Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 3, 17 January 1919 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

l~a h.xniai ua o Jene Kelekona, mai ke aloha mai oj kana bebe. aka he mea hoomama mai nae i kona.mau ma-: nao kaumaha ai>au, kona haawi ana aku i kona aloha ih>| keia hehe. la maopopo loa iaia, ua kukoke mai ka hopena maluna <» ka hehe. he hopena nae ana i haawi ae ai i kana j niau hoomaikai ana, he oi aku ia o ka pono, e hoopauia ae; na auwe ana, i na* inea o keia ao. <J na kapuai wawae ana o ka lohe ana aku i ka nakeke| mai mawahu «.» ka hale, ua hele mai la ia a ku mamua o ka J ]juka. a !<>he aku la keia i na leo hawanawana, alaila komoi ana 110 o .\ligawa, ka moi o kela laluii Paele, kela īnoi I h«M«kahi no nana i kumakaia ia Tazana. a kaua i ike ae nei. ma na helu i hala. | Ao'e i ike mua o Jene Kelekona i keia moi, oiai aole i I loihi kona manawa i noho ai iwaho o ke kahua akea, e hiki ai iaia ke hoomaopopo i ka poe i akoakoa aku imua ona. ua lawe e ia aku oia noloko o ka hale, a o keia no'ka manawa mua loa, o kona mau maka, i kau mai ai maluna' o ka moi o kela poe P'aele. Iloko o ka noonoo o Jene, iaia i ike mai ai i kela kanaka. .'i'.le oia i hoohewahewa. 110 ka piha o keia moi, me na hana ino ame na hana hoomainoino, e hoike okoa aku ana konn helehelena ia mau ano. llele aku la ua moi nei $ kokoke iinua o lene. hoao aku la e kamailio, aohe he maopooo mai ia Jene o kana mau olelo, ia wa i kahea mai ai oia i kekahi mea mawaho o ka hale e komo aku iloko, a no ka hooko ana aku ia kauoha, komo ana 110 he Paele kino loihi, i kaoki»a ae kona mai keia lahui kanaka mai. Ma ka lene hoomaopopo aku, he kanaka keia i kaheia mai ma ke ano i māheleolelo, ua ike oia i ka oiaio o kanr mea i koh<» ai. mahope mai. i ka wa i ninau aku ai o Migawa iaia. a na kela Paele. i kamailio mai ma ka olelo Beri lania. * Ua hookahaha loa ia aku ko Jene manao no ka niele loa aku keia moi, ma na mea e pili ana i kana huakai, oka <»i loa aku, ma na mea i pili loa i kana wahi i manao ai e hele, a hoea aku ai no kela kauhale. N'" ka'hoike aku o kela moi i kona ano oluolu, me he mea la. aia iloko ona. na manaio ihakee e hana jnai no ko jene p »no. ua kamailio aku la ka wahine opio i na me? «»iaio wale no, aka i ka manawa nae i ninau niai āi iaia nei. ina naha ua manao ua o Jene e halawai pu me kana kane. ma kela huakai, lulilui ae la ke poo o\|ene, me ka maopopo ole iaia <• kana mea e pane aku ai. Xo kela noho kukule loa o Jene Kelekona, hooholo iho la ua moi nei. e hoike mai i ka manao nni. o kona hele an? mai e ike iaia. ma ke kamailio ana mai, ma o ka mahele»»lelo la: "l"a hoikeia mai ka lohe ia'u, e kekahi poe kanaka e noho kokoke ana ma na kapakai, ua hookolo mai kau kane nīahope o kou meheu, maluna o kekahi waa, aka nae, u? loaa oia i na Paele. a ua neoehiia e lakou a make. 1 ko'r lohe ana i keia mea. hooholo iho la au i'kuu manao, hf mea makehewa wale no kou hoomau ana aku i ka hele ana iniua. aka n-aanei no. huli hoi hou aku ihope no na kai o ka aina, he hana hooluhi" wale no ka hele ana aku iioko oka loa ame na popilikia he nui waiho mai la mamua o kou alahele." l'a manaoio maoli o Jene i kela mau hoakaka a keia mo : o na Paele, eia nae ua hookau. hou ia aku he haav»ina ehj\eha maluna ona, no ka make ana o kana kane. Ua nu' na haawina o ka ehaeha ana i auanio ai no kekahi manawa hiki ole iaia ke hoomanawanui. Ke kulou malie la kona poo ilalo, e nana ana hoi malu na o ka helehelena o ka !>ebe poino, he hookahi no hana e ka hookahe i na waimaka: no kela ano' o lene, haalele mg : Ia o Mig"awa iaia, a noho iho la no hoi o Jene, me na wah| ne e ae. i hoonohoia mai i mau hoa noho nona. Ua hala paha he hanaha hora mahope mai o kela'manaw r a lohe hou aku la oia i ka nakeke mai o kekahi mea mawahe o ka hale. a oiai ua ano pouliuli oloko o ka hale i kela ma nawa, kiola aku la kekahi o na wahine i ka wahie ilunr o kapuahi. okawa ia i laoalapa ae ai ka ula oke ahi, % a ir alawa ana iho a Jene, eia ka ua make ka me he me? la. he mau hora okoa ia ana e paa nei i ka bebe, me kr maopoj)ō ole. ua haale'le iho ke ola i ke kino, i kau a mep 0 ka poeleele. Xo kela mao!)opo loa ana,.ua make ka bebe. hoomaka ar ia o Jene e uwe. a hina iho la hoi kona poo, maluna ( ka bel>e ana e hii ana, a no kekahi manawa, ua nohoali' iho la maluhia ma kela h^ale: aka nae inahope mai, ,u? olowalu ae la na wahine Paele ma ka uwe ana. no ko l.a kou 'komo pu ana aku me ka wahine opio, ma ke kanikai* ana 110 kana bebe. lloko o keia manawa a na wahine e noke nei i ka uwe na hoohikile'eia aku ko Jene manao, i ka lohe ana mai i k( kunu o kekahi mea, me ka hoOpuka ōkoa ana aku hoi. i ko, na inoa, i nana n-'ai t)aha ka hana, ma kahi o ka leo i oilr ak*tl ai. eia ka o Nikola Rokofa, e haka pono aku ana kan«. nana ana maluna ona. XIII. Pakele Mai ka Mana Aku o Nileola. Xo kekahi mau sekona kela nana pono ana mai'a Ni.kōla maluna o Jene. me ka ike ana mai hoi. e hii aku ana o Jene 1 ka hehe ma kona alo, aohe nae'ona ike mai i ka helehele na o ka bebe, no ka mea ua uhi ae o Jene i kekahi kihi e Ve kihei huluhulu a paa. me he mea la. e hiamoe malie ana no ka bebe aole i make, a ia wa i poha aku ai ka lee o ua kanaka nei i ka i ana 'akii: "Ua hooluhi wale no oe ia oe e Jetie. ma ka lawe an? mai i-ke keiki no keia wahi. Tna i nana wa'e no oe i kov r»ono iho. ina owau ponoi ka mea nana.e lawe mai iaia r hoea ianei, me ka maalahi loa. "1 kou 4awc ana ae nae i ke ko'iko'i o kefa hana. u.' hookomo aku no oe ia oe iho iloko o na nopilikia he nui aka nae ke mahalo aku nei au no kou lokomaikai. ma kr hoonaama ana ae i ka'u hana. e malama aku ai i k:eua keiki a kaa aku la hoi maluna ou, ka malama ana iaia. **0 keia ro kahi a'u i* koho ai, maanei e waiho ai i ka behe. O Mi ,r awa ka mea- nana e-malama iaia ahiki i kr nui ana. me ka hoolilo ana iaia i. mea aikanaka, a ina no koii hnli hoi hou aku i ke ao e lilo ana i mau mea nae e noonoo nui ai. ma ka hookuku nna ae. i ke anr 0 ka mea e noho ana ma keia wahi pouliuli, me ke ano o ka noho .ana iloko o ka lako ame ka hanohano. * "Pehea la kou noonoo, ko ka makuahine, ia oe e noho aku ai ma na w*ahi e hoopuniia ana e namea nani he nui, ke hookukuia ae me ke ano o kau keiki, iaia e noho ana ma< keia wahi, malalo o ka malu o 'Migawa, a e a'o ia hoi ma nn hana apau a na kanaka Paele, a e ai hoi i na meaai apau 1 kamaaina i keia lahui kanaka?

"Xo ka elua o ua manawa, ke haawi aku nei au i ko'u; hoomaikai nui, no kou la'we pololei ana mai iaia no keia j wahi, a oiai hoi. ua loaa iho la oe ia'u, mahope o ko , kaawale aua no kekahi mau la loihi, e noi aku ana au ia j oe e haawi mai i keia manawa, i hoopiamaia ae ai oe. mai ka malama ana aku iaia.'' ' I Me ka hoohakalia hou ole iho, a hoikeike mai paha i kekahi manao ku-e no kela noi a Nikola, hapai koke ae la o : Jene i ka bebe iluna. oiai no e paa ana i ke kihei, a haawi ! mai la iloko o na lima o Nikola, e pahola aku ana imua ona, | me _ka pane ana mai ma kona aoao: "Elike me kou makemake, pela no au e hooko akii nei, aka ; nae ke hoomaikai ae nei au i ke Akua. no kona ae ana niai. ; e hoopakele ae iaia mai kou mana mai e keia ino." Ua hookahaha loa ia ko Nikola manao, no kela haawi i koke ana mai o Jene i ka bebe iaia, aole hoi he ku-e mai, | aka no kela mau olelo hope nae. aia he hoohuoi iloko ona. ! i ka manao maoli o ka wahinē opio, nolaila ia poholo ana I aku o ka bebe iloko o kona mau lima, wehe koke ae la oia ! i kahi o ke kihei e uhi ana maluna o ka helehelena. oiai | hoi o Jene Kelekona. e hakilo pono mai ana, i ka mea a I Nikola e fyana aku ai. O kekahi o na ninau nana i hoopohihihi aku i ko Jene noonoo, o ia noko Nikola maopopo ana'no kela bebe. a ina he mau manao kanalua kekahi iloko ona o na wa i hala. no ka ike i loaa ia Nikola, o kana bebe ponoi no keia, ua hoauhee loaa ia aku % ia manao kanalua apau, no ka mea lia noho pouliuli maoli keia kanaka, me ka maopopo ole ina paha'o keia ke keiki a Jene, a i ole lie-keiki okoa loa no-paha keia. Ke'heluhelu mai la o Jene- i ka helehelena o Nikola. me he buke hamama la, ke ike mai la hoi i ka hele o ua kanaka nei a piha me ka inaina. no ka ike.ana iho, ua hoohokaia kona makemake, e<ka mana i oi ae imua o ko ke kanaka. • Iloko o kela manao inaina, mahope o'ka ike ana iho ua make kela bebe, kiola okoa aku la oia imua o Jene Kelekona, a ftolojiolo iho la iuka a ikai maloko o kela hale aia hoi ke kuhi wale la no kona mau lima" i o a ia nei. ua hala paha ka elima minuke o kela holoholo ana a ua _c Nikol-a. a i ke ku pono ana mai mamua o Jene, kamaiho mai la V ka p&ne ana aku : "Ua hoi paha ko aka e kena wahine, ua hiki ia oe ke hoohoka mai ia'u ea." me ke keehi ana iho o kekahi wa wae ilalo a ae 1a hoi kekahi lima, ma kona umauma. "Mai manao, oe, li< hana maalahi ka hoao ana mai e •īaio me Xikola.* āole loa, a i lohe oe ea, elike me a'u i hoo iioka aku ai i kela.mapu. ka mea-au i kapa aku ai iaia he kane nau, pfela auanei .au e hoohoka ai ,ia oe no ka hoao ana e ku-e mai i kuu papa'hana i hoolala kahiko ai. "Ua kaili oe i kela keiki mai kuu mana aku. ua hoohoka mai hoi oe i kuu maketnake r mamuli o kona make ana. aōle oia e lilo i keiki aikanaka. aka 'nae," me ka hbbki koke ana

iho o 11 a o Nikola i kana kamaiKo ana niai. no ka haawi ana i manawa no Jene Kelekona, e nopnoo pono ai i ka marao « kana mau oielo. a hoomau hou mai la: > "Aole e liiki ia'u ke hoolilo aku i m'akuahine o kci«Veiki, i >mea aikanaka, o ka hana hiki nae, ia'u ke lawel'iwi aku, a ia no ka aku iaia i wahine na Migawa. i ka wa e pau ai o ko'u makemake maluna ou.'' Ina i manao o Nikola e hookau aku i na hoehaeha ana maluna o Jetie Kelekona mamuli o keia mau olelo hoo■veliweli ana, ua kuhihewa loa oia, ne/ka mea aole loa he ..,ahi ano o ka weliweli ame ke kaumaha ma na maka e Vela wahine opio. O ka nui o na nopilikia ame na hoehaeha'a i kau aku maluna o Jene Kelekona, i na la lehulehii'aku i hala, o ka mea ia nana i hoolilo mai i keia mau> olelo> hoo,veli\veli a Nikola, i tnea ole imu.a ona, ke nana malie wale /nai la no oia me ka maikai, me he mea la, aole ht mea i kamailioia aku iaia o ke ano maikai ole. I-Ie mea oiaio, ua hookahaha loa ia aku ka manao o Nikola i kona ike ana akvi, aia ka minoaka ma na' papalina 0 kela .vahine; a ma kahi o kona hauoli, e ike aku i ka lilo o kana mau olelo i mea hoehaēha i kela wahi,ne, oia kana i ike maoli iho ai 110 i kona piha hoonaukiuki maoli. He hookahi mea nana i haawi aku i ka rriinoaka ma ,na o Jene Kelekona. o no ka hoomaikai iloko ona. no ka ike ana, aole kela o kana hehe ponoi, a o ka mea o' 'oa aku, o ia 110 ka maopopo ole ana ia Nikola. i ka mea )iaio. ina paha ua hana mai oia i kekahi mea i oi aku ke ino mamua. o keia ana e hoao mai nei maluna ona. Ua aneane 110 ua o Jene Kelekona e kamailio okoa akr : mua o Nikola, aole kela o kana keiki, i wahi e piena ai ua leanaka nei. aka nae ma kona iihonoo hou ana iho, he oi aku ka pono e noho pouliuli 110 keia kanaka pela, malia pela e □alekana ai ke ola o kana keiki ponoi, ma kona wahi i hoo nohoia aku ai. ina hoi no ka ike aku o kela kanaka. aole 'eeia o ka ia nei keiki, e hooikaika ana oia e huli ahik i ka loaa ana, alaila kau aku i ka ilina 0 kona huhu ame :ona inaina maīuna ona. Aole no i maopopo iki ia Jene Kelekona kahi i noho ai o, '<ana keiki, a ina paha ke ola nei no oia. a i- ole ua make oalia, aka nae ke kau mau la 110 kona manaolana. aia ne 'eana keiki ma kekahi wahi, ua hoonohoia aku no oia ma Laelana, a laweia mai la ikēiki okoa loa ma kona wahi. o ke '•uniu nae o ka hanaia ana.pela, he ninau hiki ole ia iaia ke '<uekaa ae. la Jene i hoakoakoa mai ai i kona mau noonoo maika' ipau, ike iho la'oia me he mea la. ua manao kekahi o n? '<anaka nialalo o Nikola, e pulapii mai iaia, i wahi e hok 'eaokoa aku ai kekahi pomaikai nui maluna ona, ma ka hun? ina i ke keiki ponoi a ka Haku Kelekona ma kekahi wahi* 'na pela ka mea oiaio loa. alaila aia nō kela keiki ana i La lana, a.aia hoi malalo o ka malu o īia- hoaloha lehulfchu <a poe'i makaukau mau e haawi mai i kekahi hliina daU mahuahua. i wahi e pakele ai ke ola o ke kamaiki. Aole keia o ka manawa mua loa, i ala mai ai ka noonoe iloko o jene no ka palekan.a o kana hehe. aka jnai kela ma :iavva mai no ana i ike ai. aole keia keiki make, o kana keiki 'i no kela noonoo aole he poino i kau aku maluna o kan? Keaka aloha, o ka mea wale 110 ia nana i hoauhee aku kona mau manao maikai ole apau. Aole i'o he mea pono iaia ke hoomalamalama aku ia Ni ':o!a. no kana mau mea i ike ai. Aole oia i hoohewahewi kona kulana oiaio iloko o keia manawa. o ia no ka aneam 'oa e pau na manaolana 110 koiiel pakele mai keia kanak; 'nn aku. Ua make aku o Anakena, pe-la hoi me kana kane 1 iaia i au ae ai ka hoonoo nia o a maanei, aole he hookah*' mea ana i ike. i.aa e hookolo mai. no ka huli ana iaia, no 'aila he .oi aku ka noho hamau loa ana o. kona waha. lU;kp o ua o lenē Kelekona, aole ona kanalua iki, no ki 'iooko mai o Nikola i kana mau mea apau i kāmailio ma ii iaia nei.'a i w r ahi nona e pakeje ai, aia ke hoolala la : <ekahi, alahele e hiki ai iaia ke lawe mua ae j kona ola iho namua o ka hana;ana mai o keia kanaka i na hana ku i kr iloha ole ame ka lokoino. O ka mea nui iloko o ko Jene noonoo, ,e loaa he manaw? 'aipono nona e hoolala ai i kekahi mau alahele lehulehu ne :ona palekana. aole oia e lawe i kona ola ihō» aia wale 110 a oia ma kekahi. mau alahele e ae. īna no paha e hoo'eoeia mai ana kona ola. aole no ia e lilo he mea w r aiwai iaia. ke ole e hoihoi hou ia aku oia i. kahi i noho ai o kana keiki. Oiai nae he liilii loa kahi manaolana 110 koiia ike hou i īa maka o kana keiki aloha. e hoao ana 110 oia e hoomanawanui ma na ano apau e hanā aku no kona pono. ina 110 ia ? hoea mai ana. i kona ku aua aku he alo a he alo me na [ iiea a Nikola i 'mai ai imua o kon'a alo. "E hele aku oe ma kahi e! K haalele mai oe ia'll e Nikola. iloko o keia manawa' o ka eliaeha i kau mai maluna o'u, 110 ka'u keiki nei i make! Aole anei, ua la\Va kau mau hana

hoehaeha maluna i»'u. ma ke kaili ana niai ia'u anie ka'u j i mau, mea aloha mai ko makou nolio oluolu ana. e hookau ; hou ole mai ai oe i kau mau hana limanui o ka hilahila ole ] maluna o.'u? Heaha ka mea a'u i hana aku ai i oe, i Koe?lilo ai oe ia'u i mea ino loa i kou manao. au e hoolala hou mai nei e hoopilikia mai i kuu noonoo ame kuu kino.'" "Eia oe ke auamo nei i na hopena awahia o ka hewa a 1 kela mapu i hana ai. kela kanaka au i ae aku ai e lawe mai l i kane nau. me ko ik» no. owau o ke kanaka keonimana ke kupono e lilo i kane nau. a e pulama aku ia oe nie kuu aloha, aole o kela kanaka mapu. "'He'aha nae ka waiwai o ke kamaiiio ana maluna o keia ninau, o ka'u wale no e olelo aku nei ia oe, e kanu i ke keiki make ma keia wahi. a e huli hoi kakou no ko'u kahua hoomoana. kahi a kaua e hiamoe like ai no keia po hookahi wale no.wia hoi a ka la apopo, alaila hoihoi hou mai au ia oe, a M f aiho aku i wahine na Migaw»." Pahola aku la o Nikola i kona mau lima iniua, no ka nondi ana aku ia Jene e hawi mai i ka bebe make iaia, ua ku ae la nae o Jene Kelekona iluna, a huli aku la kona alo i kahi e, me ka pane ana mai: '■'Owau ponoi no ka mea nana e kanu i ka'u bebe! E kauoha aku i kekahi poe kanakn e hele e eli i lua i keia manawa, ma kekahi wahi kupono." 0 ke ake nui ia iloko o Nikola, o ka pau ae o kela hana. a huli hoi- koke aku me kana pio no kahi i ku ai o kona mau halelole, ana e manao kuhihewa aku ]a, aole o Jene e ku-e mai ana i kona mau makemake apau, nolaila oili aku la oia iwaho o ka hale, a haawi aku la i ke kauoha i kekahi poe kanaka e hele e eli i ka lua, e kanu aku ai i kela bebe. Aole i loilii kela hele ana' aku a Nikola, hoi hou mai la oia iloko. a kauoha mai la ia Jene Kelekona e hahai aku mahope ona, no ka hele ana i kahi ana i kuhikuhi aku ai i na kanaka e eli i ka lua kupapa'u, aohe no hoi he hookololohe hou ana iho a Jene, aka ku ae la oia iluna, a hapai aku 'a i ka bebe, me ka hele ana aku no kahi a Nikola e alakai la iaia. T ka hohonu ana okalua, wa-hi pono ae la o Jene i ka bebe a paa i ka huluhulū, hoomoe aku la me ka malie noloko o ka lua. a oia ponoi ka mea nana i uhi aku i ka lepo mua loa maluna o ke kino puanuanu o ka bebe. ana i ai, mt he mea la nana ponoi. a noho iho la ma ka'e o ka lua me kji uwe ana. 1 ka nalo ana aku o ka bebe, ku ae la ua o Jene. a hahai iku ia ia Xikota, e huli hoi la no kahi i ku ai o na hale!ole iwaena o ka ululaau, me he mea la ia Jene e hele la iloko 0 ka aaki pouli o ka po,,ke lohe aku la oia i na holoholona ahiu i ke kuwo mai iloko o ka laau, o ka mea wale no nana 1 hoomamao aku i kela mau holoholona, o ia no ka nui o 'ia lamalama iloko o ka lima o na Paele, me ke ani mau ana ;na ke ano e hoomaka'uka'u akii ana i kela rrjau holoholona Ke hookikina mau 1a o Nikola i kona poe'kanaka e wikiwiki aku ka lakou hele ana. aia ka pono o ka hoea koke aku ng kahi o na kauhale, no ka mea ua hele inaoli ua kanaka aei a piha me ka maka'u, ma lea Jene ike akir. O kela hiona a Jene Kelekona e ike la ma.kona mau aoao. •«a mea nana 1 hoala mai i na hoomanao ana no na po me na ao, ana i hoohala ai maloko o ka ululaau, me ke kanaka ana lawe mai ai i kane nana, ka me,a hoi i loaa ole ka maka'u aiHe ka weliweli i na holoholona ahiu oloko :) na ululaau: Heaha l.a ia mea he niaka'u a he\veliweli ia Jene, oiai oia me Tazana maloko o ka ululaau, i hoopuniia e na holoholola ahiu; ma keia manawa nae ana e hele pu nei me keia ;ntulu, ua hele oia a. weliweli, no ka hoea mai o na holo'oloha ahiu, a haeha:e pakahi ae i na mea apau, me he mau ipaila pepa la imua o na maiuu ame n.a niho o na holoholona. Ina paha he wahi lohe mahu'i iki kekahi i hoea aku ia r ene Kelekona.. aia o Tazana i kela manawa hookahi maloko o kaululaau kahi i hele huli ai iaia, ina ua auhee akū ia mea he maka'u mai iaia aku, aole nae pela, ua manaoio oia i na mea a Migawa i kamailio aku ai iaia, ua make kana kane, nolaila ua pono loa kela noho pouliuli ana ona, i ka mea oiaio maoli e pili ana ia Tazana, no ka mea pela e ikeia ai ko'na hoao ana e hoopak'ele iaia. Heaha la ia mea he make ia Tazana, iloko o ka noonoo o Jerie, ina o Nikola 'ea mea nana i kamailio aku ,iaia. aole loa e manaoio kela wahine opio. he oiaio na raea a kela kanaka e kamailio mai ana iaia; oiai nae ncv kona maopopo mua ole, ua kukakuka •nua o Nikola me Migawa. e hoopunipuni mai iaia nei j >ela oia i manao kuhihewa aku ai, he oiaio na mea a kela moi o na P.aele i kamailio mai ai iaia. ' Mahope o nā hoomanawanui ana, e hele ana i o a ia nei, e iho ana ilalo o ke awawa. a e pii ana iluna o ke kualapa hoea aku la o Nikola ma no kahi o ko lakou mau hale 'ole, o na kanaka keia i hoonohoia aku ai e kiai i ko lakou kauh'ale, ua hele a pioloke, ke ike aku la o Jen6 i ka hi-o o īa kanaka i o a ia nei, me ka maopopo ole n.ae iaia o ke (uinu o kela hi-o. Ua hele o Nikbla a piha loa me ka huhu, a ma ka ia ne' 'ioomaopopo aku. ma na inea e kamailioia ana e Nikola me kona poe kanaka. o ke kumu piēna o ua kanaka nei, mamulio ia o ka haalele ana mai o ka nui o na kanaka Paele iaia me ka lawe pu ana i na meaai, ame na lako kaua me lakou. O ka 'hoke hoi ia o Nikola i ke kuka.heka-ke me ka poe ana e kamailio aku ana i kona mau manao inaina ahiki i ke akakuu ana mai o kona inaina, ia wa i huli hoi mai a ■)ia no kahi ana i haalele iho ai ia Jene, malalo a na kia' makaala ana a kekahi o kona mau kanaka, a oiai ua hele ta kanaka nei a hehena maoli, lalau okoa aku la i kekahi 'ima o Jene, a kaualako mai o kona hale. Aole o Jene i ae aku e kaūalako huluhulu ia oia e keia kanaka me kona ku-e ole aku, aka noke ae la oia i ke kupa\'a, e hooikaika ana.hoi ma na ano apau, i wahi nona e 'iemo ai mai ka puliki ana a Nikola, aia hoi na luina elu? :ia laua i kftii iaia ke noke mai la i ka akaaka. me ke komo -jle. mai e kokua ia Nikola. | 1 ka ike ana o Nikola, aole he ,ae mai_ o ka wahine opio e I hoi pu aku me ia noloko o kona hale. me ka manao mai,'•:ai, ua hele oia'a piha maoli i ka hoonaukiuki, me ke pa'i ma mai ia Jene no kekahi*mau manawa ma ke poo. elike iie ke ano mau o na kanaka lapuwale, a- no ka nui maoli o Va eha i kau aku maluna o lene, ua hiki hou ole iaia ke 'eu-e aku ia Nikola. aka kaualako ia āku la keia a komo ma iloko o ka hale lole, me ka hele hoi o Nikola a nui ka 'ianu. - Ua ho-a ae ke keiki lawelawe a Nikola i ka ipukukui oloke ) ka hale, a he hookahi no kauoha o Nikol.a i kela keiki ku oia a hele mailoko aku o ka hale, o ka hoomaka akv 'a no ia o kela keiki e holo, i kau a mea o ka piha i ka maka'u. Ua waihoia iho o Jene e Nikola iluna o ka honua, eia nae 'ee hoi awiwi mai la ka noonoo maikai iloko o k,a wahine tpio, a ke hana la kona poo i na mea e liiki ai ke pakele )ia mai ka mana mai o kela kanaka ino. Ke au hele la kana nana ana ialoko o ka hale o Nikola ! ce ike la ola i na mea apau, a i ka manao ana o Nikola, o ':a wa kupono iho la ia, kii mai la e hapai ia Jene, no ka hoomoe ana aku iluna o kahi moe. akahi no a loaa mai ka 'ke ia.Jene, na ka pu panapanjf e kaie-la ma ka puhaka- o Nikola, o ka mea wale no i koe, o ke kaa inai o keja pu panap.ana malalo o kona malu. E anehe mai ana nae o Nikola e hopu ia Jene no ka pai ana ae ilūna, lohe e aku la oia i ka nakeke mai o kekahi mea maw.aho o ka puka o kona hale* nolaila huli aku la kana nana ana i kahi e. aia hoi ke kuau o ieana pu panapana ma kahi he mau iniha wale no ke kaawale mai 'm Jene Kelekona aku. Elike me ka anapa ana mai a-ka uwila a nalowale aku, pelā iho l.a no ka palamimo o ka lima o Jene i hopu aku ai i ka pu "panapana, a kaili mai la mailoko mai o ke kuapo

ili. o Nikola. a no ka manawa mua lou. akahi 110 .. Nikola a ike iho i kona poino. oiai ua lilo aku la knna pu. 1 kc katkam'ahine opio, e hiki ole ai iaia ke hoon.inu m.o. 0 ke ki ana aku ia Nikola a make me kefa pu panapana. he hana maalahi loa ia. aka nae aole pela ko Jene noon»><. ; ua maopopo iaia, ina e luhe mai ana na kanaka o Nikola. i ke kani o ka pu panapana. alaila e holo koke niai aan lakou iloko o ka hale, a hopu mai iaia; i> kona pilikia no īa. a o kekahi, i ka wa e ike mai ai kela poe kamika, ua make o Nikola, e hana mai ana lakou i na hana hoopoino o na ano lehulehu maluna ona, i oi aku ke ino mamua o na mea a Nikola i nianao ai nona. . 1 ka manawa i lilo aku ai o ka pu panapana la Jene Kelekona, kaleali mai la oia ahiki 1 ka huli ana aku o Nikola e : nana iaia, o koha wa no ia i hahau mai ai i ke kuau o ka pu pnapana, mawaena o na māka o Nikola. 2. me m pua 1 \n«i h leo ole mai iaia mai, o'ka hina aku la no ia o ua kanaka m-i ilalo. maule me ke kupouli o kona noonoo. Aolie he manawa hou aku no ka hoololohi wale ana. oiai ua kaawale mai'la oia mai ka mana mai o ke kanaka ana 1 maka'u loa ai. nolaila wikiwiki aku la o Jene a loaa ke kukiu e a ana maluna o ke pakaukau, kinai aku la a pio. o kona oili aku la 110 ia nowaho o ka hale lole o Nikola 01:11 ke hopohopo loa la oia. o huli hoi hou mai auanei ke keiki lawelawe a Nikolā noloko o kā hāle o k.on«i liaku. Ke lohe la no o Je«e i ka hauwalaau o na kanaka. aole nae ona nana aku i ke kumu o ka lakou pioloke ana he hookahi mea nui. o kōna kaawale loa mai la Nikola aku, mamua o ka hoi pono -ana mai o ka 11001100 maikai ilok<) o kela kanaka Ke hele la ua o Jen« iloko o ka pouli o ka j)o. a i koiia mamao loa ana aku i kahi e. ku iho la oia 110 ka 11001100 an.i i kana wahi e hele aku ai. O kona hoi hou aku iliope. i kalii o na kauhale o na kanaka Paele. na lakou i hooki]ia aku iaia. he hana paakiki no ia i kona manao. mamuli o kona nnnaoio e hoeā hou-aku anā ka poe huli 110 kela wahi. i ka wa e'lioi hou mai ai ka noonOo maikai iloko o Nikoh, mamna pono aku hoi o kpna alo, e waiho mai ana ka ululaau. nuna holoholona ahiu. Mamuli nae o kona liele hooinanawa :iui an.a iloko o ka ululaau uo na la lehulehu me Anakeua me ka'poino ole. a hui pu iho me kona nooiioo.- malia palia. aia kana keiki ke kah®a mau mai la i kona makuahine i na manawa apau, ua hui mai la kona aloha nona. hoopoina ae *a hoi i na poino ame na pilikia oloko o na ululaau, a h<»o maka aku la no kona lielē ana iloko o kela j)oiili, me ka ifia

<ao e hoomau oia i ka hele ana pela. ahiki i kema hoca ana aku i na kapakai, e kaalo ae ai he mokuahi, o koiia pakele no ia. ' . Aole no nae he hana maalahi na Jene, kela hoao ana ona. s pakele mai ka hale aku o Nikola, no ka mea ua hoopuniia ka hale o keia kanaka, e na hale lole o-na luina ame na kanaka Paele, o kahi wale no e hiki ai iaia ke hele aku. o ia no ka mauna ana iaia iho, mawaena o kela īnau kauhale lehulehu. Kiei aku la oia ma ka puka o ka hale, e Iioloholo mai ana no kekahi poe kanaka, nolaila he mea penio e loaa lie wahi nona e Jiemo aku ai mahope o ka hale. () kona noho malie ana pela, ahiki i ka loaa ana.mai i na kanaka o Nikola. o ka pau ana ia o na manaolana ana i hoolala ai no kona palekana, nolaila hoomanawanui hou ilio la oia. ma ka huli an.a i kekahi pahi a o kahi no hoi o kona laki. ua pa aku !a kona lima i kekahi pahi loihi, ma ka aoao o Nikola, a lilo mai la iaia nei, me kela pahi, i oki aku ai oia iahope o ka hale lole a lo.aa he puka nui, no kona kino e oili aku ai iwaho me ka rrtaalahi loa. I kela hemo ana aku o Jene maho]>e o ka hale lole. nana aku la oia i ka nui aku o na hale lole e ae, aole he maaloalo nlai o na kanaka, ua pau i ka hiamoe, manao ae la ko ia nei pakele, aia nae ma kahi e kokoke ana i kekahi ahi i aneane e pio, he hookahi kiai. eia nae, he hookahi no ona w.ahi e noho ana, a ke hoolulumi la hoi ka makehiamoe i kona mau maka. Me ka nihi malie kela hele ana a Jene Pota. ahiki i kon.i mamao loa ana aku ma kahi e, a oiai "oia e hele ana'iloko o ka ululaau, ke lohe okoa aku la no oia, i ke kuwo mai o ka liona, ame na holoholona e ae he nui, a pii mai la ka lia maeele i kona kino. no kona pau mai i ka haehaeia e kela mau holoholona ahiu, ina no ka loaa mai ia lakon. He make wale uo ma kona mau aoao apau iloko o kela manawa, o kona huli hoi .aku ihope, aia kona ola iloko o ka poholima o Nikola ame kona mau kanaka, o kona hoomau īku hoi i ka hele ana imua, aia no he make ilaila, he make nae ia ana i koho iho ai, ua oi aku kona haehaeia ":uia mai z n.a holoholona. mamuli o kona lilo i mea paani iloko o na !ima o tia kanaka i makee wale 110. no ko lakou hauoli ame ko lakou lealea, nolaila e hoomau aku ana no oia i ka liele an.a' inuia, ina 110 ia he mea nona e halawai aku ai me ka make, a me ke ola paha. MOKUNA XIV. Kuewa Hookahi i ke Ala me ka Waimaka. Ke hoomanao nei no kaua e kuu hoa uhaiaholo o keia moolelo. aia o Tazana ke alakaiia la e ka wahine luahine a Migaw.a 110 kahi i noho ai o Nikola me kona mau hoa. Ma kela huakai a laua iloko o ka poeleele, he lolii maoli, i kau a mea o ka palupalu o kela wahine, ina paha 110 ka ike mua 1 Tazana i ke alanui. he mea ole kela poeleele iaia. aole nae pela, he hookolo malie wale aku no kana mahope o kona alakai. mamuli nae hoi kekahi o ka noonoo ole ae. ua ikeia aua e kela keiki a Mig.ami. No keia hele'malie loa o laua nei, ua hoea e aku la na kukini elua a Migami o ka hoouna ana aku e hele e hoike i ka lohe ia Nikola, eia ke kanaka pilikua ana i kau ai ka veli. ke hokolo aku nei mahope o kona meheu, a e make ina oia ma kela po, ke ole oia e holo mahuka, 110 ka palekana o kona ola. Ma kela po i hoea .aku ai na kukini a Migawa 110 ke kahua hoomoana o Nikola, aia na kanaka iloko o na manao oihoihoi, no ka mea ma ke kakahiaka o kela la. i ka manawa i hoea aku ai ke keiki lawelawe a Nikola maloko o ka hale 0 kona haku, e w.aiho mai ana o Nileola iloko o ke kulana maule. a ua eha hoi'kona mau maka, a i ka i lohe aku ai ua kanaka nei, ua pakele o Jene mai iaia aku. ua ho-a ia aku kona inaina. Me.ka nana ole ae i ka nui \o kona eha. hoj)ii ;iku 1a o Nikola i kana pu raifela me ka manao e hele aku e ki i ya Paele kiai, na lakou i hoohemahema i kana pio. ua konio mai la 'nae na luina ili keokeo, a ake'ake'a iaia. me ke kaili ana aku i ka pu mai iaia mai. no ko.lakou hopohopo o kau auanei he poino nui maluna o lakou/oiai ua pau mai ka nui o na Paele i ka haalele, mamuli no o. na hana ku i ka lokoino a Nikola, a ina paha no ka hoopoinoia aku o kekahi poe Paele i koe, he inea maopopo loa e haalele mai ana ka nui aku o na Paele. O ka hoi ,ana aku no ia o Nikola no kona hale lole, mahope iho o kona hele ana aku e kukakuka ]>u me kona poe kanaka, no ka lakou mea e hana ai. hoea aku la na kukini o ka hooun.aia ana aku e Migawa, ua hele no hoi a pau ke aho. Aole i kakali iho kela mau kukini a kuu ka nae, alaila kamailio mai i ka laua misiona. aka e ku ana 110 iluna. hoomaka mai la e kamailio ma ke ano nui. ma ka lioike ana mai ua pakele ke kanaka pilikua ili keokeo mai ka mana mai o Migawa, a aia oia ma ke jalahele e hoea mai ai no kahi 1 ku ai na hale lole o Nikola, he manawa hoea waie mai 110. no ua kanaka nei, 110 ka hookau ana mai i ka make maluna o kona enemi. (Aole i pau.)