Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 2, 10 January 1919 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

"I ko iakf.u wa e hoea mai ai a loaa īnai oe, e ala aku ana no, alaila e hwlalau ana lakou, ma ka olelo ana mai, i hoi mai !akou e hiamoe, aka hoi. i ko lakou manawa e hoea mai ai a loaa mai oe ua hiamoe. o ko lakou manawa iho la ia e pepehi mai ai ia oe a make. "'lna no aole oe i hiamoe i ko lakou wa e hoea mai ai aiaila e inoe hoololo ana lakou ma kou aoao, ahiki i ko lakou maopopo ana. ua pa'uhia oe i ka hiamoe, o ko lakou ala ae I.a no ia. a hookau niai i ka make maluna iho ou, no ka mea ua paa lo.a ka manao o kuu kane, e lilo iaia ka makana a kekahi kanaka ili keokeo ino, i kau ai nialuna o kou poo." **Ua paiaka pu maoli no kuu noonoo, aole au i manao iki no kekahi makana," i pane ilialie ae ai o Tazana iaia ihe no. a ninau mai la i ka wahine luahine: s "Pehea auanei e loaa aku ai ka uku makana i ko kane n.-> ka mea ua hala aku kela kanaka ili keokeo. ma kalii kaa wale loa mai ko oukou aina aku, ina nei no ko'u make i keia ]»oe kanaka Paele?" * "Aole no i mamao loa kahi o kela poe i hele aky ai, ua hiki wale no i na kukini a kuu kane ke holo aku me ka inama loa ahiki i ko lakou loaa ana, oiai, he malie ka nee ana o kela huaka'i, me ka hoohala ana he niau la ma kekahi wahi. alaila hele aku ana he wahi okoa." "Eia lakou ihea i keia manawa e hoomoana mai nei ?" wahi a Tazana. me ka hookokoke ana mai i ka luahine. "Ua makemake anei oe e hoea aku inma o kela puulu?" i ninau aku ai ka wahine Paele luahine. Haawi akuMa o Tazana i kona ae, ma ke kukonukonu ana o kona poo. a o ia ka ka wahine luahine o ka pane hou ana mai: ''lna no au-e kuhikiihi aku atua ia oe i ko lakou wahi i nolio ai, aole ana no e loaa ia oe. o ka hana hiki wale no ia'u ke hana aku. o ia no ko'u alakai ana aku ia oe, me ka pololei a hoea i ko lakou wahi e noho mai nei i keia manawa." No keia nanea loa o Tazana i ke kamaiīio me ka wahine luahine Paele. aole laua i ike mai i kekahi keiki uuku o ka nihi ana aku me ka palanehe loa a okuu ana mahope mai o laua. me ka hoolohe ana i ka laua mau olelo, pela no hoi ko laua ike ole i ka hemo hou ana o ua keiki nei iwaho. D keia keiki uuku. o kekahi no ia o na keiki a ka mou me o kana mau wahine opiopio, o keia keiki ka niea hoowahawaha loa no keia luahine, ,a e huli mau ana oia i na mea e ahewaia ai o keia luahine, akahi no nae *a loaa iaia ke kumu ko'iko'i loa. e hoi aku ai oia a hoike imua o kona makuakane. "Ina hoi ha ua ike oe i kahi i noho ai o kela puūlu o na kanaka ili keokeo, alaila e alakai koke aku oe ia'u imua o lakou i keia manawa ano." wahi a Tazana, me ka lohe ole mai nae o kela keiki uuku i na olelo i hoopukaia ae e Tazana. 110 ka mea ua liemo e aku la oia mawaho o ka hale, a ke holo pololei la no kahi a ka poe hula e piha mai ana, ame ka poe makaikai no hoi, a o kona makuakane kekahi; iwaena o lakou. Me ka hoohakalia ole iho. ua haalele mai la ka \Vahine Paele luahine ialoko o ka hale. pela no hoi me Tazana, a hoomaka aku la laua e hele iloko o ka -pouli, malalo o ke alakai ana a ka luahine. me ka hoopuka ole ia he hookahi huaolelo mawaena o laua 110 kekahi wahi loihi a laua o ka hele ana aku. I ka manawa hoi i hoea aku ai'.o kela keiki uuku o kona niakuakane, ua haha'i aku la.oia i kana mau mea apau i lohe ai, e kamailioia ana niawaena o Tazfana ame ka wahine luahine, a i ka lohe poho ana o ka moi, ua ahuwale kana mau mea apau i hoolala ai, no ka make o Tazana, o kona kauoha ae la no ia i kona mau kukini, he elua laua. a kauoha aku la e holo no kahi i hoomoana ai o Nikola ame kona puulu, e hoike aku ana, eia o Tazana ke kanaka ili keokeo diabolo; ma ke alahele e loaa pono aku ai oia. I ko Tazana ma mamao loa ana mai na kauhale aku o na Paele, e lohe Qle ia mai ai ka laua mau olelo, akahi 110 o Tzana, a ninau aku i koha alakai ma ka pane āna mai: "Ua maopopo no anei ia oe, he wahine haole kekahi me ke keiki uuku iwaēna o ka puulu o kela poe kanaka ili keokeo 0 ke kipa ana mai no ko oukou wahi ?" "Ae, he wahine haole me ke.keiki uuku kekahi me kela puulu, eia nae, ua loohia ke keiki i ka ma'i, a make ma ko makou wahi. a ua kanuia kona kino make, e kela puiilii kanaka, eiike me ka-lakou mea i maa iwaena o ko lakou lahui." MOKUNA XI [. Ka Huaka'i Holo Mahuka a Jene me Anakena. . E hoomanawanui iki iho kaua e ka makamaka heluhelu 1 ka 0110, a hoea aku i ka wa kupono. a e hoihoi hou aku ho ; ka mea kakau moolelo ia oe ihope. ma kela wahi a kaua i haalele aku ai i Jene Pota. me kona alakai ia laua i pae mai ai iuka o ka aina, mahope o ka holo mahuka ana mai ka moku e noho mana ana o Nikola Rokofa. Ke hoomanao la 110 oe e ka hoa uhaiaholo o kei.a nanea i ka maule ana o Jfcne Pota, ma kona manawa i hoomaopopo iho ai. aole kela behe ana e manao kuhihewa ana, o kana bebe aloha ia; a ia pohala āna ae, a hoi mai.hoi koaa noonoo maikai. alaalawa ae la kana nana ana ma o a maane: ike mai la oia i ke ku aku o Anakena ma kona aoao. a e paa ana hoi i ka bebe iloko o kona mau lima, alaila hohola 'ae la ka nanaina maikai ole ma kona niai#maka, a o ia ka Anakena o iea ninau ana aku: "Heaha keia kumu ano e ou e ka maelame? Ua loohia anei oe i ka ma'i?" > . ■ ( • Me ka pane pololei ole aku i na ninau a kela kanaka, i aku la o Jene: "Eia kuu bebe ihea?" a hoikeike aku la no hoi o Anakena i ka bebe ana e paa aku ana iloko o kona inau lima. • "Aole keia o ka'u bebe! Ua ike no oe aole owau kona niakuahine. ])ehea 1a- oe i hoao ai e hoopunipuni mai ia'u, a e hookaawale mai ia'u iuka nei o ka aina, me ke koe'aku iio o kuu bebe iluna o ka moku. O oe kekahi .o na kanaka ino loa. ua like pu no kou lapuwale me 'ko Nikola." I ka lohe ana o Anakena i kela mau olelo a Jene. ua piha loa oia me ke ka\iaha. uo ka mea aole no 'oia i maopopo iki. ina paha o kela ka bebe a- ka lede opio, a i ole, he bebe ok< a aku paha, a o ia kana o ka hooho ana mai: "Anle anei keia o kau bebe? Nau no hbi' i olelo mai ia'u, 0 ka beVe mahuia o ka mokuahi, o kau bebe ia, pela au i ls\v« mai ai i keia befie'. i ko'u hoopakele ana mai ia oe,; r Va mana mai o Nikola." j w AoIe 6 keia bebe ka'u i nianao ai. aka he bebe okoa aku,' no. Me he mea la he elua mau bebe maluna o kela moknahi, ua koe aku la 110 ka'u bebe maluna 0 ka moku, a 1 a 'awē hewa mai nei oe he bebe okoa loa." "O ka mea oiaio e ka madame, aole he bebe hou ae īna-

luna o kela mokuahi, o keia tvale no ka bebe hookahi, a ina aole keia o kau bebe ea, alaila ke kaumaha nei ko'u noonoo, 110 ka loaa ole ana o kau bebe ia'u e ka madame. No' : kela mau hoakaka a Anakena, ua manaoio mai la o Jene, ke i hoike wale aku nei no keia kanaka i ka mea oiaio ,aole i'o i paha he mea i inaopopo iaia 110 kana bebe, nolaila hoopau | ioa ae la oia i kona noonoo, e hoahewa vvale aku maluna! | 0 kona mea nana i hoopakele niailuna mai o ka mokuahi,| | me ka hoomanawanui. I | Oiai nae laua nei e kamailio ana, ia wa i'hoomaka ae ai ka bebe e uwe, me ka manana ana o'kona mau lima liilii, a pahola pku la imūa o Jene. me he mea la o kona mama ia. Ua hiki hou ole iho la ia Jene ke nanakee aku i kela bebe, a haawi ole aku paha i kana mau kokua ana, nolaila hoopahola aku la oia i'kona mau lima imua, me ka hopu ana aku i ka bebe, a hoopili niai Is imua o kona poli, me ka hookahe ana iho i kona mau wāimaka o ke aloha keiki. 0 kela noonoo pihoihoi ona, no kona hooneleia ana mai me kana lei aloha. iloko o ka manawa ana i manaolana aku ai, ua hoi hou mai kona hauoli, ma o ka loaa ana o kana bebe, ke auhee liilii aku la ia, a oiliili lnlii mai la na manaōlana, malia, ma kela manawa a Nikola, o ka lawe aihue ana hiai i kana keiki, a mamua ae o kona kau ana mai maluna 0 ka mokuahi, uii kaili hou ia aku la ia mai iaia mai, a aia no .kana Keāka aloha i Enelani, malalo o ka malama maikai ma'a kekahi poe hoaloha. Oiai iiae ke n.ana mau ae īa na maka o kela bebe e hiiia !a e na lima paiupalu o Jene, me he mea la, e uwalo okoa le ana imua o ka lede opio, e haawi iho i kana malama makaala ana no kona pono, ua hoopaia mai ka naau o ka wahine opio, a hooholo ih'o la oia, he.hana kupono loa nana '<a mālama ana aku i keiā bebe, malia paha o kekahi no 'a o na pio i kaa aku malalo o ka malama ana a Nikola. "Ua maopopo no anei ia oe e Anakena, na makua na laua keia bebe?" i huli aku ai o Jene a ninau i kona hoopakele. Luliluli ae la ke poo o Anakena, a i mai la: "Aohe he mea i maopopo ia'u i keia manawa. Ina aole kena o kau bebe, aoie hoi oe i ike i kona mau makua, alaila ua like pu no ko k'i'ua noho pouliuli ma ia ninau. Na Niko)a ponoi 110 1 karuailia mai ia'u, o oe ka makuahine o kena bebe, pela au i manaō mau ai i na manawa'apau, nau kena bebe, akah: nae a pau ko'u pohihihi. ua hoole' mai la oe. "Heaha nae ka kaua mea e hana aku ai no kena bebe e ka madame ? No'u iho, aole e hiki ia'u ke huli hoi hou aku' noluna o ka mokuahi. 110 ka mea he hookahi mea e hanaia mai ana no'u. o ia n'o.ke ki ana mai o Nikola i kana pu, no ka pepehi ana mai ia'u a make. Nou o kaua, ua hiki ia oe| ke hoi hou aku ihope. /'OwaU kou mea nana e lawe aku a ka nuku o ka iiiuliwai, alaila na na kanaka Paele e hoe aku! 1 ka waapa a pili i ka moku." "Aōle loa £u e hoi hou ihope," i hooho ae ai o Jene. me ka hoao ana ae e ku iluna. "Ua ahona.kuu make ana. mamua o kuu aa ana aku e kaa lfou malalo o ka mana o kela kanaka ino. O ko'u manao e Anakena, e hoomau aku no kaua i kā hele ana niauka nei o kā aina, a e f»aa pu no kaua i keia bebe, he hana aloha oler ka haalele ana iho iaia mahope nei. Ina ua paa ko ke Akua nianao, e hoopakele j ia kaua mai ka make rhāi, e hoea mai ana no ia i ko kaua palekana ana, a e hoohokaia ana hoi, ka poe manao ino, e hoao mai ana e hoopilikia ia kaua, a i keia bebe naau\)o i paha." ' I Ua apono aku la o Anakena i ka manāo o Jene, no koj laua hoomau aku i ka hele, ana imua, nolaila kauoha aku! -!a oia i kekahi poe kanaka Paele, he eono ka nui.-e hele pu; me laua nei, i loaa ai ka poe na lakou e kuhikuhi i ke ala-j n.ui, a no ka halihali ana no hoi kekahi, i na ukana"4/Ana-j kena o ka lawe pu ana mai me laua mailuna mai b mo-j kuāhi, t laa ka halelole, ame kekahi mau mea e ae'e pono ai ko laua noho āna oloko o ka nahelehele. '' 1 ko lakou nei makaukāu ana n«\kela huakai, haalele ilio la o Anakenā me Jene Pota i kela kauhale o na Paele, a hoomaka aku la e hele mauka o ka aina, iloko o ka naele ame ka hihipe'a o ka ululaau. ... . I ka wa ao, e hele ana lakou nei mai kekahi wahi a i kekahi. a i ka uhi ana mai o ka po, e hoaumoe ana i ka na helehele, a ao ae no. hoomaka 110 ka hele āna. No ka nui | 0 na poino, na pilikia ame na haaWina hoehaeha hia kela huaka'i hele, ua hik'i ole inaoli ia Jene, ke hooinanao ae i ka manawa v ua pouli pu k'ona noonoo, aohe walii mea maopopo iki iaia, ina paha he mau la, he mau pule a he mau mahina ko lakou hele ana maloko p ka waonahele, aohe he hookahi noonōo kupono iki iloko o kona poo. Iloko nae o na manao ēhaeha he.nui, iloko o na manao kaniuhu ame n.a manaolana poho, no ka hoea aku i kahi o ka maha ame ka palekana, ua lilo kela bebe a Jeue e malama ana. i mea hooluolu aku i kona noonoo, ua hoopoina loa aku la oia i kana keiki ponoi, me he la, o kana keik-i 110 keia ana e hele pu nei, pehea hoi e hele ole ai ke aloha. ua ālo ia ka hoi iloko o ivi inea o kela alahele. 1 kinohi, he hana paakiki no ia Jene Pota, ka hoopoina ana i na hoomanao aloha ana no kana bebe ponoi, aka nae. 1 ka halā ana o kekahi mau la ame na po lehulehu, me ka 0111 mau mai o kela bebe iloko o kona poli, ua hiki ole iaia ke kaohi mai i ka hookahe ana aku i kona mau kulu waimaka o ke aloha, no keia bebe, a ua lawe maoli mai la no ,oia, i bebe ponoi nana ma kahi o kkna bebe, i kailiia aku mai iaia mai. No kekahi manawa, he lohi maoli ka lakou nei hele ana iloko o.kela mahele, a mai n.a kanaka e halawai aku ana me j lakou nei, e hoikeia mai ana ka lohe, aole i maopopo ia | Nikola ko lakou nei wahi i hele ai. i He lono hauoli, keia i ka manao o Anakena, a no kōna makee no hoi i ka pono o ka lede opio, aole ona hokina. ma ka hele mau ana i ka po ame ke ao i wahi no laua e. mamao loa ai mai ia Nikola aku, aka e hoomaha mau ana laua ma na kauhale o na kanaka Paele, a maloko no hoi o kā ululaāu. ;E lilo mau ana ka bebe ia Anakena, i ko lākou wa e hele ai, ka haawiia mai ia Jene, a hoea i 'kahi 110 lakou e hoonialia ai, a e hooaumoe ai paha, a ma na ano lēhuleliu j e ae he nui, e hana niai ana oia i nā mea e pono ai ka wahi-1 ne opio. ' , . Ua hoike maoii mai no oia i ke kaumaha loa o kona 1100- j noo, no kona kuhihewa ana, o kela maoli no ka bebe oiaiō a Jene Pota, eia nae. ua hoolana mau aku 110 o Jene i kona mau manao kaumaha, ma-ka hoike ana aku, aole loa he manao inoino iloko ona, no ka mea a kela kanaka i liana mai ai, »jai mamuli wale no ia o ke'kuhihewa, aole hoi me kona manao inaoli. Ma na manāwa apau a lakou nei e hoea aku ai no kekahi wahi, ma ke ahialii o kela me keia la, o Anakena ka mea nana e kukulu i-ka halelole no Jene ame ka bebe e hiamoe li. Ma na meaai, no e hookāawale ana ōia i na meaai maikai a kupono na Jene me ka bebe, a o na holoholoiia e makē aku ana i kanā Pu raifelā, e hookaawale ana oia i n'a' i o maikai na ka wāhine opio,, iloko nae o kēia mau hāiia'makee a keia kanaka 110 ka pono o Jene ame ka ka bēbe, he hookahi mea a ka wahine opio,-i haawi aku ai i kana nia-i halo kiekie āna o ia 'no ka piha keōnimana, a piha pa'ā rulaj o keia kanaka iaia, me he mea la, he kaikuahine paha oia! nonā. Ilōko o keia manawa loihi e pili mau nei o Jene me kela kanaka, ua hiki loa ia Jene ke hookuku aku i ka loli ano ej loa o keia kaiiakā mai kela wa' mai. e noho hana ana malalo o Nikola nialuna o ka moku. Aole loa oia i manaoio, o kekāhi kanaka, i hoike okoa mai na ano mawaho o kona hēlehelena. i kona okālakala, a leleiona, ua hoopihaia kona puuwaiiine ka waipa-he ame ka oluolu, eia ka auanei, o keia kekahi 0 na kanaka maikai loa, i oi paumi aku, imua o na kanaka 0 ke kulana keonimana, na kanaka hoi, i ake

wale „o iko lakou „,au hauoli i h ,°' 4ka n00 " 00 ole aku i ka'pono ame ka hauoli oka hoa ai J c f a ; , , Ui ma'u 110 kela mau la a Jēnc > na J ka hele ana. ne ka mamao loa mai na kapakai mai a a »! no a oa ?/iphnipN,, lohe ia lakou. aia o Nikola ka hj mau mile leluilehu ka mamao mai ia lakou aku, a oaa 101 .a A , kanaka ame kona puulu, no ki alahe| pololei a Anakena e"la\ve nei i ka wahine opio. j Mamuli o keia lono i a 'olie o Anakena, nqo«loo iho la oia. o ke Wjlc.no. no lakou e kaawale loa ai mai ia Nīkola mai, o ia k- kau ina maluna o kekahi >vaa, a holo aku noloko loa o amai nōlaila kuai aku la oia he waa nui, mai ke alii mai° na Ffaele, o kahi a lakou 0 ke kipa ana aku. ; f Maluna o kela waa i kau akv a i nei, me na kanaka Paele, a he oiaio, ua hikiwawe maoli |ca lakou huakai, me ko lakou mamao loa iloko oka ? na ' keihoolohelone la lakou 110 Nikola ma, aole he wahi niie? a '°he hou ia, a manao īho la ka palekana, mai kela kanaki ino mai. No kela lohe hou ole ia o % » lea e pili ana ika Nikola huakai, ua aku la Ua vaa - a lelē aku la lakou nei iuka o ka'aina, a hoomau ak|l 1 nc ? i ka hele ana, elike me ia a lakou o ka hoomaka alia nla i i kinohi, me ke kuo e malie no hoi e hele ai. He elua nae la mahope niai° kela haalele ana aku i ka waa ma ka muliwai a helewa vae a^u a i lakou maluna o ka aina paa, ua loohia iho la hebe me ka ma'i nva. Ua maopopo ia Anakena ka h<^>^ a e m a\ ana maluna o kela bebe he mea maikai dk nae nana, ka hoike ana mai ia Jen'e, oiai ua aloha maoii < eia - wahine i kela bebe, me he mea la, mailoko ponoi fnii ona , ina paha no ka lohe mai i ko ia nei manao, e lill» aia i mea hookaumaha aku 1 kona noonoo, ua lawa n|t ioehaeha i kau aku maluna o kela wahine opio, e konoi|'vflai.ai oia, e noho malie, ahiki no hoi i ka hoea ana mai ofki mea oiaio. Oiai nae e pii mau mai *ini ka ikaika o ka ma'i o kela bebe hooholo iho la o AnJkena, he mea maikai ko lakou hooniaha ana no kekahi m|ul a i nolaila hoomamao aku la kana alakai ana i kona puu%, nai ke alanui i maa i ka heleia e na kanaka, a ma kekalli walii malaelae, malaila oia i kukulu\iho ai i na halelole npko lakou hoomoana ana. Maanei i hoolilo nui ai o |e:ie i kona manawa ma ka malama ana i kela bebe, mejc& uii o na manao kaumaha iloko ona, aole wale no ka nobioo ana ae i na ehaeha i kau aku maluna o ke kamaiki, Ik no kona ike pu iho 110 kekahi i ka nui o ka ehaeha ilolo o kona naau no kana bebe ponoi; aole nae o keia mail, nea wale no, na mea nana i hookaumaha aku iaia, aka «ui hoike pu ia mai 1» kek&hi lohe e na kanaka Paele e heipn nei me lakou, aia o Nikpla me kona mau hoa, ma kahi kokoke loa ia lakou, kahi i hōomoana ai, e pakele ole ai likou, ke manao e holo mai ka enemi aku. | i No kela lono i laweia akai a lohe o Jene Kelekona, ua maopopo loa iaia, he hookaha wa'le no alahele no kona palekana, o ia ka holo ana, a laalele i kela kahua hoolulu o lakou ; a ua maopopo j)it hen iaia, ina no kona loaa aku ia Nikola, e hookaawale koke ki ana oia mai kela bebe aku, a o ka hopena o ia no ke kaul koke ana mai o ka make maluna o ka mea ma'i. j Ua haalele i'o aku la o [ene ma i ko lakou wahi i noho ai, a hoomaka aku-la e hele iloko o ka nahelehele, e pono imi wale aku ai no i alanui 'no lakou, a oiai he nui na pilikia ma keia alahele, ua haalele liili mai la na kanaka Paele ia Jene me Anakena.

He hookahi kumu o ka ha ilele ana mai o kela poe Pae-' le ia Jerie ma, mamuli no ia o ko 'iakou maka'u i ke kanaka Kukini, i kā \va a>lako\wi ike ai, aole he mau pilikia e loaa ana ia lakou, e ku anakeīii poe Paele mahope o Anakenā ānie Jene, aka i ka ta pilikia i kokoke loa aku ai mahope d ko lakou meheti/ie hookahi wale no mea v iloko o ko lakou noonoo, oiaika hookaawale ana, mai ka poino aku. f Uallohe nui kela poe kanaka Paele, no na hana ku"i iea hoonlāinoino a Nikōla, i li!o|i mau enemi nona, o keia ka - mea nana i hookau aku i ka weli ame ka maka'u maluna o kela poe kanakā, nohili, tia pau loa lakou i ka haa'lele ia Anakena ma, a la no kela kanaka hōokahi, ma ka imi ana i walii fio Jene e pakele ai, ame ka bebe. I •' Oiai aole he mea e āe nana & kokua mai iaia, e he'le hookāhi ana o Anakena mamua, §o 'ka waele ana ae i ke ālanui, no Jene e hele aku ai, n|a ia ano, ua kaa ia Jene ka hapai ponoi ana i ka bebe. i • Ma ke kakahiaka o kela la,feole he mau pilikia iki i halawai mai me laua nei, aka nle i ka hoea ana i ka auwina la, ua hiki loa ke lohe ia akuika hauwalaau mai o ka ieo ō na kanaka o Nikola„ā hooifa'nao iho la o Jene, ua hōea mai i.ke poho ana o kona ināhaolaha no ka palekana, ōiai ua kōkoke loa o Nikola ame|kona mau hoa, e hoea mai, ma ke alanui a laua i hana ai|iio na enemi. I ka maopopo loa ana ia Alnakena, he manawa walelio, alaila hoea mai o Nikola, no Wa hopupio ana iaia ame Jene, lawe aku la oia ia Jenē a ho|)noho ma ke kumu o kekahi laau nui, a uhi aku la i ka la| laau maloo, 110 ka huna ana iaia ame ka bebe, me ka i arfa mai: "E iuina ana au ia oe inalnei nei ahiki i ka wa pono, alaila kii hou mai au ia oe nc| ka lawe ana aku i kahi o 'ka palekana. Ua hoike mai na kānaka Paele ia u, mamua o ko lakou haalele ana mai ia kaui,' aia kekahi kauhale o na kanaka Paele, ma kahi he mau|mile helu wale no ka mamao mai keia wahi aku, nolaila aku ana au i ko kaua mau enemi, ma kekahi wahi okoa loa, e hoolalau ai i o a ia nei. "K kakali nae oe ia'u a hala kekalii manawa loihi. in,a aole au e hoi koke mai ana no ke kii ana ia oe, alaila : e hele poioleī oe no kela kauhale, no ka mea ua- loaa mai ka lohe ia'u.'he oluolu ka moi o kela lahui kanaka, he hookipa oia i na kanaka ili keokeo apau e hoea aku ana ilaila. | "Ina no ka hookipa aku alii ia oe me ka maikāi, alaila e nonoi āku oe i kona oluolu, e hoihoi ia oe no kahi e pili kokoke ana i na kapakai o keia aina, a i ka wa e kiba mai ai o kekahi moku, o kou pakele no ia, na ke kapepa o kela moku, e hoihoi pololei.aku ia oe no kou aina o keia wale no ,ka hana ponp a'u i noonoo ai nou, nolaila o ke aloha 110 kou e Jene, me ka ehaeha no nae o kuu manao, 110 keia haalele ana ilio iā oe wahi. 1 "Ihea oe'e hele aku ai e Anakena? Heaha no hoi kōu kiimu pee ole iho ma kekahi wahi, a hala aku ko kaua mau enemi, alnila iinli hoi hou aku kaua ihope?'' wahi a me ka piha i ka maka'u. no kona haalele hookahi ia iho, e ke kail'aka ana i nana ma ll ai he hoopakele nona. ! "E hele hoolalau wale aku ana no au, ahiki i kuu loaa ana ma'i ia Nikola, alaila iāia i ua make oe, o ka pau ae la no ia o kona manao ana mai, e huli ahiki i kou loaa ana iaia. v "Heaha no hoi kou kuimi e hiki hou ole ai ke huli mai a loaa au, a i hookahi ko kaua hoi like ana no na kapakai e kakali ai i kekahi mokuahi. mahope ih© o kou hoike ana aku ia Nikola ua make au?" Luliluli ae la ke poo o Anakena, a pane mai la me ka leo 'o ke kanaka i piha i ke kaumaha: . j ''Aole o'u wahi mana»'k l " ;l 'ki. no ka hiki īa u ke hui hou aku me kekahi poe, nialiope iho o ko u hoike ana aku ia Nikola, ua make oe." "Alaila e olelo mai ana anei oe, e hookau mai ana kela kanaka Rukini i ka make maluna ou, o ke kumu ia e hiki hou ole ai ia, oe ke hele ni:ti a loaa au ia oe? me ka ike maoli ana iho no nae o ua ° J ene > o ka mda oiaio loa ia e hanaia mai ana maluna o Anakena e Nikola, no ka panai

ana mai no ka hoao ana o keia kanaka, e kaili ia Jcnc mai kdna mana mai. Aole o Anakena i pane mai i kela mau olelo a Jenc. aka kuhikuhi mai la oia i ka moali alanui a laua i hele aku ai. me ka hoopili pu ana ae hoi i kekahi manamanalima ma kona mau lehelehe, me he mea la e haawi mai ana i ka hoailona, aole e walaau, he \va wale no e hoea mai ai o ko kiua enemi. "Aole 011 nana ia lakou," i pane aku ai o Jenc me ka ieo hawanawana. "lle'hana ku ika lokoino ma ko u aoao. ka hookuu ana aku e pepehiia mai e kela wahi e pakele ai ko'u ola. Ho mai iko pu panapana ia'u, a e hoa'o no au e ku pu aku me oe, no ka paio ana me kela poe, ahiki i ko kaua ike ana i ke alahele no ko kaua palekana. "He mea makehewa wale no ka hooko, aku i kena manao ou e ka lede hoomanawanui, ua oi ae ka nui o kela poe, a ua lako pono hoi lakou me na pu, o ka niea maopopo loa, oiano ko kaua paa like ana ika hopuia. h. hoomanao i ke ola o ka bebe ame kou ola iho. ina 110 kou loaa 'mai ; ,a Nikola, e ae mai oe i ko'li manao," alaila hookomo aku la o Anakena i kana pu raifela, me iee kaei poka, malalo o kahi ana i uhi aku ai no Jene e pee ai, me ka pane ana aku i keia mau olelo hope: "Ke waiho nei au i keia pu raifela me oe, malia e hoea mai ana ka manawa e lilo ai keia pu, i mea kokua aku ia oe, o ke aloha no e ka madame, a e nana aku 1 na ulia pomaikai o ka manawa," o ka hoomaka aku la no ia o Anakena, e holo iloko o ka nahelehele, oiai ua kokoke loa mai ka enemi ma kela wahi. Ho-aiki aku la o Jene Kelekona i kana nana ana ma kahi a Anakena o ka hoīo ana aku, ke ike la oia. hoea ana aku o kona hoopakele no kahi o kela moali JTOiuii a laua o ka hele ana mai, alaila pau aku la kana ike hou ana iaia. O ka 11001100 mua loa o ka oili ana ae iloko o Jene 1 kela manawa, o ia no kona ukali pololei ana aku mahope o Anakena, a me kana pu raifela auanei, e hiki ana iaia ke kokua aku ia Anakena, ma ka luku ana i ko laua mau enemi, mamua hoi o kona noho hodkahi ana iloko o ka ulume ka nele i kekahi hoaloha, nana oia e kokua mai. Me kela manao e pa'ila ana iloko o Jene, haalele koke aku la oia i kona wahi e pee ana, lalau aku la i ka pu raifela ,1 paa iloko o kona lima, a e ahehe aku ana oia e holo pololei, ma'kela wahi, ana i ike hope aku ai ia Anakena, aka huli e iho la nae oia nana i ka helehelena o ka bebe ma i, ua hele a pii ka ula, ua oi ae ka ikaika o ka fiva, mamua o ua manawa e ae, ala mai la hoi ka manao aloha iloko ona nn keia bebe, a iloko o ka uluahewa o kona noonoo, hoopiha ae la oia i na mea apau, he hookahi wale no ana mea nui, o ia ka palekana o ke ola o kela bebe. O kela manao ilokQ ona, e uhai aku mahope o Anakena, kela maka'u ame ka weliweli il.oko ona, 110 kona kaa hou aku malalo o ka mana o Nikola, ua auhee loaa ia mai kona poo aku, he hookahi wale 110' mea nui, no ka pono o kela bebe, e hii la iloko o kona mau lima. He hookahi w r ale no nae mea e hiki ai ke nanaia ka pono o kela bebe, o ia 110 ka loaa ana o kekahi poe wahine o ka lahui Paele, malia ua ike' lakou, i na mea e hana mai ai nt> kela keiki, a no k'ela m.anao no na wahine l'aele; akahi n»» a ala mai ka noonoo iloko ona, no na kauhale a Analeena i kamailio mua mai ai iaia, ina no ko ia nei hoea i kela wahi, me ka loaa ole ia Nikola ma, malia e loaa ana na kokua ana no ka palekana b ke kamaiki. Aole he ip anawa hou aku i koe e h'oohakalia ai, a elike

me kekahi elia wahine, pela iho la o Jene i haalele ai i kona wahi e pee 'aha, a hōoni'aka aku Ia e ho!tf, ma ke alahele a Anakena i kuhikuhi mai ai iaia, malaila e loaa ai ke kulanakauhale o na Paele, haalele aku la oia i ka pu raifela mahope, me na mea e ae apau, aia wale no kona noonoo. o ka hoea aku i kahi i nohoia e na kanaka. Oiai no oia e holo ana iloko o ka nahelehele, lohe mai la oia i ka leo uwa o na kanaka o NikoU, me ke kani ana hoi o na pu, aohe nae ona nana mai ia niau mēa, koe no kona hoomanao ana ae, ua loaa o Anakena ia Nikola, a o kela pu i kani mai ai, he pu ia i kiia aku i kona hoopakele. No ka hapalua hora paha kela holo ana aku a Jene me ka hoomanawanui, hoea aku la oia no na kauhale o na Paele, a iloko o ka manawa pokole loa, ua puni koke ae la oia i na wahine, na kane ame na kamalii, me ka noke ana mai i ka ninau iaia nei ma na mea he nui. aole nae he maopopo aku d ka lakou mau mea e kamailio mai ana, pela hoi ka ia nei, mau mea e pane. aku ai ia lakou. O ka mea hiki wale no ia Jene ke hoakaka aku i kona pilikia, o ia 110 ke kuhikuhi 'ana ma ka hekhelena o ka bebe ma'i, e noke okoa ana hoi i ka uwe, i hoomao|>opo mai ai kela poe Paele, ua piha ōia i ke kaumaha no ka bebe. HeMnea oiaio, i ka hala ana o kekahi manawa, akahi no a loaa aku ka ike i kela'poe Paele i ke kumu oiaio maoli 0 ko ia nei kaumaha, ia wa i kii mai ai kekahi wahine Paele opio, a huki aku la ia Jene noloko o kekahi hale, me ka ukali pu ana aku o kekahi poe wahine e ae mahope ona noloko o kela hale.* Kiiia aku la kekahi kahuna, he kanaka aoo, no ka hele ana mai e hoola i ksi bebe ma'i, i kona hiki ana mai, lio-a ia ae la he ahi iwaena o ka hale, me ke kau ana aku i kekahi ipuhao iluna o ke ahi. a hookomo aku la hoi i kekahi ano laau, i maa i kela lahui kanaka, iloko o ka ipuhao, me ka hoke ana i ka namunamu, e kuhi ai na linia, e noke ana paha i ka pule, i kona mau akua, elike me ke ano o ka hana, a na lahui kanaka hoomanamana. No kekahi manawa okoa kela noke ana a keia kahuna 1 ka Walaau, alaila lalau aku la i ka huelo o ke tif?a i hele a maloo. me ka hookōmo ana aku iloko o ka ipuhao, aia no hoi ke noke la i ka walaau, alaila kapipi aku ana i ka wai o ka ipuhao maluna o ka helehelena o ka bebe. Ua ma'u no kela noke ana a ke kahuna i ka hana i ka bcbe. aohe nae he wahi mea a ikeia ae, ka loli mai kela ano nma mai. a i ka hala ana aku o ke kahuna, ua hoopuni ae la na wahine. ia Jene a noke nui mai la i ka uwe; ua lilo maoli kela mau hana, i mau mea hoonaukiuki ia Jene Kelekona. 0 kona nana ae nae, ūa hana wale mai no keia poe wahine, 1 na haiia a lakou i manao ai, no ka hooluolu ana mai iaia nei, nolaila ua hoomanawanui wale iho la no oia i kela mau hana o ke au pouli. j » l r a ike n6 o Jene. aohe waiwai oka hana a kela pf>e Paele, aole ia o ka mea e loaa ai ka palekana i ka bebc ma 1. heaha nae ka mea hiki iaia ke hna ku. oii ua hemahema oia ma na ano apau. a me ia ike 110, aole he loli ae o ka bebe i ka maikai, ke hoomanawanui la no oia, e noho maloko o kela haJe, a e hoolohe aku hoi i na hana a na wahine. e uwe a e walaau mai ana imua ona. Aole o Jene ike aku i na mea e hanaia ana mawaho o kela hale, ua uhi mai la ka poeleele i kela wa, a e aneane aku ana paha i ka hora umi-kumamalua o ka po. ua hoopuiwaia mai leona noonoo, i ka lohe ana aku i na kanaka e uwa ana. ,flohe nae he maopopo iaia nei o ke kumu o ko lakou hauoli, a pihoihoi paha. Oiai no nae e nanea ana i ka noho, aia no ka bebe ihina o kona lima kahi i paa ai, lohe ana 110 keia i ke pahupahu mai o kekahi mau kapuai wawae mawaho mai o ka hale, nana iho la ma na maka o ka bebe, aohe wahi mea a onioni ae o na lihilihimaka. He mea oiaio, aolt keia o kana bebe ponoi, aole he koko a he i'o ona iloko o .keia bebe. eia nae, o kela mau la lehu- • lehu ana i pili aku ai me ka bebe, ua lilo ia mau la. i mau : la no ka hookokoke loa ana mai i keia bobe i kona puuwai. |me he mea la, ua like 110 me kana bebc ponoi, mailoko aku ona. j. (Aole i pau.)