Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 2, 10 January 1919 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

MAGURETA

a i ole

Iloko o na Wiliau a ke Aloha. He Moolelo i

Piha me na Haawina o ka Ehaeha

 

            Mamua o ka hoea ana mai i ka hora umi-kumamalua, ka manawa i hoohoia ai no ka hooko ana aku i ka mare maluna o na opio, ua hele oloko o ka halepulem a pihakuʻi i na kanaka, a kuku okoa kekahi poe iluna, a kieei mai kekahi poe mawaho mai o na puka aniani, a i ka hiki pono ana a ka uwaki i ka hora umi-kumamalua. ia manawa i hamama ae ai ka puka nui mawaena o ka luakini, a komo ana he elua mau kakamahine liilii mamua, me ko laua mau lole keokeo a i ka hoea ana aku ma kahi o ka puka liilii. e hele pololei aku ai no kahi o ke kahunapule, ua ku iho la laua malaila, no ka paa ana i na panipuka; alaila oili aku la ka poe hookipa, me ka ukali ana aku o na kuaoao mahope o lakou, he mau kaikamahine opiopio wale no keia me ko lakou lole makalike, he eha ka nui o keia mau ka, kamahine. alaila he mau kaikamahine aku elua, me ko laua lole i kaokoa ae mai ko na kaikamahine eha, alaila o Kanani Alika mai, e kuikuilima pu ana me kona makuakane.

          He kanaka aoo keia. ua hala aku kona mau la opip. eia pae ma kona helehelena, ua kukuni paa ia na ano apau o k@ keonimana, ka oiaio ame ka makee no kana kaikamahine, a Kanani i haaheo mai  ai no kona makuakane.

          Ua kahikoia o Kanani me kakahi lole satina keokeo, hanaia me na pua lilia oneone, aia hoi he uhi keokeo, luhe ana mailuna mai o kona poo ahiki ilalo o kona mauwawae.

          Ua hanaia kona lauoho haulaula, elike no me ke ano i maaiaia i na la aku i hala, a oiai aia he hiona o ke kaumaha m@kon helehelena. me he mea la nae, ke nana aku ua like nia me kekahi pua rose. e hoomaka ae ana e mohala i na kukuna wela o ka la. Aia wale no ka nana ana a kona maumaka ilalo, a o kona ano, kana hele ana, e hoike mai ana, no kona hoomaopopo i ke koʻikoʻi o ka haawina laahia, ana e aʻana aku ana iaia imua. maluna o ke kahua o ka matere moaio.

          Ke mea  oiaio, aia ka nana ana mai a na mea apau maluna o Kanani. me ka piha i na manao ohohia o ka mahalo, no maopopo i ka oi pakela aku o kona huapala elike me kela la. ʻae puaʻi okoa maoli mai no ka ula ohelohelo mai kona mau papalina mai.

          I ka wa a ua kaikamahine nei i hele aky ai a komo pono iwaena o ka luhiehu o na pua o na laau uliuli i hoohiwahiwaia ma kela ame keia aoao, o kahi e hele aku ai, aia iloko o ka noonoo o ka poe apau i kamaaina iaia, na nune ana me ka olelo okoa ana iho o kekahi poe, in a no hoi elike aku ana ke ola ana o kela kaikamahine opio me ke kulana o na mea nani like ole. maloko o ka halepule.

          Hele aku la o Kanani me kona makuakane a ku iho la mamua o ka awai, kahi a ke kahunapule e hoolilo aku ai iaia i wahine ne ke kanaka ana i koho ai i kane nana. o ka wa ia i oili mai ai o Noela Kauwila me knoa kuaoao, a hui pu ao la oia me Kanani maloko no o kela halepule hookahi, a mai ahiki i keia wa ana e lawe mai ana i kokoolua nona no keia noho kino ana.

          No ka manawa mua loa, ma ka moolelo o na mare a kela kahunapule i hooko aku ai, aole i ikeia kona piha ilihia maoli, elike me ia ana a kamailia la, e pili ana i ka oihana mare a i knoa hoea ana mai ma kahi e olelo ana: "Ina he mea kekahi maloko nei i ike i kekahi mau kumu e hiki ole ai ko hoohuiia na opio i hookahi, alaila e ku mai oia iluna, a i olu e noho malie aku na mea apau," ua loihi maoli kona kakalana, o ka oili ae o kekahi mea maiwaena aku o ke anaina he mau kumu ku-e hoohalahala kekahi ana; no kela loihi loa o kona kakali ana, aohe hoomau aku i ka mare ana i na opio. ua hoopiha loa ia aku ka makuakane o Kanani me ke kahaha, aka nae no Noela Kauwila, ua hele kona helehele na a haikea pu, no ka mea aia ka hopohopo iloko on a, no ka hoea ole mai i ka hookoia ana o ka mare maluna o laua in a he mea kekahi e ku-e mai ana.

          No ka piha loa nae o Noela Kauwila me na manao hopo hopo, i hui pu ia me ke pihoihoi, leha okoa mai la kaua nana ara i ka helehelena o ke kahunapule. a oiai aole he mea i ku ae iluna. a hoike mai i kekahi mau kumu ku-em ua hoo mau mai la no ke kahunapule i ke kamailio ana, ahiki wale i ka hoopuka ana mai i na olelo hope, e hoolilo ana i no opio i @eokahi, aole he mea nana e mawohe ae i ka nipuu ana i hauhoa mai ai ia laua. o ka make wale no.

          No laila ua lilo aku la o Kanani i wahine mare na Noela Kauwila, a mahope o ka haawi ana mai o ke kahunapule kona lima akau no ke aloha ana i ka paa mare hou. me na olelo aʻo hope loa ia laua ua haalele aku la ke kane me kana wahine i ko laua wahi e ku ana, a hele mai la no kaho ka puka oiai hoi ka lehulehu ma kela ame keia aoao. e kaupono mai ana ka lakou nana ana maluna o laua.

          O ka hoea wale aku no hoi koe o ka paa mare hou no kahi o ka puka. ia wa i ku ae ai he wahine opio, maiwaena mai o ka pohai o ka poe hanohano, a kiei pono mai la. me he mea la e kilohi ana i ka helehelena o ka wahine opio ame kana kane. me knoa nana ole ae i ka nui o ka poe e nana mai ana iaia.

          O keia kekahi o na wahine uʻi, ua kahikoia no hoi oia me kekahi lole silika. kumukuai pipii, he oiwi kino loihi kona. o ke kulana hiehie. aia nae ma na maka o kela wahine kekahi hiona a kaua e ka makamaka heluhelu, e hoohewahewa ole ai ke ike aku, ua hele kona mau maka a hulili me he mea la he mea ano nui loa kekahi iloko o kona noonoo.

          He mau maka uliuli poni kona, he mau lauoho uliuli aeae hoi. i hanaia me ka maiau loa elike me ke kaila o ka lauoho o na wahine o ke kulana kiekie o kela mau la. O kona ili he memele aliali. o ke ano o ka poe i makaala mau i ka nani o ko lakou kino a ma k anana mai a ka poe e noho kokoke ana iaia. ua hiki loa ia lakou ke ike mai. me he anela la keia o ke kaumaha. i haule iho iwaena o lakou. aole hoi o kekahi o kela anaina i piha me na manao hauoli o ke oho hia. no ko lakou ike ana i kekahi mare hanohano loa. ma kela kulanakauhale.

          No kela ku honua ana ae nae o keia wahine malihini. ua h uli mai la o Noela Kauwila a nana iaia. o ka mea i ikeia o kela helehelena o ka lilo ana aku la o Kanani i wahine mare papa. na auhee koke aku la ia, elike me ka hehee ana o ka hau. i ka wa e loaa aku ai i na kukuna wela o ka la. a nohoalii iho la ka haka-nu ame ke kaumaha maluna o kona mau maka. me ka hoike okoa ana mai o kona mau ano, i kona loli hikiwawe ana ae. a me he mea la. oia kekahi o na kanaka hoihoi ole loa ma kela la.

          No kekahi manawa. e hilikau wale ana no kana hele ana aole hoi o ka hele ana. a ka mea i piha me ke koa ame ka maʻaelae o kona noonoo. ua aneane maoli ua o Noela Kaumaha e ku iho i kahi hookahi. aka nae mamuli o ka hoomanawanui ana. ua haalele aku la kana nana ana ma kahi o kela wahine, a hooikaika aku la ka hele ana imua, aia ka pono o ko laua oili koke aku iwaho no kahi o ko laua kaa i ku ai, e kakali ma ana ia laua.

          I kela hemo ana aku o ka paa mare hou nowaho o ka luakini, ua noho hou iho la kela wahine malihini ilalo, me ke kulou malie ana o kona poo, e nana ana iluna o ka papahele, aohe on a alaalawa ae ma o a maanei, i na maka he nui e kaulono pono aku ana maluna on a.

          Eia na kanaka ke heno nei iwaho, aohe wahi mea a eu ne o keia wahine iluna aia wale no kona haalele ana i kona wahi e noho ana, a i kona hoomaopopo ana iho, oia hookahi wale n oka koe o kona ku ae, la no ia a hemo aku la.

          No ke kulou o koa Kanani poo ilalo, a hui pu iho no hoi me ka ni o kana mau meae noonoo ana, ia laua e hele ana no kahi o ka puka o ka luakini, aole oia i ike mai i ke ku ana me o ka wahine malihii ilyna, o kana mea wale no i hoomaopopo, o ia ka haalula o kana kane, oiai laua e hele kuikuilima ana, aole no nae on a ninau koke mai i ke kumu o kela ano e, aka ia laua nae i noho pono aku ai maluna o ko aua kaa, ia wa i ninau aku ai oia:

          "Heaha ka pilikia i loa ia oe e Noela? Ua hoomaopopo au, ma kela manawa a kiua e hele mai ana a hoea no kahi o ka puka o ka halepule i kou haalulu. Hele ka hoi kou helehelena a haikea maoli ua loohia anei oe i kekahi maʻi?"

          O Kea kamailio ana aku a Kanani iaia, ka mea nana i hoauhee aku i ke ao omamalu e hoopoluluhi ana maluna o ka noonoo o Noela Kauwila a o ia ka ua kanaka piha maalea nei o ka pane ana mai, me ka hoao ana mai no hoi e minoaka:

          "No ka piha loa o kuu puuwai i ka hauoli, no kou lilo ana mai he wahine marenaʻu i keia la, pela i kau iho akekahi mau haawina o ka ilihia maluna oʻu," wahi a Noela pane mai ai, me ka puai ana aku i kana wahine iloko o kona umauma, a honi ihela, me ka hoomalielie ana iho me keia mau olelo: "Owauke kanaka hauoli hookahi i keia a, no kou lilo ana maiʻi wahine naʻu, a akahi no ahiki ia'u ke olelo ae, aohe mea nan e kaili aku."

          "Ina paha he hauoli kou pehea ka i hele ai kou helehelena a haikea pu?" i ninau ihu aku ai o Kanani, me ka nana nono ana mai maluna o a maka o kana kane. "Ua hoomaopopo au i kou anuuaʻa, ua ike au, iaʻu e paa aku ana i kou lima. a kaua e kuikuilima mai ana no ka puka o ka halepule. Heaha ke kumu o lou ano e ana?"

          Ua lilo keia mau ninau a Kanani e niele aku nei iaia i mea maikai ole i ka manao o Noela Kauwila, ke ake loa la oia a hoopoina kana wahine i ka hoala aani aku i na mea e pili ae ai kekahi mea maiai ole. alaila pane hoolalau wale mai la no oia. me keia mau olelo:

          "Mai hoopilikia i kou noonoo e kuu aloha no keia wahi mea ano ole loa. Ua lilo ia hana i lawelaweia mai nei maoko o ka halepule i mea e hoalaia ae ai kekahi mea i kanaaina ole iaʻu mamua a oiai ua eha kuu aoao i keia kakahiaka. iaʻu e kokua aku ana ia Keoni, ma ke kalapu ana na pahu lole, ua ike au i ka eha ma kuu aoao ia kaua i hemo mai nei, o ke kumuiho la ia o koʻu ano e, au e noke mai nei i ka niele."

          "Alaila ke hopohopo loa nei au, ua nui ka eha i loaa ia oe e Noela," me ka hoike okoa ana mai o Kanani i ka maikai le o kona helehelena.

          "He wahi mea ano ole loa keia, ua maikai loa au i keia manawa, ua auhee aku hoa ka eha, o ke pihoihoi wale no ka mea nana i hapai mai i kela ano. E hoopoina loa oe e kuualoha, e kuu wahine hoi, i keia mea, aole loa he pono e loaa kekahi mau ano maikai ole ia kaua, iloko o keia la, aka e hoao kaua ma na ano apau. e hoike ae imua o ko kaua mau hoaloha, i ko kaua mau manao hauoli. Aole oʻu makemake e ike aku kia oe e kaumaha ana, mamuli o keia mea au e ninau mai nei, a noʻu iho la, he mea nui iaz'u kou pono, kou hauoli ame kou ola ana, a maluna iho oʻu ke koʻikoʻi o ke kiai ame ka makaala mau ana, e hoea ole mai he manawa aʻu e ike aku ai ia oe iloko o ke kaumaha."

          Nolaila me kekahi meahuna iloko o ka puuwai o Noela Kauwila. me ka hoopunipuni hoi ma kona mau lehelehe, i maalele aku ai oia i ke kuahu laahia o ka mare, kahi ana i awe mai ai i kekahi wahine i piha me ka maemae, ka piaio ame ka pono, ka wahine opio hoi  i nana mai ai iaia, ame kana mau hana mawaho pela iho la no kona ano oiaio maoli, eia ka auanei, he okoa loa.

          E lilo iʻo ana anei oia i mea pulama a makee no ko Kanani hauoli, ame kona pono? E lilo iʻo anei oia i mea kueale mawaena o ka mea ana i lawe mai ai i wahine nana ame ka nohona kaumaha; a e auamo aku hoi i na ehaeha ame na hauoli o ko laua ola ana? Elike me ka nee malie ana aky a keia moolelo, pela no auanei e hookaakaaia mai ai ko kaua mau maka, e lilo iʻo ana paha o Noela Kauwila i mea kupale no ko Kanani mau pono, a i ole, e lilo ana paha oia i mea hookau aku i na hoehaeha ana maluna o kela wahine opio?

 

MOKUNA V.

 

          Ua lilo ke ku honua ana ae o kela wahine malihini i mea no nui iloko o ka noonoo o ka poe apau i huli hoi aku, mahope o ka pau ana o ka mare, no ka mea, o kela kekahi o ma hana rula ole, i waena o ka pohai o ka poe hanohano.

          He wahine malihini loa keia, aole he poe i kamaaina mua aia. eia nae ma ka nana aku ma kona kulana, ke ano o kona kahiko ana iaia iho, aole oia he wahine no ke kulana haahaa aka oia kekahi o na wahine kuonoono a hanohano.

          Ua koho wale aku no kekahi poe malia paha he ohana pili kela ia Noela Kauwila, he kaikuahine hoahanau paha, i loaa na manao makee no ke kanaka opio, a iloko o kona mau manao pihoihoi, pela iho la oia i nana ole ae ai i na rula naa iwaena o ka pohai o ka poe kiekie, a ku ae la iluna, na ke ano kuaaina; eia nae hoi, in a he ohana oia no Noela Kauwila, pehea la oia i noho kokoke ole aku ai, ma kahi o ka ohana o ka paa mare.

          Iloko nae o na manao o ka lehulehu e hoea koke aku waho, a ike i ke kau ana aku o ka paa mare maluna o ko kaua kaa. ua hoopoina loa ae la lakou i na mea e pili ana i ka hana a ka wahine malihini. me ko lakou noonoo ole, o ua wahine nei paha kekahi e hemo like la iwaho me lakou, a i ole aia no paha oia maloko o ka halepule kahi i noho malie ai.

          O ka noho hoi ia o kela wahine malihini a hala he mau minuke loihi. ku ae la iluna, a haalele iho la i kona wahi e noho ana, me ka hemo ana aku nowaho o ka halepule. a iaia na kahi he mau kapuai ke kaa wale mai ka puka aku o ka halepule, huli aku la kana nana ana no kekahi alanui uuku, aia hoi ma kela alanui. e ku mai ana he kaa nani, me elua mau lio eleele, a e kau ana no hoi ke kalaiwa ma kona wahi, me ka huipa i kona lima kahi i paa ai.

          I ka ike ana mai o ke kalaiwa i ke ku aku o ka wahine malihini. hoomaka mai la e holo imua, a ku ana mamua o ka halepule. me ka lele ana iho ilalo a kokua aku la i ka wahine opio, noluna o ke kaa a kau ae la no hoi ma kona wahi, o ka hili aku la no ia o na lio a holo aku la ma kekahi alanui e holo ana no kekahi kulanakauhale okoa, ma kahi heewalu mile ka mamao mai keia kulanakauhale aku.

          O ke kahunapule hookahi wale no ka mea i ike i ka haaele ana iho o kela wahine malihini ialoko o ka halepule. no ka mea maloko no oia kahi i noho ai. O kela no ka wahine Imua loa i hoaa kakahiaka aku maloko o ka halepule, me kona lawe ana ae i kekahi o na moho mahope loa. i wahi nona e noho ai. Aole i lilo ka hoea kakahiaka ana aku o keia wahine. i mea hookahaha i ka manao o ke kahunapule. o kana wale no nae i nalu iho ai iloko on a, o ia no ke koho ana o kela wahine, i ka noho mahope loa, aole hoi he noho ma kekahi mau wahi kupono e ae. e ahuwale aku ai ka nana ana ma kahi e hookoia ai ka mare e ke kahunapule, maluna o ka paa mare opio.

          Ma kela manawa nae a nae a ua wahine nei i hemo aku ai, a kau maluna o kona kaa nani, me ka hoio ana aku ma ke ala nui okoa loa akahi no ke kahunapule a noonoo iho, i ke ano e o na hana a keia wahine, e kupono ole ai kona hoea ana aku ma ke anaina mare o kela la.

          Ke nana la ke kahunapule ahiki i ka nlowale ana aku o ke kaa o ka lede malihini ma kekahi aoao o ka puu, ia wa i huli hoi mai ai oia noloko o ka luakini no ka hooponopono ana i kana mau buke, aia apau kela mau hana, ia wa ola e haalele iho ai i ka halepule; eia nae, iaia e hele malie ana, heaha la ia alawa ana aku o kana nana ana ma kekahi aoao. aia hoi e ku mai ana kekahi keonimana, me ka hilinai ana i ka pou o ka halepule.

          Ke kulou la kela kanaka ilalo, me ko ia nei ike ole aku i kona helehelena, a no kona manao, ua loaa paha kela kanaka i kekahi pilikia, awiwi aku la kana hele ana, a iloko o kona kahaha nui eia ka o Laulani Eevareta ua kanaka la, he opio hoi i kamaaina iaia, mai na la kamalii mai o kela kanaka opio.

          Ua maopopo ia kaua e ka makamaka heluhelu, ka hoohiki paa ana o Laulani, aole oia e hele no ke anaina mare e ike aku i ke kaikamahine ana i aloha ai, e kuikuilima puana me kekahi kanaka opio, a e lilo hoi oia i hoike no kekahi mare hanohano loa ma kela la, aka nae iloko o na hora e hoomakaukau ana kona mau makua no ka hele ana aku i ke anaina mare, ua hoea mai la kona makuahine a koi mai la e hele lakou, in a no ua maʻi oia, aole he mea pono, ko lakou noho ana, o lilo auanei ia i mea maikai ole i ka manao o Kanani a o kona mau makua paha.

          Ua hoole aku la no o Laulani, aole e hiki iaia ke hele me ka olelo ana aku i kona mau makua, o laua no ke hele aole nae he ae iki o ka makuahine, me ka i ana mai, ina aole e hele ana o Laulani, he oi aku ka pono e noho no oia i ka hale no ka maʻi o kana keiki.

          He mea maikai ole kela i ka noonoo o Laulani, aole no hoi he loaa o ka manao koa iloko on a, e hoike aku ai i ke kumu o kona maʻi ana, a no ka hooluolu ana aku i ka manao o kona mau makua, haawi aku la oia i kona ae, a komo awiwi iho la i kona lole, a hele aku la no ka halepule, a iaia no hoi a noho iho, ma kekahi o na noho mahope loa, o ka wa ia a ka wahine opio i hele ae ai no kahi a ke kahuna pule e kakali mai ana no ka hooko ana i ka mare maluna o na opio.

          Ma kela wahi no a Laulani i noho iho ai, aole oia i haalele iki, ahiki i ka pau loa ana o na kanaka i ka hemo mailoko aku o ka halepule, akahi no oia a ku ae iluna, me ka manao e hemo mai iwaho, aole nae ka ikaika kupono o kona kino me ia, nolaila hina aku la oia me ka hilinai ana i ka pou ahiki wale no i ka hoea ana aku o ke kahunapule.

          Ua nana aku oia i ka hookoia ana o ka mare, me he mea la. ua like pu oia me kekahi kanaka i aneane loa e kailiia ae ka hanu ola mailoko aku on a, a no kona noho malie loa, aole he wahi mea a noonoo ae o ka poe e noho pu ana me ia nona, o kekahi kumu nui paha hoi, aia ka noonoo o na mea apau maluna o ka paa mare opio. O ka ehaeha i kau mai maluna o Laulani, no kela hiona ana i nana aku ai, a hui pu iho hoi me na haawina o ke kaumaha ana i hoomanawanui ai no na pule ekolu i kaahope aku, na po loloa ana e hiaa ana, me ka loaa ole o ka hiamoe maikai ana, a pela hoi kona loaa ana i ke anu ma kela po mamua aky, a kaua no hoi i ike ae nei mamua, ua lawa ia no ke kaili ana aku i ka ikaika mai iaia aku.