Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 2, 10 January 1919 — Page 7

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO WAILOHIA

No Ka Imi Ana i ka Moku

"KA Manaolana Poho"

Ka Huli Ana a ka

MAKAIKUIU KA-TA

 

         "He wahi hana wela maoli iho la ka hoi dkeia." waho ana iaia iho.  Iloko o keia pilikia nui maopopo on a, eia nae.  kau aku la kana noonoo nui ana no Hale ame onaa hopena.  Hookahi wale no kumu e pakele ai o Hale o ko Kita hocaae i ka manawa kupono e hoopuhiliia ai ka hana a na kauaka powa.

 

         Aole e loaa ana he manawa loihi no Hale e oia ai, ina nei no ka hooko o na kanaka mana oino i ko lakou make-make, no ka mea, o ko lakou manao mua ia i hooholo ai o ka hoonalo aku iaia ailuna aku o ka ili honua.

 

         Ia Kata e noonoo nui ana no ia mea, me he mea la aia imua o kona mau maka ke kii o Hale e laweia la noluna o ka-moku a lawe awiwi loa ia aku no kekahi wahi mamao loa.  Kahi me ke kanalua ole e pepehiia iho ai o Hale a make, a kiolaia aku kona kino iloo o ka opu o ka moana.  me na poka kaumaha e hoopaaia ana ma kona mau wawae, a me he mea la e hauhau muaia iho ana paha ma kona poo mamua o on a kiolaia ana aku iloko o ke kai.

 

         Oloko ana paha o ka opu o ka moana kona lua kupapau e kanuia ai, a i ole ma kekahi wahi ana paha oloko ae nei o ke awa.  Ma ka mea maopopo e make ana oia, a e hauoli loa ana o Kaila Esekina no ka make aku o kona enemi, a mawaho ae o ia ka lima o ke kakikamahine a ke Konela Wekafoda.

 

         Ua maopopo ia Kata ia manawa e hiki ama mo ia Kita.  kona kokua, ke hoohoka i ka on a miliona opio e hiki ole ai e pau loa ka waiwai o ke kiaaina ia Kaila, ma aole iloko o a mawaho e o ia e pau loa ana na kanaka i ka paa iaia i ka hopuia a laweia ae imua o ka aha hookolokolo no ko lakou hookolokoloia mai.

        

         O kana mea wale no e kanalua ana ia manawa o ka hoea koe ole ae o Kita i ka manawa pono e hoopakele ae ai i ke ola o Hale.

        

         Oiai o Ka-ta e moe ana maluna o ka papahelel ua ike ino la oia i kona anu ia manawa, he po ani loa ia i kana ike io, o kekahi kumu paha hoi oia mau no ka paa o kona mau lole pulu, hui pu me ka huihui ae o ka papahele aole i kana mai a ke anu.

 

         Eia nae, i ka hala nan o kekahi manawa iaia o ka hoololo ana me ka hoomanawanuo, pauhia ia iho la oia i ka hiamoe no kekahi manawa, a no ia hiamoe ana i nalowale aku ai kona ike iho i ke anu.

 

         Iaia i puoho ae ai ma kana noonoo iho me he mea la aole i haIa ka hapalua hora iaia o ia poina ana iho o kona noonoo, me ka hele o kona lae a pulu i ka hou.  Ua hoao ae la oia e ala iluna ia puoho ana ae, aka nae iaia i ike iho ai i kana wahi e moa ana i manaw, ame kona paa ana i ka hauhoaia, hoomanao ae la oia no ka mea i hanaia mai maluna on a.

 

         Oia mau no ka eha o kona poo no kela hahauia ana mai me ka pauku hao, a ke ile iho la no hoi oia manawa i ka hele mai la o kona mau lima ame na wawae a maeele me ka hu'i pu, me he mea la e ai iho ana ke kaula i ka i"o o kona mau lima ame na wawae.  Ma kana noonoo iho ia manawa, me he mea la he mau hora ka i hala aku mai ka manawa mai i ponia ai kona noonoo ame he mea la ua make maoli.

 

         Ua lohe aku la oia ia manawa i kekahi mea uakeke ano e a puiwa ae la me ka ninau ana iho iaia: "Heaha la hoi kela mea i nakeke mai la?  Uumi iho la oia i kona hanu no kekahuu manawa a hoolono aku la.  O ka leo o ka loheana aku he leo uiwii liilii loa, a mahone lohe aku la oia i ka hoholo mai o kekahi mea nan e hoomaopopo aku ana iamanawa he iole.

 

         Naka ae la kina i'o me ka ano haalulu pu o ke kino. Ma kana hoolohe aku mai na aoao mai apau o ka rumi kanakeke, a i kona poo i huli ae ai ma kela ame keia aoao ua ikke aku la oia i na maka liilii e a mai ana maluna o ka papahele, me he mea la he mau hunaahi.

 

         "Aole i kana mai ka hoi a ka iole o hei hale?" wahi ana i hooho ae ai. 

 

         Ia manawa noonooo iho la ka makaikiu no na olelo a Kaila Esekina i olelo mai ai iaia mamua o ko lakou haalele ana mai ia hale.  o na iole ko Ka-ta poe na lakou e hoolaukanaka mai.  Ua pilha oloko o kela hale kahilo i na iole, o ke nui o ka lii, a ia manawa ua hoholo mai la a kokoke loa ma ka na wahi e moe ana mailoko mai o na hakahaka, a ke ike iho la o Kata. ia mmanawa aia oia iloko o kahi e pau ai oia i ka iaia iho, koe wale no ka oni mau ana i mea e maka'u ai na iole a holo aku.

 

         Ua nui mau ae la ka uwe ana a na iole, ke ano uwe a ka iole e hoike mai ana ua pololi a ua makemake i kekahi mau meaai na lakou.  O i maka'u ka iole ahiki i ko lakou hoololole loa ana mai i ke kino o Ka-ta.  He manawa ole ua puni mai la ke kino o Ka-ta ia lakou, o i mamao aku aiki i ke kokoke loa ana ma iaia i kela ame keia minuke.

 

         Iiloko o ke koa ame ka maka'i ole o ka makakiu, eia nae.  ua loaa iho la iaia ia mea ia manawa, no kona ike ana aku i ka nui maoli o na iole e hoopuni mai ana iaia.

 

         Ia manawa ua oni ae la oia me ka hoao ana me ka noo-noo pupule e hemo ae oia mai na kaula i hoopaaia ai oia.  me ka huli ana i o a ianei, a i kekahi manawa e ala ae ana iluna, o ke poo wale no nae ke eu ae, a i kekahi manawa e kupaka ana me ka hiki pono ole.

 

         "E make ana au mamuli o ko lakou nalinali liilii mai i kuu i'o ahiki i kuu make ana,"  wahi ana i noonoo iho ia.  "E pono au e kaawale koke mai keia wahi aku a mai a lakou mai hoi.  a i ole hoemu aku paha ia lakou ma kekahi ano.  aka pehea ana la e hiki ai?  Aole o'u weliweli i na ano make e ae, o keia wale no; aole o'u makemake o na iole ka mea nana e ai a e pepehi mai ia'u a make maloko o keia wahi."

 

         Eia nae ma ia hope koke iho, ua loaa hou ae la iaia ka nonoo maikai, a i wale ana iho w pakele mai keia wahi aku.  He hana hoopau wale no i ko'u wahi ikaika aohe hua e loaa ana.

 

         "malia paha e hiki ana no ia'u ke hoomamao mau aku ia lakou mai ia'u aku ahiki i ke kakahiaka nui ma o ka hookoe ana i ko'u wahi ikaika.  me a'u, a'u onioni mau ae no hoi au i ko lakou manawa e hookokoke mai ai ia'u.  Aohe he hewa o ko'u hoao e hana mau pela"

 

         Iloko o kela mau manawa ana e onioni mau ana ua hoomamao aku la na iole mai iaia aku, eia nae, aole no i lilo ia onioni mau ana on a i mea no lakou e hookaawale loa aku ai me ka hoike ole mai o kekahi hiohiona o ko lakou haalele loa mai ia rumi.

 

         Iaia i moe malie hou iho ia me ka oni ole elike no me ka hana a na iole mamua aku ka hookokoke mai iaia pela no ia manwa.  Ua holoholo ae la lakou maha'i o kona kino apunni me ka hopapa mai iaia no kekahi manawa, me kauwe ana ae, elike me ka wiwi ana a ka iole, me he meala ua honi mai la lakou i ka aala o kekahi meaai ono loa.

 

         Ke ike la o Ka-ta ia hana a lokou he makamake loa c nalinali mai i kona ili, nolaila i na manawa apau a na iole e hookokoke mai ai e oni mau ana oia, a iaia e oni ae ai ua holo aku la na iole mai keahi kokoke loa mai iaia, no ka manawa wale no nae.

 

         Ma keia manawa aia mau ke alo o ka Makaiku Ka-ta iluna, me kora mau lima i hoopaaia me na wawae, a pela hoi me ha ktekuelima me kona mau kuli.  Mamuli o keia paa loa on a ka nakiiia he liilii loa ho na iole maka'u i kana oni ae no ka mea aohe mea hiki iaia ke hana aku i mea e ena a i ole e make ai lakou a ua loaa koke ia ike ia lakou mahope iho o a hala ana o kekahi manawa.

 

         Ia manawa lehulehu wale na iole i hookokoke loa mai i kona kino, a na alakai maka'u ole o lakou ua hoomaka mai la ko lakou holo ana mai a pili i kona kino iloko o ka mai la ko lakou holo ana mai a pili i kona kino iloko o ka manawa kupono a lakou e ike ana a hoomaka mai la e nanahu iaia me ko lakou e ike ana a hoomaka mai la e nanahu iaia me ho lakou mau niho ooi aohe mea hiki i ka makaikii i pa i ka hauhoaia ke hana aku o ka oni wale ae no.

 

         E hoomaoppoia o kahi waiho wale no o kona kino oi kona mau lima eia nae, ua paa malalo o kona kino, nolaia na wahi o kona kino i paa i ka lole a no kona po hoi he hiki ke oni ma kekahi aoao a i kekahi aoao.

 

         Eia nae, he ia mau no ka ma'u o kona mau aahu ia manawa a mamu o ia ma'u ua pili loa mai i kona ili, nolaila ua pinepine ua manawa o na niho ooi o na iole i komo mai ai maloko o koa lolewawae a loaa mai la kona ili, a ke ike iho la no oia i ka walawalania o ka niho.

 

         O ka mea pono e hanaia e pono ke hana kekeia me ka hikiwawe loa ka mea he hana wale no ia no kekahi mau minuke pokole pau loa aunei ka maka'u o na holoholona lii'lii a o ko laku pipii like mai no ia maluna on a, oiai, ua piha lakou i ka makemake ia manawa e loaa ka lakou mea e ai ai, no ka mea, ua hele lakou a pololi loa, pela ka Kata noonoo iho.

 

         Iloko o ka kana mau hooikaika ana mamua aku ua oni oia ma o a maanei ka rumi, nolaila ma keia manawa ua ulu keoke ae la iloko o kona noonoo ia manwa e hoao oia e oni ma ka nee malie ana ahiki i ahi o ka puka, wehe aku ia puka ino aole i paa.  a hoomaka aku e kokolo ahiki i ka haule ana ilalo kiola aku iaia iwaho ma kekahi o na puka aniani.

 

         He hana no keia ana i noonoo iho ai e holopono ole ana, a i kana nana iho he hana hiki ole ana no ia ke hanaia oiaai ua ike iho io oia iaia iho ia manwa i ka paa maoli o kona hauhoaia ana, aka, e aho nae kona hoao ana ma kekahi ano mamua hoi kona moe malie wale iho no, a na na iole oia e ai mai, he make lolohi mainoino loa ana i noonoo ihoai, a in a e 'oni mau ana oia aohe manawa e loaa ana i na iole e hookokoke hou mai ai iaia a e nahunahu liilii mau mai ai.

 

         I ka manawa i loaa ai iaia keia manao o kona hoomaka koke iho la no ia e hooko aku me ke kali ole.

 

         Ia manawa hooikaika iho la oia e owili ae i kona mau lima me ka umi loa i ka eha i hiki ai e huli hou ke palahalaha o kona mau lima ilalo iluna o ka papahele, alaaia ma ka nee malie ana me ka laua kokua elike me ka hiki iaia ke nee, a ma ke kokua ana hoi a kona mau kuli, ame ke peku mau ana a kona mau kuekue waeae, mai ano e hiki ana aia ke nee malie ahiki i kahi o ka puka mahope aku on a.

 

         Eia nae iloko o ia manawa apau e makaala pu oia i kona mau enemi liilii no ko lakou lele aluka mai maluna on a, no ka mea ia manawa ua puni kona kino mai ke poo a na kulii, a he kakini wahi o kona kino ana e ike iho ana i ka nanahuia  He mau minuke kiekie loa ia i hoaoia ai ko Ka-ta ola ana i maa ole i ka ikeia eia iloko o na la mamua aku.

 

MOKUNA XXIV

 

Ko Kita Hoea Ana Mai

 

Iloko o keia mau manawa ae ka apau a Kata o ka hoao ana e hoomamao aku i kona mau enemi liilii mai iaia aku,  Aole oia i hoao iki ee hoopuhee aku ia lakou me kona leo. 

 

         I kulike ai me ia noonoo on a, me ia paa no o kona leo, ua ike oia, i ka waiwaio ia hoao ana ana, no ka mea, ua noholo i'o aku la na iole noloko o ne wahi hakahaka o ka hale a noloko o ka poopoo me ka wiwi ana no ka piha i ka maka'u.

 

         Me ka leo mumu'e mahalo ana no keia holopono ana iho 'a o kana hoomaka'uka'u ana i na iole, hoomaha iki iho la oia no kekahi manawa i loaa ae ai ka ikaika kupono iaia, alaila hoomaka hou iho la oia e nee, he hana luhi a inea maoli ana i noonoo iho ai, no kahi o ka puka.

 

         I ka pau ana o umi a i ole umi-kamamalima paha minuke o kona hooikaika ana me ka hooma@a ole, ua pa aku la kona poo o ke panipuka.  Alaila, mahope o kona hoomaha ana no kekahi manawa no ka mea, ua hele maoli iho la oia a naenae, hoomaka'ae la oia e nee liilii iluna, me ka huki ana mai i kona mau kuli elike me ka hiki iaia, me kona makaala loa o hina hou iho oia ilalo, me ka hiki iaia, me kona makaala loa o hina hou iho oia ilalo me ka emi mau i kahi o ka puka i na manawa apau, me kona manao e pili aku oia i ka puka a e nee malie iluna ahiki i kona kukuli ana, a e ku ae oia a pololei iluna ahiki i ka loaa ana o kahi e hemo ai o ka puka iaia.

 

         O ka manaolana ikaika iloko on a ia manawa in a e hiki ana iaia ke ku iluna maluna o kona mau kuli me ka pili mau o kona mau lima i ka puka e hiki ana no iaia ke haha ahiki i ka loaa ana o ke poheoheo, alaila wili ae a o ka hemo no ia.

 

         He hoao ana keia ana o ka hana ana i ikeia ai ka holo-pono loa.  O ke panipuka ua pili loa ia i ka paia o ka hale.  Oiai oia e haha ana ua hina aku la oia a pili ana i ka paia ma ka aoao ka puka.

 

         Hooikaika hou ae la oia ahiki i ke ku hou ana iluna maluna o na kuli alaila, me ke koo ana a kona mau kuekue wawae ua ku ae la oia iluna maliuna o kona mai kuli, a oiaai aia maka aoao e pili ana i ka paia ke poheoheo, o kona wili ae la no ia ahiki i ka hemo ana, he pomaikai nui nona ana i noonoo iho ai, no ka mea, aole i lakaia.

 

         I kela hemo ana mai o ka puka, o kona emi hou iho la no ia ilalo a nee aku la a kaawale iki ma kahi e, ame kona mau kuli i wehe mai ai oia i ke panipuka ahiki i ka hamama ana, a o kona oni aku la no ia me he puhi la maluna o ka papahele ma na miha ahiki i kona komo ana aku no loko o kekahi rumi aku, ka rumi no ana o ke ile ana aku i na kanaka e kuku mai ana ma ka manwa i hahauia ai oia a waiho lolo iluna o ka papahele.

 

         Aole i like keia rumi ana o ka nee ana aku la me ka rumi mua ana o ka moe ana, he puka aniani ko keia rumi, nolaila ua hiki iaia ke ike aku i kahi o ka puka mamuli o kahi malamalama mai ka puka aniani mai, e ku mai ana ma kekahi aoao aku o ka rumi.

        

         Mamuli o kona lohe ana i na kanaka ma ka manawa lakou i haalele iho ai i ka hale i ka oili ana aku a iho koke lakou i haalele iho ai i ka hale i ka loaa ai iaia ka ike ina oia e oili aku ana ma kela puka o kona puka koke aku no ia iwaho, a in a e puka ana oia e hookakaa ana oia iaia iho ma ke alanuippii i mea nona e haule ai ilalo, malia paha e eha ana no oia ma ia hana ana aka ua kaawale aku nae oia ma kahi e pau ole ai oia i ka aiia e na iole a e loaa pu ai hoi iaia ke ea oluolu e hanu ai.

 

         Ina no kona puka iwaho ua loaa ka manaoio iaia e loheia mai ana kona leo e kekahi poe, a i ole e ikeia mai ana oia e kekahi o na kanaka e kaalo ae ana ma ke alanui a o kona pakele no ia, ma kekahi kakahiaka nui ae.

 

         Aka o ka ninau iloko on a ia manawa oehea ana oia e hiki aku ai i lalo, ua paa ka puka, aole anei he alahele hikiwawe e ae?  Mahope o ka hala ana o kekahi minuke a elua paha, no kona manao iho la ua loaa kana haina, hoomaka aku la kana nee ana no kahi o ka puka ana o ka ike ana aku ,me ka mamanolana mau no kona kaawale mai kela hale aku i kekahi manawa.

 

         Hooikaika ae la oia e kukuli ahiki i kona ku ana a me na kuli i nee aku ai oia ma na iniha, me ka makala mau iaia i ole ai oia e hina iho ilalo.  Ua aneane no oia e haule pa-hu iho, iluna o ka papahele no kekahi manawa, eia nae ua hooikaika mau no oia e ku iluna maluna o na kuli.

 

         Mahope o kona nee ana ma keia ano ua hoea aku la oia i ka hapalualike o ka rumi, ia manawa u alohe au la oia i kekahi nakeke kupanaha a ku iho la oia hoolonao no kekahi minuke paha.

 

         "He kanaka paha kela ma ka hale malalo e aneane ana e komo mai iloko nei o keia hale? O Kaila Esekina anei ia a i ole o kekahi paha o na kokua on a?" wahi a Kata i nalu iho ai.

 

         I ka hala ana o kekahi manawa iaia o ka hoolono ana. hauoli ae la oia, na ka mea, ma kana hoomaopopo iho o ka nakeke ana o ka lohe ana aku aole no kekahi o na hoaloha o Kaila Esekina, no ka mea, in a o lakou e hele pololei mau ana lakou a ma ka puka alaila wehe mai me ke ki.

 

         Owai la ia kanaka malalo ana o ka lohe ana aku i ka ha mumumu ana mai aohe hiki iaia ke koho ia manawa o kana mea wale no i hooia iho ai aole o kekahi o na kanaka a Kaila Esekina, no ka mea, i ka hele ana mai la o kela kanaka a ma ka puka mamua o ka hale o hoao mai la e wehe a ike ua paa. ua hele ae la oia ma kekahi wahi okoa e huli ai i kahi e hiki ai iaia ke komo mai iloko.

 

         Oiai ua o Ka-ta e hooloni ana, lohe aku ia oia i ke kani ana mai o kekahi mea ana e hoomaopopo ana ia manawa.  ua wawahiia mai ka pukaaniani no ka mea ia manawa ia lohe maopopo loa aku la oia i ka haule ana aku i kekahi makaaniani a nahaha.  He minuke mahope iho lohe aku la oia i ka halulu kapuai wawae o kekahi mea e pii mai ana ma ke alanuipii mamuli o ka u-i o ke alanuipii, me kona lohe pu aku i ka nehe o na kapuai wawae e hookookoke mau mai ana mawaho mai o ka rumi ana e noho ana.

 

         "Ke ole au e koho hewa o Kita kela mawaho o, e hoo-maikaiia na lani!" wahi ana i noonoo iho ai.  "No ke aha la au e kanalua iho ai, aole hiki ana iaia ke hele mai e huli ia'u?"

 

         Mamuli o kona hoopihaia ana ma ka waha me ka haina ka ua hiki ole iaia ke kahea aku. no ia kumu ia noho hamau iho la no oia oiai o KIta, no ka mea, oia i'o no ia, e huli ana ia loko o ka rumi malalo.  Mahope wale iho o ka hala ana o kekahi manwa a ua o Ka-ta o ke kakali ana o ke kakali na ua like me kekahi mau hora loihi loa iaia, a ua ku a uluhua maoli iho la no hoi la no hoi ke kali, weheia mai la ka puka a lele koke mai la ka malamalama o ke kukui iwila a Kita.

 

         E kukuli ana o Ka-ta mawaenakonu o ka rumi ia manwa maluna o ka papahele, me kona mau lima i paa i ka hauhoaia mahope o ke kua.  ua hele no hoi kona mau ahu i pulu a huakae loa i ka lepo no kela eku ana no hoi ma kona lae a ma kona helehelena ku maoli i ke aloha i ka Kita nana mai, ma ka manawa i lele pono mai ai ka malamalama o kana kukui maluna o ke kino o kona poo ma ka oihana.

 

         "Auwe, e hoomaikaiia na lani!  Eia ka oe iloko o keia hale poliopolona lepo kahiko kahi i hoopaaia ai!  Nawai no la ka nele o kou loaa ia'u eia ka oe ianei!"  wahi a Kita, me ka holo pu ana mai ia manawa me ka helehelena o ke aloha kuio.  Nawai hoi e ole ka aloha iloko o kela ike mai oua i kona poo iloko o ke kulana maewaewa maoli. 

 

         Aohe hiki ia Ka-ta ke pane aku hookahi huaolelo, no ka mea, ua paniia kona waha a paa me ka hainaka, he helehelena hauolinae kona e nana aku ana, o ko kita okioki iho la no ia i ke kaula i hauhoaia ai kona hoa make, ke kaula lokoino hoi nana i hauhoaia ai kona hoa make, ke kaula lokoino hoi nana i hoopaa i na lima ame na wawae o kona hoa hele, a wehe pu ae la i ka hainaka i hoopaaia ai o ka waha o Ka-ta.

 

         Ia hemo ana ae o ka hainaka, haawi ae la o Ka-ta i ka mahalo i kona kokua, kona hoaalo make hoi o na la i auwale aku, i ka i ana ae:  "Me ka mahalo nui ia oe, e Kita Ka-ta.  Ke nana aku nei au ia oe ua piha loa i ke kahaha ame ke pihoihoi pu no keia ike ana mai la ou ia'u iloko o keia kulana poino maanei.  Aole anie oia ka mea oiaio?"

 

         "Aole o ke kahaha ame ke pihoihoi wale, aka ua piha pu iho la au i ke aloha nou i ko'u ike ana aku la ia oe iloko o kena kulana poino maopopo;  in a paha aole au i hoea koke mai la o kou waiho wale la paha ia maanei me ka maopopo ole o kou hopena.

 

         "O, e hoomaikaiia na lani no ka hookomo koke ia ana mai o ka noonoo iliki o'u e hele koke mai au i keia hale.  O hale todtpda ka;u i manao mai nei e loaa ana oia ia'u maanei, eia ka, o oe ka loaa ana."

 

         "Aohe o Hale maanei, ua laweia aku nei oia noluna o ka ka noonoo nui ole iho la nona, o ke ola o ke kanaka lawaia opio kana mea noonoo nui loa ia manawa.

 

         "E make ana o Hale,"  wahi hou ana, "koe wale no a paa koke aku kela poe ia kaua i ka hopuia nolaila, no ka pono o ke kanaka opio aole pono ia kaua e hoopau wale i ka manawa maanei, aka e hana koke aku i ka hana e hoopa keleia ae ai kona ola."

 

         Oiai oia i kamailio aku ai ua hoao iho la oia ia manawa hookahi e ku ae iluna, aka mamuli o ka loiho loa o kona hauhoaia no ke kaluaia aku, ua hiki ole iaia ke ku ae ma muli o ka maeole o kona kino holookoa, a ua ano nawaliwawali maoli no hoi la oia a alakai aku la iaia iwaho mailoko aku o ka holo ahiki i ka pili ana aku o Ka-ta i ka paehumu o ka lanai, a malaila oia i ku iki ai no kekahi manawa ahik i ka hoi hou ana mai o ka ikaika kupono me ia.

 

         "I ka'u naua aku ia oe e Ka-ta, me he mea la ka hoi iloko oe o kekahi kaua hahana loa a puka laelae mai, aka aole au e niele aku ana ia oe no ke kumu o kou halawai ana me ne pilikia i keia manawa.  Ua palekana ae la no oe nolaila, ua awa iho la no malaila ko'u makemake e lohe aku i kou pilikia.

 

         "Heaha ana ka kaua mea e hana aku ai no Hale i nei manawa ua laweia aku la?  NO ka aha no la hoi i loaa mua ole ai ia'u ka noonoo e hele mai ianeia mamua?  Ua haupu ae no ai eia nae ua hala hope loa ka manawa kupono e hele mai ai.  Heaha ana la ka kela poe e hana aku ai no Halw?"

 

         "No ia ninau au."  Wahi a Ka-ta o ka pane ana aku, "aole i maopopo ia'u aka, hookahi mea i maopopo loa aole lakou e hoohakalia ana mamua o ko lakou hoonalowale ana aku iaia mai keia ole ana aku, iaia mai keia ola ana aku, oia ka'u mea nui e hopohopo nei.  O ka hora ehia keia?

 

         Alaila, wehe ae la o Kita i kana uwaki a nana iho la  "Aneane e kani ka hora umi-kumamalua!"

 

Auwe!  Ua kuhi au eia la keia i na hora o ka wanaao eia no ka i ke auoe.  Peha la ko'u lauoho i kau nana mai. e Kita, he kuakea anei?

 

         "Iloko au o na popilikia lehulehu ma keia po iho la, nana i hoonaka iho la i ko'u kino i ko'u wa i noonoo iho la, uka nae, mai nana aku kaua ia mau popilikia i nei manawa.

 

         "E hoi koke aku kaua noloko o ka hokele i nei manawa i wehe ae nei mau aahu pulu o'u a i loaa hoi kekahi au wahi ,eaai nau mamua o ko'u kupono ana no ka hana aku ai."

 

         "O, he noonoo naauao kena ou, e Ka-ta.  He pololei loa ia, o ka mea, ia'u e nana aku la ia oe aneane loa ia no ka mea ia'u e nana aku la ia oe aneane loa oe e na iho."

 

         "No keia manawa wale no keia ano hi-ka o'u e pau loke ae ana no ia in a e loaa ana i mau aahu pumehana hou o'u me ka loaa o kekahi mau meaai kupono ame kekahi au mea inu.  E pono kaua e hoopakele i ko Hale Toda ola ma na ano apau e hiki ana i kaua, a i mea e holopono ai ia hana, ea, e loaa mua ia;u ka ikaika i nele ka loaa ia'u i nei manawa, e pono ai,"  wahi a Ka-ta.

 

         Mamuli o ka loihi loa o ko Ka-ta paa ana i ka hauh aia ua maeele loa kona mau lima me ka nawaliwali o na aah aki a oiai laua e iho ana ma ke alapii e paa mau aku ana i ma lima akau i ka paehumu a o kekahi lima ia Kita.  me ia mo oia o ka iho malie ana aku ahiki i ka haule ana iluna o ka papahele malalo loa.

 

         Ia laua i hiki aku ai malaila, hele pololei aku la lau:  ko kahi o ka puka aniani, kahi a Kita i komo mai ai, a ia oili ana aku iwaho, hele aku la ahiki i ka loaa ana o ke almai Gadina.

 

         He meha wale no ia alanui ia manawa.  Aole i lilo ka nahaha ana o ka puka aniani ma ka manawa a Kita i komo ai iloko o ka hale kahiko i mea hoala aku i na manao hoohuoi i kekahi poe a hele mai ma kahi kokoke ia hale ma ko laua manawa i oili aku ai mai ka hale aku a i ke alanui.

 

"E iho mua kaua i kai o ka uwapo," wahi a Ka-ta.  "Malia paha e loaa aku ana no ia kaua kekahi mea e loaa mai ai ka ike ia kaua, a'u no nae e noonoo mua nei aohe loa ana, aka e aho nae ko kaua hele ana mamua hoi o ko kama hoi pololei ana aku no ka hokele."

 

         I ka holo ana o ia manao huli ae la laua a iho aku la no ka uwapo kahiko.  Oiai laua e ku ana maluna o ka uwapo i aku la o Ka-ta ia Kita:  "Me he mea la ua hunaia ka waapa a kela poe ma'alo nei o keia uwapo kahiko ma kela aoao i ka manawa a'u i pae mai ai maanei no ka mea, in a aole pela, in a ua loaa ia ia'u maanei, a in a la ua hookuui ia waapa e a'u a hoaa kela poe aole lakou e hiki hou iluna ka moku Manaolana Poho i hekauia ai, aka mamuli o ka pouli loa o ia po, a he mamao loa no hoi e hiki ole ai ke ike aku i kahi i ku ai o ka mku, aohe a laua moke i ike ahu.

 

         Oiai na makaikiu e hoi ana maluna o ke Alanui Gadina ma ko laua alahele e hoea aku ai i ka hokele, i mai la o Kita:

 

         "Aole anei he mea pono ia kaua e hele a hoala aku ia Mr. TOda, a hoike aku iaia ke ola nei no o hale.  He oi aku ka nuhou maikai mamua hoi o ka nele loa."

 

         "Aole kulike o kou manao me ko'u, e Kita.  He mea pono e hana kaua i kekahi hana no ko Hale pono mamua o ko kaua hoopau wale ana i kp kaua manawa.  E kali kaua ahiki i ka loaa ana o ka nuhou maika.  E kali kaua ahiki i ka loaa ana o ka nuhou maikai, alaila hoike aku i ka elemakule, a in a no hoi he nuhou maikai ole ke loaa ana, hoike aku no ia nuhoi maikai ole, he hoike ana aku ia ea me ka oiaio, no ka mea, ua loaa na mea oiaio e hoike aku ai."

 

MOKUNA XXV.

 

Nana Ole Ia Iho ka Ma'i Rumatika

 

         Ia laua o hoea aku ai i ka hokele ike aku la laua ua paa ka puka o ka rumiaina.  Eia nae, no ko laua makemake loa e loaa kekahi mau meaai, hoala aku la laua i ke kuke a kauoha aku la e hoomakaukau mai i kekahi mau meaai a e laweia ae maloko o ka rumi o Kita.

 

         Aohe o Ka-ta  rumi maloko o ka hokele, aole oia i hoolimalima i rumi moe nona, aka nae, ua waiho oia i kona paikilohe maloko o ka rumi moe o Kita.  nolaila o keia ka manawa kupono loa i loaa iaia e auau wai mehana ai a e komo ai i aahu pumehana hou nona.

 

         Oiai o Ka-ta e ai ana me ka awiwi, ia manawa i kamailio aku ai o Kita iaia ma ka mea e pili ana i kona moolelo o ka hoea ana aku i kela hale i hoopaaia ai o ua o Ka-ta.

 

         "He hapalua hora a oi aku i poho wale ia'u ma  o ka huli ana ialoko o kela hale kanaka ole ma kekahi aoao mai o ke alanui, mamua o kuu hele ana aku no kela hale i hoopaaia ai oe.   Ua pau holookoa kela hale i hoopaaia ai oem oia ko'u mea i hiki aku ai ilaila a loaa aku ai oe."

 

         "Laki no ia hoea ana ae ou ilaila i ka manawa kupono he nui akau ka kaua hana i koe o keia po, a e hana lama me ka eleu ame ka awiwi, o hala ka wa pono a hiki oloke hoopakeleia ko Hale ola."  wahi a Ka-ta o ka pane ana oka.

 

         "Heaha ka kaua hana e hoomaka koke aku ai ai i hoolala iho la?"

 

         "Ke manao nei au e hoolimalima i kekahi waapa ma'na nui holo'loa, in a e hink ana e loaa, a in a no ka lona ole, a nila hoolimalima aku i kekahi o na moku lawai'a holo maloia@@  keia awa, a in a no ka loaa, me ia moku lawai'a holo aku @@@  huli ia loko "Ka manaolanana Poho."

 

         "maikai kena manao i ka manawa hea e holo aku @@ i keia po?"

 

         "E hoi ; i ka manawa e loaa ai on a waapa mahu ia kona a i ole kekahi moke paha.  Aole hiki ke hoopanee aka a ka la apopo."

 

         "O kaua wale no anei kau e manao la e hahai aku mahope o kela poe?"

 

         "Aole; ua hala ka manawa no ko kaua hanu koko@@@ ana, a malia o hoohokaia kaua i ka manawa hope ma@@ka hoomau ana i keia hana na kaua wale no e hana no i ana iho.

 

         "eia ko'u manao.  E hele aku ana au e noi i ka oliana makai o keia wahi e kokua mai ia kaua, alaila lawe pu aku i elua a i ole iekolu paha mau ia kaua, alaila lawe pu aku i elua a i ole iekolu paha mau makai me kaua.  E hooma ao oe he eha poe oluna o kela moku a kaua e paio aku @@@, nolaila.  e lehulehu kakou e pono ai ma ko kaua aoao aha.

 

         "O, maikai!  Maluna o ke kumu hea e hookahua la e i kou manaolana ke ola mai la no o IIale Toda i nei mana a?"

 

         "Maluna o keia kumu ; mahope o ko kaila Esekina noonoo ana, ke noonoo nae hoi oia pela, i kona kuihewa no kona haalele ana ia'u me ke ola maloko o kela hale, e loaa ana iaia ka maka'u no kou pakele aku, a e hahaiia aku ana lakou.

 

         "Ua hooikaika loa o Betimana ame kekahi kanaka koaiho.  o Asa ka inoa.  me ke koi hoohuakeeo aku ia haila Esekina aole au e pono e haaleleia maloko o kela hale me ke ola, aka, e pepehi mua ia au a make mamua o ko lakou hele ana, eia nae, ahone ae o Kaila i ko laua manao.

 

         "Ina e loaa ana ia lakou apau ka manao maka'u no ko'u palekana a no ko lakou huliia aku e hookoe ana lakou i ko Hale ola no elua a ekolu paha la i ea no lakou e @@ @i i ka mea e hanaia aku ana no lakou.

 

         "He like ole nui loa mawaena o ka hoolala ana e p@ehi kanaka ame ka hooko maoli ana aku ia hana, a n@@ao nei ai e hoomaopopo ana kela poe i ka oiaio o ia mea a e kali ana lakou no kekahi manawa mamua o ko lakou hookau ana aku i ka make maluna o Hale Toda.

 

(Aole i pau.)