Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 2, 10 January 1919 — Page 6

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

THE MOOLELO NO

TAZANA

A I OLE

Ka Hiena o na Ululaau Anoano

o na Kapakai o Aferika

 

"I ko lakou wa e hoea mai ai a loaa mai oe, e ala aku ana no, alaila e hoolalau ana lakou, ma ka olelo ana mai, i hoi mai lakou e hiamoe, aka hoi. i ko lakou manawa e hoea mai ai a loaa mai oe ua hiamoe. o ko lakou manawa iho la ia e pepehi mai ai ia oe a make.

"Ina no aole oe i hiamoe i ko lakou wa e hoea mai ai alaila e moe hoololo ana lakou ma kou aoao. ahiki i ko lakou maopop ana. ua pa`uhia oe i ka hiamoe, o ko lakou ala ae la no ia. a hookau mai i ka make maluna iho ou, @o ka mea ua paa loa ka manao o kuu kane, e lilo iaia ka makana a kekahi kanaka ili keokeo ino, i kau ai maluna o kou poo."

"Ua palace pu amolli no kuu noonoo, aole au i manao iki no kekahi makana," i pane maile ae ai o Tazana iaia iho no. a ninau mai la i ka wahine luahine :

"Pahea auanei e loaa aku ai ka uku makana i ko kane no ka mea ua hala aku kela kanaka ili keokeo, ma kahi kaa wale loa mai ko oukou aina aku, ina nei no ko'u make i keia poe kanaka Paele?"

"Aole no i mamao loa kahi o kela poe i hele aku ai, ua hiki wale no i na kukini a kuu kane ke holo aku me ka mama loa ahiki i ko lakou loaa ana, oiai, he maile ka nee ana o kela huaka`i, me ka hoohala ana he mau la ma kekahi wahi. alaila hele aku ana he wahi okoa."

"Eia lakou ihea i keia manawa e hoomoana mai nei?" wahi a Tazana, me ka hookokoke ana mai i ka wahine luahine.

"Ua makemake anwi oe e hoea aku imua o kela puulu?" i ninau aku ai ka wahine Paele luahine.

Haawi aku la o Tazana i kona ae, ma ke kukonukonu ana o kona poo. a o ia ka ka wahine luahine o ka pane hou ana mai :

"Ina no au e kuhikuhi aku aua ia oe i ko lakou wahi i noho ai. aole ana no e loaa ia oe, o ka hana hiki wale no ia`u ke hana aku. o ia no ko`u alakai ana aki ia oe, me ka pololei a hoea i ko lakou wahi e noho mai nei i keia manawa."

No keia nanea loa o Tazana i ke kamailio me ka wahine luahine Paele. aole laua i ike mai i kekahi keiki uuku o ka nihi ana aku me ka palanehe loa a okuu ana mahope mai o laua. me ka hoolohe ana i ka laua mau olelo. pela no hoi ko laua ike ole i ka hemo hou ana o ua keiki nei iwaho.

O keia keiki uuku. o kekahi no ia o na keiki a ka moi. me kekahi o kana mau wahine opiopio, o keia keiki ka mea hoowahawaha loa no keia luahine. a e huli mau ana oia i na mea e ahewaia ai o keia luahine, akahi no nae a loaa iaia ke kumu ko`iko`i loa. e hoi aku ai oia a hoike imua o kona makuakane.

"Ina hoi ha ua ike oe i kahi noho ai o kela puulu o na kanaka ili keokeo. alaila e alakai koke aku oe ia`u imua o lakou i keia manawa ano." wahi a Tazana. me ka lohe ole mai nae o kela keiki uuku i na olelo i hoopukaia ae e Tazana. no ke mea ua hemo e aku la oia mawaho o ka hale., a ke holo pololei la no kahi a ka poe hula e piha mai ana, ame ka poe makaikai no hoi, a o kona makuakane kekahi iwaene o lakou.

Me ka hoohakalia ole iho. ua haalele mai la ka wahine Paele luahine ialoko o ka hale. pela no hoi me Tazana, a hoomaka aku la laua e hele iloko o ka pouli. malalo o ke alakai ana a ka luahine. me ka hoopuka ole ia he hookahi huaolelo mawaena o laua no kekahi wahi loihi a laua o ka hele ana aku.

I ka manawa hoi i hoea aku ai o kela keiki uuku imua o kona makuakane. ua haha`i aku la oia i kana mau mea a pau i lohe ai, e kamailioia ana manawa o Tazana ame ka wahine luahine. a i ka lohe pono ana o ka moi, ua ahuwalke kana mau mea apau i hoolala ai. no ka make o Tazana, o kauoha aku la e holo no kahi i hoomoana ai o Nikola ame kona puulu, e hoike aku ana. eia o Tazana ke kanaka ili keokeo diabolo ; ma ke alahele e loaa pono aku ai oia.

I ko Tazana ma mamao loa ana mai na kauhale aku o na Paele, e lohe ole ia mai ai ka laua mau olelo, akahi no o T@zana. a ninau aku i kona alakai ma ka pane ana mai : "Ua maopopo no anei ia oe, he wahine haole kekahi me ke keiki uuku iwaena o ka puulu o kela poe kanaka ile keokeo o ke kipa ana mai no ko oukou wahi?"

"Ae. he wahine haole me ke keiki uuku keiki uuku kekahi me kela puulu. eia nae. ua loohia ke keiki i ka ma`i. a make ma k@ makou wahi. a ua kanuia kona kino make, e kela puulu kanaka. elike me ka lakou mea i maa iwaena o ko lakou lahui."

 

MOKUNA @

 

Ka Huaka`i Holo Mahuka e Jene me Anakena

 

            E hoomanawanui iki iho kaua e ka makamaka heluhelu i ka ono, a hoea aku i ka wa kupono. a e hoihoi hou aku ho@ ka mea kakau moolelo ia oe ihope. ma kela wahi a kaua i haalele aku ai i Jene Pota. me kona alakai ia laua i pae mai ai iuka o ka aina, mahope o ka holo mahuka ana mai ka moku e noho mana ana o Nikola Rokofa

            Ke hoomanao la no oe e ka hoa uhaiaholo o keia nanea i ka maule ana o Jene Pota, ma kona manawa i hoomaopopo iho ai. aole kela bebe ana e manao kuhihewa ana, o kana bebe aloha ia : a ia pohala ana ae, a hoi mai hoi kona noonoo maikai. alaalawa ae la kana nana ana ma o a maane ike mai la oia i ke ku aku o Anakena ma kona aoao. a e paa ana hoi i ka bebe iloko o kona mau lima, alaila hohola ae la ka nanaina maikai ole ma kona mau maka, a o ia ka Anakena o ka ninau ana aku :

            "Heaha keia kumu ano e ou e ka madame? Ua loohia anei oe i ka ma`i?"

            Me ka pane pololei ole aku i na ninau a kela kanaka. i aku la o Jene : "Eia kuu bebe ihea?" a hoikeike aku la no hoi o Anakena i ka bebe ana e paa aku ana iloko o kona mau lima.

           "Aole keia o ka`u bebe! Ua ike no oe aole owau kona makuahine. pehea la oe i hoao ai e hoopunipuni mai ia`u. a e hookaawale mai ia`u iuka nei o ka aina. me ke koe aku no o kuu bebe iluna o ka moku. O oe kekahi o na kanaka ino loa. ua like pu no kou lapuwale me ko Nikola."

            I ka lohe ana o Anakena i kela mau olelo a Jene. ua piha loa oia me ke ka@aha. uo ka mea aole no oia i maopopo iki. ina paha o kela ka bebe a ka le@e opio, a i ole, he bebe @k@a aku paha, a o ia kana o k@ hooho ana mai :

            "Aole anei keia o kau bebe? Nau no hoi i olelo mai ia`u o ka bebe maluna o ka mokuahi. o kau bebe ia. pela au i l@w@ mai ai i keia bebe. i ko`u hoopakele ana mai ia oe, @ ka mana mai o Nikola."

            "Aole o keia bebe ka`u i manao ai. aka he bebe okoa aku no. Me he mea la he elua mau bebe maluna o kela mok@ahi. @ koe aku la no ka`u bebe maluna o ka moku, a @`awe hewa mai nei oe he bebe okoa loa."

            "O ka mea oiaio e ka madame, aole he bebe hou ae maluna o kela mokuahi, o keia wale no ka bebe hookahi, a in a aole keia o kau bebe ea. alaila ke kaumaha nei ko`u noonoo. no ka loaa ole ana o kau bebe ia`u e ka madame. No kela mau hoakaka a Anakena, ua manaoio mai la Jene, ke ho@ke wale aku nei no keia kanaka i ka mea oiaio ,aole i`o paha he mea i maopopo iaia no kana bebe, nolaila hoopau loa ae la oia i kona noonoo. e hoahewa wale aku maluna o kona mea nana i hoopakele mailuna mai o ka mokuahi, me ka hoomanawanui.

            Oiai nae laua nei e kamailio ana, ia wa i hoomaka ae ai ka bebe e uwe. me ka manana ana o kona mau lima liilii, a pahola aku la imua o Jene. me he mea la o kona mama ia. Ua hiki hou ole iho la ia Jene ke nanakee aku i kela bebe, a haawi ole aku paha i kana mau kokua ana, nolaila hoopahola aku la oia i kona mau lima imua. me ka hopu ana aku i ka bebe. a hoopili mai la imua o kona poli, me ka hookahe ana iho i kona mau waimaka o ke aloha keiki.

            O kela noonoo pihoihoi on a, no kona hooneleia ana mai me kana lei aloha. iloko o ka manawa ana i manaolana aku ai. ua hoi hou mai kona hauoli, ma o ka loaa ana o kana bebe, ke auhee liilii aku la ia, a oiliili liilii mai la na manaolana. malia. ma kela manawa a Nikola, o ka lawe aihue ana mai i kana keiki. a mamua ae o kona kau ana mai maluna o ka mokuahi, ua kaili hou ia aku la ia mai iaia mai, a aia no kana Keaka aloha i Enelani, malalo o ka malama maikai ana a kekahi poe hoaloha.

            Oia nae ke nana mau ae ia na maka o kela bebe e hiiia la e na lima palupalu o Jene, me he mea la, e uwalo okoa @e ana imua o ka lede opio, e haawi iho i kana malama ma kaala ana no kona pono, ua hopaia mai ka naau o ka wahine opio, a hooholo iho la oia, he hana kupono loa nana ka malama ana aku i keia bebe, malia paha o kekahi no a o na pio i kaa aku malalo o ka malama ana a Nikola.

            "Ua maopopo no anei ia oe e Anakena. na makua na laua keia bebe?" i huli aku ai o Jene a ninau i kona hoopakele.

            Lulilulu ae la ke poo o Anakena. a i mai la : "Aohe he mea i maopopo ia`u i keia manawa. Ina aole kena o kau bebe, aole hoi oe i like i kona mau makua. alaila ua like pu no ko kaua noho pouliuli ma ia ninau. Na Nikola ponoi no i kamailio mai ia`u. o oe ka makuahine o kena bebe, akahi: nae a pau ko`u pohili. ua hoole mai la oe.

            "heaha nae ka kaua mea e hana aku ai no kena bebe e ke madame? No`u iho aolea e hiki ia`u ke huli hoi hou aku noluna o ka mokuahi. no ka mea he hookahi mea e hanaia mai ana no`u. o ia no ke ki ana mai o Nikoa i kana pu, no ka pepehi ana mai ia`u a make. Nou o kaua. ua hiki ia oe ke hoi hou aku ihope. / Owau kou mea nana e lawe aku a ka nuku o ka muliwai. alaila na na kanaka Paele e hoe aku i ka waapa a pili i ka moku."

            "Aole loa au e hoi hou ihope." I hooho ae ai o Jene. me ka hoao ana ae e ku iluna. "Ua ahona kuu make ana. mamua o kuu aa ana aku e kaa hou malalo o ka mana o kela kanaka ino. O ko`u manao e Anakena. e hoomau aku no kaua i ka hele ana mauka nei o ka aina, a e paa pu no kaua i keia bebe, he hana alooha ole, ka haalele ana iho iaia mahope nei. Ina ua paa ko ke Akua manao. e hoopakele ia kaua mai ka make mai, e hoea mai ana no ia i ko kaua palekana ana a e hoohokaia ana hoi. ka poe manao ino. e hoao mai ana e hoopilikia ia kaua. a i keia bebe naaupo paha."

            Ua apono aku la o Anakena i ka manao o Jene. no ko laua hoomau aku i ka hele ana imua, nolaila kauoha aku la oia i kekahi poe kanaka Paele. he eono ka nui. e hele pu me laua nei. i loaa ai ka poe na lakou e kuhikuhi i ke alanui, a no ka halihali ana no hoi kekahi. i na ukana a Anakena o ka lawe pu ana mai me laua mailuna mai o ka mokuahi, e laa ka haleole, ame kekahi mau mea e ae e pono ai ko laua noho ana oloko o ka nahelehele:

            I ko lakou nei makaukau ana no kela huakai haalele iho la o Anakena me Jene Pota i kela kauhale o na Paele. a hoomaka aku la e hele mauka o ka aina, iloko o ka uaele ame ka hihipe`a o ka ululaau.

            I ka wa ao,e hele ana lakou nei mai kekahi wahi a i ke kahi a i ka uhi ana mai o ka po. e hoaumoe ana i ka na helehele. a ao ae no, hoomaka no ka hele ana. No ka nui o na poino. na pilikia ame na haawina hoehaeha ma kela huaka`i hele. ua pouli pu kona noonoo, aohe wahi mea maopopo iki iaia. in a paha he mau la, he mau pule a he mau mahina ko lakou hele ana maloko o ka waonahele, aohe he hookahi noonoo kupono iki iloko o kona poo.

            Iloko nae o na manao ehaeha he nau. iloko o na manao kaniuhu ame na manaolana poho, no ka hoea aku i kahi o ka maha ame ka palekana, ua lilo kela bebe a Jene e malama ana. i mea, hooluolu aku i kona noonoo. ua hoopoina loa aku la oia i kana keiki ponoi. me he mea la, o kana keiki no keia ana e hele pu nei pehea hoi e nele ole ai ke aloha, ua alo ia ka hoi iloko o na inea okela alahele.

            I kinohi. he hana paakiki no ia Jene Pota, ka hoopoina ana i na hoomanao aloha ana no kana bebe ponoi, aka nae, i ka hala ana o kekahi mau la ame na po lehulehu. me ka pili mau mai o kela bebe iloko o kona poli. ua hiki ole iaia ke kaohi mai i ka hookahe ana aku i kona mau kulu waimaka o ke aloha. no keia bebe. a ua lawe maoli mai la no oia, i bebe pnoi nana ma kahi o kana bebe. i kailiia aku mai iaia mai.

            No kekahi manawa, he lohi maoli ka lakou nei hele ana iloko o kela mahele, a mai na kanaka e halawai aku ana me lakou nei, e hoikria mai ana ka lohe, aole i maopopo ia Nikola ko lakou nei wahi i hele ai.

            He lono hauoli , keia i ka manao o Anakena, a no kona makee no hoi i ka pono o ka lede opio, aole on a hokina. ma ka hele mau ana i ka p ame ke ao i wahi no laua e mamao loa ai mai ia Nikola aku, aka e hoomaha mau ana laua ma na kauhale o na kanaka Paele, a maloko no hoi o ka ululaau.

            E lilo mau ana ka bebe ia Anakena, i ko lakou wa e hele ai, aia no ka haawiia mai ia Jene, a hoea i kahi no lakou e hoomaha ai, a e hooaumoe ai paha, a ma na ano lehulehu e ae he nui, e hana mai ana oia i na mea e pono ai ka wahine opio.

            Ua hoike maoli mai no oia i ke kaumaha loa o kona noonoo, no kona kuhiewa ana. o kela maoli no ka bebe oiaio a Jene Pota, eia nae. ua hoolana mau aku no o Jene i kona mau manao kaumaha, ma ka hoike ana aku, aole loa he manao inoino iloko on a, no ka mea a kela kanaka i hana mai ai, ojai mamuli wale no ia o kekuhiewa, aole hoi me kona manao maoli.

            Ma na manawa apau a lakou nei e hoea aku ai no kekahi wahi. ma ke ahiahi o kela me keia la. o Anakena ka mea nana e kukulu i ka haleole no Jene ame ka bebe hiamoe @i . Ma na meaai no e hookaawale ana oia i na meaai mai kai a kupono na Jene me ka bebe, a o na holoholona e make aku ana i kana ou reifela, e hookaawale ana oia i na i`o maikai na ka wahine opio, i loko nae o keia mau hana makee a keia kanaka no ka pono o Jene ame ka ka bebe, he hookahi me a ka wahine opio, i haawi aku ai i kana mahalo kiekie ana o ia no ka piha keonimana. a piha paa rula o keia kanaka iaia, me he me la, he kaikuahine paha oia nona.

            Iloko o keia manawa loihi e pili mau nei o Jene me kela kanaka, ua hiki loa ia Jene ke hookuku aku i ka loli ano e loa o keia kanaka mai kela wa mai. e noho hana ana malalo o Nikola maluna o ka moku. Aole loa oia i manaoio. o kekahi kanaka, i hoike okoa mai na ano mawaho o kona puuwai me ka waipa-he ame ka oluolu, eia ka auanwi, o keia kekahi o na kanaka maikai loa, i oi paumi aku, imua o na kanaka o ke kulana keonimana, na kanaka hoi, i ake wale no i ko lakou mau hauoli iho, @e ka noonoo ole aku i ka pono ame ka hauoli o ka hoa kanaka.

            Ua ma`u no kela mau la a Jene ma o ka hele ana, me ka mamao loa mai na kapakai mai akah@ no a loaa aku la ka lohe ia lakou. aia o Nikola ma ka he mau mile lehulehu ka mamao mai ia lakou aku, a @ loaa aku hoi ka ike i kela kanaka ame kona puulu, no ke alahe@ pololei a Anakena e lawe nei i ka wahine opio.

            Ma@uli o keia lono i laweia aku a ohe o Anakena, noonoo iho la oia, o ke alahele wa@e . no @no lakou e kaawale loa ai mai ia Nikola mai, o ia ke kau ana maluna o kekahi waa,a holo aku noloko loa o ka aina nolaila kuai aku la oia he waa nui. mai ke alii maio na @aele, o kahi a lakou o ke kipa ana aku.

            Maluna o kela waa i kau aku ai laua nei. me na kanaka Paele, a he oiaio, ua hikiwawe maoli ka lakou huakai, me ko lakou mamao loa iloko o ka ana, ke hoolohelohe la lakou no Nikola ma, aole he wahi mea a lohe hou ia, a manao iho la ka palekana, mai kela kanak@ ino mai.

            No kela lohe hou ole ia o na mea e pili ana i ka Nikola huakai, ua haaleleia aku la ka waa, a lele aku la lakou nei iuka o ka`aina, a hoomau aku @ no i ka hele ana, elike me ia a lakou o ka hoomaka ana mai i kiniho, me ke kuo`e maile no hoi e hele ai.

            He elua nae la mahope maio kela haalele ana aku i ka waa ma ka muliwa a helewa@ae aku ai lakou maluna o ka aina paa, ua loohia iho la @ bebe me ka ma`i fiva. Ua maopopo ia Anakena ka hope@a e kau mai ana maluna o kela bebe he mea maikai olenae nana, ka hoike ana mai ia Jene, oiai ua aloha maoli @eia wahine i kela bebe, me he mea la, mailoko ponoi m@i ona, ina paha no ka lohe mai i ko ia nei manao, e lilo ana ia i mea hookaumaha aku i kona noonoo, ua lawa n@oehaeha i kau aku maluna o kela wahine opio, e konoia nai ai oia, e noho malie, ahiki no hoi i ka hoea ana mai o ka mea oiaio.

            Oiai nae e pii mau mai @ ka ikaika o ka ma`i o kela bebe hooholo iho la o Anak@a, he mea maikai ko lakou hoomaha ana no kekahi mau la, nolaila hoomamao aku la kana alakai ana i kona puulu mai ke alanui i maa i ka heleia e na kanaka, a ma kekahi wahi malaelae, malaila oia i kukulu iho ai i na haleole noko lakou hoomoana ana.

            Maanei i hoolilo nui ai o Jene i kona manawa ma ka malama ana i kela bebe, me ka nui o na manao kaumaha iloko ona, aole wale no ka noonoo ana ae i na ehaeha i kau aku maluna o ke kamaiki aka no kona ike pu iho no kekahi i ka nui o ka ehaeha iloko o kona naau no kana bebe ponoi ; aole nae o keia mau nea wale no, na mea nana i hookaumaha aku iaia, aka @ui hoike pu ia mai la kekahi lohe e na kanaka Paele e he@epu nei me lakou, aia o Nikola me kona mau hoa, ma kahi k@koke loa ia lakou, kahi i hoomoana ai, e pakele ole ai lakou, ke manao e holo mai ka enemi aku.

            No kela loon i lawela aku a lohe o Jene Kelekona, ua maopopo loa iaia, he hookahi wale no alahele no kona palekana, o ia ka holo ana, a haalele i kela kahua hoolulu o lakou ; a ua maopopo pu hoi iaia. in a no kona loaa aku ia Nikola, e hookaawale koke ia ana oia mai kela bebe aku, a o ka hopena o ia no ke kau koke ana mai o ka make maluna o ka mea ma`i.

            Ua haalele i`o aku la o Jene ma i ko lakou wahi i noho ai, a hoomaka aku la e hele iloko o ka nahelehele, e pono imi wale aku ai no i alanui @o lakou, a oiai he nui na pilikia ma keia alahele, ua haalele liili mai la na kanaka Paele ia Jene me Anakena.

            He hookahi kumu o ka ha @lele ana mai o kela poe Pae@e ia Jene ma, mamuli no la o ko lakou maka`u i ke kanaka Rukini, i ka wa a laku i ike ai, aole he mau pilikia e loaa ana ia lakou, e ku ana kela poe Pa@le mahope o Anakena ame Jene, aka i ka wa o ka pilikia i kokoke loa aku ai mahope o ko lakou mehe@e hookahi wale no mea @ iloko o ko lakou noonoo, o ia ka hookaawale ana, mai ka poino aku.

            Ua lohe nui kela poe ka@aka Paele. no na hana ku i ka hoomainoino a Nikola, i lilo i mau ememi non, o keia ka mea nana i hookau aku i ka weli ame ka maka`u maluna o kela poe kanaka nolaila, ua pau loa lakou i ka haalele ia Anakena ma, a hoomau@aku la no kela kanaka hookahi, ma ka imi ana i wahi no Jene e pakele ai, ame ka bebe.

            Oiai aole he mea e ae na@a @ kokua mai iaia, e hele hookahi ana o Anakena mam@a @o ka waele ana ae i ke alanui, no Jene e hele aku ai, ma ia ano, ua kaa ia Jene kahapai ponoi ana i ka bebe.

            Ma ke kakahiaka o kela la haole he ,au pilikia iki i halawai mai me laua nei, aka na@e i ka hoea ana i ka auwina la, ua hiki loa ke lohe ia aku ka hawalaau mai o ka leo o na kanaka o Nikola, a hoomanao iho la o Jene, ua hoea mai i ke poho ana o kona manaolana no ka palekana, oiai ua kokoke loa o Nikola ame kona mau hoa, e hoea mai ma ke alanui a laua i hana ai no na enemi.

            I ka maopopo loa ana ia Anakena, he manawa wale ho, alaila hoea mai o Nikola, no ka hopupio ana iaia ame Jene. lawe aku la oia ia Jene a hoonoho ma ke kumu o kekahi laau nui, a uhi aku la i ka lau laau maloo, no ka huna ana iaia ame ka bebe, me ka i ana mai :

            "E huna ana au ia oe ma@nei nei ahiki i ka wa pono, alaila kii hou mai au ia oe no ka lawe ana aku i kahi o ka palekana. Ua hoike mai na kanaka Paele ia`u, mamua o ko palekana. Ua hoike mai na kanaka Paele ia`u, mamua o ko lakou haalele ana mai ia kaua@, aia kekahi kauhale o na kanaka Paele, ma kahi he mau @mile helu wale no ka mamao mai keia wahi aku, nolaila e alakai aku ana au i ko kaua mau enemi, ma kekahi wahi okoa loa, e hoolalau ai i o a ia nei.

            "E kakali nae oe ia`u a hala kekahi manawa loihi. in a aole au e hoi koke mai ana no ke kii ana ia oe, alaila e hele pololei oe no kela ka@hale. no ka mea ua loaa mai ka lohe ia`u, he oluolu ka moi o kela lahui kanaka, he hookipa oia i na kanaka ili keokeo apau e hoea aku ana ilaila.

            "Ina no ka hookipa aku o kela alii ia oe me ka maikai, alaila e nonoi aku oe i kona oluolu, e hoihoi ia oe no kahie pili kokoke ana i na kapakai o keia aina, a i ka wa e kipa mai ai o kekahi moku, o kou pakele no ia, na ke kapena o kela moku, e hoihoi pololei aku ia oe no kou aina hanau. o kela wale no ka hana pono a`u i noonoo ai nou, nolaila o ke aloha no kou e Jene. me ka ehaeha no nae o kuu manao. no keia haalele ana iho ia oe ma keia wahi."

            "Ihea oe e hele aku ai e Anakena? Heaha no hoi kou kumu pee ole iho ma kekahi wahi. a hala aku ko kaua mau enemi, alaila huli hoi hou aku kaua ihope?" wahi a Jene. me ka piha i ka maka`u. no kona haalele hookahi ia iho e ke kanaka ana i nana mau aku ai he hoopakele nona.

            "E hele hoolalau wale aku ana no au, ahiki i kuu loaa ana mai ia Nikola. alaila hoike iaia, ua make oe. o ka pau ae la no ia o kona manao hou ana mai, e huli ahiki i kou loaa ana iaia."

            "Heaha no hoi kou kumu e hiki hou ole ai ke huli mai a loaa au. a i hookahi ko kaua hoi like ana no na kapakai e kakali ai i kekahi mokuahi. mahope iho o jou hoike ana aku ia Nikola ua make au?"

            Luliluli ae la ke poo o Anakena. a pane mai la me ka leo o ke kanaka i piha i ke kaumaha :

            "Aole o`u wahi mana@lana iki. no ka hiki ia`u ke hui hou aku me kekahi poe. mahope iho o ko`u hoike ana aku ia Nikola, ua make oe."

            "Alaila e olelo mai ana anei oe, e hookau mai ana kela kanaka Rukini i ka make maluna ou, o ke kumu ia e hiki hou ole ai ia, oe ke hele mai a loaa au ia oe?" me ka ike maoli ana iho no nae o ua o Jene, o ka mea oiaio loa ia e hanaia mai ana maluna o Anakena e Nikola, no ka panai ana mai no ka hoao ana o keia kanaka, e kaili ia Jene mai kona mana mai.

           Aole o Anakena i pane mai i kela mau olelo a Jene. aka kuhkuhi mai la oia i ka moali alanui a laua i hele aku ai. me ka hoopili pu ana ae hoi i kekahi manamanalima ma kona mau lehelehe. me he mea la e haawi mai ana i ka hoailona, aole e wallaau, he wa wale no e hoea mai ai o ko laua enemi.

            "Aole o`u nana ia lakou," i pane aku ai o Jene me ka leo hawanawana. "I l@hana ku i ka lokoino ma ko`u aoao. ka hookuu ana aku e pepehiia mai e kela kanaka, i wahi e pakele ai ko`u ola. Ho mai i ko pu panapana ia`u, a e hoa`o no au e ku pu aku me oe, no ka paio ana me kela poe, ahiki i ko kaua ike ana i ke alahele no ko kaua palekana.

            "He mea makehewa wale no ka hooko ana aku i kena manao ou e ka lede hoomanawanui, ua oi ae ka nui o kela poe, a ua lako pono hoi lakou me na pu, o ka mea maopopo loa, o ia no ko kaua paa like ana i ka hopuia. E hoomanao i ke ola o ka bebe ame kou ola iho. in a no kou loaa mai ia Nikola, e ae mai oe i ko`u manao," alaila hookomo aku la o Anakena i kana pu raifela. me ke kaei poka, malalo o kahi ana i uhi aku ai no Jene e pe@ ai, me ka pane ana aku i keia mau olelo hope :

            "Ke waiho nei au i keia pu raifela me oe, maila e hoea mai ana ka manawa e lilo ai keia pu i mea kokua aku ia oe, o ke aloha no e ka madame, a e nana aku i na ulia pomaikai o ka manawa," o ka hoomaka aku la no ia o Anakena, e holo iloko o ka nahelehele, oiai ua kokoke loa mai ka enemi ma kela wahi.

            Ho-aiki aku la o Jene Kelekona i kana nana ana ma kahi a Anakena o ka holo ana aku, ke ike la oia. i ka hoea ana aku o kona hoopakele no kahi o kela moali a@anui a laua o ka hele ana mai, alaila pau aku la kana ike hou ana iaia.

            O ka noonoo mua loa o ka oili ana ae iloko o Jene i kela manawa, o ia no kona ukali pololei ana aku mahope o Anakena, a me kana pu raifela auanei, e hiki ana iaia ke kokua aku ia Anakena, ma ka luku ana i ko laua mau enemi. mamua hoi o kona noho hookahi ana iho iloko o ka ulu@aau, me ka nele i kekahi hoaloha, nana oia e kokua mai.

            Me kela manao e paila ana iloko o Jene, haalele koke aku la oia i kona wahi e pee ana, lalau aku la i ka pu raifela a paa iloko o kona lima, a e anehe aku ana oia e holo pololei. ma kela wahi, ana i ike hope aku ai ia Anakena. aka huli e iho la nae oia nana i ka helehelena o ka bebe ma`i. ua hele a pii ka ula, ua oi ae ka ikaika o ka fiva, mamua o na manawa e ae. ala mai la hoi ka manao aloha iloko on a n@ keia bebe. a iloko o ka uluahewa o kona noonoo. hoopiha ae la oia i na mea apau, he hookahi wale no ana mea nui. o ia ka palekana o ke ola o kela bebe.

            O kela manao iloko on a, e uhai aku mahope o Anakena. kela maka`u ame ka weliweli iloko on a, no kona kaa hou aku malalo o ka mana o Nikola, ua auhee loaa ia mai kona poo aku, he hookahi wale no mea nui, no ka pono o kela bebe. e hii la iloko o kona mau lima.

            He hookahi wale no nae mea e hiki ai i ke nanaia ka pono o kela bebe, o ia no ka loaa ana o kekahi poe wahine o ka lahui Paele, malia ua ike lakou, i na mea e hana mai ai no kela keiki, a no kela mnao no ua wahine Paele: akahi no a ala mai ka noonoo iloko on a, no na kauhale a Anakena i kamailio mua mai ai iaia, ino no ko ia nei hoea i kela wahi me ka loaa ole ia Nikola ma, malia e loaa ana na kokua ana no ka palekana o ke kamaiki.

            Aole he manawa hou aku i koe e hoohakalia ai. a elike me kekahi @ia wahine. pela iho la o Jene i haalele ai i kona wahi e pee ana, a hoomaka aku la e holo, ma ke alahele a Anakena i kuhikuhi mai ai iaia. malaila e loaa ai ke kulana kauhale o na Paele, haalele aku la oia i ka pu raifela mahope. me na mea e ae apau, aia wale no kona noonoo. o ka hoea aku i kahi i nohoia e na kanaka.

            Oiai no oia e holo ana iloko o ka nahelehele, lohe mai la oia i ka leo uwa o na kanaka o Nikola, me ke kani ana hoi o na pu, aohe nae on a nana mai ia mau mea, koe no kona hoomanao ana ae, ua loaa o Anakena ia Nikola, a o kela pu i kana mai ai. he pu ia i kiia aku i kona hoopakele.

            No ka hapalua hora paha kela holo ana aku a Jene me ka hoomanawanui. hoea aku la oia no na kauhela o na Paele, a iloko o ka manawa pokole loa, ua puni koke ae la oia i na wahine, na kane ame na kamalii, me ka noke ana mai i ka ninau iaia nei ma @a mea he nui, aole nae he maopopo aku o ka lakou mau mea e kamailio mai ana. pela hoi ka ia nei, mau mea e pane aku ai ia lakou.

            He mea oiaio, i ka hala ana o kekahi manawa. akahi no a loaa aku ka ike kela poe Paele i ke kumu oiaio maoli o ko ia nei kaumaha ia wa i kii mai ai kekahi wahine Paele opio. a huki aku la ia Jene noloko o kekahi hale, me ka ukali pu ana aku o kekahi poe wahine w ae mahop on a noloko o kela hale.

            Kiia aku la kekahi kahuna. he kanaka aoo. no ka hele ana mai e hoola i ka bebe ma`i, i kona hiki ana mai, ho a ia ae la he ahi iwaene o ka hale, me ke kau ana aku i kekahi ipuhao iluna o ke ahi. a hookomo aku la hoi i kekahi a@o laau, i maa i kela lahui kanaka. iloko o ka ipuhao, me ka noke ana i ka namunamu, e kuhi ai na lima, e noke ana paha i ka pule, i kona mau akua, elike me ke ano o ka hana. a na lahui kanaka hoomanamana.

            No kekahi manawa okoa kela noke ana a keia kahuna i ka walaau. alaila lalai aku l ka huelo o ke tiga i hele a maloo. me ka hookomo ana aku iloko o ka ipuhao, aia no hoi ke noke la i ka walaau, alaila kapipi aku ana i ka wai o ka ipuhao maluna o ka helehelena o ka bebe.

            Ua ma`u no kela noke ana a ke kahuna i ka hana i ka bebe. aohe nae he wahi mea a ikeia ae, ka loli mai kela ano mua mai. a i ka hala ana aku o ke kahuna, ua hoopuni ae la na wahine, ia Jene a noke nui mai la i ka uwe : ua lilo maoli kela mau hana, i mau mea hoonaukiuki ia Jene Kelekona. i na hana a lakou i manao ai, no ka hooluolu ana mai iaia nei. nolaila ua hoomanawanui wale iho la no oia i kela mau hana o ke au pouli.

            Ua ike no o Jene, aohe waiwai o ka hana a kela poe Paele, aole ia o ka mea e loaa ai ka palekana i ka bebe ma`i. heaha nae ka mea hiki iaia ke hna ku. oii ua hemahema oia ma na ano apau. a me ia ike no. aole he loli ae o ka bebe i ka maikai, ke hoomanawanui la no oia. e noho maloko o kela hale, a e hoolohe aku hoi i na hana a na wahine. e uwe mai ana. a e walaau mai ana imua on a.

            Aole o Jene ike aku i na mea e hanaia ana mawa@o o kela hale. ua uhi mai la ka poeleele i kela wa, a e aneane aku ana paha i ka hora umi-kumamalua o ka po. ua hoopuiwaia mai kona noonoo. i ka lohe ana aku i na kanaka e uwa ana. aohe nae he maopopo iaia nei o ke kumu o ko lakou hauoli, a pihopiho paha.

            Oiai no nae e nanea ana i ka noho. aia no ka bebe iluna o kona mau lima kahi i paa ai, lohe ana no keia i ke pahupahu mai o kekahi mau kapuai wawae mawaho mai o ka hale, nana iho la ma na maka o ka bebe, aohe wahi mea a onioni ae o na lihilihimaka.

            He mea oiaio, aole keia o kana bebe ponoi. aole he koko a he i`o on a iloko o keia bebe. eia nae. o kela mau la lehulehu ana i pili aku ai me ka bebe. ua lilo ia mau la. i mau la no ka hookokoke loa ana mai i keia bebe i kona puuwai. me he mea la, ua like no me kana bebe ponoi, mailoko aku ona.

 

(Aole i pau.)