Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 3, 17 January 1919 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
E WEHE ANA KA BANA I KONA KEENA HOU.
Ma ka hapalua o ka hora ekahi o ka waina la o ka la apopo, ka Poaono, Ianuari 18, 1919, e wehe ae ana ka Bana Hawaii i kona home hou, mauka ae nei o Kalihi, mahope aku o ka paumawai o Kalihi, he hana hoi i konoia ai ka lehulehu e hoea ae malaila ma ia manawa.
No ka hoau ana i kela home hou o ka hana, e malamaia ana he hana huki have, pela me ke kanu ana i na kumulaau huaai, e na keiki o ka hana, he haiolelo me na himeni.
E hoea ae ana na haumana o na aupuni ma kela la, no ka ike ana i na mea apau. e lawelaweia ana, pela hoi me na ahahui o na Hawaii; a oiai o keia ka makamua loa o ka lawelawe ana aku o keia hana, ua manaoia e lilo ana ia i mea ano uui iloko o ka noonoo o ka lehulehu.
E hoea ae ana ka bana o Sana Lui malaila, a nana e wehe ana i na hana o ka la, me ka ukaliia aku me na huapule mai ka Rev. Akaiko Akana aku.
O ka hana mua loa, o ia no ka haawia ana aku o kekahi hae, no kela home hou o ka bana e Mrs. Alice Komokilaikawai Maefarlane, ma ka inoa o ka lahua Hawaii; alaila i ka Loio Amerika Huker ka haiolelo e pili ana i ka hae.
Mahope iho o ka pau ana o kana haiolelo, na Miss Elizabeth kahalewehi Baker, a moopuna hoi a Kiaaiua Hoapili Baker, e huki i ka hae iluna o ka pahuhae, me ka ukaliia aku o kela hana e kekahi himeni mai na lala aku o ka bana.
No na mea e pili ana i ke kanu ana i na laau, o ka Rev. Akaiko Akana ka mea iaia ka haiolelo, alaila hoomaka aka ke kanu ana o na keiki o ka bana i ua kumulaau.
Ua nui ua mea i kamailioia iloko o keia mau la, no ka hoi o na kanaka Hawaii e mahi i ka lepo o ka aina, a o keia hana kanu laau, ma ka aoao o na lala o ka bana Hawaii, he hooniahu'i ana aku ia, no ka hooko ana i kela manao me ka iini e lilo ia i ke kumu alakai, no na Hawaii e ae e hoohalike ai ma ka hoi i'a ana e mahi i ka aina.
E hoea ae anan ka Meia Fern ma kela la. a iaia ka haiolelo hope, me ke meleia ana o Hawaii Ponoi ame ke mele @ahui o Amerika.
He nui a lehulehu wale na kumulaau i haawi makana ia mai i ua keiki o ka @ana puhiohe no ke kanu ana aku ma kela la.
Mai ia Mr. G. P. Wilder mai he elima mau kumu manako o na ano like ole, he ho'okahi kumulaau piku, hookahi kumulaau jack fruit, elua mau kumulaau Queensland nut, hookahi great fruit, hookahi custard ame hookahi apala.
Mai ke keena hoao mai hoi o ka U. @. A. maauei nei, he hookahi kumulaau @mona, hookahi kumulaau carissa, elua @ekoma.
Mai ka ahahui mai ka Hale o na 'Lii, he hookahi kumu kukui; mai ia Kauka Wong Leong mai hoi, he hookahi kumulaau lau-kau, he laau Pake keia.
Mai ka bana kaholika mai, he hookani kumu alani Pake; mai ia Chow Me Fat inai, he hookahi kumulaau Pake.
Mai ke kalana mai hoi o Honolulu nei, he mau kumuniu, ua kanuia no nae keia e na paahao. Mai ka Ahahui Holy Name mai o ke Kakolika, he elua mau kumulaau pea.
Mai ia Mrs. Lemon mai, he elua mau kumu niu Polapola; mai na hoa ae no hoi o ka bana na kumu kukui ohi'a kuahiwi, pea ame kekahi mau laau e ae.
Mai ia Mr. Wm. Avlett mai he kumulaau piku, a oia ponoi no ka mea uana e kanu ana i kana kumulaau.
POWAIA HE KEPANI KIAKAA OTOMOBILE.
(Mai ka aoao Ekahi mai).
Oiai aia kela manawa o ka po i ke aumoe, he kakaikahi na koe hele o na alanui, nolaila i ka manawa i ike aku ai na makaikiu i ka hele o kela mau koa elua, ua paa laua i ka hopuia ma ke ano hoohuoi, ua huli pu aku no hoi kela mau makaikiu ahiki i ka loaa ana o ke Kepani i powaia. a he hookahi ko lakou hoihoi like ia ana mai no ke taona nei.
Ua nokeia kela mau haole koa elua i ka niele e ka Makaikiu McDuffle, ma hoole loa laua, no ka laua pili i ka hewa, i kinohi, aka nae, mahope mai, mamuli o ka loaa ana o kekahi mau ikeo maopopo loa, ua hiki hou ole ia laua ke huna aku i ka mea oiaio. a hoike mai la o laua i'o no na koa na laua kela hana powa; na kekahi i kau aku i ka pu panapana, a na kekahi no hoi i huli aku i na pakeke o ke kiakaa no na dala.
Ua hoopaa ia kela mau haole koa maloko o na keena o na lawehala, a waiho loa ia aku malalo o ka malu o ka oihana koa no ka hookolokolo ana mai ia laua a no ke kau ana mai i ka hoopa'i.
E HOIKE ME KA POLOLEI.
Aohe waiwai o ko makou "hoolalau wale ana no." He oi aku ka pono o ko makou hoike maoli ana aku i ka mea pololei. Makamake makou e hoao oe i ka Laau Kunu a Chamberlaiu, i kou wa e loaa hou ai i ke anu. Aole makou i ike i kekahi kumu nou e hoohana ole ai ia mea. Ua loaa i keia laau ma o kona hoola kamahao ke kaulana apuni ke ao nei, a ua kamailio mai na mea apau ma na wahi like ole me ka mahalo nona. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii.--Hoolaha.
KAUOHAIA E HULI I KA OIAIO
Ma ka auwina la o ka Poakahi aku la i hala i haawi ae ai ka Lunakanawai Ashford i kana mau a'o ana i na kiure kiekie o keia makahiki 1919; e kauoha ana ia lakou e hooko aku i ko lakou mana ma ka huli ame ka noii pono ana aku i ka hana piliwaiwai ame ka hana suaipa e pahola nei iloko o ka aina.
No na mea e pili ana i na hana piliwaiwai me hana suaipa, ua a'o aku ka Lunakanawai Ashfod i na kiure, aole lakou i koiia e lilo i mau kiu, nia ka hele ana e huli maoli i ka oiaio, aka, ua hiki loa ia lakou ke kauoha aku a ke ninaninau aku paha i ka oiaio o ka lakou komite, no ka huli pono ana aku i na mea oiaio.
Na Hana a na Kiure
I ka wehe ana o ka lunakanawai Ashford i kana mau olelo hoakaka imua o ke kiure kiekie o ke Teritore o ka 1919, ua kuekaa mai oia i ka moolelo na hana a na kiure kiekie, ma ke ano, o kekahi hapa no ia o na hana a ka oi hana hookolokolo no na makahiki he iwakalua ae nei i hala ma Hawaii nei, me ka hoakaka pu ana mai i ka waiwai maoli o na hana a na kiure kiekie o na wa ae nei i hala.
Ua hoakaka mai oia i na hana a kela kiure ma ke ano, aole wale no ia i pili aku i na hana i waihoia aku ai i pili aku i na hana i waihoia aku ai iloko o ko lakou mau lima, aka, ua loaa aku ka mana piha ia lakou e huli ai a e noii pono ai ma na ano apau no ka hooko pono ia o ke kanawai.
Ka Piliwaiwai
No na mea e pili ana i na hana piliwaiwai akea ma Honolulu nei, i kulike ai me na mea i hoikeia ae ma ke akea, he manaoio kona ke lawelaweia nei kela hana me ka maopopo no i ka oihana makai. A wahi hou ana, ma kela hoike no ka piliwaiwa, o na alakai ma keia hana, ke lawelawe nei lakou maloko o na hale piliwaiwai, mamuli o ka ike ano, aole he mau hoopilikia wale ana aku a na makahiki.
Oiai nae, ua hoakaka ae oia no ke kumu o ka hana piliwaiwai, no na makahiki lehulehu ae nei i hala, ua kuhikuhi mai oia no ka pii mahuahua ana mai o keia hana, iloko o na pule kakaikahi aku nei i hala ahiki i ka oili okoa ana ae nei o kekahi mau manao ku-e iwaho o ke akea.
No keia hana piliwaiwai e pahola nui nei ua kuhikuhi mai oia i kekahi hoike i hoolohaia ae i ke akea e hoakaka ana i ka la, ka oleloike ame na wahi e lawelaweia ana ka piliwaiwai. Ua kuhikuhi pu mai oia i ka lawe ana ae o kekahi ahahui makaaina i ka ninau piliwaiwai, a huli pono aku i na mea oiaio ma kela hana; aole nae oia i hoike okoa ae i ka inoa o ka ahahui, ua hiki nae ke kohoia aku, o ke Kalapu Makaainana Hawaii no ia, ke kalapu nana i koho na piliwaiwai a hana suaipa, a i waiho mai hoi i kana hoike, no ke kulana oiaio maoli o kela hana iloko o keia manawa.
He mana ko kela kiure kiekie e huli aku ai i ka oiaio o na hoike a lakou i lohe ai, a e ninau aku i na hoike, elike me ia a lakou i manao ai he pono, a in a ua pololei elike me na mea i hoikeia ae i ke akea a i manaoia hoi e loaa he ahewaia, alaila e lawe mai i ka lakou hoike no ka loaa ana he palapala hoopii hoahewa, e ku-e ana i ka poe piliwaiwai.
Ka Waiona
No na mea e pili ana i ka waiona ua lawe aku ke kanawai hookapu waiona a Sheppard i hooholoia ma ka la 23 o Mei, 1918, i ka maua mailoko aku o na aha hookolokolo o ke Teritore, e hiki ole ai i na luna oihana kuloko ke hooko i ke kanawai; aka nae, ma kona manaoio, he hana kupono loa na kela kiure, ka noii ame ka huli pono ana aku i ke ku-e ia o ke kanawai.
Oiai nae, wahi hou a ka Lunakanawai Ashford, ua kaa aku ka hooko ana i ke kanawai waiona federala malalo o na luna oihana federala maanei nei, aia no ke ku mau nei ke kanawai Teritora me ka mana no ka hiki ke hopuia ka poe apau e loaa aku ana e hana a e kuai ana i ka waiona.
I ka hoopau ana, ua hoakaka pu aku oia, aole wale no o kana mau mea e waiho aku ana imua o kela kiure, a o ka ka loio aupuni paha, ka lakou e lawe mai ai a noonoo, aka, o na mea e ae no kekahi a lakou i ike ai he pono e huli pono ia aku.
O KA MU'O O KE KUMUNUI KE HANAIA NEI I WAIONA.
Nui no ka ikaika huli a ka poe makemake nui i ka waiona e loaa ka waiona, o ke suaipa hoi ka mea i maa mau ka hana ia, ke loheloheia aku nei nae hoi i nei mau la o na mu'o nui ia e hanaia mai nei i waiona a he like no ka ka on a me ko na waiona ikaika e ae.
Ua lehulehu na kumu niu ikeia ua pau na mu'o i ke okiia e lilo ai ia hana i mea hoonele mai i ka loaa ana o ka hua maluna o ia mau kumu niu ma nei hope aku.
Ma ka oleloia ua lehulehu wale ka poe he mau kumu niu ka lakou i ike ai i ka luluu i na hua i na makahiki mamua aku nei. O William Henry o Kaneohe, ka Makai Kiekie mua o ke Teritore, kekahi i ike i ka pau o na mu'o o kana mau kumu niu i ke okiia ma ka po a o ia mau mu'o niu i okiia ai ua hoohanaia i waiona, a ma ka oleloia he like no ka ka "on a" me ko na waiona e ae.
HE O LA MAU KE KULANA OHOHIA.
(Mai ka aoao Ekahi mai).
Ua hoeueu mai ke komite e hoikeia ae keia mea maloko o na nupepa Hawaii, no ka hoonaauao ana aku i na kanaka, eia lakou ke alakoia nei iloko o ka poino, e ka poe na lakou i kukulu i na banako ki-paa, maloko nei o keia kulanakauhale.
Na John Wise, ke komite no na hale hoolimalima loloa i waiho mai i kana hoike, aole i noho malie ke komite, aka ke hana mau nei ia a e hoea mai ana no i ka manawa e holopono ai na mea apau i manaoia.
Na ke komite himeni, Charles E. King, i hoonanea ae i kela paina awakea a ke Kalapu Makaainana Hawaii, me na himeni maikai, e ma ka paina o keia awakea, o Mr.Ernest Kaai ka mea nana e hoonanea mai ana i na hoa o ke kalapu.
Na Mr. J. H. Hakuole, ka lunahoomalu o ke komite pa'i i kana hoike no ka holopono o na hana a kela komite ma ka hoolaha mau ia ana o na hana a ke kalapu ,a i hoike no ka oiaio o kana hoike, ua kuhikuhi ae oia i ka nui ame ka makolukolu maoli o ka poe i hoea ae ma ia awakea.
Ma ka paina o keia awakea o Kauka Cawles ka mea i konoia e haawi mai i kekahi haiolelo, a in a aole e loaa ana ua kuia, e hoea pu ae ana o Mrs. Alice K. Maefarlane malaila, no ka hoakaka pu ana mai i kekahi mau manao maluna o na ninau i pili i na Hawaii.
KE KUMU LOAA OLE O KA WAI I KO WAIANAE POE HOOKU ONOONO.
I ke Komite Home Hookuonoono, a me na Lala o na Home Hookuonoono o Waianae; Aloha oukou:--He mau pule i hala ae nei, ua hiki mai kokahi komite o na home hookuonoono o Waianae imua o ko'u alo no ke noi ana ma! e hooikeika au loaa ia lakou ka wai, oiai he kumuhana keia i hooikaikaia e lakou no na makahiki loihi i hala aku, aole nae i loaa iki ahiki i keia la. Ua nui no hoi na senatoa ame na lunamakaainana i puka i na kau'i hala aku i hooikaika e loaa ka wai, aole no nae i loaa.
Mamuli o ke koi a keia komite, ua hele au e hui me ke komikina aina, a ua koi aku iaia e hele e huli, in a paha no ke aupuni na kumuwai, heaha la na lilo no na paipu, ehia la poe hookuonoono e noho nei malaila a e noho aku ana, ke pau na apana i ka laweia ame kekahi mau mea e ae ana e manao ai he mau mea ia e hoomaikeike mai ana i na mea e loaa ai ka pono i na kanaka o ia wahi.
He elua pule mahope mai ua kauoha ia mai au e hele aku e hui me ke komikina aina, a ua hoike mai i ka haina no ka'u mau ninau, a o ia iho keia malalo nei:
Ekahi--Aole no ke aupuni ka wai, aka uo Likana.
He oiaio no aia ke kumuwai maluna o ka aina aupuni, aka, mamuli o ka lilo ana ia L. L. McCandless o ka aina i kanu kalo ia e na kanaka o ke au kahiko, ua lilo pu na pono wai me ka aina ia Likana. Aole wale no hookahi kumuwai, aka, o na kumuwai no apau i pili mai me keia mau aina hookuonoono.
Elua--He $28,000,000 ka nui o na dala i manaoia e lawa ai na paipu in a no ke aupuni ka wai.
Ekolu__Ua manaoia ke pau na apana aina i ka laweia e loaa ana he 80 kanaka o ia mau aina e lawe i ka wai.
O keia ae la na mea ano nui e pili ana i keia ninau wai no ka poe hookuonoono ma Waianae, i waihoia mai ia'u onoono ma Waianae, i waihoia mai ia'u e imu e ke komite.
Ke ike mai la oukou e na makaainana o Waianae i na kuia e loaa ole nei ka wai ia oukou, ahiki i keia la. Ka mua, no Likana na kumuwai. Hookahi wale no alahele kupono maluna o ia ninau. o ia no ka hoopii ana lawe mai ia mau wai malalo o na kanawai. O ka pilikia nae, aole e pau na hana hoopii no 10 a oi aku no paha na makahiki, a in a no e ko ana mahope o ia manawa, e ike pu mai no kakou i ka nui hewahewa o na hoolilo no ka paipu. O kekahi alahele hou, o ia no ke noi ana aku ia Likana ina paha e ae mai ana oia e haawi mai i ka wai e kahe wale ana malalo mai o kana paipu. Ke ae oia, o ka ninau hou, he wai mau anei ia e hiki ai ke hilinaiia a e hoolilo ai keia mau dala no na paipu.
Aole nae i pau ka oni ana a keia kauwa a oukou i hilinai mai ai, a ua ninau hou aku au i ke komikina aina no ka wai hookioia la e ka hui mahiko, in a paha no ke aupuni ia wai, a i ole no ka hoohanaia ana e ka hui @nahiko, ua lilo anei ia lakou ia wai. Ua ninau pu aku au in a paha e loaa ka waieli, o ia hoi wai aniani ma kahi kokoke i keia aina, a ua ninau pu aku au in a paha ke aupuni Amerika e hoomoe paipuwai ana mai Leilehua aku no ke kahua o na koa Amerika o manaoia nei ma Waianae? Mamuli o ke noi ana mai o ke komikana i manawa hou, pela i loaa ole aku ai ka pane ma keia mau ninau hope.
E hoomanao mai nae oukou e ka poe hookuonoono o Waianae, aole i pau ka imi ana a ko oukou hoa kanaka i ko oukou pono, a e lohe hou aku ana no oukou i na mea e loaa ana ia'u.
Me ka mahalo.
Ka oukou kauwa haahaa,
JOHN H. WISE
KE LILO NUI NEI NA HAWAII MA KE KI-PA.
Eia na hana ki-pa maloko nei o keia kulaanakauhale, ke ku nei me ka lilo i mea hoowalewale i ka noonoo o kekahi heluna nui o na kanaka Hawaii, me ka loaa ole o ka pomaikai ia lakou, koe wale no, ka noho mau iloko o ka nele ame ka ilihune, a o ka poe na lakou kela mau banako, o lakou ke pokeokeo, me ke kani o ka aka.
Ua lilo ka laha nui o keia hana iloko o keia manawa i mea hookahaha mai i ka manao o kekahi poe, no ke kumu o ka lanakila o ke ki-pa. Ma ka hele ana ana a kekahi meakakau o ka nupepa Advertiser, e hoomakakiu iloko aku nei o na la i hala, ua loa aku ka poe kikohua ame ka poe lawehua ma kekahi mau wahi akea, e ikeia aku ai e ka lehulehu, a e hiki loa ai no i na makaikiu ke hopu aku me ka maalahi, in a aia ka makaala ma ko lakou aoao no ke kinai ana i keia hana hakihaki kanawai.
Iwaena o na Pake, na Kepani ame na kanaka Hawaii, na maopopo wale no na inoa o na banako ki-pa ia lakou, o ia na banako a Alina Amano, Ho Let ame Mah Let.
Ma na mea i kamaaina i ka hana ki-pa i ka wa e puuluulu nui ai na kanaka ma kekahi wahi, aia no ka banako ma kahi kokoke ia lakou, a i ka wa hoi e ikeia ai na kane, na wahine ma na alanui, aole a lakou hana e ae ma ia wahi no ke kakali ana no ia o ka oili mai o na luna lawehua, a ma keia ano kamaaina, he hana maalahi loa na na makaikiu ke hopuhopu ana i ka poe kikohua, a lawehua pahe, ke manao lakou e hooko i ke anawai.
Eia na Hawaii ke holomoku nei iloko o keia hana he ki-pa mamuli o ka manaoio ana, he mea ia e nui mai ai na pomaikai, oiai he nunui maoli no na dala e ukuia mai ana, ke pololei ke koho ana i ka hua puka o ka banako, o ka mea nae i ike mau ia, he kakaikahi loa ka manawa e loaa nui mai ai o ke dala, o ka hapanui o ka manawa, aia ma ka aoao o ka banako ka pomaikai, a in a no paha e puka ana kekahi mea ma kahi o ka hookahi dala, ana i kiko aku ai i kekahi hua, e hoi hou aku ana no kela mau dala i ka banako, mamuli o ka hoomau no i ke kiko ana, ahiki i ka puehu ana, a kikoo no i na dala i loaa mua maloko o kona pakeke.
Ma na wahi like ole o keia kulanakauhale, e ikeia ana na kane, na wahine i ka maaloalo mau ma na alanui, i kekahi manawa e kakali ana i ka oili mai o na Pake lawehua; ua lilo iho la ke ki-pa i hana nui a hoohemahema maoli ia na hana o na home, a i ole hele maoli no hoi i na hana e loaa ai ka noho oluolu ana.
O ka pilikia nui nae i ikeia ma keia hana i ka manawa e mane'o ai ka lima o kekahi mea i ke ki-pa, he hana paakiki loa ka haalele ana aku, me ka nana ole ae i ka nui o kona poho, e ake aku ana oia e hoi mai kekahi mau dala, o ka mea apiki nae, e hoomahuahuaia aku ana kana mau dala e lilo, a e ku a hemahema maoli ana kona noho home ana, me ka uku ole ia o kona mau aie.
O ka poe na lakou e hoohana nei i na banako ki-pa, ua ike lakou i na meahuna i pili i kela hana, e kaa mu ai no ka pomaikai ma ko lakou aoao, o ia hoi ka mana ana a na hua uuku loa o ke dala i kikoia, malaila iho la e hoopukaia mai ai, a o na hua nunui o ke dala, e paaia aku ana ia, aku nae o na dala i komo aku iloko o ka banako, e ukuia mai ana kekahi o ia mau dala , a o ke koena nui aku, he puka ia no ka banako, e ohi mau ai i ke kakahiaka ame ke ahiahi, a i kekahi manawa hoi, in a ua ike ka banako, ua hapa mai na pomaikai e loaa ana, alaila e hoike ae ana na lawehua, ua loaa pono ka banako, a e uku hapa ia ana ka poe apau i puka, o ka mea oiaio nae, mamuli mai kela o ka hapa mai o ka loaa ma ka aoao o ka banako.
O ke kinai ana i keia ino, e laha nei kekahi o na hana a ke Kalapu Makaainana Hawaii, e hoao nei, e a'o i na Hawaii, e hoopau kela ano hana, a in a no ke komo pu mai o ka oihana makai, a kokua i ke kanawai, me ke kanalua ole ke olelo ai, e hoea i'o mai ana no i ka wa e pau ai kela hana, a e hoopakeleia ae ai hoi na Hawaii, i hele a lilo maoli i mau pio na ka hana ki-pa.
KIPA MAI KA MOKUAHI YUKON IANEI NO KA NANAHU.
Me 7207 tona ukana o ka hapanui he mau kaahi a he mau pu raifela no ka hooleleia ana aku i Vladivostok, Siberia, i kipa mai ai ka mokuahi hou a ka papa o na moku Yukon i keia awa no poino i ka ino ame ka hoopiha ana i ka lanahu, ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei.
Iaia ma khi he 1100 mile ma ka akau aku nei o Oahu nei e holo ana no Vladivostok mai ka hikina ae a no ka ike ana o kona kapena i ka @u ame ka emi loa mai o ka lanahu, ua hooholo iho la ke Kapena A. W. Nygran e holo mai no Honolulu nei no ka hoopau ana ae i ka pilikia ka moku a ka ino o ka ulupa ana a poino. Aneane e pau ka lanahu a ua ikeia no hoi ka liu o ka moku mamuli o ka hakaka ana me ka ino maluna o ka moana.
O keia Kapena Nygran i Honolulu nei oia mamua, he elua ana makahiki ka noho ana ianei, oia ke kapena o ke kao eli awa South Bay mamua, a na ia kao i eli i ka nuku o ke awa o Puuloa. Ma ia la no i nanaia ai na wahi poino o ia moku a hoomaka kokeia ka hana ana no ka hoopau ana ae i kona pilikia.
NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI I IANUARI 11, 1919.
Apela, Mrs S K Kmakai, Kila
Aiwahi, J K Kamau, Oliver K
Aikua, H-K (2)
Nu, Mas. William Kamai, Libby
K Kane, Mr
Aiwohi, Pulani Ka-ne, Mrs E
Aea, Miss Margu- Kana, Joseph
reta Kawaihai, John K
Alapai, Mrs Sam Kauanui, W K
Alae, Mrs Annie Kenete, Mrs Mary
Rose Keawe, Wm H
Ikalia, Robert Kekauwoha, G (4)
Iaea, David Keahi, Charles
Ikaika, Sam Kekauoha Geo K K
Opu, Solomon Keleliwa, Mrs Lily
Opunui, Mrs E B Keaokele, Ferdi-
Halemauna, Jno.. nand
Hali, Mrs Rachel Keamo, David
Hiwa, George Keamo, David
Hiwa, Jack Kunukau, Miss
Honolii, Charles Rosie
Haaheo, Mrs Becky Kuaana, Mrs Mary
Hoolikelike J
Holokahiki, Chas K Kulaia, Mrs Lilia
Kaai, James Kuhaupio, Mrs H K
Kaai, Daniel Kuwala, Mrs Annie
Kaai, Daniel Inea Kuahane, N H
Kaikuaana, L Poai Loika, Mrs Keawe
Kaimi, William K Lahui, James
Kailianu, Lono Loa, Mr & Mrs Wm
Kaopulauoho, Geo Leleo, Mrs Alice P
K Maikai, Mrs Koloa
Kahala, Rigenor Malimali, Henry
Kahele, W Nahinu, Mrs Kahi-
Kahelemanu, Mrs hio
Kalananui, Mrs Naauao, Mrs Man
Elizabeth jam
Kahaulio, Willie Naauau, Asia
Kahoohiwahiwa, Nahola, Gregory
Hale M Kukahi, Paalani
Manoa, Mrs Emma Pauahi, Earnest
Ahia Puaoi, William
Kaeikini, David Pomaikai, Miss Ke-
Kaloio, Joseph aloha
Kalani, Benjamin Paakaua, Mrs Jos-
Karratti, Mrs Alice eph
Kalaaunui, J K Paimoku, Miss
Kaluki, E D Mary
Kamaka, Daniel Poai, Mrs James
Kamakani, Alexan- Pawa, Joe
der Waialama, J M
NA MAKE
Frank A. Osberg ia Esther Makekau, Jan. 6.
Solomon Campbell ia Eileen Aiona, Jan. 8.
Charles M. Kekoa ia Martha K. Perkins, Jan. 8.
NA HANAU.
Na George Ho ame Annie Kaihe, he kaikamahine, Dec. 19.
Na J. Paele ame Mary Ah See, he kaikamahine, Dec. 22.
Na D. K. Kinney ame Mewlang K. Kintaro, he keikikane, Dec. 28.
Na Nathaniel Kawai âme Elsie Smith, he kaikamahine, Dec 31.
Na Henry E. Abbey ame Margaret Kawelo, he keikikane, Jan. 3.
Na Harry Rees âme Emma Noa, he keikikane, Jan. 7
Na Herbert Lee Kinslea ame Matilda K. Lemon, he kaikamahine, Jan. 8.
Na Chas. A. Stanton ame Mary Peter, he keikikane, Jan. 8.
Na K. Kapiioho âme Kapili Iii, he keikikane, Jan. 10.
Na D. . Kaluhioklani âme Ioepe Lawelawe, he keikikane, Jan. 10.
Na Wm. Hawkins âme Margaret Kaiana, he keikikane, Jan. 11.
Na H. Akina âme Lucy Keaunui, he keikikane, Jan. 11.
Na Dan Pokipala âme Minnie Kerr, he kaikamahine, Jan. 13.
Na Wm. Kalalau âme Esther, he kaikamahine, Jan. 14.
Na Charles Kauha âme Virginia P. Ikeole, he keikikane, Jan.15
NA MAKE
Geo. Kalope Macomber, ma ke alanui Lunalilo, Jan. 7.
M. K. Mitchell, ma ke alanui Kulika, Jan. 7
Win. Kauanoano, ma ke alanui Dayton, Jan. 8.
Kalani D. K. Kaluhiokalani, ma ke alanui Fernandez, Jan. 10.
Mrs. M. Waialee, ma ke alanui Emma ame Luso, Jan. 11.
Geo. Kaleikini, ma ka Home Leahi, Jan. 11.
Kimo, ma ka Halema'i Moiwahine, Jan. 11.
KE KUMULAAU KARISIMAKA MA KA EKALESIA O PAIA, MAUI.
Solomon Hanohano, aloha nui kaua :-- E oluolu oe e hookomo iho i na meahou o ia keia: Ma ka Poalua, la 24 o Dekemaba, 1918, i malamaia ai he kumulaau Karisimaka ma keia ahiahi, he nui na makana i haawiia i na keiki ame na makua ma kelo po.
Na Rev. Moses M. Kahiapo i alakai na hana o kela po me ka piha i na manao, hauoli a hooni a ka uhane, i na mea apau. O keia kekahi anaina nui piba pono i kela po:
Hoomakaia na hana i ka hora 7:30 p.m. a pau i ka hora 9:30 p. m. Ia Mrs. L. Machado ke alakai o na haawina pili i na keiki ame na lahui e, oia ka Pilipino. Maikai na himeni, a pela pu na haawina no ka la hanau o ka Haku.
Ma ka hora 10 o kela po i malamaia na hana haipule o Rev. Moses M. Kahiapo, Rev. D. K. Kaaiakamanu, D .K. Kaaeamoku, Ambrose Kaaua, I. D. Kealoha ame Albert M. Kepoo. Ua wehewehe na mea apau maluna o na kumuhana like ole i kela po, no na mea e pili ana i ka la hanau o ka Haku, mai ka buke mai o ke Kauoha Kahike a Kauoha Hou.
Ua hoomau ia ka paa ana o ke anaina ahiki wale no i ka manawa e kokoke aku ana i ka 5 minuke koe hora 12 o kela po, alaila kukuli ae la na mea apau iloko o kela mau minuke pokole, me na leo pule e hoomaikai ana i ka Haku no ka loaa ana o keia Karisimaka hou. I ka pau ana, alaila hhookaniia ae la ka b@le o ka luakini i kela po.
I ka pau ana o ke anaina i kela po, ua hoomakaukauia he puaa nui momona me na meaai like ole, ua ai na mea apau, piho pono i ka lokomaikai o na mea i hoomakaukauia e na komike.
Ma ka hapalua hora 1:20 a. m. o kela po i malamaai ke Kula Baibala ame ke kula paio. Ke kumuhana no ke kula Baibala o ia no ka ipukukui ame ka pua. No ke kula paio, o ia no ka la ame ka makani.
Ue wehewehe na mea apau ma keia mau kumuhana me ka hauoli maoli o na mea apau ;ua ikeia ka mea ike ole i ke kamailio, a wehe i na mea i pili maluna o ke kumuhana. O na lunakanawai ka mea na laua e malama o ia no o Moses M. Kahiapo ame Peter Machonie.
Ma ka hora 5 o ke kakahiaka i hoopauia ai keia hana, alaila komo mai la ke komite hoolauna a hoolaulea, o ia o Joseph A. Kaholokula, e paipai ana a e himeni ana na mea apau. Ua himeni na mea apau me ka hauoli me na pila hookani.
Ma ka hora 6 o ke kakahiaka i malamaia ai ke Sun Rise meeting. He mau leo pule no ka hoonee ana i ke auuni o Kristo no ma. I ka pau ana o keia halawai, alaila naue ae la na mea apau iloko o ka haleaina no ka paina kakahiaka, hora 7:30 p. m., ma keia papaaina hookuu loa ia ai na hana apau, alaila hoi ae la na mea apau no ko lakou mau home pakahi. Me ka haahaa,
DAISY KALAAUPUA,
Kakauolelo Ekalasia o Paia, Maui
WASHINGTON, Jan. 14. -- He 17 mau wahine hoohaunaele i hopuia i keia la mahope o ko lakou puhi ana i na kope o ka haiolelo a ka Peresidena Wilson iloko o ke ahi i hoopuupuuia maluna o ke alanui.
BELGRADE, Jan. 14.--Ua kauohaia mai e ka ahaolelo lahui Montenegro ka hookaawale kokeia ana mau o na pualikoa Italia mai Montenegro mai, he mau kaukani lehulehu o lakou aia i Montenegro.
AEIA NA KOA KEPANI PAKE LILO I MA MAKAAINANA
O na koa Pake a mau koa K@@@@ makemake ana e lilo i ma@@@@@@@ Amerika aohe a lakou lawe ana @ waiho aku imua o ka aha hookoloko@@ derala i ka lakou mau palapala @@@@@@@@ ka hoolilo ia ana i makaainana ma @@@@
põe la na lakou e ninaninau mai. @@ na palapala noi o ia ano ua hiki @@@ @ waihoia ae imua o ke kakauolelo o @@ aha apana Amerika, elike me ka @@ Lunakanawai Hora@e Vaughan o @@ hoolaha ana ae ma ka manawa ana @ ka haawi ana @ ka haawi ana mai i ka pono o ka @@@ ana i makaainana Amerika ia Lo@@@@@ Tehara, he koa Hine@u.
Wahi a ka lunakanawai he mea o@@ @ ma o ka poe la na lakou e ninaninau ke kupono e loaa mai ai na palapa@@ noi i ka poe noi e lilo i mau makaainana na Amerika, aka nae, aohe ia i na n@@@ @ ua pili i na noi apau a i na mea apau.
Ma ka la i nehinei he kanalima mau koa o ka Papu Kamehameha i hook@p@ o ka aha federala, ma ka pap@ lakou ninaninau ia ai elike me ia i @@@@@@@ ia ai o kekahi poe kow ma L@@@@ ma ka Poaono aku nei.