Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 2, 10 January 1919 — Page 2

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MAKE O KONELA THEODORE ROOSEVELT

He ekolu makahiki mahope mai ua koho hou a oia i Peresidena me kekahi heluna halota kiekie loa i lean ole i kekahi Peresidena o Amerika Huipuia. No na makahiki ehiku kona noho Peresidena aua, a iaia i holo moho hou ai ma ka aono Holomua iloko o ka makahiki 1912, ua haul oia, pela hoi me Howard Taft, ka moho a ka aoao Repubalika, a kohola o Woodrow Wilson, ka mea ne noho Peresidena nei i keia manawa.

            Ua hanauia o Konela Roosevelt ma ke Kulauakauhale o Nu Ioka i Okatoba 27,1838, oia ka eha o na keiki a ko lakou mau makua, he keiki nawaliwali o kona ola kino, aka nae, mamuli o ka lawelawe mau ana i na hana hooikaika kino, ma kona home ponoi, ua lilo oia i keiki ola kino, aka nae, mamuli o ka lawelawe mau ana i na hana hooikaika kino, ma kona home ponoi, us lilo oia i keiki ola kino maikai a ikaika o kona mau lala.

            I ka umi kumamahiku o na makahiki o kona ola ana, ua kono oia maloko o ke kula nui o Harvard. Maloko o kela kula aole oia i ike nuiia elike me na keki e ae iloko o na hana kinipopo a mau hana hookuku e ae paha, aka nae, mamua o kona hookuuia ana mai ke kula mai, ua lilo oia kekahi o na keiki akamai loa i ke ku'iki'i puupuu.

            He mau mahina mahope o ka hemo ana mai ke kula mai, ua mare oia ia Miss Alice Lee o Bosetona, ua make nae ka wahine i ka 1884; he hookahi a laua kaikamahine, oia o Alice, ka wahine a ka Lunamakaainana Longworth o Ohio.

            Ua mare hou o Konela Roosevelt i ka lua o kana wahine, oia o Miss Edith Kermit Carter o Nu Ioka, a na laua mai oha keiki, elua keikikane me hookahi Laikamahine.

 

HOLAPU KE AHI I NA HALE MA LAHAINA

(Mai ka aoao Ekahi mai).

noli o ke ahi; aiaila hoomanao ae la akou, ua pau kekahi wahi i ke ahi, a kali hoi mai la lakou.

Pololei paha keia, aole paha! Aka, a ua pololei, heaha keia e ke Kilokilo ke Kilohana?

Na Hale i Lio i Puulehu

            He eono na halekuai nunui i piha i a waiwai like ole, elua hale kahi umiami. elua hokele nunui, ekolu makeke, Kodkahi hale ai supa, he hale nui keia, o ka paa ana iho, nei no ia no Seong; Lookahi hale moe nani no Sen Wai; hookahi hanako, hookahi hale inu kope, a mawaho ae o keia mau hale, he lehulehu oy hale e pili mai ana i hoopoino pu ia o keia ahi, a he lehulehu pu no hoi na hale e pili kokoke mai ana i hoopoino ole ia aku. Kuapanaha no!

            O keia mau hale apau i ku ai, aia no ka i ka piko o keia kulanakauhale, a o kahi nani wale no hoi keia o keia kulanakauhale; a o keia no hoi kekahi mau halekuai nani o keia kulanakauhale; ua hapuku aku nae ke ahi i ko lakou nani, a waino iho ma kahi o ka nani he maewaewa, (he pelapela paha).

            O na laina i ku au keia mau hale, o ia no ka laina e moe ana ma ka aoao mauka o ka Main Road, e hoomaka ana kahi o keia laina, mai ka hale ai supa mai o Seong e ku ana maluna o kela apana aina o L.M. Baldwin, e holo ana ma ka aoao kaanapali o ka pa o H.P. Baldwin, alaila e hoomaka ana mai ka halekuai aku o Seong e holo Olowalu ana ahiki i ke kihi o ke Alanui Makeke, holo i kai; eono keia man nale nunui loa a nani no hoi, ua nalo aku lakou mai na papalina aku o keia kulanakauhale.

Na Kokua

            Na ke oeoe o ka halewili i hoike mai ka hoailona pauahi, o ia po; a ua hoea aku na kokua me ka hikiwawe loa. Malaila ae ka Haku o ka Mahiko kahi i haawi ai i kona ikaika apau, me na kanaka hana malalo ona; he mau haneri; malaila pu ae ka hope luna makai o keia apana kahi i auau wai ai; malaila pu ae na keiki o ka aina, a no lakou nei koi au e haawi aku nei i ko'u mahalo hookela: B. Kaaumoana, M. Paahana, W. Lewis, J. M. Kekai ame B. Richard, o lakou nei ka poe i haawi i ko lakou ola no ka lehulehu.

Ka Hemahema Nui

            O ka pilikia nui ma keia pauahi, o ka nele o ke aupuni i na lako kinaiahi; aole na iliwai lawa kupono; oleloia mai aia ka iliwai i ka haukipila, ma o aku o na kanuku, ua kiola wale ia, aia la ihea: ame na lako e ae e pono ai ka oihana kinai ahi.

            Mamuli o keia hemahema nui o ke nupuni, ua hoopilikia loa ia ke aupuni. E moouooia ana paha keia hemahema, aole paha. He puu o $10,000 ka ka ahaolelo o ka hoolako ana mai no keia apana, e pili ana i ke kukulu ana i hale kaawai ame ka hoolako ana i na mea pili i ka oihana kinaiahi.

            O ka'u i ike, ua kukulu i'o ia ae no he hale, o ke ano nae o ka hale pele, a i ole, o ka hale hoopau pilikia. He mau kaa huki lima kekahi, aia la ihea; ke mau iliwai nunui, aia la ihea. Ua uhauha wale ia ke dala a ka lehulehu e na kanaka a ke aupuni i haawi mai ai, he mana ko lakou e malama ia mau mea.

            Malia nae hoi, e hooholo mai ana keia ahaolelo i kanawai ame on a puu dala no ke kukulu ana i keia oihana, ma keia apana, alaila manao au, aole loa e hiki hou mai na pilikia nui o keia ano.

            O ka lawa keia e kuu Solomon. Me ka keiki o ka papapa'i ka welina.

C.K. MAKEKAU.

Lahaina, Ianuari 6, 1918.

 

HOOPAʻIIA HE MAU WAHINE HAWAII NO KA HANA SUAIPA.

            Mahope o ka ae ana aku o Lily Chapman o ke Alanui CHung Hoon ame Margaret Smith o ke'alanui Liliha i ko Lua hewa imua o ka Lunakanawai Poindexter ma ka Poaono aku la ihala po ko laua hewa no ka hana i ke suaipa o hoopa'iia mai ai he $50 pakahi me na koina o ka aha.

            He iwakalua galani suaipa i hanaia e Lili Chapman no ke kuaiia aku iloko o na la kulaia i hala, elike me ka hoakaka a ka hope ilamuku o ka hoike ana ae. o He'omele ie wiseke ka i loaa aku maloko o ka pahale o Marfaret Smith. Kanawai ole no hoi ka poe hana suaipa i ka hopuhopu mau ia.

 

ONI KE KALAPU O NA HAWAII IMUA.

(Mai ka aoao Ekahi mai).

            Na Senatoa John Wise, ka lunahoomalu o ke komite o na hale hoolimalima loloa, i waiho mai i ka hoike, no kekahi mau apana aina aupuni maloko nei o keia kulanakauhale, he mau apana aina i kupono loa, no ke kukulu ana aku u mau home no na Hawaii.

            Ua hoonaneaia kela paina e ke kalapu himeni a Henry Clark ame Joseph Kamakau.

            Ma ka paina awakea a ka Hawaiian Civie Club maluna o ka Hokele Iana i keia la, o ka Lunakanawai Kaapuni Ashford ame A.D. Castro na mea i ko noia, no ka haawi ana mau u mau haiolelo, a o ke kalapu himeni a C.E. King ka mea uana e hoonanea ae ana.

 

NA MEA HOU O NA AINA E.

(Mai ka aoao Ekahi mai).

            E hoounaia aku ana he mau elele e ka ahahui no ke kukakuka ana me ka Peresidena Carranza, ke alakai kipi Villa ame Zapata no ka hoao ana e loaa ka maluhia mau loa maloko o Mekiko.

On a Pu i Poino ka na Kelemania o ka Haawi Ana Mai

            COBLENCE, Jan. 6. O na pu kiniahi he kanawalu kumamaono ka nui i haawipioia mai ai i na pualikoa Amerika e na Kelemania maanei ua hooleia aku ka lawe ana mai ia mau pu e ke komisina Amerika, mamuli o ka ikeia ana he mau pu poino lakou. Ua kauohaia aku na Kelemania e pani mai i mau pu maikai hou loa i poino ole ma ko lakou wahi ma ka la 10 o Ianuari.

Na Lako Meaai Nui e Hoounaia Aku Ana i ko na Aina E

            WASHINGTON, Jan. 6. O ka palapala a ka Peresidena Wilson e noi ana i ka ahaolelo e hokaawale i kaawina dala o $100,000,000 no ka hoolako ana aku i na lahui o na aupuni i hookuokoaia o Auseturia, Tureke, Polani ame Rusia Komohana me ka ai, a ua oleloia hookahi hiliona ame hapa ka waiwaiio e pono e hanaia mailoko aku o Amerika a i Europa maloko o na mahina ehiku e hoea mai ana.

Haalele ka Peresidena Wilson ia ROma; Loaa Kekahi Mau Makana Iaia

            ROME, Jan 6. Ma ka po Poaono i kipa aku ai ka Peresidena ame Mrs. Wilson e ike no ka haawi ana aku i ko laua aloha hope i ka moikane ame ka moiwahine o Italia. Ua olelo ae ka Peresidena o ka hookipa ohaoha i haawiia mai iaia e ka lahui Italia, ua lilo i mea nui loa iaia. Ua makanaia mai ka Peresidena ame Mrs. Wilson pu i kekahi mau makana waiwai nui makamae loa e ka moikane ame ka moiwahine.

            Mahope o ke kipa ana aku e ike i ka Pope ma ka Poaono ua hookipaia mai e ka Peresidena Wilson kekahi mau elele a na Ekalesia Euanelio o Italia. Ua hoike aku oia i na elele i hiki mai no kake Kenerala Pershing mea o ka hoike ana ae ua hoohua mai ke kaua i ka oi aku o ka ikaika o ka manao hoomaua mawaena o na koa Amerika.

Hoauheeia na Koa Rukini Kipi e na Koa Amerika.

            DVINA, Rusia, Jan. 6. Ua hoauheeia aku na pualikoa Amerika e kaua ana maloko o ka apana aina e houpuni ana i ka Muliwai Dvina na pualikoa Bolsheviki, he poe i lele kaua mai ma na heluna nui. Ua lele kaua pu aku na koa Bolsheviki ma ka mahele o ka laina Onega, me ke ki poka pa-hu ana mai maluna o ke kahua kaua a na Aupuni Hui.

            Ua komo aku na pualikoa Amerika iloko o ke kaua ma na wahi e pili ana i ke alanui Petrograd maluna o na aina pohopoho i paa i ka hau, a kaua aku la i ko lakou alahele no ka nee ana aku imua iloko o ka hau mai ka elua a i ka eha kapuai ka hohonu.

            Ua lilo hou mai i na Amerika ke kulanakauhale o Kadish ma ka Poakahi, me ka hoike aku i ko lakou maka'u ole me ke ka'i ana aku imua, iloko o ka lakou kaua ana me na pualikoa Bolsheviki.

            Ma ka hoike a ka Lukanela Konela Coberley, ka mea iaia ka hoomalu ana i kekahi hapa o na pualikoa Amerika i loaa mai nei, aia na koa Bolsheviki ke okioki mai la i na kino make.

He 100,000 Poe a Oi i Make i ke "Flu" Maloko o na Kulanakauhale Nui

            WAHINGTON, Jan. 6. Na ka ma'i luku ka Influenza i pahola ae ai maloko o Amerika mai ke kapakai a i ke kapakai a mai Kanada a i ke Kaikuono o Mekiko, ke kumu o ka make ana o 111,688 mau ola maloko o na kulanakauhale nui loa he 46, elike me ka hoike i hoolahaia ae i keia la e na luna aupuni federala. O na make i ikeia inamuli o ka ma'i luku ua hoomahuahua ae ia i ka heluna o na make maloko o keia mau kulanakauhale a i ka 19.2 pakeneka ma ke kaukani.

 

HE HIHIʻO

            Halawai aku nei ko'u uhane me na oiwi Hawaii, ma kekahi paina. Ike aku nei au ia Joe Fern, Chas. Achi, Bill Jarrett, John Lane, John Wise, Sam Dwight, Fred Beckley, Keawehaku, Mokumaia, a he nui wale aku o ka alakai o na wahi like ole o ke kulanakauhale nei. Ai ko makou paina ana, ku mai la kekahi o na keonimana a olelo mai la, he manao kona, a eia ua manao nei:

            E waeia i komite maiwaena ae o keia poe, me ka kanaka, a o ka lakou hana, oia no ka wae ana i na oiwi kupono, no na oihana like ole, e kohoia ana no ke Kalana o Honolulu nei, i ke kau koho baloka e hiki mai ana, e kui i lei o ka pua oiwi o ka aina a lawa, alaila hoike hou mai i ka halawai e malama hou ia aku ana, a o ia ka lei a na oiwi e lei ai no ka la koho.

            He hewa ia la?

                                                OIWI.

CLEVELAND, Jan. 8. O ka manawa mama loa i leleia e kekahi mokuea a i manaoia oia ka oi loa aku oia ka mea i hanaia e kekahi mikini i lele mai ai mai Dayton a i Cleveland ma ka averika o 172 mile i ka hora.

            WASHINGTON, Jan. 8. O ka manawa mama loa i leleia e kekahi mokuea a i manaoia oia ka oi loa aku oia ka mea i hanaia e kekahi mikini i lele mai ai mai Dayton a i Cleveland ma ka averika o 172 mile i ka hora.

            WASHINGTON, Jan. 8. Ua hoopu kaia aku he kuahaua e ke keena aupuni i keia la i ka lahui mai ka Peresidena Wilson mai no ka manewanewa ana no ka Peresidena mua Rusavela a e kauoha ana i na have o na hale aupuni apau e kau hoohapaia no 30 la ma ke ano he mea hoomanao aloha no ke konela i make.

 

HIKI KE KUAI I KA PALAOA ME KA HOOHUI OLE LA.

            I kulike ai me ka hoike a Mr. J.F. Child, ka lunahooponopono o na meaai ma Hawaii nei, e hoomaka ana mai ka Poaono aku nei i hala, ka la 4 o keia mahina, ua hoopau loa ia na rula i kauia maluna o ka palaoa, ame kekahi mau meaai e ae, a ua hiki hoi ke kuaiia ka palaoa keokeo me ke koi ole ia e kuai i kekahi mau mea hoohuihui e ae.

            O na hale puhi palaoa i haawaiia ai na kauoha mamua aku nei i kanawalu pakeneka palaoa keokeo, a i iwakalua pakeneka o kekahi ano palaoa e ae, ua hoopau loa ia ia kauoha, a ma keia mua aku, ua hiki ke hanaia na palaoa me ka huita wale no, aole hoi he barley kekahi.

            Mawaho ae o na mea e pili ana i ka hoonoa ana aku i ke kuaiia o ka palaoa keokeo, ua hoike pu ar o Mr. Child, ua hoonoaia na mea e pili ana i ka laiki, e laa ke kumukuai i loaa mai ai, ke puka.

            O na hookapu ana mamua aku nei, aia wale no a me na palapala ae, alaila hiki ke kuai i ka palaoa keokeo me na mea hoohuihui, ua hoopau loa ia.

            Oiai nae ua nui loa na mea hoohuihui a kekahi poe hale puhi palaoa i kuai ai, e hoomau aku ana no ia mau hale i ke puhi ana i na ano palaoa kahiko, me ka olelo okoa ana ae o na on a no lakou kela mau hale puhi palaoa, aole e ikeia ana ka like ole, o ka lakou palaoa e hana aku ai, me na mea hoohuihuiia, mai na palaoa mai i hoohui ole ia me kekahi mau mea i maa o na wa aku nei i hala.

            Me kela hoonoa ana nae i na mea i papaia maanei nei, ua hoike pu ae o Mr. Child, he mea pono no, e hoomau aku koonei poe, i ka ai ana i ka mea hoohuihui i hoea mai i Hawaii nei, he mea ia e koe nui ai ka palaoa, no ka hoonua ana aku ma na wahi i oi loa aku ka pilikia, aia no hoi a pau loa na mea hoohuihui maanei nei, o ka wa ia e kuai aku ai i ka palaoa keokeo maoli.

 

LIKE NA TUREKE ME NA KELEMANIA MA KA PEPEHIKANAKA

            Ma kekahi lono kelekalapa malalo iho nei, e ikeia ana ke ku i ka mainoino o na hana luku wale a na Tureke maluna o na kane ame na wahine Armenian, no ke ake wale mai no eloaa aku na pohaku momi makamae, he hana hoi e pii ai ka manene i na kumu pepeiao, o ka poe e hoomaopopo aku ana, i ka manaonao o kela hana.

            Peuei iho ke ano o ‘kela meahou ma ke kelekalapa i loaa mai i Honolulu nei mai Parisa mai:

            PARISA, Ianuari 3. Ua hoikeia ae na mea e pili ana i ka lukuia ana me ka weliweli o na Armenian ma Dorgor, Arabia, maloko o kekahi mau palapala i loaa mai i ka Petit Parisien, mai kona mea kakau mai malaila. Ma kekahi manawa, wahi a ka mea kakau, ua hoopaaia he 100,000 Armenian ma Dorgor. Ua hoike ae na luna oihana Tureke, ua kauohaia he 80,000 o lakou i pau i ka lukuia.

            Ma kekahi manawa hoi ua powa ae na koa Kurd i na wahine he 2000 ka nui ma ke Awawa Mush, me ka noke ia o ko lakou mau waiwai i ka huli. No ka loaa ole o  ko lakou mau waiwai gula, a mamuli o ka manaoio ana, ua moni moli ia e na wahine na lako gula, ua pepehiia kela poe wahine, a puhiia ko lakou mau kino i ke ahi, a noke ia oloko o ka lehu i ka huli, me ka manao e loaa ana na pohaku momi iloko olaila.

 

KARISIMAKA MA WAIANAE

            E oluolu mai i kou ahonui e Solomon Hanohano, ke kapena hookele i ka mokulele i ka lewa a puni na moku: Ua haalele iho maua i ko maua home ma Laie ma ka wanaao hora 4, mokio aku la no Kahuku, i loaa aku ke kaaahi; hapalua hora 5 haalele ke kaahi ia kakahiaka, o ka la Karisimaka no ia, me ka maikai o ka hele ana maluna o ke kaaahi, he hoonanea mai hoi kau.

            Hiki i ka Ehukai o Waialua, malamalama, oili ka la i ka lae o Kaena; hora 7:05 no ke dipo o Waianae; lele maua, nana aku la, aole i iho mai ka maua keiki i kahi o ke dipo; hopu kahi paiki koele wawae, pii aku la ahiki i ka hale o ke keiki, a hui me ka hauoli; hoomaha iki no hookahi hora, makaukau e ai i na meaai o ke Karisimaka, i hoomakaukauia e ka maua mau keiki e William K. Mokuiki me kana wahine, ka puaa, ka pipi, moa, waimomona, meaono, palaoa, pukini, uala, palaoa palai, poi piialii; oi hoonuu aku, aole i pau; nui ino na mea i hoolakoia.

            Holo o Hanale, koe o John Bulu; hoaumoe me na keiki ia po. Poaha ae hele maka'ika'i no Lualualei maluna o ka mikini, kau i ke kaa no Maunakuwale ka palena, hui me S.P. Malilani me ka wahine, lululima me laua a haalele ia laua hoonee aku la e hui me ko'u hoaloha Daniel Kamahu, hui me ia me kana wahine; hoomaha me laua no hookahi hora, a pii e nana i ka hale iluna o ka aina, ma ke ano hele maka'ika'i, a pau ka noho ana iloko o ka maua home hookuonoono, huli hoi no kai o Waianae, poeleele loa hiki i ka hale o ka maua keiki.

            Kakahiaka Poalima huli hoi no ka pali Koolau maluna o ke kaaahi, ahiki i Kahuku, kau ma ka mikini no ka home ka ilina.

            Ua lawa au maanei ke kono, mai nei i a'u mele Karisimaka kakou; no na keiki oniu hua ko'u mahalo nui.

Owau iho no ka oukou kauwa haahaa,

W.K. APUAKEHAU.

PARIS, Jan. 7. Ua olelo aku ke Kuhina Nui Clemenceau i ke kanaka kakau meahou no ka nupepa Associated Press me he mea la e holo aku ana oia e makaikai ia Amerika iloko o ka mahina o Iune a i ole i Iulau paha.

 

            KE HOUPUUPUIA MAI NEI NA MOHO MEIA.

            Oiai ke hookokoke mau mai nei ke kau koho wae moho kalana, eia ke oiliili mai nei na moho, e alualu aku ana no ko lakou waeia ae, ma ka aoao Republika, no ka holo paonioni ana aku, me ka moho a ka aoao Demokarata e onou mai ana imua.

            O ka ion hope o ka oili ana ae nei no ka holo moho meia ma ka aoao Republika oia no o Eben P.Low, i noho lala mua no ka papa o na lunakiai, a noho iho nei no hoi, he hoa no ke komisina o na meaai.

            Wahi nae ana o ka olelo ana ae, ua nui ka poe i noi aku iaia e holo moho no ke kulana meia, ma ka aoao Republika, aole nae oia i haawi aku i kona ae, a hoole paha. Ua maopopo loa iaia e loaa ana no he heluna nui o na baloka iaia mai ka poe mai e noho hana nei ma na uwapo, a pela no hoi, mai ka poe aku e noho nei ma keia kualanakauhale, aka nae, he mea pono e noonoo mua oia me ke akahele mamua o kona haawi maoli ana ae i kana pane mopopo loa.

            Mawaho ae o ka inoa o Eben Low ua maopopo loa e holo moho hou ana o Jhon C. Lane, pela hoi na hoaloha o Chas. Arnold e koi nei iaia e holo; o Win. Ahia kekahi, a pela no hoi me Clarence L. Crabbe, oiai nae ua kakahiaka loa keia, no ka puka okoa ana mai o na moho oiaio iwaho, ke kau aku nei ka manaolana o kekahi poe, e ike i ko ka Lunakiai Hollinger ku mai iwaho, a hoike, he moho oia e holo ana no kela kulana.

            Aole he loheloheia o na moho ma ka aoao Demokarata, e holo kue mai ana ia Jos. J. Fern, ka meia e paa nei i ke kulana meia i keia wa, ua manaoi nae aole no he poe e paonioni mai ana iaia.

            No ka manaolana nae o ka Demokarata no ka lilo hou o kela kulana ia lakou i keia kau, he ninau pohihihi loa ia, oiai eia kekahi mau mahele koho i noho manaia e na Demokarata, ke oni mai nei e kula'i iaia, a ma ia kumu i manao ai na Repubalika, ua malaelae ke alahele no lakou i keia kau no na kulana oihana apau o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei.

            No ke kulana kakauolelo kalana hoi, e loaa ana ia David Kalauokalani he mau hoa paonioni e holo ku-e ana iaia, maloko o kona aoao kalaiaina ponoi, ka mea i ike ole ia mamua, no na makahiki lehulehu ae nei i hala. O na inoa i loheloheia ae, e holo ku-e ana iaia, oia no o Henry Van Gieson, e noho hana nei no maloko o ke keena o ke kakauolelo kalana ame Edward Woodward.

            He põe keiki Hawaii wale no kela apau, he poe hiki ke hooko i na hana oloko o kela keena me ka holomua oiai he poe wale no lakou apau i loaa na hoonaauaoia.

            Aole he mau moho a na Demokarata i maopopo i keia manawa, no kei kulana malia, aia a kokoke aku, o ka wa iho la ia e oili ae ai, a ku imua o ke kahua mokomoko.

            Mamuli uae o na hopena o ke koho baloka Teritore aku nei hala, ma Hawaii nei, ua paa loa ka manao o kekahi mahele o na mana koho, na ka aoao Republika ka lanakila i keia kau koho ae, o ka paio hahana wale no aia iloko o na moho e alualu ana in a kulana like ole.

 

KA MOKUKAUA HOLANI ZEVEN PROVINCIEN.

            Ma ke kakahiaka Poakahi iho nei i ku mai ai i keia awa ka moku kaua Holani Zezen Provincien mai Yokohama mai mahope o ka alo ana mai iloko o ke ehiehi no na la holo he 17, a mahope o kona hoopihaia ana me ka lanahu ua hoomau aku la i kana huakai no ka Atelanika ma ke alahele aku o Kapalakiko ame ke alawai oki o Panama.

            Mahope o ka pili ana mai o ia moku i ka uwapo 3 ma ia kakahiaka ua lele mai la ke kapena a holo ae la e ike i ke Kanikela Holani maanei, a mahope iho ka holo ana ae e ike i ke Kiaaina McCarthy.

            Ua haalele aku keia mokukaua ia Batavia ma ka la 20 o Novemaba no Nagasaki, a mai Nagasaki mai ua holo ae la oia no Yokohama, a no eiwa la kona ku ana malaila.

            Ma ka manawa e ku ana o keia mokukaua ma Yokohama i pa-hu ai kekahi ipuhao mahu o ka mokukaua Amerika Brooklyn a make he 10 o kona mau kanaka a hoehaia he 30 poe e ae, a ma ka manawa i hoolewaia ai na kino make o na kanaka he umi ua komo pu aku na kanaka o keia moku ma ia hoolewa.

            Ua hoonohoia keia mokukaua ma Inia no ke kiai ana ia mau kai. Iloko o ka manawa o ke kaua he kiai kana hana ma na kapakai o Iava, Sumatra ame Borneo. Iaia i haalele iho ai ianei ma ka la i nehinei ua holo aku ia no Kapalakiko a malaila aku ma ke alawai oki aku o Panama no ka Moana Atelanika.

 

O KA POE IKE WALE NO I KE PAANI POLITIKA KE KUPONO E LILO I LUNAKIAI.

            O na kanaka wale no i makemake a i ike i ke ano o ka paani politika ana ke kupono e lilo i lala no ka papa lunakiai, pela ko Charles Bellina manao o ka hoike ana ae, a ia manawa hookahi ua hoike pu ae oia i kona manao aole oia e holo hou ana no ke kulana lunakiai mahope iho o ka pau ana o kona manawa.

            Hookahi on a kau i noho lunakiai ai a ua lawa ia nona, o ke kumu, wahi ana, aole oia he kanaka kalaiaina.

            Wahi hou ana, aneane mai ka manawa mai ana i lilo ai i lunakiai a i hoa hoi no ka papa, ua awili ia na hana kalaiaina iloko o ka lawelaweia ana o na hana o ka lehulehu o ke aupuni kalana o Honolulu, ua huikau na hana kalaiaina me ka hokai iloko o ma hana e pono ai ka lehulehu me ka loli ole mai mua mai a ke hoomauia nei no.

            "Aole, aole owau kekahi moho e holo ana no ke koho hou ia," wahi ana.

 

EKOLU MAHINA E KOMO AI I NA LOLE KOA.

            Ma ka la 20 ae nei o kei mahina e hookuuia mai ai na koa o Hawaii nei mai ko lakou hoomau ana aku i ka noho ana iloko o ka oihana koa; koe wale no ka poe i makemake maoli e noho paa aku i mau koa kumau.

            I ka hookuma ana mai o ka koa o Hawaii nei, e loaa aku ana ia lakou ka uku piha o hookahi mahina ma ke ano manuahi, a no ma mahina ekolu, ua aeia lakou e komo mau i ko lakou mau lole koa.

            O ka mea ano e wale no, ma ka hoomau ana aku o na koa e hookuuia mai ana, i ke komo ana i ko lakou mau lole koa, o ia ko lakou kaawale loa ana ae mai na rula kakau-ha mai o kela oihana, o ia hoi, i ka wa eike aku ai i na aliikoa, aole lakou i konoia e haawi aku i ko lakou aloha elike me ka manawa e noho ana iloko o ke koa, koe wale no mamuli o ko lakou manao ponoi iho.

            No kela mau mahina ekolu, ua hiki i na koa e hookuuia mai ana, ke komo i na lole koa i ko lakou wa e hele ai ma na alanui, ma na wahi hana paha, a i ole, ma ko lakou mau home paha, a mahope aku o kela mau mahina, ua konoia lakou e komo i na lole o na makaainana.

            E lilo ana i hana nui, ma ka aoao o na makai o ka oihana koa ma Honolulu ka hiki ana e ike aku i ka like ole o na koa i hookuuia mai na koa mai e noho ana iloko o ka oihana, aka nae, mahope paha o ke kamaaina pono ana i kela poe koa, ia manawa eia e maopopo ai i kekahi poe, mai kekahi poe mai.

 

EKU AKU ANA ME KE KANAKA MAKUA.

            O na hui hana i a iloko o na tini e ku nei ma Kakaako, me ka holopono no kekahi mau makahiki, e hoea aku ana ia ma ke kulana kanaka makua ke holopono na mea i hoolalaia, no ka hoolilo ana i kela mau hale hana i'a malalo o ka hui hookahi.

            O keia mau hui hana ia e ku nei i keia manawa, he hookahi hui i noho poo ia e Walter Macfarlane, ma ka inoa ka Hawaiian Tuna Company, a o ka lua o ka hui, o ia ke California-Hawaiian Packing Company, i noho on a ia e W. P. English.

            Ma na mea i hoolalaia o ia no ka hoolilo ana i keia mau hui a elua i hookahi, a o D. C. Jackling kekahi o na haole waiwai o Amerika, ka mana hoonee mahope o ka hui no kona holomau.

            He elua ae nei makahiki i hala, ua pii ae ka hui i noho on a ia e Mr. Macfarlane ma ke kulana malie, ahiki i ke kanaka makua maoli ana, me ka loaa o na waapa nunui no ka lawai'a aku ana, ma wa wahi mamao; he mau kai lawai'a kekahi i lilo mai i keia hui no ka hana ana i na maunu, kei kumu e hiki ai ke holopono ka lawai'a aku ana.

            Ua hala aku la o Mr. English, kekahi o na ma o kela hui no Amerika, a in a no ka holopono mai o na hoolala ana, me Mr Jackling, alaila e holo mai ana keia haole waiwai, ka mea i oleloia, ka Moi o ke Keleawe, mahuna o kona mokuahi ponoi, me kona mau hoaloha, no ka ike maka ana i keia mau hale hana i'a, a no ka makaikai ana no hoi ia Hawaii nei.

            Ma ka oleloia nae he kuleana ko kela haole iloko o ke California Packing Co., oia no kekahi mea hooikaika loa e hoolilo i kela mau hui a elua i hookahi.

 

KA HALAWAI A NA LUNAKIAI

            Mahope o ke aponoia ana o kekahi olelo hooholo hoalohaloha no ka Peresidena Rusavela i hala e ka papa lunakiai ma ka halawai o ka po Poalua nei, i noonooia ai he mau hana hou e ae elua.

            O ka põe ilihune loa e make ana o ke kulanakauhale e kanuia ana lakou malalo o na hoolilo o ke kalana ma ka $14.75, elike me ka aelike i hanaia me W. Borthwick, kekahi o na kanaka malama halekupapau elua i koho i ka aelike. He eono mahina ka manawa o ka aelike.

            Mamuli o kekahi bila i hookomoia ae e ka hui kaa uwila no kekahi mau pou kelepona ame kukui ukila i kukuluia ae e ia hui i hoalaia ae ai he pahaohao iloko o ka Lunakiai Hollinger, a waiho ae la he ninau no kona makemake e ike no keaha la ke aupuni kalana i koiia mau au e uku ia mau koi, oiai ua haawi ia aku ke kuleana i ka hui kaa uwila e hana ia mau mea. O ka huina o ka bila i koiia ae he $266.40.

            Ua hooholoia he olelo hooholo no ke kuai ana i kekahi enekini pauma me kekahi kaa iliwai kinaiahi nona na hoolilo i kohoia he $12,500.

            He olelo hooholo hou no e hooliloia ka huina o $460 no na mita ana wai, ua hooholoia ma ka heluhelu ekahi ia ana.

            Ua waihoia aku i ke komite o ka oihana wai he noi no ke kuaiia o kekahi kaa kalaka Ford nona ka iilo o $990 no ke pani ana ma kahi o ke kaa e hoohanaia nei i keia manaka.

 

HOOHOHUIA O W. F. MACFARLANE I LALA NO KA PAPA OLA.

             O Walter F. Macfarlane ka i hookohuia aku e ke Kiaaina McCarthy i lala no ka Papa Ola Teritore no ka hoopiha ana i ka hakahaka o John Markham i make. Ma ka Poaono aku la i hala kona hookohuia ana aku mahope o kona haawiia ana aku i kulana ma ka Poalima mamua iho.

            O Mr. Macfarlane i hookohuia aku la he kupa Hawaii oia, ma Honolulu nei no oia i hanauia ai, a oia no hoi ke poo o ka hui Hawaiian Tuna Packing Co. me kekahi mau hui e ae o ia ano like, na hui iaia ka aelike no ka hoolako ana aku i na papu me ka i'a. Ua waeia oia e ke kiaaina ma ke ano i lala iloko o ka papa ma ka aoao o na Hawaii.

 

ALOHA OLE IA REV. JOHN KEKIPI

            I ke kakahiaka Sabati iho nei, oiai ke kahu o ka ekalesia e haawi ana i kana mau hoolaha pili oihana hai pule, ua ala ae he haunaele ku i ka awaawa mamuli o na hana lokoino a kekahi o na hoahanau hupo maoli o ka Ekaleisia o Kealaulaoka malamalama. Manaonao na olelo awaawa i kipehiia aku ia Rev. John Kekipi Maia e Eliwa Makekau me Lota Kekuewa, ame kekahi mau wahine hupo.

            He ahaaina palena ko ua kakahiaka nei, aka, mamuli o na hana a ke daimonio i ulu ae iloko o ka naau o keia poe hoahanau piha i ka enemi, ua lilo ka ahaaina a ka Haku i kea hiki ole ke malamaia.

            He kupanaha maoli no na hana a keia poe. No ko lakou piha maoli i ka huhu pilikino ia Eli Kekipi, ili aku ko lakou inaina maluna o ka Makua Uhane nana i hooanawanui i ko lakou pono, a i keia mau la, i iho lakou, he ulakolako me ke ola maikai a ka Makua Kekipi i hooikaika ai imua o ke Akua hoola mau.

            Mahope iho o ka hookuu ana o ke anaina pule mau, ua noho ka papa kahu waiwai no ka noonoo ana i kekahi mau hana i hoopaneeia. I ka wa e noonooia ana ka ninau pili i ke koi a na loio o Kekipi Makua, no ka aie o ua poe hoahanau nei o Kealaulaokamalamalama, ua heluheluia ae he leka na na loio, e hoike ana i ka papa kahu waiwai, in a aole e hooponopono koke ia ka aie o ka ekalesia ia Kekipi, alaila e hoomaka koke ia no ka hoopii.

            I ka wa i heluheluia ae ai o keia leka, ua nui na olelo hupo a hawawa a ka launa ole i hoopukaia e Loka Kekuewa me kekahi poe e ae. No ko lakou hupo maoli, hoopuka lakou e hoopaahaoia ka elemakule no keia hoopii.

            No ko lakou uluaoa loa, ua ku ae kekahi malihini mai Hilo mai, o Sam Kalua, a olelo mai: "He keu aku oukou a ka poe aloha ole i ka makua o kakou, ka mea nana i hoomanawanui i ko kahou mau popilikia apau, ka mea nana i hooikaika a loaa  ia kakou ko kakou pono i keia la. Ma na nupepa makou i ike iho ai i ka oukou mau hana awaawa iaia, a no ko makou aloha iaia, ua lulu makou i kau kenikeni nana, no ke kokua iaia i kona pilikia. Leka ae oukou ia makou o Hilo e lulu i dala no ke kokua i ko oukou loio, a no ko makou ike ana iloko o na nupepa i ka oukou mau mea i hana ai i ko kakou makua, nolaila, hoounaia mai nei au e ike pono i ka oiaio. I keia la, ke ike i'o nei au i ko oukou lokoino maoli. He oi aku oukou a ka poe piha i ke daimonio o ke aloha ole. Aole makou kokua i ka makua nana i hoomanawanui a i kala i ko makou mau popilikia.

            "Ua aie oukou i ka makua o kakou, aole loa e hiki ia oukou ke alo ae. Hoopilipili wale ae no oukou i kahi o Buki, a hoolalau wale ae no ka oukou mau imi epa. He poe kolohe maoli oukou, ma ka oukou mau hana. Ua ike na mea apau o Hawaii nei, o Rev. John Kekipi ka makua i keia hoomana, a oia no ke kahu o ka Ekalesia o Kealaulaokamalamalama nei. Pehea la oukou e hoao nei e alo ae i ka uku ana i ko oukou aie i kona ola kahu. Hilahila ka mea aie i kona ola kahu. Hilahila ka mea aie ke hele i ke akea, oi loa aku hoi imua o ke Akua. Aole mea hiki ke komo i ka lani ke make aie oia."

            Pipika wale iho no ua poe nei, i ka lohe ana i keia mau olelo. Eia nae, aole hoao e kuka ma ka hooponopono ana i ko lakou aie.

            Ehia mea aloha, mamuli o na hana hupo a keia poe, e lilo aku ana na hana maikai o ka Hoomana Naauao i mea helelei. Ia Kekipi paha a hala ae, o ka hiolo no ia a kauliilii.

            Hookahi no hana naauao e pakele ai, o ia keia: E uku i ka aie elike me ka hiki, a o ke koena e hookaa liilii i kela me keia wa e loaa ae ai. E nonoi pu no hoi i ka Makua Kekipi, e oluolu e kala ae i kekahi mau dala i aieia, pela e emi iki mai ai ka aie, aole o ka hailuku i na olelo ino awaawa, aloha ole.

            O kekahi, pono na hoahanau o ka Hoomana Naauao o Hawaii, mai Hawaii a Kauai,, e koi i keia poe hupo o kapapa kahu waiwai e waiho mai i ko lakou kulana, he hupo maoli, a he piha i ka hawawa. Aia no he poe iloko o ka hoomana'i kupono e lilo i poe alakai; i poe naau akahai, noonoo maikai, ke kupono no keia mau kulana. Pela wale no e loaa ai ka holomua. Aole ka haipule oiaio iloko o ke akahai me ka manaoio kuio e loaa ai ke ola uhane me na hoopomaikai a ke Akua.

            Ua hoikeia mai, eia na loio o ka Makua John Kekipi ke hoomakaukau nei i ka palapala hoopii koi no ka aie o keia poe aloha ole hana lokoino. O ka mea ia nana e a'o ia lakou. Ua mao popo loa ,aohe o lakou wahi puukalahala e pakele ai. Ua aie, a e pono no e uku. Aloha ino!

                        MAKEE OIAIO.

 

NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI I DEKEMABA 28, 1918.

Ah Hana, Mrs Minne

Aloi, Marry

Akow, Mrs Elizabeth

Iaea, J

Hakuole, W H

Hookaea, Mrs Api

Hoohuli, David

Holoua, Charles

Holi, Nani

Kaaua, E W

Kaaikaula, Moses L

Kaai, David K

Kaaihue, Kala

Kaauamoa, George

Kaimana, Joe

Kaiwaiole, John K

Kauaai, Lilikalani

Kauai, Mrs Joseph

Kahue, Thomas

Kahi, Kalehua

Kaha, Henry

Kahale, Mrs Kimono

Kalii, James

Kaluna, Sam

Kalani, Henry

Kama, Samuel

Kamahele, John

Kamali, Wiliam

Kamakau, Mrs Samuel

Kamahalo, Joseph

Kanoa, Elizabeth

Kaneole, David

Kanewanui, Miss Mary

Kane, William

Keawe, George

Keawe, David

Kenela, Mrs Marry

Kekahio, Thomas

Kepiki, Loka

Keola, George

Kiai, Kaalele

Kolohu, Jennie

Koawa, Daniel

Kuahine, Jacob

Kupa, Daniel

Lihileha, Mrs Geo

Lupena, William

Maunakea, William

Makepau, George

Nanoe, George F

Nakai, Libert

Nuuanu, John

Napoleon, Miss Juliette

Palama, Miss Naomi

Paiai, Manuel

Pa, Miss Dola

Pavia, Charles

Wamahoe, D K

Waiau, Edward

            Berlin, Jan. 6 Ua hoopauia e ka aha kuhina Kelemania o Herr Eichorn ka makai kiekie o Berlin. O Ernest ke alakai o ka Nupepa Vorwaerts ka i hookohuia i pani ma kona wahi.

 

NA MARE.

            Charles K. Kekiai ia Rose Kikala. Dec. 28

            H. C. Chong ia Mary Apo, Dec. 25.

Fred Anderson ia Elizabeth Feraandez, Dec. 31.

George Kawai ia Mame K. Silva, Dec. 31.

Patrick Silva ia Elizabeth Young, Dec. 31.

John K. Namahoe ia Violet K. Wong Hoy, Dec. 31.

John Namaka ia Bernice Pa, Dc. 31.

David A. Kalili ia Ako Akana, Dec. 31.

David P. Eilis ia Caroline A. Maecauley, Dec. 31.

Olando K. Auld ia Caroline A. Maecauley, Dec. 31.

Joseph Nawelu ia Mary Kalawaia, Jan. 2.

Victor Mokulehua ia F. L. Faliptis, Jan. 2.

Henry Kelii ia Mahel L. Mahanui, Jan. 4.

Robt. J. Kaainana ia Rebecca Kaaiohelo, Jan. 2.

Robt. B. Pauole ia Mrs. Julia L. Bowers, Jan. 2.

Frank A. Osberg ia Esther Mkekaa, Jan. 6.

 

NA HANAU.

            Na Charles Mocksine âme Lily Kanaeholo, he keikikane, Dec. 6.

            Na John K. Akana ame Julia K. Spencer, he kaikamahine, Dec. 9.

            Na Jack N. Williams ame K. kuehu, he kaikamahine, Dec. 26.

            Na Aki Kauhane âme May Kaluapo, he haihamahine, Dec. 29.

            Na Jessie B. Hayden ame Annie Kaipo, he Keikikane, Jan. 1.

            Na Jessie Andre âme Amy Pakiko, he kaikamahine, Jan. 2.

            Na L. Kaimimoku âme Alice P. kama, he keikikane, Jan. 6.

            Na John Awa âme Rebecca Akama, he kaikamahine, Jan. 6.

 

NA MAKE.

            Kahahawai L. Opunui, ma ka Ha'ema'i Moiwahine, Dec. 28.

Sadah K. Weed, ma ke Alanui Alexander, Dec. 30.

            Leialoha Wawalena, ma ka Home Leahi, Dec. 30.

            Paakaula, ma ke kihi o na Alanui Kula ame Liliha, Dec. 31.

            John Markham, ma ke Alanui Beretania, Dec. 30.

            Pau Kapahi, ma ke kihi o na Alamai Kula ame Kukui, Dec. 31.

            He hehe na John Parker, ma ke Alanui Moi, Dec. 31.

            Beatrice Cha, ma ke Alanai Opio ame Nuuanu, Jan. 2.

            Hattie K. Sherman, ma ka haleipa kukui ma ke awa o Honolulu, Jan. 2.

Edward Stone, ma Palolo, Jan. 2.

Akiona Kelii, ma ke Alanui Pua, Jan. 2.

Kepano Pauahi, ma Moanalua, Jan. 3.

Robt. S. Cullen, ma ke Alanui Rose, Jan. 4.

            K. Spencer, ma ka Halema'i Kepani, Jan. 4.

            Maryann Tripp, ma ke Alanui Moi, Jan. 4.

            Lui K. Kahele, ma ke Alanui Kukui, Jan. 7.

M. K.Mitchell, ma ke Alanui Kulika, Jan. 7.

            George K. Macomber, ma ke Alanui Kulika, Jan. 7.

            Moses K. Benjamin, ma ke Alanui, Ilaniwai, Jan. 4.

            L. Makekau, ma ke Alanui Hustace, Jan. 5.

            M. Marie Lueh, ma ke Alanui Luso, Jan. 5.

            V. K. Malabu, ma ke Alanui Mokauea, Jan. 6.

            Mrs. K. Amoy, ma ke Alanui Halekauwila, Jan. 6.

            Ed. L. Kaimimoku, ma ka Home Kapiolani, Jan. 6.

            Kanaauao, ma ka Home Lunalilo,

Jan. 6.

            Kalikimaka Puahi, ma Moanalua,

Jan. 6.

            Annie Namakaelua, ma ke Alanui Morris, Jan. 7.

            Lulu J. Davis, ma ke Alanui Long, Jan. 7.

            Wm. Kauanoano, ma ke ALanui Dayton, Jan. 8.

 

HE KONO I NA MAKAAINANA O WAIANAE.

            Mr. Lunahooponopono o ke Kuokea, Aloha oe: E oluolu mai kou ahonui i kekahi wahi kaawale o kau pepa no ke ppmauao e kau ae la malana, no ka hiki ana ae ma ka hale hookolokolo o Waianae, Ianuari 18, 1919, ma ka korg 4 p.m., no ka noonoo ana i ka mea pono e hana aku ai maloko o ko kakea ahaolelo e noho mai ana, ma keia mahina ae.

            Oiai na haawi mai oukou ia o i ka lei o ka hanohano ma ke kad koho ka loka aku nei i hala, ma o ko oukou koho ana mai ia'u a puka i lunamakaainana mai ka Apana Elima mai, nolaila na neanao au he mea pono ia'u ka nonoi ame aku i ko oukou oluolu no ka akoakoa ana mai ma kahi ame ka manawa i hei keia ae la maluna, no ke kukakuka like ana i ka'u mea pono e hana aku ai ma ka manawa e noho aku ai iloko o ka ahaolelo.

            Ua maopopo ia'u he mau mea kekahi i makemakeia e ka poe i lawe i mau aina hookuonoono ma Lualualei, e laa ka wai, ka hana ana i alanui ame kekahi mau hemahema e aku a'u i maopopo ole ai, aka, o oukou e na makaainana e noho nei ma kahi i hoikeia ae la, ka oi aku o ka maopopo, nolaila au i manao ai he mea pono ko kakou akoakoa like ana ae ma keia Poaono e hiki mai ana, Ianuari 18, 1919.

            Me keia mau manao pokole, ke lana nei ko'u manao e hiki ae ana ouked ma ka hale hookolokolo o Waianae nei ka hora 4 o ka auwina la i hoikeia ae ka.

Owau iho no me ka haahaa.

GEORGE H. HOLT. JR.

Lunamakaainana, Apana Elima.

 

E HOIKE ME KA POLPLEI.

            Aohe waiwai o ko makoa "hoolakaawale ana no." He oi aku ka pono o ka makou hoike maoli ana aku i ka nea pololei. Make make makou e hoao ka Laau Kunu a Chamberlaia, i koa wa e loaa hu ai i ke anu. Aole make i ike i kekahi kumu nou e hoohana ole ai ia mea. Ua loaa i keia laau ma o kona hoola kamahao ke kaulana a ke ao nei, a ua kamailio mai na mei apau ma na wahi like ole me ka makaa'e nona. Eia ke kuaiia nei e ka poe ka laau lapaau apau, o Benson Smith & Co, Ltd., na akena no Hawaii. Hoolaha.