Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 3, 17 January 1919 — Page 7

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO WALOHIA

No ka Imi Ana i ka Moku

"Ka Manaolana Poho"

Ka Huli Ana a ka

MAKAIKIU KA-TA

 

            "Mawaho ae o keia ke manao nei au ina eia ma ka kaua aoao ka haawina laki ame ke kokua a na lani, e hiki mai ana he manawa e loaa aku ai lakou ia kaua a iloko hoi o ka manawa kupono e hoopakeleia ae ai o ko Hale ola."

            Ma keia manawa he hapaha hora koe a kani ae ka hora ekahi. Ia manawa kauoha mai la o Ka-Ta is Kita e hele i ka halewai a e noi aku i ka oihana makai e haawi mai i elua mau maikai, a ia Katat hoi e hele ana e huli i waapa mahu, a he hana nui no hoi ia ana o ka huli ana me ka loaa ole.

            Mamua o kona hele ana ua hui mua aku la oia me ke kupakako o ka hokele a noi aku la iaia e hoike mai iaia i na inoa o kekahi mau ona waapa mahu no ka hoolimalima ana ana i ike ai

            "Ke manao nei au aole e loaa ana kekahi o lakou ia oe i keia manawa, no ka mea, ua auumoe loa," wahi a ke kupakako o ka pane ana mai.

            "Heaha la hoi auanei, he hele aku no hoi paha ko‘u e hoao a ina no hoi e halawai mai ana me ka nele, o ka hoi mai no hoi ka laau lapaau," i pane aku ai o o Ka-ta.

            Ua ikeia ka pololei loa o nei mau olelo a ke kupakakomahope iho o ko ua o Ka-ta hele ana e huli ma na wahi apau i kuhikuhiia mai ai iaia malaila e loaa ai na waapa mahu a nele ka loaa. he hora okoa a oi i hala i ua o Katama ia hele ana e huli, a ma na hale waapa mahu a pau i loaa aku ai iaia aole hookahi kanaka e noho mai ana malaila.

            Iloko o ia manawa like ua loaa mai la ka Kita mau ma kai o ka hele ana e noi, he elua mau makai i aeia mai e ke kapena makai e hele pu mai me ia, no laua na inoa o Anaru ame Fita. a e kakali ana lakou ma ka hokele ma ko Ka-ta manawa i hoi aku ai.

            "No ka nele ana mai nei o ka‘u huaka‘i aohe loaa o ka waapa mahu ina nei manawa o ka po, i loaa iho la iaʻu ka manao e pono kakou e hoolimalima i kekahi moku," wahi a Ka-ta o ka i ana ae i kona kokua,"o ka‘u i manao iho la in a e hiki ana e loaa ia kakou i moku lawai‘a.

            "E Anaru he kamaaina hoi oe no keia wahi a ua maopoo ia oe ka poe mea waapa mahu o nei. Owai ke kanaka au e noonoo la e hiki ana e ae mai e hoolimalima i kona moku ia kakou ma keia wahi?"

            Mamua o ko ka Makai Anaru pane ana mai, mioi mua mai la o Kita i ka i ana mai:

            "Ma ko‘u noonoo ana iho la me he mea la o ke alahele maikai loa a kakou e hana ai o ka hele maoli aku no a noi aku i ka elemakule. Enoka Toda, e haawi mai i ka moku ana ia kakou a manao no au aole no oia e hoole mai ana ke noiia aku. no ka mea. he hana pili keia no ka pono o kana keiki, ae hauoli loa ana oia ina e hoikeia aku ana keia mea iaia."

            "Eia paha auanei ka pilikia he ma‘i rumatika ko Enoka Toda e hiki ole ai iaia ke holo pu me kakou. Eia kekahi he moku nui loa kela i oi aku ka nui mamua o ka kakou mea i makemake ai."wahi a Ka-ta.

            "Pela no, eia nae, o kela ka mokupe‘a lawai‘ā holo loa maloko o keia awakumoku," i pane mai ai o Anaru, a no ia olelo ana ae la a Anaru i komo mai ai o Fita e kokua i ka i ana mai :

            "Oia ka moku kupono loa no ka hana a kakou e makemake nei. mamuli o kona holo e loaa koke aku ana kela moku ia kakou iloko o ka manawa pokole. Ma ko‘u manao ina no ka lohe aku o ka elemakule Toda i keia. aole e nele ana kona ae mai. me kona makemake pu e holo pu me kakou. me kona nana ole i kela ma‘i on a. e poina ana oia ia ma‘i a e hahai pu‘ana oia ia kakou.

            "Ina no kona hoole mai. heaha hoi auanei ka hewa. no ka mea. ua ike no i nele ka ike o keia mau hoaloha o kaua maanei i ka holomoku. aole oia wale, aka, ua kamaaina pu laua i keia mau kai No ia kumu la ea. ke manao nei au ua hiki loa ia kakou ke lawe i ka moku iwaho i ka moana me ka pilikia ole"

            "Mamuli o keia hoakaka a ka makaikiu Kita. nolaila ua hooholo iho la lakou pela. a hooholo pu iho la no hoi o Ka-ta ke hele i ka hale o Toda. a noi aku i ka moku e haawiia mai ia lakou, a o Kita ame na makai elua o lakou ke hele i ka halekuai meaai e kuai ai i mau meaai na lakou e lawa ai no kekahi mau la lehuulehu. a pela hoi i ka halekuai bipi no ke kuai ana i mau i‘o bipi hou‘loa na lakou.

            Aole i lilo ka Ka-ta misiona o ka hele ana e hooko i hana maalahi : iaia i hoea aku ai i ka hale o ka elemakule Toda. me ka hana nui oia i noi aku ai e aeia mai oia e komo aku iloko o ka hale. o ke kumu wale no i ae mai ai o Mr. Toda iaia e komo aku mamuli no ia o kona hoakaka ana aku i kii aku oia e noi no ka moku Swift, me ia moku e hiki ai ia lakou ke holo aku e huli ia Hale. a ia lohe ana aku on a. ua lilo kela ma‘i rumatika on a i mea poina loa nana ia manawa, elike me ka Kita i olelo mua ae ai i kona mau hoa ma ka manawa a lakou e kuka no ke kii aku e noi i ka elemakule Toda i ke Swift.

            "Mamuli o ko‘u lohe pono ana aku la i kou manao e lilo ana keia ma‘i rumatika i mea nana e kaohi ia‘u. e Mr. Ka-ta." wahi ana. "No keia ma‘i rumatika no hoi ka mea nana au i hoopauaka a lilo ana ka hale i wahi kiai mau ia e a‘u. a hui pu iho hoi me kela nalowale honua ana o kuu keiki aiwa loa hoi ke kaumaha.

            "Aka, i keia manawa e haalele ana au i keia hale a e hahai aku ana au mahope o oukou. Ina aia oe ma ke alahele pololei e loaa aku ai o kuu keiki. a ua ikemaka aku oe iaia e ola mai ana. e haha‘i aku ana au mahope on a ahiki i ka palena o keia ao."

            Aole i hoakaka aku o Ka-ta i ka elemakule i kekahi mea e piliana no kona hopohopo no Hale. aoho no hoi i kamailio aku i kekahi mea e pili ana i kona pepehiia ana e na kanaka powa moloko o ka hale kahiko ame kona hoopaaia ana me ke kaula no kekahi mau hora. a e ole o Kita hemo ai oia. no kona maka‘u o lilo paha auanei ia mau mea ana e kamailio aku ai i mea hoopioloke aku i ka noonoo o ka elemakule.

            "He mau kanaka hou aku anei kekahi au i makemake ai no ka moku?" wahi ana o ka ninau ana aku ia Mr. Toda. iaia i iho mai ai ilalo ma ke alanuipii me ka o-i ana. a he mau aahu pumehana kupono no hoi kona e komo ana ia manawa.

            "Aole. aohe a kakou kali ana no ka loaa mai o kekahi kanaka hou in a e hiki ana ia oe ame Kita. ke kokua mai. ua lawa iho la no ia kakou. oiai he mau makai hoi kekahi a olua i kii aku nei. He mau kanaka kupono kela a olua i kii aku la. no ka mea. ua maa laua i ka holomoku. a me ka laua mau kokua e hiki loa ana ia kakou ke hookele aku i ke Swift me ka holopono loa. he moku mama loa ia o ka lawelawe ana e nui ole ai ka hana."

            I ka holopono ana o keia o ko laua iho aku la no ia no kahi o ka uwapo kokoke aku i kahi o ka moku i hekauia ai, elike me ka mama e hiki ana i ko laua mau wawae ke halihali aku ia lana, he kookoo ko ka elemakule Toda e hele ana ia manawa. a e kauo hele ana no hoi i ka wawae eha ona  me ka namunamu ole.

            la laua i hoea aku ai i ka uwapo e kakali mai ana o Kita ma ia laua. me ka makaukau me na meaai na lakou o kela ame keia ano e lawa ai lakou no kekahi mau la lehulehu. Kuhikuhi ku la o Mr. Toda i kona waapa. a he manawa ole kau aku la lakou iluna ona a hoe aku la no kahi o ka moku Swift i ku ai. oiai ia e lola mai ana ma kekahi wahi mamao iloko o ka uwapo aku.

            E pa ana ka makani me ke aheahe maikai ia manawa no kekahi mokupe‘a elike me ia e puhiia aku ai nowaho o ka moana iloko o ka manawa pokole. Ia lakou i kau aku ai a makaukau no hoi na mea apau o ka lakou hana mua loa oia no ka holo ana aku maloko iho o ke awa e nana in a aia no maloko o ke awa Ka Manaolana Poho ame ka ole. ua hala ia lakou kekahi manawa o ka holo ana ma o a maanei o ke awa e nana. a i ko lakou ike ana aohe ka moku a lakou e makemake ana ae uhai maloko o ke awa. a oiai aohe hookahi mea o lakou i maopopo ia manawa i kahi o ka moku i holo aku ai. he koho wale no. ua holo paha no ke awakumoku Pekonika. ua hoopau wale lakou i ka huli ana maloko iho o ke awa.

            No ka hora a oi ko lakou huli ana i Ka Manaolana Poho maloko iho o ke awa no ko lakou makemake e maopopo ka haalele iho o ia moku i ke awa ame ka ole. malia ua pee ae ia ma kekahi wahi kuono pouliuli oloko o ke awa. eia nae. aohe ikeia aku o ia moku ma kekahi wahi maloko o ke awa a ma na wahi no hoi a pau e pili mai ana i ke awakumoku Sega. Ua nui ka manawa i pau wale ma keia huli ana. a ua nui no hoi na wahi i holo ia ma kela a ma keia wahi.

            E hoomaka ae ana ka malamalama ma ka hikina he hoailona no ka wehe mai o ke alaula o ke kakahiaka. ma ka manawa a ke Swift i hoopuka aku ai mailoko aku o ke awa nowaho o ka moana akea. a hoohuli ae la ma ke alahele e hoea aku ai no ka Lae Mahomaka.

            Ma keia manawa he elua mau alahele kupono mamua o lakou e hahai aku ai. o ke alahele hea nae la ka lakou e hoohuli ae ai i ke Swift: o kekahi alahele oia ka holo ana aku i ka moana akea a huli aku ma kela a ma keia wahi a lakou i manao ai aia malaila i holo aku ai ka moku o na kanaka powa. a o kekahi alahele ma ka aoao hikina e komo aku a i ke kowa o ka mokupuni Seleta.

            Mahope o ko lakou hailona ana no kekahi manawa hooholo iho la  lakou e holo i ka hikina. ma ke alahele e hoea aku ai i ke kowa o ka Mokupuni Seleta, mamuli o ko lakou maa mamua aku o ko Woka Betimana wahi mau ia e hekau ai i Ka Manaolana Poho.

MOKUNA XXVI.

He Wahi Mehameha Kanaka Ole.

            Ma ka manawa e aneane loa ana e oili mai ka malama lama o ka la ua pio mai la ke oaheeahe ikaika ana a ke kehau o ke kakahiaka. a no kekahi manawa ua loaa ia lakou na manao hopohopo .e loaa ana ko lakou moku i ka pohu, eia nae. me kahi aheahe makani liiliiloa e pa mai ana mai kaaina mai. ua panee malie aku la no ke Swift imua ma na kapuai i kela ame keia manawa, he panee malie nana i hoolana loa mai i ko lakou manao hauoli ma kela ame keia manawa.

            Aneane e kani ka hora umi o ke kakahiaka ua aneane e kalae loa ae ka ohu e halii paa ana mamua iho. ua mahiaiki ae la e hiki ai ia lakou ke ike aku i kekahi mea kino ma kahi mamao. no ka mea mamua aku me he mea la e holo ana lakou me he poe makapo la, me ka hiki oke ia lakou ke hooiaio i ke alahele pololei a lakou e holo aku ai.

            Ma keia manawa ua halawai mai la me lakou kekahi mo kukuna o ke Awakumoku Sega, o ka Mole Malona ka inoa o kona kapena he hoaloha pilipaa kahiko loa no ka elemakule Toda.

            I ke kokoke ana mai o ia moku kuhea aku la o Mr. Toda i ke kapena, me ka ninau pu ana aku ina paha ua halawa mai oia me kekahi moku ma kona alahele e hoi mai ana a ina he moku owai ka inoa.

            "Ae." wahi a ke kapena o ka pane ana mai; "ua halawai mai nei makou me kahi mokukuna a Woka Betimana ma keia kakahiaka he hora ae nei paha la a oi i hala. e holo ae ana ia wahi moku, a e hoi mai ana no hoi makou. Oka Manaolana Poho anei kau moku e manao la?"

            "Ae, oia : mahea oukou i ike mai nei iaia?" i ninau hou aku ai ka elemakule Toda me ke pihoihoi.

            "Mawaho mai o ka nuku o ke awa a e holo pololei ana no ke awa o Noeaka. pela ko‘u koho aku. He lehulehu loa lakou a‘u o ka ike ana aku nei. o ka hoaloha no hoi kekahi o ua o Betimana oia o Kaila Esekina. o Asa ame Kalauka kekahi a‘u i ike pu aku ai, kela mau kanaka ino au e hoomanao la. he mau kanaka i pakele mau ko laua mau kaniai ke kipuka a ke kanaka likanaka.

            "Ma ko‘u nana ana aku nei ia lakou me he mea la he manao pihoihoi ko lakou a pau, mamuli o ko lakou holoke me ka alawa mai mai o na maka ihope nei me he mea la e ha haiia aku ana lakou e kekahi poe: ua maopopo ia oe ko lakou wahi i holo mai ai. pela ko‘u manao, a pela me ka lakou wahi e pae aku ai.'

            Mamua o ka hiki ana ia Mr.Toda ke kamailio hou aku mawaho ae o kona haawi ana aku i ka mahalo. ua mamao loa na moku ia manawa e hiki ole ai i kekahi ke lohe mai i na olelo a kekahi.

            "O, he nu hou maikai maoli kela," i hooho ae ai ka Makai kiu Kata. "Akahi iho la no a maopopo ia kakou ka kakou me? e hana aku ai i nei manawa. e paa aku ana kela poe ia ka kou me ka maopopo loa. Ua loolohi maoli lakou o ka hole ana mai nei, a me he mea la he mau hora ko lakou ku ana ma kekahi wahi, no ka mea. in a aole pela. aole kakou e lihiauna aku ana ia lakou."

            "Oia ka mea maopopo i ka nana aku. aka, aole ia he hoai lona e loaa koke aku ana lakou iia kakou," i pane mai ai o Toda. "He mokukuna holo Ka Manaolana Poho i ka ma kani aheahe e hiki ole ai ke Swift ke uhai aku iaia. no ka mea. he moku kela i kapiliia i moku heihei.

            "Aole ia o ka pilikia wale. ei aku kekahi pilikia o kakou pela ka‘u e ike e aku nei, e paa ana kakou i ka noe aole e hala ana kekahi manawa loihi ma nei hope iho. a mamuli o ia noe e hiki ole ai ia kakou ke ike aku iaia, a o ko i ala nalowale aku no ia mai ka kakou ike aku."

            "Alaila. heaha aku ka kakou e hana ai." i ninau aku ai o Kita. "E laiku anei kakou no kekahi manawa?"

            "Aole," i pane mai ai ke kanaka lawai‘a elemakule. "Aole hoomau aku no kakou i ka holo ana. me ka nana ole i ka noe a noe ole paha, elike me ka loihi o ka pa ana mai a ka makani i na pe‘a o ko kakou moku. He hana ulolohi ana ia o ka loaa koke aku o kela moku ia kakou. a malia o lilo ka paa i ka noe i mea no kakou e ike ole ia aku ai. eia ka auanei ua kokoke loa aku kakou. a mamuli o ka pouli omua i ka noe hala loa ka kakou holo ana imua a haule kela mahope."

            He ano mahia wale no hoi ka lewa i ka nana aku a na makaikui ia wa. aohe wahi hiohiona a laua e ike aku ana no ka nee paapu mai o ka noe. eia nae. o Mr. Toda ka i kuluma i ke ano o ke ea: aole i liuliu loa ma ia hoppe iho ua hoomaka mai la ka nee ana a ka noe. a ma ka hora umikumamakahi ponoi ua pouli ae la ka lewa. ma kahi kokoke wale mai no i ka moku ka ikeia aku o kekai. a ma na wahi a pau he pouli wale no. elike ka pouli ia lakou e nana aku ana ia manawa me ka pouli a kekahi mea i paa na maka i ka uhiia me ka hainaka a apana lole e ae paha.

            Ma kela hora ua kaalo ae la mahope o lakou ka Lae Puaa i oleloia a e aneane aku ana lakou e komo i ke kaikuono o ka Mokupuni Seleta e hoea aku ai no ke awakumoku Noeaka. Ma ia manawa ke hoomaopopo la ka elemakule Toda aole i mamao loa ka Manaolana Poho mai ia lakou aku ia maanwa.

            Ua ikeia ka oiaio o keia manao o ka elemakule Toda mahope iho; ma kela manawa aia ka Manaolana Poho ma kahi o eha a elima wale no mile ka mamao mai a lakou aku. i loaa ia lakou ia ike mamuli o na manu e lele mai ana o kokoke loa i ko lakou moku, a ke hoopilipili aina loa aku la ke Swift no ke awakumoku Noeaka. ma ka aoao hikina o ka Lae Puaa.

            Ma keia wahi he nui ka poino i loaa i kekahi mau moku mamua aku, a ua hoopahuaia ka ike holomoku o kekahi poe mamuli o ka ikaika loa o ke au : he nani ka nanaina o ka aina ke nana aku maluna o ka moku. a ma kekahi mau wahi no hoi he awaawaa a he oneanea. a no kekahi mau mile lehulehu aohe kanaka nohoma ia mau wahi. no ke ano waoakua maoli e hiki ole ai ke hoouluia kekahi mau mea e pono ai ke ola ana.

            Ua kamaaiana o Kaila Esekina i keia mau kapakai. a no na kumu a Kaila esekina i ike maopopo ai nona iho. pela ka moku Ka Manaolana Poho i hoohele malie ai i kana holo ana me ka hookokoke mau aku i ka aina.

            Ma keia manawa a ka Manaolana Poho e holo ana me ka maile loa ua kaa malalo o ko Asa ame ka Kalauka mana ka hookeele ana i ka moku a ia Kaila Esekina hoi ame Woka Betimana e ku ana i ka moku a ia Kaila Esekina hoi ame Woka Betimama e ku ana ma ka aoao o ka moku a e nana mau aku ana ia uka o ka aina no ka hoailona. no kahi hoi a laua i makemake ai malaila ka lakou pio e hoopaaia ai.

            Oiai o Asa âme Kalauka e ku ana mahope o ka moku no kekahi manawa, e leha mau iho ana ko laua mau maka ilalo ma kahi a ka lakou pio e moe mai ana, me he mea la ua piha laua i ke aloha i ke kanaka opio, ke pio hoi a Kaila Esekina e manao ana, e hookau aku i ka make maluna on a, i kaawale ke alahele nona, i ole ai e lilo o llale i mea keakea aku iaia no ka waiwai. a i ole hoi e lilo o Hale Toda i hoapaio nona no ke kaikamahine ui a ke Konela Wekatoda. no ka me. e ola ana no o Hale ia manawa.

            Mai mua ole ko Hale ola ina i hooko o Kaila Esekina i kona manao e hookau koke aku i ka make maluna o Hale i mea e nalowale koke aku ai kona enemi mai keia ao aku.

            Aia malalo o ka rumi kapena me ka paa hoi o kona waha i ka hoopihaia me ka hainaka. he pio hoi na na kanaka manaoino. a e laweia aku ana no kona wahi e pepehiia ai, o Hale kahi i moe ai.

            Mai kona manawa i paa ai i ka hopuia a pepehiia ai maluna o ke alanui Gadina i na po elua mamua aku, a kauoia ai iloko o ka hale kahiko noho ole ia e kanaka. a paaia oia malaila ma ke ano he paahao ahiki i kona hookaawaleia ana malaila mai. aneane e piha na hora he 48.

            Mai kela manawa mai on a i hopuia ai ahiki i keia manawa. hookahi wale no manawa i haawiia aku ai ka ai iaia. nolaila ua lilo ka pololi ame ka makewai i mau pilikia e ae. ma ke kino a ma ka noonoo.

            Aole i hoike iki ia aku iaia ke ano o kona make e hookauia aku ai. aka nae, ua lohe mahu‘i mai oia i kekahi poe o na kanaka manaoino i ka olelo ana ae. oiai oia maloko o ia hale a make i ka pololi, a pela oia i manao iho ai oia hopena hookahi ana paha ke kauia mai ana maluna ona, oia hoi, aole lakou e pepehi ana iaia. aka e hoopaa ana lakou iaia ma kekahi wahi a make oia i ka pololi. a ke ike iho la oia ia manawa ua kokoke loa mai kona hopena.

            Oiai oia e moa ana me ka ehaeha maloko o ka rumi kapena malalo, lohe ae la oia i ke kamailio o kekahi o na kanaka maluna o ka oneki i ka i ana ae:

            "Ua ku a uluhua maoli iho la au no ke kali loihi loa!" o Betimana ka mea i kamailio ae pela. "Pehea ana ka loihi o ka manawa au e Mr. Kaila e kali hou aku ai me he kanaka hupo la. me ka malama ana i kela kanaka maluna nei o keia moku?"

            "Aohe i maopopo ia'u aia paha hoi i ka ikeia aku o kela wahi a‘u i makemake ai malaila oia e hoopaaia ai," i pane aku ai o Kaila Esekina.

            "Alaila aole ka paha oe i maopopo i ko kakou wahi e holo nei i nei manawa."

            ‘Aohe i maopopo ia‘u i hoike aku no au ia oe. He hana maalahiloa ka ike ana aku ina aole keia noe e halii paa nei aka. ua maopopo no ia oe a pela pu no hoi ia‘u ia wahi, nolaila e kali oe me ke hoomanawanui. heaha ka waiwai o ka hoouluhua ana iho i kou noonoo e lilo ai paha i kumu ma‘i nou. e Betimana."

             "A. he manaoio no kekahi ou la e loaa aku ana no kela wahi a kakou e nana aku nei?"

            "Pela ka paa o kuu manao." i pane aku ai o Mr. Kaila. iaia i hele aku ai ma kahi o ke panana o ka moku a nana iho la. "He manawa pokole wale no koe a hoea aku kakou ilaila." wahi hou a Kaila Esekina o ka pane ana aku.

            "Pela paha kou manao, no‘u iho la ea ke manao nei au he pomaikai ka loaa aku o kela wahi. o ka paa mai auanei keia i ka noe la i kana mai." i pane mai ai o Betimana me ka hoopohala.

            Ua loheia mai la keia mau olelo a pau a keia mau kanaka e na kela elua e ku mai ana ma kekahi wahi mamao @ki aku mai a laua aku. a ia laua i lohe aku ai nana ae la kekahi i kekahi me na manao kahaha.

            "O ka oleloa‘o hookahi aole ia he mea e hoopoino ai i kekahi. e na kamailio ana mai. "No‘u iho. e noi aku ana nae au ia olua e huikala mua mai ia‘u, aole keia o ka manawa kupono e hoopilipili loa aku ai i ka moku i kapakai. e nana ae no hoi olua i ka noe la. ua hele a halii papa. Aole hiki i kekahi o olua ke ike i ko kakou hopena ina no ka holo aku a kokoke loa iuka ma keia mau kapakai.

            " Ua maopopo ia olua ke ano o keia wahi he mau lae pohaku. a ua lehulehu no hoi na moku i pau i ka nahaha maa nei mamua aku nei. nolaila ea. e akahele mai olua ia kakou o pau nei moku i ka nahaha. a malia o pau pu aku me kakou i ka make."

            "He manao pololei loa kena ou, e Kalauka." wahi a Asa o ke kokua ana mai. "Eia ko‘u manao, e pono kakou e hekau maanei ahiki i ka ma o iki ana ae o ka noe, i hiki e ike pono ia aku ouka o ka aina."

            "E malama olua i na mau oleloa‘o a olua ahiki i ka loaa ana o kela wahi. o olua a elua." wahi  Kaila i pane aku ai me ke okalakala. "Aohe pilikia iki e loaa ana ahiki i ka loao ana aku o kela wahi ia kakou. Nou hoi e Betimana. aole anei au ua hele oe a kaumaha maoli. aole anei pela ka mea oiaio?"

            "Eia ka‘u i noonoo iho la. ke aeia mai nae ia manao e oe. ko makou boki: e kakali ko kakou hoopilikia e ana i ke ola o ka paahao a kakou a hala kekahi mau la elua." wahi a Betimana o ka pane ana aku.

            "No ke aha iho la ke kumu o kou manao ana pela? Alaila he kanaka kupono ole maoli ka oe no kekahi hana o keia ano. no ka mea. he hohewale. he kanaka waiwai ole no kekahi hana ano nui."

            "Aia paha ia i kau kapa ana mai e like me kou makemake. Ua maa ko‘u mau pepeiao i ka lohe i na olelo hoino o kena ano. aka i ha‘i aku au ia oe. mai kela manawa mai a kakou i haalele aku ai ia Ka-ta me ke ola ahiki i keia manawa mai ia manawa mai ka ulu mau o ko‘u maka‘u nona me ke kaawale ole aku o  ia noonoo mai a‘u aku.

            "Ina e lilo ana ko‘u manao maka‘u i mea oiaio, e hiki mai ana ka la e pau loa ai kakou i ka paa a e make aku ana no ko kakou  powa a lawe ana mai ia Hale ma ke ano aihue me ka manao e pepehi iaia a make."

            "O, he noonoo hupo kena ou, e Betimana! Aole anei e hiki ana ia oe ke hoopoina i kena manao? Aole loa he manawa iki nona e loaa ai a e hoopakeleia aku ai oia mai kela hale aku ahiki i kona make ana. mahope o ka hala ana o kekahi mau pule lehulehu.

            "Aohe wahi kumu iki a kakou e maka‘u iho ai no kona palekana mai a paa mai kakou i ka hopuia. Aole loa kakou e loaa mai ana ahiki i ko kakou hoonalo ana aku ia Hale ma kahi a kakou e haalele aku ai iaia. e like me kakakou e makemake ai. Hakalia wale no ko kakou hoonalo aku iaia i ka loaa ole aku o kona wahi e hoopaaia aku ai. kahi a‘u e nana mau aku nei no ko kakou hoea koke aka ilaila."

            "Oia ano hana au e Mr. Kaila he kamalii. no ke aha ka pepehi koke ole iho iaia maanei a kiola aku i kona kino make iloko o ke kai a o la pau ana ae la no ia o ka kakou hana. eia ka he kali aku la ahiki i kela wahi au e makemake la malaila e hoopaa aku ai i ko enemi.

            "Ina e hoohakalia mau ana oe i ka pepehi ana iaia aole loa e loaa iki ana ia‘u kekahi minuke maha me ka noonoo maikai ahiki i kona nalo ana aku. oia kona kaawale ana mai ko kakou mau lima aku."

            "E Betimana ua ha‘i mua aku hoi au ia oe o ka‘u hana ike keia. a o ko‘u manao i lohe mai oe e paani ana au ahiki i ka hookoia ana elike me ko‘u makemake. aole i ko oukou.

            "E hoomanao oe ikeia. ame oe kou manao maka‘a wale elike me ke ano o kamalii. Ua lilo ka oukou mau olelo hoomaka‘uka‘u mai ia‘u i mea hoanoe i ko‘u noonoo. no ka mea, ua paa kuu manao e hooko aku i ka make maluna o kuu enemi elike me ke ano a‘u i makemake ai.

            "Aole o‘u makemake e make koke oia. aka. makemake au e nui kona hoehaehaia mamua o kona make ana. Lohe oe? Makemake au e ike iho oia i kona make ana ma nainiha, a me ke ano hoi e hiki ole ai e loaa iaia ka ikaikae hoopakele ae ai iaia iho."

            "O. he kanaka punikokomaoli ka oe! Ke ike aku la au ikou manoa me ka hoohewahewa ole ua nui maoli kou hoino me ka hoowahawahe ia Hale Toda. a no ka waiwai wale mai no ame ka lima o ke kaikamahine a ke Konela Wekafoda!"

            "Pololei ia olelo au. oia maoli ka mea oiaio. Owai ke kanaka me ke koko uliuli iloko o kona mau aakoko e nele ana ka illi ame ka hoowahawaha iaia? Ina oia e ola ana e hiki ana iaia me ka hoopaapaa ole ke hooiaio mai i @ana mau koi a pau i ka waiwai o kuu anakala. me ia nui no o ko‘u hooikaika ma ko‘u aoao e hoonele aku iaia ia mau pono.

            "Ina no ke ko o kana mau koi e lilo ana iaia ka hapani o na miliona dala a ke Kiaaina Esekina. a mawahoae oia e lilo pu aku ana ka lima o ke kaikamahine a ke Konela Wekafoda. "Nolaila. e ike mai oe, he hana naaupo loa na‘u ke ku wale ana aku no a nana me he hupo la i kana hana mai. Ke manao nei au ke hookokoke loa aku nei kakou i kela wahi i keia manawa. ina e holo lilii iki hou aku ana kakou e loaa aku ana no kela wahi. pela kuu manao."

            Alaila. huli like aku la lakou e nana ia uka o ka aina. he ano mahia iki ae ka noe ia manawa. o Kalauka ka mea mua o ka hooho ana ae:

            "Heaha kela mea e ku mai la mauka? Aole anei kela kau mea e Kaila e makemake nei e ike aku?"

MOKUNA XXVII.

Ko Hale Hoopa‘i i Manaoia Ai e Make.

            Huli ino ae la o Kaila a nana aku la ma kahi a Kalauka @kuhikuhi aku ai.

            "Aia mahea?" wahi ana o ka ninau ana aku me na maka hoihoi. "Ae. aia i‘o la. Oia kela! Pela iho nei no ko‘u manao ua kokoke loa kakou i kela wahi."

            Aole i manao loa mamua aku o lakou ua hiki loa ke ikeia aku kahi a Kaila i manao ai malaila kona enemi e halawai ai me kona make, ua mahia loa ae la ka halii paa loa ana a ka noe. a ke ike aku la lakou ia uka o ke kapakai a e like me ka nee mau ana aku o ka moku imua. pela no ka maopopo loa o ka ikeia aku o kahaone.

            Aia ma kapakai e ku mai ana he pou laau nui. ua nalowale kekahi hapa iloko o kw kai a o kekahi hapa e kuoeoe mai ana maluna ae o ka ilikai ma kahi o elima a eono paha kapuai ke kickie maluna ae o ka ilikai.

            O ke kai ma keia wahi o kela kaikuono he papa‘u a ho lepo pohopoho a iloko o ka lepo kekahi hapa o ka pou. O keia pou lakou e nana aku ana no kekahi manawa loihi ke ku ana malaila. elike me ka loihi e hiki ana ia Kaila ame Kalauka ke hoomanao ae. a he wahi no hoi keia i lehulehu wale na manawa a Kaila ame Betimana o ka ike ana. no ka mea e hookokoke mau mai ana ko laua moku ma ia wahi i na manawa apau a laua e hele ai i ka holomoku.

            "E hookuu koke iho i ka pe‘a ihu. e wiki!" wahi a ka Betimana kauoha.

            Ua hooko kokeia kana kauoha me ka eleu loa e na keia elua. no ka mea. ua maopopo ia laua mamuli o ka ikeia ana aku o kela pou he hoailona ia aia mamua aka o lakou ke ahua lepo a ka wai o ka lawe ana mai a hoopae malaila. a ina aole e hookuu kokeia ana ka pe‘a e ili aku ana ka n@@ku iluna o ke ahua lepo. Ua hookuu kokeia iho la na pe‘a o ka niniau koke ae la no hoi ia o ka Manaolana Poho a hoku iho la. Ma ka manawa a laua i hookuu iho ai i ka heleuma ku iho la laua e kali no ka loaa hou mai o ke kauoha.

            "E iho olua ilalo a lawe mai i ka paahao a kakou i@@na nei," o Hale keia i kauohaia aku la i na kela e lawe mai iluna o ka oneki ma ke kauoho a Ilaila Esekina.

            I ka loaa ana aku la o ke kauoha aohe houlolohi hou ana iho a Asa ame Kalauka. o ko laua iho aku la no ia noalo o ka rumi kapena. a kauo mai la ia llale noluna o ka oneki.

            Oiai o Hale e laweia mai ana ma ke ano kaihuluhulu. ike iho la oia ua kokoke loa mai kona hopena ma keia ao, alaila. hu ae la kona aloha no kona mau makua. a no kana ipo hoi e aneane aku ana e hookoia ko laua mau manao no ko laua hoohuiia ae a lilo i hookahi.

            Ua hooiaio ia mai ia manao on a mamuli o kona lohe ana aku i na olelo a Kalauka i ka i ana iho:

            "Eia kou wahi e kapu ola ia ai la. e ka opio! Aohe au i maopopo i ke ano o ka make e kauia mai ana maluna ou i nei manawa. aka ma ka‘u mea nae e hoomaopopo nei ea. he make lapuwale loa ana kou. Nolaila ea. ano ka manawa kupono nou e pule ai."

            Ua hapaiia ae la o Hale Toda me he mea la he eke uala. a kiolaia aku la iluna o ka oneki. me ka nana ole ua @@ aku paha kona poo i ke kua a aole paha.

            Ma ka mea oiaio no elua a ekolu manawa ka hooku‘i ana o kona poo i ke alapii i kona manawa e hapaiia ana mai ka rumi kapena mai noluna o ka oneki: ua nui kona huhu inaloko. aka. he huhu hiki ole ke hana ae i kahi mea. no ka a ea. ua paa kona mau lala i ka hauhoaia. a ua piha no hoi kona waha i ka hainaka e hiki ole ai ke walaau ae.

            Ua hoao no oia e uwa ae, eia nae o kahi leo hiki wa‘e n@ ke puka ae a ke loheia mai he halulu wale no e mumu @@.

            I kona ike ana ua kau oia lluna o ka oneki nana alaila oia ma o a maanei. me na hiohiona o ka weliweli ma kona mau maka. Aohe nana mea e ike aku ana malaila ia @@@@ wa e hoike mai ai no ke ano o kona make e hookauia mai ana.

E ku ana o Kaila Esekina ia manawa ma ka aoao i ka hoaloha on a. me he mea la aia iloko oka ka makemake nei e hooko kokeia ka hoopa‘i maluna on a. kona enemi.

(Aole i pau)