Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 1, 3 January 1919 — HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA

Aia mahai o ke alanui he kualapa i uluia e kā mauu-lo-loa ina kahi o ekolu a eha paha kapuai ke kiekie. Me he mea la mahope o kela mauu loloa kahi i pee ai na kanaka powa no ke kali ang. iaia, a i ko laua \va i ike mai ai ia Hale i ka maalo ana ae, ia manawa laua i lele mai ai me ka palamimo maluna ona, elike me ka lele ana a ka popoki maluna o ka iole ame ke tiga hoi a mau holoholona e ae maluna o ka lakou mea e pepehi ai. O ka mea mua ana i ike ai no kona powaia oia ka pa ana mai o kona poo i ka puupuu ame ka hoouhi kokeia ana iho o kekahi eke huluhulu i hoopihaia oloko me kekahi ano pauda ikaika loa o ka hohono a paa kona hanu. Ia mana\va ua hukiia ae la ka waha o ke ckc a ; nn loa ma kona a-i. Mamuli o ia hukiia ana ae la ua pa:i !ua ka pauda aole c puka ae iwaho, a aohe no hoi he ea e komo mai ai e loaa ai kekahi ea nona e hanu ai. Aohe hiki ia Hale ke kuhea ae no ka mea ua paa loa kona kania-i a e hooikaika ae ana oia e hanu ia m,anawa aohe nae he hiki pono, ua piha mai la kona waha ame ka pukaihu ika pauda. He pilikia nui keia i loaa iho la ia Hale t ua helelei iho la ka paiula maluna iho o kona poo, a oiāi he aeae loa ka pauda ua paa loa kona mau maka. ame na wahi a pau o kona helehelena i ka pauda, a pela me na pepeiao. 0 kona mau maka kona wahi pilikia loa, wewela ae la kona mau maka paa ae la ka hanu, piha na pukaihu i ka pauda. a ike iho la oia i kona ano nawilwali ia manawa, malia e make aku ana no paha oia iloko o kekahi mau minuke pokole loa ma ia hope iho. Ua*kunu iho la oia me ke kuha ana, 110 ka mea ua piha kona mau akemama i ka pauda. Iloko o keia manawa a pau ua hikaka ae la oia me ke kupaka ana i o a ianei me ka hiki pono ole, me ka hoao mau e hemo ae mai ka paa ana. a!ra he hana hiki a waiwai ole wale no ia ana, no ka mea ua paa na maka. Iloko nae o ia paa ua lilo i mea hookahaha i na kanaka nanā oia i powa iho la no ka nui maoli o kona ikaika me ia paa no o kona mau maka a laua i manao iho ai ina aole i paa na lima o Hale i ka hauhoia he eha maoli ko kekahi 0 laua malaila ia manawa. 1 ko Hale ike ana he hana waiwai ole a hooluhi wale no iaia ke kimaka ana e hoopau wale ai no i kona wahi ika-1 iaka haawipio okoa mai la oia iaia iho iloko o ka mana o | kona mau enemi. Eia nae. i ka manawa i paa aku ai o kekahi o na kanaka 1 kona lima ma ke apo o ka lolewawae hapaiia ae la ua kanaka la a pakiia iho la iluna o ka lepo. Ua haule aku la ke kanaka ma kahi he elua a ekolu paha i-a' ka mamao me ka huli o ke alo ila!o ame ka pili o ka hanu no kekahi mau minuke. Ua lilo keia hana iho la a Hale i mea no ke kanaka e ku ana e piha ai i ka huhu, huki ino ae l.a oia i kana pu panapana mailoko ae o kona pakeke a hahau mai !a i ke poo o Hale me ke kumu o ka pu panapana. a kui pu mai la i ke poo o ko kanaka opio i paa na maka i ka uhiia, a me ka leo 0 ka mea i eha. hina'aku l.a o Hale a moe malie iluna o ke alanui. No ka maka'u o ke kanaka nana oia i ku'i a i hahau mai la me ke kumu o ka pu, kulou iho la oia e nana me ka hapai pu na ae ia Hale iluna. Ia manawa wehe' awiwi ae la oia 1 ke kaula i hoopaaia ai o ke eke a huki .ae la i ke eke mai ke poo ae o Hale. Alaila huki ae la oia i kekahi apana lole mai kona pakeke ae a holoi iho la i ka pauda, elike me ka hiki iaia, mai na maka ae o Hale. * Ma keia manawa ua ala mai la ke kanaka a Hale i hapai ae ai a kiola aku iluna o ka lepo mai ke alanui ae, a hele mai la ma kahi o ke kokoolua ona e kukuli iho ana nia ka aoao o Ilale. "Kanaka ino lapuwale maoli kena o ka piiki ana ae nei ia'u a mai make au," wahi ana iaia i hele mai ni a ku ma ka aoao oke kanaka e kulou iho ana ilalo. "Aole au i m.anao e hana mai ana oia ia'u elike me kela. no ko'u ike no hoi ua ano ona oia a hikak.a me he kanaka la iluna o ka moku, pela au i hookokoke mai ai. eia ka e liopuia mai ana au a kiolaia aku me he wahi hebe la. "Ke makemake nei au e lawe koke kaua i kona ola i nei manawa. akahi ko'u eha maoli iho la i na kanaka. E pono kaua e liana kokē ia liana i nei manawa. oiai ka manawa kupono loa ua loaa iho !a ia kaua. Aole kena oke kanaka e hana heniahenia iho ai, a e waiho\vale ai me ka hoopaa ole ia o kona mau li'ma. "Uookahi wale no paha mea e hiki ole ai ia kaua ke pepehi iaia nei a make o ke kauoha a ka Haku o kakou e hookoe i kona ola. a nana e hana mai ko i nei mea e make ai. 110 ia kumu aohe a kaua mea hiki ke hana iho i nei manawa maluna o keia kanaka ino, ina he makemake ko kaua e loaa mai keU mau dala nui ia kaua ea. alaila e pono kaua e hoolohe i ke kauoha a ka boki." "A. ua noonoo iho la ka oe, ea?" i ninau aku ai kekahi o laua iaia i ku ae ai iluna: "eia nae, i hoike aku au ia oe he manawa loihi no kela e kali aku ai mamua o ka loaa ana mai 0 kela uku. "Ow.au pu no kekahi e loaa iho ana kena manao ina no e hanaia mai ana au elike me ia i hanaia ak'u la ia oe, aka aole keia he wahi kupono no ke kamailio ana i kena mau ano olelo. "O ka haiia he hana ia, a eia ua hana la imua o ko kaua mau maka. nolāila e hook.aawale koke aku kaua iaia nei ma kahi i kauohaia mai nei ia kaua. aohe mea kokua ma' ia kaua ma ke ku ana maanei a kamailio i ko kaua mau pilikia. "He wahi hoomaopopo ole ia mai keia, aka ua ikeia aku ka hele ana mai o kekahi mea a ike i.a kaua me keia kanaka maanei ma ke ano ulia. Ina no ko kaua loaa pono mai. ala ila heaha iho la ko kaua hopena? Nolaila haawi mai kou mau lima a hapai aku kaua iaia nei no kela hale kanaka ole." "Me ia paa ole no o kona mau lima kaua e hapai aku ai; He kanaka opio ikaika maoli keia la, a ina no kona pohal? loa ae a hoi mai kona noonoo maikai me ia .aole anei oi; e'haawi hou mai ana i hana nui na kaua. koe wale no ina u? ikaika loa kau hahau ana iho nei iaia me ke kumu o ko pt: panapana." "E manaoio mai oe maluna o'u no kela. Ua ike au i ka manawa kupono a'u e hahaū al ame k.a mauawa a'u e hahai ole ai. Aole e hala ana kekahi mau minuke loihi loa m; nei hope aku e pohala hou ae ana no oia. aka ua hiki ia'u ke hoohiki aku imua ou i nei manawa. ina ua maka'u oe 110 ko ili makamae loa, e hana aku an.a au i ka mea e onioni mai ai, oia a hala kekahi manawa loihi mahope aku. < la maopopo ia oe o kela pauda i komo aku la iloko ona o 1 ona inea ia nana e lioololo a e pau ai ka manao hakaka iloko o. keia kanaka opio."

"Aohe o'u maka'u i ko'u eh,a e like me oe. ua ike oe ia iea, 4 e kena lapuwale," wahi Hale i hapai ae ai a i kiola aku ai iluna " "Aia paha ia i kau noonoo ana. Lalau -mai ka lima maanei. Hopu mai i na wawae a na'u e hapai ae ma ke poo. pehea. ua makaukau oe la? Ina pela hapai ae a hele aku kau.a maloko aku o kela pa e waiho wale mai la, aohe hoapaapa ana iho maanei, aole i ikeia aku ka hele ana mai o kekahi poe maanei o ko kaua loaa pono mai no ia me keia pio a kaua." Namunamu wale mai la no kekahi o laua. eia nae, lalau iho la i na wawae o l lale a hapai ae la a hoomaka aku !a ko laua hele malie ana me ka wafaau ole mai ke alanui aku noloko o ka pa waiho wale he mau haneri i-a ka mamao ihope. . Aole. o Hale he kanaka opio kino mama e hikiwawe ai ko laua hele aua, nolaila, he hana nui na laua ka hapai ana aku iaia oiai ka nahelehele e hihi ana ma ko laua alanui e hele aku ai, aole no hoi he iliwai. aka he halualua kekahi wahi a he ahua ma kekani wahi o ke kahua. I Mamuli oia mau kumu akeakea ua lolohi loa ia hele ana aku a laua. a no hookahi a elua paha manawa o ka hoopuka ana ae o kekahi o laua i kekahi mau huaolelo hailiili, ia ! iaua i palaha iho ai ma kekahi wahi halua. Ia laua i hoea. aku āi ma kēkahi wahi alanui ololi lpa mahope loa' aku 'o' ua" pa w'aih'ō Wale la, huli pokole ae la , 'aua i ka akau a hele āīc"uTa"' m'ā'hōpe lōa aku o ka apana iina o 'Enoka Toda ma ko lauā alahele e hoea aku ai i ka liale nolio oleia, aole no i mamao loa mailaila aku. Ma kela wahi aku he maalahi loa ka laua hele ana aku no ka mea.he iliwai aku ke kahua ma ia wahi, a aohe no hoi he. ulu nu.i loa o ka nahelehele. nolaila ua hikiwawe loa ko Kiua hoea ana aku i ka pukapa mahope o ka hale kanaka ole. la l.aua i hoea aku ai iloko o ia pa, wāiho jho la i ka ukana kaumaha a 'laua iluna o ka lej)o, a holoi ae la i na hou o laua e iho makawalu iho ana ma na lae o laua. Ua palekana laua i keia manawa mai ka ikeia ana m.ai e na maka 0 na kanaka. ina he poe kekahi e hele ae ana ia manawa o 1 "i po, a ua hiki no hoi ia laua ke apa iho eiike me ko laua niakemake. Ma keia manawa a laua i waiho iho ai ia Hale iluna o ka lepo a.ohe wahi hoailona a hoi mai o ko Hale noonoo me a, he oia mau kon.a waiho 1010 ana o ke ano o ka mea e make aku ana; aka-nae i ka wa o kekahi o l.aua e hoomaka ae ai e kaniailio. oia ke kānaka ano maka'u wale o laua, e •>apa a.ku ana kekahi me ka olelo *aku: "Noho malie oe. e ken'a hupo! Mahope oia lohe mai i -au kamailio, aole o k.aua makemake e ike oia i kona wahi ? waiho nei i keia manawa, ina no he liilii loa kona wahi noonpo maikai i keia manawa e hiki ai iaia ke hoomaopopo! -\ e hiki.ai pah,4 iaia ke pakele niai a kaua aku. Ina he mea kau i makemāke ai e kamailio ea, e pono oe e hele mai'maa-1 nei i mea e hiki ai e puka mai kou manao ma ka hawana wana ana mai aole me ke kamailio nui ae. No ia manao hāele like aku la ua mau kanaka la a ma kekahi wahi mamao iki aku a malaila i hawanawana ai. a a pau ana o ka laua mau mea i makemake ai e kamailio, hoi liou mai la ma kahi o ka paahao a laua e waiho 1010 ana a hapai ae la iaia. Ma kahi o ko laua lawe pololei aku iaia noloko o ka hale. kaapuni ae la laua no ekolu manawa ia loko o ka pa, he hana 'hoi a kekahi o laua i namunamu iho ai i ka naaupo: i ka manao o keia hana a laua o ke kaapuni ana i ka hale i ole e hiki ia Hale ke hoomanao no kona wahi i laweia a'. īia he wahi noonoo maikai iki kekahi oloko ona ia manaAva. M.a ka hopena loa o nei hana ana a laua me ka hooluhi ai hoopau manawa wa!e. hapai pololei aku la ia Hale ma .ke alapii no ka liale maluna, a malaila i loaa aku ai ia laua elua mau kanaka okoa aku e kakali nlāi ana ia laua no ka l'awe aku ia Hale, . ' . v •

MOKUNA XXII. Ko Ka-ta Paa Ana i ka Hopuia. Ua haalele aku ka kakou kamailio ana no Ka-ta ua pae mai oia in,a kahi o ka' uwapo kahiko. laia i pii mai ai mai ke kai niai a hoomaopopo iho la i kona wahi o ka pae ana mai. hooholo koke iho la oia i kana mea e hana ai. "Manao au ua haawi aku la au i kela mau kanaka lapuwale i kekahi hana hoomaka'uka'u ia lakou e hoomaka kf)ke c)!e mai ai lakou i ka lakou hana no kekahi mau hora kakaikahi ahiki i ko lakou ike ana i ka mea e hanaia aku ma mo lakou. "Manao au aoie lakou e aa ana e hele ae no kela hale' a akou i lmna ai ia l lale a hala kekahi manawa loihi, no ko iakou maka'u ua pae mai nei au i ka aina maloo nei me ka palekana. a ke kakali aku nei au 110 iakou me na makai no ko lakou pae mai a paa aku iakou i ka hopuia. "J.na hoi e hiki ana e loaa kahi o kela hale i ku ai ia Kita. pono lua. Ina ua loaa alaila ua hookuuia o Hsle i keia mauawa. Makemake maoli iho la au ina o Kita kekahi me a'u i nei manawa. "y\olc o'u manao ua hoea mua mai nei kela poe iuka nei mamua o'u, eia nae, he w.Haj>a ko lakou la. Naau|)o maoli no paha au i ka hookuu ole ana i ka waapa, ina la ua hoaa lakou aohe alanui e hiki ai ke holo mai iuka nei .a lawe aku ia Male iluna o ka moku. "Malia paha eia lakou iuka nei i nei manawa a ke kali nui mai la o ko'u hoe.a aku no ke komo aku iloko o ka umii i lakpu i hoomakaukau ai nou?" ka i no a hala, eia ka, e paa 0 ana no oia elike me ia ana e noonoo ana. "Aohe waiwai o ka'u wahi/pu panapana ea i nei manawa mahope o ka pulu mau ana i ke kai, nolaila aohe a'u mea īnake me a'u e hele j>u aku ai, aka nae, aohe a'u hana e ae n ka hele koke w.ale aku no i kela hale i nei manawa, me ke kauka'i aku maluna o ka haawina laki." Mahope o kona uwi ana iho i kona mau lole i pulu i ke kai a pau, elike me ka maloo kupono e hiki ana iaia ke komo hou iho, .a mahope hoi o kona hoomaha iki ana no kekahi manawa i loaa ka maha maikai iaia x hoomaka aku la oia e hele no-kahi o ka hale ana i lohe mai ai aia o H.ale malaila kahi i hunaia ai. iloko o kk noe e halii ana me ka manoanoa 'oa ma ia hapa o k.a aina. He meha wale no ia wahi ia manawa, elike no me kana 1 manao mua ai; ua pio na kukui o na kauhale kokoke mai, <a jj.aa na puka o na halekuai ma kela a ma keia aoao o :e alanui, a oia hookahi wale no ia e kueo nei iloko o ka iaki a ka pouli. Hoortiau| #kjj ,pii iuka, ma ke alanui j>ouli. 1 i ka Keilaiana ia,ia.&lv9jsfa e.ha, haneri i-a. a he aneane 10 hoi elike me ia ka ma.iriao mai ka hale mai o Enoka Toda. e kanaka lawai'a, huli ae la oia a nana pono aku la i ka ale ana e hoomaopopo ana aia malaila kana mea e huli ku ana. Aia ma kona hema. a e ku mai ana ma kahi mamao loa 'iope mai ke alanui aku. kekahi hale o ke ano paikini ka'iko i hoomaopopoia kona noho ole ia e ke kanak.a no keahi mau makahiki lehulehu i kaahope. He papa hoolaha ke kau ana a i hoopaaia i ka pala.au me a huapalapa-la nunui "No ke Kuai," ma kekahi aoao o ka ukapa, ar o loko 'aku o ka pa, no ka noho kanaka ole ia ana 'o hoi paha o ia wahi no ka manawa loihi, ua uku kaioio « ulu nahele wale 110 o na ano like ole ke ulu mai ana. "Me he mea la o kela ka hale, elike me ka'u o ka lohe na .iku i ke kamailio a kela poe. no ka mea he hale kahiko "o kela a ke kau nei no hoi ka hoailona 'No ke Kuai.' "He hale kahiko no kela e ku mai ia ma kela aoao. eia uie. aohe kau mai o ka hoailona. a he ano hale maemae no hoi ia i ka nana aku, me he mea la ua pahonohono hou ia ae

kekahi mau wahi ona,;a me he mea la o kona luaalele koke ia ana akn nei no'. paha ia. -;Aole kelā o ke ano o"ka i)aJ§ a'u i lolie akti-ai i'kela poe:■£• kaniailio an.a. 0 keia ka'liale pololei ma keia aoao," wahi ana i noonoo iho ai. Me kona kali hou ole iho. o kona pale aku la no ia i ka pukapa me ke akahele loa, i ole e u-i a loheia mai, elike me '<a ma!ie loa e hiki ana iaia, a mahope o kona komo ana aku 1 pani hou mai la i ka pukapa a paa, o kona hele aku la no nie ka mam'a loa maluna aku o ka moali alanui i uluia a hihia e ka aahelehele. laia i kokoke aku ai i ka puka mamua o ka lui}e, ike koke iku la 110 oia i ka popopo o ke alapii ma kekahi mau wahi. ka mea, ua pau ka pilina o ka papa, e hamama mai an«"a kekahi wahi, a ua lehulehu wale na puka aniani i nahah^i e hamama mai ana. Hookokoke loa aku la oia me ka makaala .mau t -.# L ,ia ma ia\va hookahi ke hoolonolono pu la oia np kona lohe aku i kekahi mau leo kanaka i mea e māopopō ai iaia aia maloko olaila kona mau enemi i.a mānawa a aole paha. ' Aohe ana mea i lohe aku e hoalaia ae ai kekāhi mau manao hoohuoi iloko ona he mano koloko o ka a no ':ekahi mau puni kona hele ana ae mawaho o ka hale ne 'ea nana ana ina he hailona kanaka oloko. Aohe ana mea i 'ohe a i hoohuoi. he meha wale no, nolaila noonoo iho la >'a oia wale no ke kanaka malaila ia manawa. a e pono oia e komo koke aku. No ia meha loa kokolo aku la, ,qkv;s n?3 ka.,p ; v\ka aniani, alail.a ku iho la hoolono, a no kona lohe leo kanaka 'i kamumu ole mai maluna iho, kiei aku la oia iloko he pouli wale no me ka holo mai o ke ea polopolona, ke ano ea o na hale nolio ole ia no'ka manawa loihi. No kona. lohe leo a hamumu ole mai ka hale mai ma'una. no ka mea, he elua papahele o keia hale. manao iho'la } Kata aole o Hale i hunaia maloko olaila. Malia ua hoea mua mai o Kita ilaila a ua lawe aku ia Hale, ka paahao no kahi e. Aka nae. i mea e pau ai kona kanalua hookahi wale no ma liana pono oke komo aku iloko o' ka hale e huli ai. 1 -a holo ana o kona manao. o kona hoi hou ae la no. ia a ma '•ea puka mamua oka hale a nana mua t aku la iw.aho ike nlanui, a i kona ike ana aohe lele pueo, o kona pii aku 1 a no 'a ma ke a'anuipii popopo e uiui ana a hoao aku la e wehe lai i ka puka. Ua hemo wale mai la no k.a puka ia wehe ana mai ana, me he mea la ua wehe mua ia no. a oiai ua pulu kana ipukukui i ke kai, he mea waiwai ole iaia ia manawa, komo oa aku l.a oia iloko. I ka puka i pani mai ai mahope ona.ua pui-wa ae la oia io ka u-i ana ae, a iloko o kona nanea ua paa mai l.a oia : ka hopuia e kekahi mau kanaka elua, hookahi ma-kela a ma keia .aoap o ka puka. O kekahi o laua ka mea i hahau mai ia Ka-ta me kekahi pauku hao mahope o kona poo manua o ka hiki ana ia Ka-ta ke kupale nona iho. Mai ka manawa mai a ka Makaikiu Ka-ta i komo mai ai iloko o ka pa, mai*ia manawa mai ka hakilo loa ana o na kanaka nona, me ke ku makaukau m.a kela ame keia aoa.o 0 ka puka, mamuli o ko laua maopopo mua ua lohe o Ka-ta 1 na mea apau, a oiai, ua pakele mai oi.a mai na kanaka mai eha, aole no e nele ana kona hiki aku ia hale ma kekahi manawa o ia po.

Mamu'i o keUi pa ,qna mai la o kona poo i ka paukuhao, 'kaka aku la oia a hina iho la ilalo, elike me ka aluhee ana ho a hina naio o kekahi eke palaoa, a waiho lolo iho la ilun.a o ka papahele. Ma ka manawa i hoi hou mai ai kona noonoo maikai me a, ike iho la e moe loihi ana oia iluna o ka papahele me he lauku laau la, ua paa na lima i ka hauhoaia i kekahi kaula hou loa a pela me na wawae, he pouli wale no ma na wahi ai?au oloko o ka rumi. XJa nakiiia na pulima ame na opuupuu wawae a paa i kahi Imokahi. ua nakiiia na kuekuelima. a pela me na kuli, kekahi hainaka lepo i hoopiha ia iho i kona waha, a' q$i oia e.mo.e ana ke ike la oia i ka maeele me hc mea la e.akiaki ih<yana ke kaula i kona maiū liilia aiiie na wawae. "He manawa maalahi maoli keia i loaa iho nei i kela poe! 0 keia hopena no ka'u i haili mua ai!" wahi a ua o Ka-ta 1 noonoo iho ai me ka ehaeha loa. "Aohe liiki ke alo ae i ke'ia. Heaha ,ana la ka lakou hana hope e hana mai ai maluna o'u? Ua hiki, o ka lakou hoi ia. na'u aku ka hana oluna o ka noho uwila ko lakou wahi e make ai." . Aohe ana kanalua ana ia manawa e han'a mai ana kona 'n'iau enemi i kekahi hana e liiki ole ai iaia ke haaleie iho : a 'hale me kc ola, koe wale no a he hiki koke mai no kona kokua e hoopakele iaia. i\īamuli o ka ike ana o na kanaka eha iluna o ka moku ua lohe o Ka-ta i ka lakou mau mea apau i kamailio ai. a hakalia no a hala mai o Ka-ta, o ko lakou kau koke iho la •no i.a iluna o ka waapa, a holo mai la no kahi o ka uwapo kahiko mamua o ko Ka-ta pae ana mai, a ia lakou no a kau i ka aina o ka pii pololei nui mai la 110 ia no kahi o ka hale i liunaia .ai o Hale, aole no ka e hooko wale ana no i ko lakou mau manao e pepehi ia Hale Toda, aka, no ka pepehi pu an.a kekahi i ka makaikiu ia manawa hookahi, ina e hiki ana ia mea ke hanaia. Oiai o Ka-ta e hoomaopopo ana i keia mau mea, o kana mea mua loa i mihi iho ai oi.a 110 ka hiki ole ana iaia ke hoopakele ia Ifale mai na lima mai o nei poe puuwai eleele a punikoko. Ke 11001100 la oia no kona pilikia ia manawa e hiki ole ai iaia ke hoopakele iai.a iho, a nialia, aole no. palia oia e pakele iki ana mai kela paa mai ona i hauhoaia ai, a malia e niake ana no pah.a oia maloko olaila, ke loaa ole kekahi kokua iaia. Mamuli o kona noonoo nui 110 kona poino, hoao ae la oia e hoonioni i kona kino holookoa me ka manao e ko-o ae ana ke kaul.a i hauhoaia ai oia, a i ole hemo ae paha, he ole nae ke ko-o ae o ke kaula, 110 ka mea, ua paa niaoli no ka nakinakiia ana. mamuli o ia oni ana ona me ka hooikaika e henio ae ua hele iho la kona mau lala a maeele loa. He hana hua ole nana ia manawa ka hooikaika-ana e hemo ae kona mau lima, no ka mea, he kaula hou loa. O ka mea wale no i Ioaa iaia ma i.a hoao ana oia ka oolopu o kona mau lima me na wawae, me ke kahe o ke koko ame ka mokumoku o ka ili. , Ua lilo kana mau hooikaika waiwai ole ana i niau mea hoonaenae a hoonawaliwali pu iaia, nolaila. 110 kekahi ma'iawa kona moe malie ana me ka aneane e pau ke aho. ua 'iui kona lianu ia manawa, me ka piha o kona pukaihu ame 1 <a puu i ka lepo puehu ana o ka noke ana iho la i ke kupaka mai ka papahele polopolona a?. Aole i liuliu loa ma ia hopevibQ ( lph,e Ja i ; ke. }jahuniai o na kapuai wawae. Mai ..ke kona lohe ma aku ahiki i ka nui loa ana, jiie he mea la ua kokoke 'oa mai iaia. Mamuluo ka maamaama o ke kukui nialalo o ke pani'iuka e kokoke loa mai ana ma kekahi aoao ona. Ua komo mai na kanaka na lakou oia i hoopaahao iho la Moko o kekahi rumi aku e pili kokoke mai ana iaia, nolaila oiai lakou e kamailio nui mai ana, ua hiki iaia ke lohe aku i ka hapanui o ka lakou mau olelo me ka maopopo loa. He ekolu niau kanaka e kamailio mai ana, pela kana hooniaopopo. nia ko lakou niau leo, .a eia kekahi o kana mau. olelo 0. ka lohe ana aku : "Aole anei he mea pono ia kakou ke hele koke aku i keia manawa?" i ninau ae ai o Kaila Esekina i kona mau hoa. "Ke m.anao nei au pela," i pane ae ai kekahi kanaka a Ka-ta e hooniaopopo aku ana ma ka leo o Woka Betimana ia. ka ona nona ka Manaolana Poho. Aohe mea loaa mai ia kakou inn ke kali loihi hou ana aku. Aia o Asa ke kiai mai la. aole e nele ana kona hoike mai ia kakou ina e ike ana oia he pilikia kekahi ma. ke alahele.

"Eia hou, ma keia manawa o k*i po. aohe kanaka hc(6 .ma kahi i> n|i \nvapo iho ai nd k» ikeiM'imai,- a o U6kahihoi, aolss*u mafta& he kanaūa k'ekahi e hele mai ana maluna o na alanui, ua 'aumoe hoi keia manawa." "A pehea ana kela makaikiu hoouluhua?" i ninau mai ai kekahi kanaka a Ka-ta e hoomao])opo aku ana mS ka leo o K.alauka oia. "Ua pāu kekahi mau niho o'u i ka liakihaki iaia, a ua aneane no hoi e haki ko'u papa auwae. nolaila. ke manao nei au e pono e hanaia aku kekahi mea uona' 1 ike hou ole ai ika malamalama oka la. Makemake au - panai aku i kekahi hana ino maluna oua. elike me kaua o ka hana ana mai majuna o'u." "E loaa aku ana i.a ukupanai iaia elike me kau i niakenake ai. e Mr. Kalauka," i pane aku ai «> Kaila 'Aohe no ka hoi ou ike aku ua paa oia i ka huuhoaia e hiki ole ai iaia.kfe.wehe iaia iho, koe wale no a he hoea mai no 'eekahi kanaka maanei i ka wa pono e hoopakele ia ae ai 'eona ola. E haalele iho ana hoi kakou iaia maanei me kela paa no o kona kino i ka hauhoaia, nolaila. heaha auanei kau mea e manao iho ai e hana hou aku i kekahi mea e h.oonui ia aku ai kona poino." "E haalele iho iaia maanei? Kahaha! Mahope oia pakele. a i ole hoea mai kekahi mea maanei a loaa oia a hoopakele ae iaia. Aohe o'u makemake e hookoe i kona ola. He hana pono i'o no paha ka haalele ana iho i ka Makaikiu Ka-ta maanei a make iho oia i ka pololi, aka he hana palekana ole no kakou, eia ka auanei e hoea mai ana kekahi mea'a kakou i ike ole aku ai ianei. a o ko ia nei |jakelc n» :a, a ehia ka hoi mea aloha o ko kakou pau loa i ka paa" ma keia mua koke iho. "Auhea oe, e Kaila Esekina. ina e haalele .ana kakou iaia ianei me ke koe o kona ola iloko ona, aole loa e hiki ana e loaa ia kakou ka hiamoe lealea ahiki i ko kakou ike aha aku iaia iloko o ke aupuni e hiki mai aua ma o aku o ka Muliwai Eleele. Lohe oe?" "E Kalauka, e hoopau loa oe i kou mau manho hopohopo apau, 110 ka mea, ke ike aku nei au ua hele oe a piha loa i ka maka'u. Owai ke akua nana oia e hoopakele ae mai kela paa ona e waiho mai la? Mele |>aha oia a hemo ua mamao loa kakou i kahi e hiki ole ai iaia ke hahai ae. a e hi.ki ole ai no hoi iaia ke hoopakele i ka hoaloha opio ona 2 paa mai nei." "O, e pono oe e ae mai ia'u e hahau hou aku i kona poo me ka pauku hao no hookahi manawa i koe. i maopopo kona make," wahi hou a Kalauka me ka leo o k.a mea i oiha loa i ka inaina ame ka makemake hoi ( e hooko kokeia aku kona manao ia manawa. "Aohe waiwai o kou hana hou ana aku i kekahi hana hoonainoino maluna ona, ua make oia. Aole hiki iaia ke paele mai nei aku, e Kalauka. a he mea maopopo h.»a no hoi aole e manao iho ana kekahi kanaka e he!e mai e nana iaia maloko o keia hale. "Malia paha. e loaa mai ana no oia i kekahi mea i kekahi la, aka n.ae aole e loaa ana ahiki i ka hala ana o ke?kahi manawa loihi mahope aku o kona make aua i ka j*aJia kau e manao la. aka. e noonoo iho i-e i kahi ,jfpkwa.;ona." i komō mai ai o W'oka Isetimana e kamailio wahi. "Manao anei oe e noho malie wate ana no ,oia. ( me.'ka''. hanu ole mai i kona poo ma ka oihana mahopo o ikolia' i'i<6 ana i kona nalow.:tle no kekahi manawa?" rn ») % i * - c ' t .\()he o'u manao pela, e Hetimana. Hea!ia ka Kita ' wahi Tneir hiki ke hana niai? Aole oia he makaikiu i he'.iu3'"ka pap.a ekahi eljke me ko Ka-ta ano. No ka Ma'kii'ikiu' Ka-ta, ma kona moolelo. pehea la ka loihi o kona nīanawa e huli ai no kekahi hihia, ina 110 he kakini makahiki ia, aole oia e hoop.au wale ana i ka huli ana ahiki i ka loaa pono ana o ka mea hana karaima. "E hoopaaia ana no paha oia ma kekahi wahi. ak.a nae. e hemo aku an no oia. Manao anei oe e hoea mai ana o , ita i keia hale iloko 0 ka manawa kupono loa e hoopa keje ae ai i nei kanaka mai ka make mai i ka pololi?" *"Ina hoi ha pela, ua pau ae la. E hana aku oe elike me kou manao, e ICaila. Aohe mea kuleana nui e kamailio ai maluna o keia kumuhana o oe wale no ko makou haku, ma kau mau mea e kamailio mai ai malaila aku makou. aka nae e hoomanao oe i keia. ina e hemo ana o Ka-ta. i hem«» īa oe, nie kou ike iho 110 he haua inauna maoli keia i ko kakou mau kania-i apau. "ke.lk'e nei au ke hoopau manawa wale nei 110 kakou ma '&ml&ilio ana. E h.apai koke aku kakou iaia nei me ko 'k'?ilif J Vifili ole iho maanei. Oia. haawi mai na lima. «» oukoii ' wahi a Kaila Esekina. "he makemake au e hei«ak\H ffana no ka manawa ho])e ike pio a kakou. ua ]»aa p<)i?iiip"<lha oia i ka hauhoaia a ?fo!e paha." "(•līi'Ai'? ae la ke ])anipuka i ka manawa i welieia mai :ii. a ':\ manawa i ike maopopo ak.u ai o Kata ia r»?;imana ame Kalauka e ku ana maluna iho o llale. na hauho.iia na lima ame ua wawae o llale a paa elike me kona hauhoaia ana. Alaila kiei mai la ka onamiliona ojuo me ka minoaka hoohenehene ma kona mau makn a j)ane iho la: "Ke manao nei au o koii nianawa mua loa keia e hoolv»kaia ai. e Nike Ka-ta, ka makaikiu kaulana. oNu loka L'a p,au loa ia oe i ka loheia ka makou m'au ol.elo maluna o ka moku, a ke manao ])ii nei au ua pau ]>u ia oe i ka lolu-ia ae nei ka iuakou mau olelo i kamailio niai nei e piii aua 11011. "A, ke ike aku la au ma kou mau maka ua h<»i mai la me ;>e kou mau 11001100 maikai. Oia paha ea? lle mea eha.:ha no ka hopena e loaa ana ia oe. aka, o ka hopena kupo no kena e loaa ia oe no kau mau hana hoohalua ia makoii. "He walii mehameha loa keiā nou e noho ;ii. ak'a nae ua oleloia he mau hoaloha 110 ko na kanaka koikoi. () ke aloha no kr)U, a ke manao nei au, aole paha «»e e ku-e ana i na iole; e aho n.ae ia loaa kou mau hoa hoolaukanaka o nei hale. "He mau holoholona maalea no lakou la iua e kamaaina \i iho ana oe i ko lakou ano, elike nie ka loihi o ka hanu ana ou pukaihu. Hi.amoe malie. e ka makaikiu kaulana." wahi o na olelo hoohenehene a Kaila.

< MOKUNA XXIII. Ko Ka-ta Hakaka Ana me na lole. la pau ana no o ka Kail.a kamailjq ana. npa in<> ia mai Ja ke panip.uka, a ike liou iho la o Ka-ta oia wale no kolnkn o ka rumi pouli polopolona lej)o. He maū leo liilii me ka halulu o na wawae kana 0 ka lohe ana aku i ka manawa a na kanaka i haalele mai ai i ka rumi, a ia manawa hookahi ua nalowale pu aku i.i me kahi malamalama uuku o kc kukui malalo o ke pani puka. Aole i liuliu loa mahope iho lolie aku la oia i ka weheia ana mai o kekahi puka m.a ka hale malalo. a lohe pu aku la oia i ka lakaia ana mai mawaho. Ia manawa maopc>po iho la iaia ua ha.nlele mai la o Kaila na, hoa ona i ka hale kahiko me ka paaliao a lakou. 1 ike iho la' oia iaia iho ia manawa oia hookahi Wale no k.* kanaka i hoomaewaewaia iho la. e noho ana iloko o ia hale ia manawa. lloko o na minuke ma ia hope iho. ke lohe iho la no oia i ke pana ana a kona puuwni ia manawa. He haawina poino loa keia i halawai iho la me ka makaikm, aka. heaha iho la la ia mea i.aia ia manawa. oiai. aole iho la ia o ka makamua loa o kona k<»mo kukomikoiu: ana iloko o ka enaena o ka pilikia. (At>le i pau.)