ta, m ilaila. e hoomanawanui iki mai oe. Ma koVi noonoo iho me he mea la o Betimana ke kanaka a kaui i haha'i mai ai ma kela po. Nolaila. elua a'u r mau. ,mea i hana: ka inua, ua kelepona aku au i ka halekuai a Banona ma Nu loka, e linau aku ina paha he kanaika kuai mau o Woka Betiniana i kona kamaa me lakou.' "(). maikai kela.noonoo ou! A pehea mai ka pane?" wahi a Ka-ta. "Alia au e pane aku i kau ninau," wahi a Kita. • Ka lua. ua hoohalaia e a'u hookahi po ma ke Awakumoku Noeaka. a ma keia kakahiaka, i ka wa i losa mai ai ia'u o kekahi kaa me kekahi paalio holo loa ua kau aku la a holo ,)ku la no kahi a Betimana e noho ana. "Aohe mea i loaa ia'u no kana mau hana ma ka po nei, n»» ka mea, aohe ona noho kokoke mai i kahi lehulehu o kanaka, he ku mamao loa kona hale, a nia ka olelo mai a ka poe e noho kokoke aku ana iaia, e ike mau ia ana ka oia e auwana hele ana ma o a maanei i ka po ame ke ao ma kana mau hana lehulehu i maopopo ole ia lakoū. "Eia nae, ua lohe mai au ua holo aku oia maluna o leana i":it iku ekolu a eha hora paha mamua o ko'u hoea ana aku ilaila. a ua manao waleia e kolaila poe iho e holo mai ana .'ia no ke Awakumoku Sega nei." "L'a hele aku nae paha oe e ninau no ke komo mai o ia ni'.ku ianei ame ka ole " "Aule au i ninau aku no ka loan ole ia'u o ka manawa " 11 e m. iku mahu anei ia?" " A. ihe.he moku pe'a no elike me na mokupe'a e ike mau ia nei. he aueane he kanaono kapuai ka loa.' "L'a* hoikeia mai nae paha ia oe ka inoa o ua moku 1a?" "Ae. he inoa ano e a'u i lohe mua ole ai elike me ia. O k. »na inoa i kapaia ai "'Ka Manaōlana Poho. "He inoa ano e i'o no kela. aka, he inoa kahiko no ia, ua kapaia no ka inoa o kekahi mau rhoku mamualoa ma ia inoa. Aohe paha o Betimana i manao he inoa hoomanamana pakalaki ia nona a no kana moku r' "Pela i ka nana aku. lna oia i maopopo he inoa paka'aki ia. aolie oia e kapa ana i kona inoku ma kela inoa." o ko K.a-ta ku koke ae la no ia iluna me he mea la he uwila ]pisni ae, v a. ma kona mau maka kenana aku rte he iiiea'la aia iloko ona kekahi manao ikaika no ka hooko koke aku i kekahi hana. "L'a ike aku la au i kou manao ma kau hoike he mea pili im ko llale Tocla nalowale ana " wahi ana. "Aia kekahi nianao iloko ou e hookauia aku ana o Hale () da iluna o ke!a moku a Betimana. Oia paha, ea, e Kita?". "L'a pololei loa mai la kau koho ana. Oia maoli ko u manao. Aole oia malaila i nei manawa. no ka mea ua hoopniwaia aku oia ma ka po i liala a aole i haalele aku ka ni.,ku i ke kaikuono Pekonika ahiki i keia kakahiaka. "Pololei kela. Alaila me he mea la ua hoopaahaoia o ■» iale ma kekahi wahi kokoke i ke awakumoku, a me ke kanalua ole ke noonoo iho o ka manao o ka poe na lakou e n"«.paahao mai nei iaia oia ka lawe ana aku iaia noluna 6 miiku i keia po a lawe aku iaia i kekahi wahi mamao loa. M "1 ka nana aku me he mea la oia maoli ko lakou manao, mea e kaawale loa ai o Hale, a i ole make paha, aohe mea nana e oni hou mai i ka waiwai o ke kiaaina, aohe no hoi ''e hoapaio o Kaila- Esekina no ka lima o ke kaikamahine a k>: Konela Wekafocla Ka; lapuwale maoli ka Kaila Esekina n.»onoo ana a pela iho.la e ko ai kona makemake, o aku elike me ka'u mea i lohe mai ai mai a Banona mai." "Aha! Alaila he konio mau anei o Betimana i ka lakou ano kamaa': ea?" _ . "Ae; pela kana o ka hoike ana mai ia'u; no umi maka-

' ■ ■ i , hiki i hala kona kuai mau ana ilaila; Ua hoounaia mai e| |lakou kekahi (>aa kam.aa he pule wale no i hala aku nei." ' | "O, mikai maoli kena hoike au! E haawi okoa mai ana no kena hoike i kahi mea na kaua e hana aku ai. "Ke makemake nei au i nei manawa e ike i kahi i ku ai kela moku 'Ka Manaolana Poho.' Nou hoi ea, e pono oe e hele e hakilo aku no kahi o Hale i hoopaahaoia ai, me kou nponoo mau ua hopuia oia e kekahi mau kanaka lehulehu ma kekahi wahi kokoke i kona hale. "E hoi hou mai ana au ianei no ko'u aina ahiahi a kt manao nei au e aumoe loa ana paha au i keia ahiahi. "E hoi mai oe ianei e hoike ai no kau mea i ike, ina < hiki ana ia oe, a i ole hoouna mai i kekahi lono ia'u i mao popo ia'u kau hana ame kou wahi e hana ana. "Aia oe a hoi mai ea, alaila hooponopono kaua no ki kaua papahana e hoonee aku ai no keia po." O ko laua kulike ae la no ia a haalele like inai 'la i ki. hokele ia manawa me ka ikaika o na manao no ka huli aku i kahi i hoopaaia ai o Hale. I MOKUNA XVIII. Ko Kata Au Ana Iloko o ke Kai. Haele like aku la laua a hoea i ka Paka a malaila i hookaawale ai laua, hele o Kita no kahi o ka hale o Hale ma e ku ana. a kaha aku la hoi o Ka-ta hele no kahi piha mau ia e na kanaka hana ma na uwapo. la Ka-ta i hoea aku ai i ke awa ua pouli ae la ka lewa i na 10 hakiimakuma a e ikeia aku ana ka uikiuiki inai o na kukui iloko o ka noe e halii paa ana no ka mea ma ia manawa o 'ea makahiki e ike mau ia ana ia ano poeleele ma ia'wahi, lee mai la ka noe mai ka moana inai a uhipaa mai la, a ke īana aku ma na w r ahi apau me he mea la'ua'po ia manawa, uai nae e maamaama ana no; Aole i li'uli'u loa kana nana aku ike koke iho la no oia lohe i hekauia ka Betimana moku ma kekahi wahi maloko i 'ke awa, kahi maa mau i ke ku mai o na moku; ua hoieia inai laia mahope o kona ninau ana aku ,i kekahi kan.aka oluna o lea uwapo, aole ia nioku ma kekahi wahi o ke ,va, a me he mea la ua holo iloko loa ma kekahi aoao ku o ke awa. ma o aku o ka Mokupuni Batona, kahi maa >au i ko Betiinana moku i ke ku. no ka mea, o kona awa īau ia. a lie wahi lulu loa no hoi. L'a maopopo ia Ka-ta kahi i ku ai o kahi Mokupuni ■3atona aia ma ka aoao hema aku o kahi kulanakauhale o <a poe lawai'a. a u<\ hoohuiia mai ia wahi mokupuni me ka īina nui me' kekahi aiahaka kiekie loihi. a malalo o ia ala:'iaka e komq aku ai na moku liilii ame. na waapa mahi| īoloko aku ; o kahi lulu me ka pilikia ole. ■ ■ O ke kai ma ia wahi he halai. he oi aku ka palekana o. īa moku liilii malaila inamua o ke awakumoku akea, a he ,vahi palekana loa no hoi no na moku liilii ame na waapa nahu. .. Ua maopopo ia Ka-ta ia manawa he oi ,aku. ka mehamehā me ka nui ole o na kukui ma kahi o kela mau inoku liilii i kukuluia ai ma ke!a manawa o ka la, aka nae ua paa kona mnao e hele ilaila i mea ,e loaa maopopo ,inah ai iaia ka ike lia paha inalaila "Ka Manaolana Poho" kahi'i ku ai a aol(i >aha. . . . • . : Nolaila. no keia manao aole oia i hookaulua i ka hele uia, o kona hoomaka aku la no ia e helewawae no kahi o <e alahaka, a ua ma-u no ia wahi aiia 0 ke kueo ana aku hoea aha ilaila. . . Mahope o kona ike ana aku i ua wahi moku la ī ke ku nai. hoomau aku la no oia i ka helē hoolalavi ana, me ka nau no o ke ala ae o na noonoo iloko ona no ka Hale Loela mau-koi a no kona nalowale honua ana- ; . laia i hoea ai ma ke poo.o ke alahaka, ku iki iho la oia no kekahi manawa me ke-au ana o kona'mau maka ma o a maanei, oiai na noonoo like ole e hana ana iloko ona. Aole i liuliu loa ia ku ana iho ana lohe ana nō oia i ka nehe o. kekahi mau kapuai wawae niahope mai or\ū. Aohe manawa i'loaa iaia e hoohuoi. iho ai he mea powa paha mahope mai ona he ike ana kana i pq)ia o ka puu-. puu o ia ku'iia ana mai mahope o kona a mai lilō paha ia puupuu hookahi o ke ku'iia ana mai i kumu nona -e ai. hookahi wale no kumu o kona. pakele mahunehune ana, o ke ku ana mai o ka puupuu'i ke kihikilii o kona papale makoloa oolea ana e papale ana. Eia nae. ua lawa loa ka ikaika o ia. puupuu i ku'iia mai ai oia e hooponiniuia ai kona poo no kekahi manawa a aneane e nau kona ike. laia i hikaka ae ai e pil'i i ka pale o ka aoao o ke alahaka, a paa aku la no ke kokua ana iaia ma ke ku ana iluna i ( ole e hina iho, o kona pulikiia mai la no ia e na lima wikani ma kona mau kuli a hapaiia ae la iluna a kiolaia aku iloko o ke kai mailuna aku o ke alahaka.. Aohe wahi huaolelo hookahi i kamailio ia mawaena ona ame ke kanaka powa. Ua paki ae la ke kai i ka wa i haule aku ai ke kino o Ka-ta iloko o ke kai aueane he kanakolu kapuai mai ke alahaka iho. la aea ana ae ana he kanaka kino nui kana o ly,a ike ana mai e hele ana no ka aoao o ke Awakumoku Sega a nalowale aku la i ka pouli o ka noe e uhi paapu ana i ke aA<ra ia manawa. . . ■ "He hana kanaka makua maoli keia."wahi a Ka-ta i noonoo iho ai. "Ua loaa ka manaoio i kela kanaka nana i powa iho la ia'u ua make au, eia no nae au ke .ola aku nei no ka huli ana aku iaia piahope a e ike ana oia." He kumu maikai no ka'ke kanaka e nōonoo iho ai pela no ka mea, ua loaa pono o Ka-ta i ka puupuu ma kahi o ka hono e hiki ole ai iaia ke ola iloko o ke kai, ao kekahi kumu e emi aku ana ke kai ia manawa, a e laweia aku ana o Ka-ta e ke au iwaho i ka hohonu. He manao koho palaualelo wale no nae ia a ke kanaka, no ka niea, oiai o Ka-ta me ke kulana .i aneane loa aku i ka iuake, he elua nae mau inea i koe me ia. no kona pono; he kanaka akamai a ikaika oia i ka a.'u, a ua hoi hou mai la hoi me ia kona kulana noonoo maikai, me ke kaawale loa aku o ka ona a poluluhi o ka noonoo mai iaia aku. Ua hikiwawe loa ka. hoi hou ana mai o kona mau ano niaikai me ia mamuli o kona haule koke ana iloko o ke kai, p'ela kona noonoo iho, a i ka manawa, ana i aea.ae ai iluna o ka ilikai mahope o.kona piholo ana x ua maopopo loa iaia kana mea e hana ai uo ka hoihoi hou ana mai i kona ikaika. la manawa aohe ana hana pono, o ki huli ie la no ia o kona alo iluna a na ke au ka la\ve iaia, me ka moe o kona kino holookoa iloko o ke kai, o ka pukaihu ame ka waha wale no ke puka ae maluna o ka ilikai. He huihui ke kai ia manawa no ka mea, o ka mahina ia o Aukake, eia nae, aohe ona haukeke i kē anu,' ke inakemd J ke loa la oia 13 huihui no ka pono o koiia wahi i kiiiia mai ai e ke kanaka powa. : "Eia hou no nei hana hoopoino a Kaila Esekina," wahi |a ua o Kata i noonoo iho ai.i.kā wa i hoi mai ai kona riooi noo maikai me ia. "Ma keia mea'i haiiaia mai la no'u i hooiaioia mai ai ko 'Kaila Esekina ano maoli e hoopau loa ia ae ai na manao hoohuoi a oau he kanaka puuwai e!eele loa oia, he kanaka penehikanaka maopopo. ! "Ua maopopo loa ma keia e hooko aku aiia oia i ke karai- ' ma pepehikanaka a o ka maka'u i ke kanawai aole ia mea iloko ona. . • . y I "Eia.naē, aole o'u inanao o Esekina ponoi, a i ole o ka; i hoaloha ona o Betimana, ka mea nana i kui mai nei ia'u. Ile hana kela i hanaia mai nei ihaluna o'u i>a -ka mea i maa: 'aku i kokua. No na manawa lehulehu kona hoao ana e

kahea, he wahi Jeo nawaiiwali wale no nae ka i puka aku mai kona waha. Uu 'hoeā' aku ia oia iwaenakonu o ke aua, a no kekahi mau manawu lehulehu kona koiia ana iuka a i kai e.ke au e like me ka nee ana a ke kai. Ua ike koliuliu aku la oia i na kia o na -moku e mo-ku ana ilokp o ke awa a. elike ine ka anapa ana ae a ka malamalama o ka uwiU a nalowale aku, pela ka nalowale emoole aku o ia mau moku mai kona mai£ maka aku. ' L'a pa mai nia kona mau pepeiao keWihi mau leo hamumu o na kaa e holo mai ana mai ke kaona mai, a pela hoi me ke oeoe o kekahi mokuahi ma kahi mamao; ke mau la no nae kona lana hele ana iluna o ka ilikai me he wahi apana pohue la. Eia nae, ina ia hope mai ua hoi liilii mai la kona ikaika iloko ona, a i kona ike ana ua loaa ka ikaika kupoiio iaia, hoomaka aku la oia e a'u i ka aina kpkoke loa mai iaia ma kona aoao hema, a ia inanawa ua ike aku la oia i kekahi wahi moku uuku e ku inai aaa. Ua ala leoke ae la kekahi noonoo iloko ona-e a'u aku oia a pili ia .wahi moku, a ia hoao ana aku ana ua hiki pono io iaia ke a'u, a iloko o ia pouli eia nae ua hiki pono no iaia ke heluhelu aku i na huapalapala nunui e kau mai ana. "Auwe! O ka moku "Ka Manaolana Poho" keia!" wahi ana i namunamu iho ai. *'Ea, he haawina laki mapli ka hoi keia!" Pleaha kana mea e hana aku ana? ina kekahi aoao, ina no leona |pii aku iluna o kahi moku o Woka Betimana. he hana mauna maopopo loa ia i kona ola, iloko o kela kulana nawaliwali o kona kino,"ina nei he poe kanaka ko luna o'ka moku ia manawa heaha la kana mea hiki ke hana aku? ke ;nau la no ka iioonoo ana iloko oiia ia manawa hē poe kanaka koluna o ka moku. Ma kekahi aoao hoi, he nui kona makemake e pii iluna 0 ia wahi nioku no ka hoom.aha ana, i mea e hoi hou mai ai ka ikaika i kona kino, mamua o kona a'u ana aku no kula, h o kel-ahi, no kona makemake e kiei iki ,aku ia luna o ia nioku, i ike aku i kekahi mea hou. [ ka holo ana o kona manao, hookokoke aku la oia ma ka ao.:<o o ua wahi moku la a hopu aku la i kekahi kaula e leuale "n ana m : a ka aoao o ka moku, he kaula ana i manao iho ai he mea hoopaa Waapa. Xo kekahi manawa kona paa ana ia kaula, a iluna a ilalo oia elike me ka pai ana ae a emi ana iho a ke kai. Oiai oia e pili ana ma ka aoao o ka moku ke lohe pu aku la oia i ka hamumu leo kanaka mai maloko, aohe nae he hiki īaia ke lohe pono aku i na mea e kamailioia ana, nolaila ua hiki ole i kona makemake ia manawa ke uumi iho e ake 110 .a kau iluna a kiei aku iloko o ka moku. "K lioao ae au e pii iluna," wahi ana iaia iho. "O ka nana | wale aku no ka hoi la, akahi ka lo.aa iho la o nei manawa j kupuiiu loa, no ka mea. aole e nele ana ka loaa ia'u o ka ike: no kekahi mea e pili ana ia Hale Todd." . Mamuli o keia hoomaha pokole ana ame kona paa ana 1 ke kaula ua loaa loa iaia ka maha me ka ikaika pu o kona kino. he ikaika e hiki ai iaia ke hooko aku i kona Aiak'emake e pii iluna o ka moku, a e hooiaio aiia ia ina o lea emoole o ia pii'ana ~ae ana, o na lima o na wawae a kau ana iluna. laia i- kau pono aku ai iluna hoomaha iki iho la oia me ka mau .no o kona kolou o ikeia mai e ka poe maloko o kā moku. No kona lolie ole aku i ka leo o kekahi mea kokoke inai iaia. pii malie aku la oia maluna o ka pae humu o ka moku,' a kokolo iho la maluna' o ka papahele o ka oneki, me ka hOolohelohe pu aku no ka pii mai o kekahi meā. Aohe kanaka oluna o ka mokpu i ike a i hoohuoi hoi ma kela pii ana aku la a kau iluna. Mahope o ka hala ana o kiekahi manawa pokole kokolo loa aku la oia ahiki i kahi o'kā puka e iho ai ilalo o ka moku. 'He āl'anuipii pokole ke ku ana a maloko loa aku ma kekāhi aoao o kā rumi kapena e kau ana kekahi ipukukui luliluli me ka mea uhi w'aihooluu akala e kau arta maluna ihb o ka ipukukui, he wahi pakaukau ololi ke-ku ana iwaeuakohu, a ni'a kekahi aoap he noho koki i uhiia,.kahi e noho iho ai'me ka ili ulaula. : _ He ekolu mau kanaka iloko o ka, rumi, o kēkahi o lakou 0 Kaila Esekina, oia ke noho ana mahai o ke pikaukau, me ke kika e kau ana i ka w.aha, a he omole waitta.ke ku ana illinā o ke 'pakaukau mamua ona. "Ka; ka poe puuwai eleele a !" wahi. a Kata iaia iho i kona rpanaw ? n i ,ike aku ai ia Kaila Esekina. - Ma kekahi .aoaa mai o ke pakaukau he kanaka opio me ka' paalole maikai hou loa ; he 'oi'ae kona aoo i, ko. Kaila Esekina,,he nui a puipui kona kino, he uliuli ka laift>ho me nā maka, hē helehelena ma'uau'a hauli, ua pan ka uniiumi i ke kahiia, a mā kona helehēlena ke nana aku, me he niea la he kanaka oia i kuluina i na hana karaima. Ma'ke poo maloko mai o ke pakaukau, he ano mamao loa mai na kanaka aku elua, a e puhi ana i kana ipupaka puna, me he mea la he luina, a i ole he kanaka lawaia, a he paalole huluhulu manoanoa uliuli kona, ke'āno lole e komo "mau ia ai e na kanaka holomoku apau. la Katā 1 kiei aku ai ma ka puka o ka rumi ua meha iho ia ke kamaliio ana a ua mau kanaka la ia manawa, eia nae aole i liuliu loa ua hoomaka hou ae la lakou e kamailio. Ma keia "manawa ua hiki loa ia Kata ke lohe aku i ka lakou māu mea apau e mai ana, a no kona nanea loa i ka hoolohe ua noonoo ole iho la oia rto kpna pilikia ma kana wahi e noho ana ia manawa. "I k.a nana aku loihi maoli." o keia na huaolqlo mua a ko Kata mau pepeiao o ka lohe ana aku. Na Kaila Esekina keia mau olelo o ka hoopuka ana ae me ka leo molowa, me he mea la ua uluhua loa oia no ka lohi loa o 'ka hookoia mai o kona makeniake. Alaila, hoopuka hou ae la: "Ua manaka maoli iho«la au 1 ke kali." "E pono no paha ia oe e kali me ka hoomanawanui no kekahi manawa liou aku," i pane mai ai kekahi o v na kanaka a Kata e koho aku ana o Woka Betimana ka mea nōna ia leo. - - ■. - • ; la manawa nana iho la k;i mea i kamailio ae ai 1 kana uwaki a i ae la: "Auwe, aohe hoi ha i kāni ka hora eiwa i nei manawa," w.ahi ana "Eia no hoi ha i ke ahiahi okoa. -"Ua oi aku paha mamua o kela, e Woka, pela ko'u manao. Aohe paha he pololei o kau manawa. Makemake loa au e pau koke keia hana pupuka. O ka wa hea ka tnanawa palekana loa e lawe mai ai ia Hale Todd iluna nei o ka moku?" x "Mahope aku o ka hora umi, no ka mea, aole e paa koke ana na puka o ka halekuai paka ame ka halekuai meaai m'a ke 000 o ke alahaka mamua ae o ia manawa, no ka mea he no Poaono keia." "O; he hana hoouluhua a hoonaukiuki maoli ka nēi o ka nolio akii e kali me ka loaa ole o kekahi hana. Mānao anēi oe he pilikia kekahi no ka ikeia m?ti o ka kako.u p.aahao.-.i kona wa e laweia mai ai?" \Vahi a Kaila Eaekinā. • : "O, mai maka'u oe! Ua ike ka poe na lakōu e lawelewe ana ia hana i ka lakou mea e hana ai. Mai hōpohopo oe no kona ikeiā mai. "Owai ka mea noonoo mai he kanaka kekahi i hunaia. iloko 'o kela hale popooo a apulu, he hale i noho olē ia no kakini makahiki a oi?" ; Ua meha hou mai la oloko o ka runii aohe no kekahi manawa, a ke moe malie loa aku la no hoi o Kata me ka hoolohe maiie no ke koena aku o ka lakou mau mea e kamailio ae ai. Mamuli o'na hoakaka a na kanaka i maopopo loa iho ai ia Kata kahi o ka hale i hunaia ai o Hale, nolaila, o kana hana wale nd o ka hoi koke aku a pae iuka a hele pololei aku no ia hale. v j

MOKUN.A XIX. Ka Hakaka ana Maluna o ka Moku. lve hooinanao la ny o Kata o ke alanui Gadina, kahi a ka ohana Toda e *noho ana, e haniama aku-ana ia i kc awakumok'u a o ke poo o ke alanui e pili aku ana i ke awa, a 0 ko lakou wahi hale uuku aole no i mamao loa mai ke awa mai, he hiki loa ke hoonou aku i kekahi pohaku mai ka hale aku a haule iloko o ke kai. Aia ma ke poo o keia alanui kekahi uwapo hoohana ole :a, he ku waiwai ole wale iho no, a aia no hoi ma kahi e •ili kokoke loa aku ana ia uwapo ma ka lalani o na hale ? ku like ana me ko'ka ohana Ti»da kekahi wahi halekuai ■neaai uuku kahi i ku ai. Aia kekahi aoao mai o ke poo o ke alanui a e huli pono nai ana i kahi halekuai meaai he halekuai paka a he halekuai o na nupepa like ole i huiia. Nolaila, mamuli o ko Kata lolie ana aku la i ke kamailio 1 na kanaka ekolu iloko o ka nioku i .ioaa iho ai iaia ku ike ,ne ke kanalua ole aia iloko'o kekahi o na hale noho nle ia na ia lalani hale Jkahi o Hale i hoopaaia ai. Ei t hou, ua loaa pu iaia ka ike e laweia ana o Hale maioko mai o kela hale a i kekahi wahi, a i ole pepehiia pnha i make a kiola aku iaia iloko o ka hohonu o ka moana. Ua maopopo pu iaia ia manawa e laweia mai ana o Hale na kekahi manawa o ia po a hookau mai iluna o "ka Maīaolana Poho," a he w-aapa ke kali ana no kona laweia mai na kekahi wahi o ka uwapo ma ke poo.o ke alanui (iadina, 10 ka lawe ana mai iluna o ka moku. t ka loaa ana iaia o keia ike waiwai loa mai na kanaka mai e noho nanea ana iluna o ka moku me ka haupu ole ae aia kekahi mau pepeiao kokoke malaila kahi i hoolono aku ai, a ua pau loa ka lakou mau olelo i ka loheia, noonoo iho la ua o Kata e haalele i ka moku ia manawa e like nie ka hikiwawe loa e hiki ana iaia, a e hoi koke aku no uka o ka aina no ka hoopakele ana ia Hale, ka paahao. Iaia e kau aku ai iuka o ka aina maloo e haawi ana oia i kona manawa a pau ma ka hele ana e huli ialoko o ka hale ana e hoomanao la ia manawa aia o Hale maloko olaila kahi i hoopaaia ai, e hoopakele aku iaia mailoko aku o ka hale popopo manma o ko īlale kiiia ana aku a lawe mai e Kai'.aIaia nae e aneane ana e kokolo aku i hope. na hoomaka hou ae la na kanaka ekolu e kamailio. Xo kona lohe hou ana at<u i ke kamailio o na kanaka hoolono hou aku la oia. me kona haupu ole ae no kekahi hopena poino e halawai mai ana me ia maniuli o ia hoohakalia wale aua ona i ka le le koke aku iloko o ke kai. "E Kaila Esekina, ke ike nei au ur» huna oe i kahi mea aole t hoike mai apau ia'u.'' wahi a Betimana o ke kamailio ana ae me ke okalakala, mahope o kona nana pono ana ae ia Kaila no kekahi manawa me ka inoino o na m:ika, oiai o Kaila e noonoo ana me ka mumule loa no kekahi manawa. "Heaha auanei ia mea au i huna ai aole i hoike aku ia oe: j4Ja lohe oe i kuu manao ame na mea apau a'u i makemake ; ai e hooko koke ia aku. 1 • 'la oe i pii mai nei iluna o keia moku ke hoomanao nei au ;i kau .mea i olelo mai ai no kou hoouna ana aku nei iaKat lauka i ke Selatanuka no kekahi hana. "Aohe o'u manaoio ia mea au o ka olelo ana mai, aka nae aohe au i pane aku hookahi hnaolelo, no ko'u noonoo ana iho aohe o'u kuleana e kamailio wale aku ai no, oiai nae. uA ike iho no au i ka oiaio ole o ia mea au i olelo mai ai. "He makemake au e ike ina aole o'u kuleana e ike ai ia ' mea. Heaha kana mea e hana mai la? Mai hoao mai oe e , hoopunipuni mai ia'u. Makemake au e lohe aku i ka im\i oiaio, a ke manao nei no hoi au he kuleana ko'u e lohe aku ai ia mea." Ua liina ae la ka ona miliona opio ihope iluna o noho īa manawa a iio kekahi ninu «ekona kona noho hool&i an#, U i kā loaa aiia paha o kana olelo alaila pane ae la. "Ua pono, ina he makemake oe e lohe aku i ka mea oiaio ēa,. tia mai; ua hoouna aku nei r.u ia Ka'.auka e hooko'o mnhope v ka makaikiu Kata Oia la, "Maopopo aku la ia Oe ?" : . # ; "Aha; ka Makaikiu Kata! Aohe o'u ua hoi hou mai kela makaikiu hoouluhua i ke awakumoku Seg?i nei!" "Ua hoi mai oia. Ua ike lihi aku au iaia i keia amvhr«i la e .ku pu ana me lea.hi kokua hoouluhua pu ona o Kila." "Q Kalauka, pu nae paha kekahi me oe irt manawa au i ike jī!;j ai i ua mau makaikiu la?" „ "Aohe; o wau wale no, mahope iho kuu hele ana aku e huli iaiā?" "lfa loaa aku no oia ia oe?" wahi hou a lleiiniana "Ae; loaa aku oia ia'u ma kela wahi mau no ana e hakilo ai ua maopopo ia oe ia wahi, nolaila he mea makehewa ko'u hoikie ana aku ia oe. nau i.a e noonoo roti iho, a iaia i loaa aku ai ia'u ua kauoha aku au iaia o makaala lr.a i Wi hokele kahi a Kata e noho ana a m:i na waln* apau ana e liele ai." "Uhu! a he heaha kekahi kauoha e ae au i haawi aku ai iaia?" Nana ae la o Kaila iaia nie ka pupuku o na inaka no kekahi manawa, alaila i ae la: "Aohe kauoha ano nui e waiwai ai ka hoike ana aleu ia oe." "O, .aole ou manaoio i kau, e Kaila. h'.hoike mai i kn niea oiaio ia'u a o ka oiaio w r ale no. Aole o'u makemake e noho iloko o ka pouli me ka maopopo ole ia'u o kekahi iuea i hanaia a e hanaia aku ana paha. "Heaha ia hana au o ke kauoha ana akn ii Knlauka o br>oko koke aku? ke manaoio nei au ua kauoha aku oe ia Kalauka e pepelu' ia Kata a make. Oia pahā ea?''' "A heaha kou manao ina ua haawi aku au 't s ke kiunha iaia e. hana aku pela, e AVoka ? H (rktnrw arei k.ekahi au? Heaha iho la kau mea /> ke kan-nhn -»na? "Aole anei he hana maikai loa ia e lnna koke ia? • Aole anei o ke kaawale koke aku o kela nnkaikiu hoouluhua a hokai i ka holopono o ka kakou hana }v «nalaelae a»"! ia no ko kakou alanui, a he palekana ana hoi no n?n,jsa kakou mau hana a pau ma nei mua aku? "E Woka Betiinana, e hoomaopono mai oe i keia, aole loa kakou e palekana iki ana ahiki i ka nalo nna akū o lto Kata uiau maka. O kona make koke oia ka oi aku o ka'pono a e hana koke ia ia hana me ka hoohakalia ole. no ka inea ina aole.oia e make ana, e hiki mai ana he la e paU loA ai k.lko'u i ka paa. a oluna o ka nolio uwila ko kakou wahi e penehiia aku ai, ke ole oia e make." Ia manaWa noho pololei ae la ke kanaka e noho mai ana nia ke poo o ke pakaukau a lawe ae 1a i ka ipupaka ma kona waha ae. Ua haikea loa ae la ko Betimana-lielehelena-ia manawa a-nana ae la me ka hamama o ka waha ia Kaila. "O, e Kaila, ke manao nei au ua hupo maoli oel". wahi a Betimana. "Ua pupule oe. e Kaila! "Ina ua pepeWtf» o Kata a inake, oluna ana o ka noho uwila ko kakou wahi e peoehiia ai. . ' . "No ka Makaikiu Kata, e hai aku au ia oe. ina u.q nēnohii ia oia a ua make e hiki mai ana he la e pan ai ,i |ka paa, a laki ina e hoopaaho waleia aku no kakou. E hoo- , manao oe no Kita! I "Aole au i manao o Kata ana kekahi i manaoia e hoopoino. MaWaena o na makaikiu aoau maloko o keia aumini I o Kata maluna o lakou apau, a ke ulu e wale mai la no ko'u maka'u i nei manawa.' | ■ ■ .'(Aole i pau.)