Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 3, 17 January 1919 — HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA

"Mawaho ae o keia ke nei au, ina eia ma ko kaiia aoao ka haawina laki ame ke kokua a ua lani, e hiki mai ana he manawa e loaa aku ai lakou ia kaua a iloko hoi o ka manawa kupono e hoopakeleia ae ai o ko Hale ola." Ma keia manawa he hapaha hora koe a kani ae ka h.ora ekahi. Ia manawa kauoha mai la o Ka-ta ia Kita e hele i ka halewai a c n<ji aku i ka oihana makai e haawi mai i elua mau makai, a i.a Kata hoi e hele ana e huli i waapa mahu, a he hana nui no hoi ia ana o ka huli ana me ka loaa ole. - Mamua o kon.a liele ana ua hui mua aku la oia me ke kupakako o ka hokele a noi aku la iaia e hoike mai iaia i na iima o kekahi mau ona waap,a mahu no ka hoolimalima ana ana i ike ai.. "Ke manao nei au aole e loaa ana kekahi o lakou ia oe' i keia manawa. no ka mea, ua auumoe Ioa," wahi a ke kupakako o ka pane ana mai. "Heaha la hoi auanei, he hele aku no hoi p'aha ko'u e hoao a ina no hoi e halawai mai ana me ka nele, o ka hoi mai no hoi ka laau lapaau," i pane aku ai 6 Ka-ta.-Ua ikeia ka pololei loa o nei mau olelo a ke kupakako mahope iho okouā o I<a-ta hele ana e huli ma ; na walii apau i kuhikuhiia mai ai iaia aia malaila e loaa ai n'a waapa mahu a nele kā loaa. He hora okoa aoi i hala iua o Kata ma ia hele ana e huli, ,a ma na hale waapa mahu a pau i !c>aa aku ai iaia aole hookahi kanaka e noho mai ana malaila. Iloko o ia manawa like u.a loaa mai la ka Kita mau makai o ka liele ana e noi, he elua mau makai i aeia niai e ke kapena makai e hele pu mai me i.a, no laua na inoa o Anaru ame Fita. a e kakali ana lakou ma ka hokele ma ko Ka-ta manawa i hoi aku ai. "No ka nele ana mai nei o ka'u huaka'i aohe loaa o ka waapa mahu ma nei manaw.a o ka po. i loaa iho la ia'u ka manao e pono kakou e hoolimalinia i kekahi moku," wahi a Ka-ta. o ka i ana ,ae i kona kokua; "o ka'u i. manao iho lf ina e hiki ana e loaa ia kakou i moku lawai'a. "fC Anaru, lie kaniaain,a hoi oe no keia wahi a ua maopopo ia oe ka poe mea waapa mahu o nei." Owai ke kanaka au e noonoo la e~hiki ana e ae mai e hoolimalima i kona moku ia kakou ma keia wahi?" Mamua o ko ka Makai Anaru pane ana m.ai, mioi mua mai la o Kita i ka i ana mai: "Ma ko'u noOnoo ana ī'ho la me lie mea la o ke alahele maikai loa a kakou e liana ai o ka hele maoli aku 110 a noi aku i ka elemakule, Knoka Tod.a, e haawi mai i ka moku ana ia kakou, a manao no au aole no oia e hoole mai anā ke noiia aku. no ka mea. he hana ])ili keia np ka pono o kana keiki, a e hauoli loa ana oi'a ina e hoikeia aku ana keia mea iai.a." "Kia paha auanei ka pilikia he ma'i rumatika ko Enoka Toda e hiki ole ai iaia ke holo pu me kakou., Eia kekahi he m'oku nui loa kela i oi aku ka nui mamua o ka kakoli mea i makemake ai." wahi a Ka-ta. "Pela no, eia nae. o kela ka mokupe'a lawai'a holo loa maloko o keia awakumoku," i pane m.ai ai o Anaru, a no ia olelo ana ae Ia a Anaru i komo mai ai o Fita e kokua i ka i ana mai: "Oia k.a moku kupono loa no ka hana a kakou e makemake nei. mamuli o kona holo e loaa koke aku ana kela moku ia kakou iloko oka manawa ])okole. Ma ko'u manao ina no k.a lohe aku o ka elemakule Toda i keia, aole e nele ana kona ae mai, me kona makemake pu e liolo pu me kakou. me kona nana ole i kela ma'i oiia,.e poina ana oia i.a ma'i a e hahai 'pu*ana oia ia kakou. "Ina no kon.a hoole mai. heaha hoi''auanei ka hewa, no ka mea. ua ike no hoi kakou i ka holōmoku. a ke manao pu nei 110 au aole no i nele ka ike o keia mau hoaloha o kaua maanei i ka holomoku, aole oia wale, aka, ua kamaaina pu laua i keia mau kai. No ia kumu la ea. ke manao nei au ua hiki loa ia kakou ke lawe i ka moku iwaho i ka moana me ka pilikia ole." "Mamuli o keia hoakaka a ka Makaikiu Kita, nolaila ua hooholo iho la lakou pela, a hooholo pu iho Ia 110 hoi o Ka-ta ke hele i ka hale o Toda ; a noi aku i ka moku e haawiia rnai ia lakou, a o Kita ame na makai elua o lakou ke hele i ka halekuai me.aai e kuai ai i mau meaai na lakou e lawa ai no kekahi mau la lehuulehu, a peia hoi i ka halekuai hipi ijo ke kuai ana i mau i'o bipi hou'loa na l.akou. Aole i lilo ka Ka-ta misiona o ka hele ana e hooko i hana maalahi: i.aia i hoea aku ai ika hale o ka elemakule Toda, me ka hana nui oia i noi aku ai e aeia mai oia e komo aku iloko o ka hale. o ke kumu wale no ī ae mai ,ai o Mr. Toda

iaia e komo aku manuili no ia o kona hoakaka aisi aku i kii aku -oia e noi no ka moku Switt, me i.a moku e liiki ai ia lakou kc holo aku e huli ia Hale.'a ia lohe ana aku ona. ua lilo kela ina'i rumatika ona i mea poin.a loa nana ia manawa, elike me ka Kita i olelo mua ae ai i kona mau hoa ma ka manaw.a. a lakoii e kuka ana no ke kii aku e noi i ka elemakule Toda i ke Svvift. "Mamuli o ko'.u lohe pono ana aku la i kou manao e lilo ana keia ma'i rumatika i mea ole i.a'u, aole hiki i kela pauku hao kaumaha makia pou i mea nana e kaohi ia'u. e Mr. I\a-t.a," wahi ana. "No keia ma'i rumatika 110 hoi k;i mea nana au i hoopauaka a-iilō aha ka hale i walii kiai mau ia e a'u. a hui pu iho hoi me kela nalowale honua ana ■ o kuu keiki. aiwa loa hoi ke kaum&ha. "Aka. i keia manawa e haalele ana ,au i keia hale a e hahai aku ana au mahope q oukou. Ina aia oe ma ke .alahele pololei e k»aa aku ai o kuu keiki. a ua ikemaka aku oe i.aia e ola mai ana. e haha'i aku ana au mahope ona ahiki i ka palena o keia ao." Aole i hoakaka aku o Ka-ta i ka elemakule i kekalii mea e pili-ana no koiia hopohopo 110 Hale, aohe ho hoi i kamailie aku i kekahi mea e pili ana i kona pepehiia ana e na kanaka powa maloko o k.a liale kahiko ame kona hoopaaia ana me ke kaula no kekahi mau hora. a e ole o Kita* hemo ai oia. no kona maka'u o lilo paha auanei ia mau mea aha e kamailio aku ai i mea hoopioloke aku i ka 11001100 o ka elemakuk. "He mau kafiaka hou .aku anei kekahi au i inakemake ai no ka moku?" wahi ana o ka ninau aha aku ia Mr. To'da. iaia i iho maj ai ilalo ma ke alanuipii me ka o-i ana. a lie mau aahu pumehāna kupono no hoi koiia e komo ana ia manawa. "Aole. aohe a kakou ,kali .ana no ka loaa-mai o kekahi kanaka hou .ina e liiki ana ia oe artie Kita.ke koktfa maiJ ua lawa iho la 110 ia kakou, oiai he mau makai hoi kekahi a o!ua i kii āku nei. He mau kanaka kupono keia a.olua i kii aku la. no ka mea. ua maa laua i ka hoīomoku. a me ka laua maii kokua e hiki loa ana-ia kakou'ke hookele aku i ke Svvift me ka hoiopono lōa., he moku mama loa ia o ka lawelawe aiia e nui ole ai ka hana." T ka holopono ana o keia o ko laua iho aku la ho ia no kahi o ka uwapo kokoke akuJ kahi o ka moku i hekauia ai, eiike me ka mama e liiki ana i ko iaua nuiu wawae ke

haliliali aku ia laua. he kookoo ko ka elemakule Toda e liele ana ia manawa. a e kauo liele ana no hoi i ka wawae eha ona me ka namunamu ole. la laua i hoea aku ai i ka. uwapo e kakali ni.ai ana o Kita ma ia iaua. makaukau me na meaai na l.akou o kela ame keia a!io e lawa ai lakou no kekahi mau la lehulehu. Kuhikuhi ku l.a o Mr. Toda i kona waapa, a he manawa ole kau aku la lakou iluna ona a hoe aku la no kahi o ka moku Swift i ku ai. oiai ia e lola mai ana ma kekahi wahi mamao iki mai ka uwapo aku. E-pa ana ka niakani me ke aheahe maikai ia. manawa 110 kekahi mokupe'a elike me ia ē puhiia aku ai nowaho o ka moana iloko o ka manawa pokole, Ia lakou i kau aku ai a makaukau no hoi n.a mea apau o ka lakou'hana mua loa oia no ka holo ana aku maloko iho 0 ke awa e nana ina aia no maloko o ke awa Ka Manaolana Polio ame ka ole. ua hala ia lakou kekahi mana.wa o ka holo ana ma o a maanei o ke awa e nana, a i ko lakou ike ana aohe ka moku a lakou makemake ana e uhai maloko o ke awa. a ōiai aohe hookahi mea o lakou i maopopo ia manawa i kahi o.ka moku i holo aku ai, he koho wale no, ua holo paha no ke awakumoku P-ekonika, ua hoopaū wale lakou i ka huli ana maloko iho o ke awa. No ka hora a oi ko lakou huli ana i Ka Manaolana Poho maloko iho o ke awa no ko lakou makemake e maopopo ka h.aalelg iho o ia moku i ke awa ame ka ole. malia ua pee ae ia ma kekahi wahi kuono pouliuli oloko o ke awa. eia nae. aohe ikeia aku' o ia moku ma kekahi wahi maloko o ke a\v.a a ma na wahi no hoi a pau e pili mai ana i,ke awakumoku Sega. Ua nui ka inanawa i pau wale ma keia huli ana. a ua nui no hoi na wahi i holo ia ma kela a ma keia wahi. E lloomaka ae ana ka malamalama m.a ka hikina he hoailona rio ka wehe mai o ke alaula o ke kakahiaka, ma ka ma nawa a ke'Swift i hoopuka aku ai mailoko aku o-ke awa nowaho o ka moana ake.a. a hoohuli ae la ma ke alahele e hoea aku ai no ka I.ae Mahomaka. Ma keia manawa he elua mau alah'ele kupono mamua o lakou e h.ahai aku ai. o ke alaliele hea iiae la ka lakou e hoohuH ae ai i ke Swifr: o kekahi alahele oia ka holo ana aku ī ka moana akea a huli aku-ina kela a ma keia wahi a lakou 1 manao ai aia malaila i holo aku ai ka moku o na kanaka powa, a o*kekahi alahele ma ka aoao hikina e konio āku a; i ke kowa o ka Mokupuni Seleta. Mahope o ko lakou hailona ana no kekahi manawa hooholo iho Ia lakou e holo i ka hikina. ma ke alahele e hoea aku ai i ke kowa o ka Mokupuni Seleta, mamuli o ko lakou m.aa mamua aku o ko Woka Betimana wahi mau ia e hekau ai i Ka Manaolana Poho.

' MO'KUNA XXVI.. He Wahi Mehameha Kanaka Ole. * Ma ka''manawa.e aneane loa an.a e oili mai ka malama !ama o ka la ua 'pio mai la ke oaheahe ikaika ana a ke kehau o ke kakahiaka, a no kekahi mauawa ua loaa ia lakou n? manāo-.hopohopo.e loaa ana ko lākou moku i ka pohu. ei;« nae. me kahi aheahe makani liilii loa e pa mai. ana- mai kaaina rn.ai. ua panee malie aku la no ke Swift. imua ma n? - kapuai i kela ame keia manawa, lie panee malie nana i hoo lana loa mai i ko lakou manao 'hauoli ma kela ame keis manawa. Aneane e kani ka hora umi- o ke kakāhiaka ua aneane e kalae loa ae'ka ohu e halii paa ana maiihua iho. ua mahia iki ae la e hiki ai ia lakou ke ike aku i kekahi mea kinp riia kahi mamao, no ka mea matima aku hie he mea la e hole ana lākou mē he poe makapo la. me k.a hiki ole ia lakou ke hooiaio i ke ālahele ])ololei a 'lakou e holo aku ai. Ma keia manawa ua halawai mai la me lakou kekahi mo kukuna o ke Awakumoku o ka Mole Malona ka inoa 0 kona kapena he hoalolia pilipaa kahiko loa no ka elema kulie Toda. I J<e kokoke ana mai o ia nioku kuhea aku la o Mr. Toda 1 ke kapena.-me ka ninau pu ana aku ina paha ua hal.awa ; mai oia me kekahi moku ma kona alahele e hoi mai, ; ana. a iiia he moku owai k.a inoa. "Ae," wahi a ke kap.ena o ka pane ana mai; "ua halawai mai nei me kahi mokukuna a W'oka Betimana ma kei.a kakahiaka. Jie hora ae nei paha la a .oi i hala, e liolo ae ana ia w r ahi moku, n e hoi mai ana uo hoi makou. Oka Manaolana Poho anei kau moku e manao la?" "Ae, oia: mahea oukou i ike mai nei iaia?" i nin.au hou aku ai ka elemakule Toda me ke pihoihoi. "Mawaho mai o ka nuku o ke awa a e holo pololei ana no ke awa o Noeaka, peīa ko'u kolio aku. He lehulehu loa lakou a'u o ka ike ana aku nei. o ka hoaloha no hoi kekah--0 ua o Betimana oia o Kaila Esekina, o Asā ame Kalauka kekahi a'u i-ike.pu aku ai, kela mau kanaka ino au t hoomanao la. ..hemau, kanaka i pakele mau ko laūa mau kania- ; 1 ke kipuka, a ke kanaka likanaka. "Ma ko'u-nana ana aku nei ia lakou me he mea la he manao pihoihoi ko iakou a pau, mamuli o ko lakou holoke me ka alaiwa mau mai o na maka ihope nei me he mea la e ha haiia aku ana lakou e kekahi poe: ua maopopo ia oe k< Hakou wahi i holo m.ai ai. pela ko'u manao, a pela me ka lakou wahi e pae aku ai.' ' Mamna.o ka hiki ana ia Mr. Toda ke kamailio hou aku mawaho ae o kona haawi ana aku i ka mahalo, ua mamae loa na moku ia manawa e-hiki ole ai i kekahi ke lohe mai i na ole]o a kekahi. "O, he nu hou maikai maoli kela," i hooho ae ai ka Makai kiu Kata. ".Akahi iho la no a maopopo ia kakou ka kakou me? e li.ana aku ai i nei manawa. e paa aku ana kela poe iā kakou me ka maopopo loa. Ua lolohi maoli lakou o ka. hole ana mai nei, a me lie mea la he mau hora ko lakou ku an?< | ma keka'hi wahi, no ka mea. ina aole pela, aole kakou e lih: ! iauna aku ana ia lakou." /. l< Oia ka mea maopopo i ka'nana aku, aka, aole i,a he lioailona e loaa koke aku ana laKou ia kakou," i pane mai ai < ,Toda. "He mokukunā holo Ka Poho i ka makani aheahe e liiki ole ai i ke $wift ke uhai aku iaia, nr_ ka mea. he moku kela i kapiliia i moku heihei. "Aole ia o ka pilikia wale. ei āku kekahi pilikia o kakou i>ela ka u e ike e aku nei, e paa ana kakou i ka noe aole e hala'ana kekahi manawa loihi ma nei liope iho, a mamuli o ta noe e hiki ole ai ia kakou ke ike aku iaia, a o ko i aJa nalowale .aku no ia mai ka kakou ike aku." x ✓ h'eaha aku ka kakou e hana ai?" i ninau aku ai e Kita. "L laiku anei kakou no kekahi manawa?" "Aole." i pane mai .ai ke kanaka lawai'a elemakule. "Aoli? hoomau aku no kakou i ka holo a.na, me ka nana ole i ka noe ā noe ole paha, elike me ka loihi o ka j)a ana mai a k? makani i īia pe'a o ko kakou moku. He hana ulolohi ana ia o ka loaa koke aku o kela moku .ia kakou. a malia o lilo ka-paa i ka noe i mea 110 kakou e ike ole ia aku'ai, eia ka au.anei ua kokoke loa aku kakou, a mamuli o ka pouli omua i ka noe liala loa ka kakou holo ana imua a haule kela mahope." He ano mahia wale no hoi ka lewa i kā nana aku a n.a makaikiu ia wa. aphe wahi hiohionā a laua e ike aku aua no ka npe p.aapu mai o ka noe. eia na£. o Mr. Toda ka i k'u-* luma i ke auo o ke ea; aole i liuliu loa ma ia hope iho ua 'Hopmaka mai la ka nee ana a ka noe. a ma ka hora umikūhiamākahi ponoi ua pouli ae la ka lewa, ma kahi kokoke wale mai nd i ka moku ka ikeia aku o ke kai. a mā īla wahi ā pau h$ pouli wale no, elike ka pouli ia lakou e nāna aku >| ana ia ihanawa me ka pouli a kekahi mea i paa nā maka i 1. ka uhiia me ka haiuaka a apana lole e ae paha. :i Ma kela hora ua kaalo ae la maīiope o lakou ka Lae Puaa

i oleloia. a e aneane aku ana lakou e. komo i kc kaikuono o ka Mokupuni Seleta e hoea aku ai no ke awakumoku No-j eaka. Ma ia manawa ke hooinaopopo la ka elemakule Toda aoie i mamao loa ka Manaolana Poho mai ia lakoU aku ia maanwa. Ua ikeia ka oiaio o keia manao o ka elemakule Toda mahope iho; ma kela manawa aia ka Manaolana Poho nia kalii o eha a eiima wale no mile ka mamao mai a lakou aku. i loa-a ia lakou ia ike mamuli o na manu e lele'mai an.a a kokoke loa i ko lakou moku, a ke hoopilipili aina loa aku la ke Swift no ke Noeaka. ma ka aoao hjkina 0 ka Lae Puaa. Ma keia wahi he nui ka poino i loaa i kekahi mau moku mamua aku, a ua hoopahuaia ka ike holomoku o kekahi poe mamuli 0 ka ikaika loa o ke au; he uani ka nanaina o ka aina ke nana aku maluna o k.a moku. a ma kekahi mau wahi no hoi he awaawaa a he oneanea. a no kekahi mau mile lehulehu aohe kanaka noho ma ia mau wahi, no ke ano waoakua- maoli e hiki ole ai ke hoouluia kekahi mau mea e pono ai ke ola ana. Ua kamaaina o Kaila # bsekina i keia mau kapakai. a no na kumu a J\aila Esekina i ike maopopo ai nona. iho. peia ka moku Ka Manaolana Poho i hoohele mahe ai i kana holo an.a me ka hookokoke mau aku i ka aina. Ma keia manawa.a ka Manaoiana Poho e liolo ana me ka malie loa ua kaa malaJo o ko Asa ame ka K&lalika manā ka hookele ana i ka moku a ia Kaila Esekina h'6i ame Woka j Betimana e'ku ana ma ka aoao o ka moku a e nana mau aku ana ia uka o ka aina no ka hoailona. no kahi hoi ai laua i makemake ai malaila k.a lakou pio e hoopaaia ai. Oiai o Asa ame Kalauka e ku ana niahope o ka moku no kekahi manawa, e leha mau iho arui ko laua mau mak; ilalo ma kahi a pio e moe mai ana. me he mea li. ua piha laua i ke aloha i ke kan.aka opio, ke pio hoi a Kaila Es*ekina e manao ana, e hookau aku i ka make mallina ona, 1 kaawale ke nona, i ole ai e lilo o Ilale i mea keakea aku iaia 110 ka waiwai. a i ole hoi e lilo o Hale Toda i hoapaio nona.no ke kaikamahine ui a ke Konela Wekafod.a. 110 ka mea. e ola ana no o Hale ia manawa. Mai mau ole ko Hale ola ina,i hooko o Kaila Esekina i kona manao e hookau koke aku i ka'make maluna o Hale i mea emalowale koke aku ai kona enemi mai kei.a ao aku. Aia malalo o ka rumi kapena'me kā paa o kona niau lima ame na wawae i ka hauhhaia, me ka paa hoi o kona waha i ka hoopihaia me kā hainakā. he pio hpi na na kanaka manaoino, a e lawei.a aku ana na kona wāhi e pepehiia ai, o Hale kahi "i moe ai. Mai kona manawa i 'paa ai i ka hopuia a pepehiia ai malunā o ke alanui Ga<lina i na po elua mamiia aku, a kauoi.a ai iloko 0 ka hāle kahiko noho ole ia e kanaka. a paaia oia malaila ma kē ano he paahao ahiki i kona hookaawaleia ana mailaila aneane e piha na hor,a he 48. Mai kela manawa jnai ona i hopuia ai ahiki i keja manawa. hookahi w.ale no mānawa i haawiia aku ai ka ai iaia. nolaila 4ia lilo ka pololi ame ka makewai i mau pilikia e ae. m'a ke kino a ma ka noonoo. Aole i hoike iki ia aku iaia ke ano o kona īnake e hoōkauia āku ai, aka nae, ua lohe mahu'i mai oia i kekahi poe o na kanaka manaoino i ka olelo ana ae. oiai oia maloko o kela hale kahiko, e haalele ana lakou ia Ka-ta malōko o ia haie a make i ka pololi, a pela oia i mānao iho ai oia hopena hōokahi ana palia ke kauia mai ana maluna ona, oia hoi, aole lakou e pepehi ana iaia, .aka e hoopaa aua lākou iaia ma kekahi wahi a make oia i ka pololi. a ke ike iho la oia iā maīiawa ua kokoke loa mai kona hopena. Oiai oia e moe .ana me ka ehaeha' maloko o ka ruml kapena malalo, lohe, ae la oia i ke kamailio o kekahi o na kanaka maluha o ka oneki i ka i ana ae: '*Ua ku a uluhua maoli iho la.au no ke kali loihi loaj" o Betimana ka mea i kamailio ae pela. "Pehea ana ka loihi o 'ea manawa au e Mr. Kaila e kali hou aku ai me he kanaka hupo lā. pi'e ka malama ana i kela kanaka maluna nei o keia moku?" "Aohe i maopopo ia'u aia pah.a hoi i ka ikeia aku o kela wahi a'u i makemake ai malaila oia e hoopaaia ai," i pane aku āito Kaila Esekina. aole ka paha oe i maopopo i ko kakou wahi e holo nei i nei manawa." ' . "Aohe i maopopo ia'u i hoike aku no au ia oe. He liana maalalii loa ka ike ana aku ina aole keia noe e lialii paa nei, aka, ua maopopo 110 ia oe a pela pu no hoi ia'u ia wahi, nolaila e kali oe me ka lioomanawanui. heaha ka waiwai o ka hoouluhua ana iho kou noonoo e lilo ai palia i kunui nia'i nou. e Betimana." •

"A. he manaoio no kekalii ou l,a e loaa aku ana no kela Walii--a kakou e-nana aku nei?" - . "Pela ka paa o kuu manao," i pane ;iku ai o Mr. Kaila. : aia i liele aku ai»ma k.ahi o ke panana o ka moku a nana iho !a. "*He manawa pokole wale 110 koe a hoea akii kakou ilaila," walii Hou a Kaila Esekina o ka pane ana aku. "Pela j)aha kou manao, no'll iho la ea.-ke maiiao nei au he pomaikai ka loa.a aku o kela wahi. o ka paa mai auanei keia i ka noe la i kana mai," i pane mai ai o Betimana me ka hoopohala. Ua loheia mai la keia rtiau \olelo a pau a keia mau fcanaka e na kela elua e ku mai ana ma kekahf wahi mamao •ki' akli mai a laua .aku. a ia laua i lohe aku ai, nana ae la kekahi i kekahi me 11 a manao kahaha. "b ka oleloa'o hookahi aole ia he mea e i kekahi, e na keonimana opio," wahi ,a Kalauka me ka leo halulu o ke kamailio ana mai. "No'u iho. e noi aku ana nae " nu ia olua e huikala mua mai ia'u, aole keia o k.a manawa kupono e hoopilipili loa aku ai i kd moku i kapakai. e naiia ae no hoi olua i ka. noe la. ua hele a h.alii papa. Aole hik i kekalii o olua ke ike i ko kakou hopenaiua no kn holo aku a kokoke loa iuka ma keia mau kapakai.. "Ua maopopo ia olua ke ano o keia wahi he mau lae pohaku. a ua leliulehu no hoi na moku i pau i ka nahaha ma.a nei mamua aku nei, nolaila ea. k akahele mai olua ia kakou o pau nei moku i ka nah,aha. a malia o pau pu aku me kakou i ka make." "I-īe manao pololei loa kenn ou, e Kalauka," wahi a Asa o ke kokua ana mai. "Eia ko'u manao. e.pono kakou e hekau m.aanei aliiki i ka ma o iki ana ae o ka noe, i hiki e ike ppno ia aku ouka o ka aina." "E m'alama olua i na mau oleloa'o a olua ahiki i ka loaa ana o kela wahi,. o olua .a elua." wahi a Kaiīa i pane aku ai me ke "Aohe. pilikia iki e loaa ana ahiki i ka 'o&o ana aku 0 kela- wahi ia kakou. Nou hoi, e Betimatia. aole anei e hiki ia oe lee nana niai me na maka hauoli? Heaha keia kumu o ke ano e,ana o kou helehelena?' Ke ■i?ihā aku.nei ati ua hele oe a kaumaha maoli, aole anei pela '<a niea oiaio?" "Eia kā-u i noonoo iho la. ke aeia mai nae ia manao e oe, ko makoahōki; e.kakali ko kakou hoopilikia e ana i ke ola o ka paahao a kakou a hala kekahi mau la elua." wahi ,a Betiimanaj o ka pane ana aku. "No ke aha iho la ke kumu o kou manao ana oela? ila he kanaka kupono ole maoli ka oe no kekahi hana o keia ano, no ka mea, he hohewale. he kanaka waiwai ole no k'ekahi hana ano nui." '"Aia paha ia i kau kapa ana mai e like me kou makemake. Ua maa ko'u rn.au pepeiao i ka lohe i na olelo hoino o kenā ano, aka i ha'i aku au ia oe, mai kela .manawa mai a ! kākou i haalēle .aku ai ia Ka-ta me ke ola aiiiki i keia manawa hiai ia manawa mai ka ulu'mau o ko'u nīaka'u nona me ke.kaawāle ole aku o ia nooiioo mai a'u .āku. "Ina e lilo ana ko'u manao maka'll i mea oiaio, e hiki mai ana ka la e pau loa ai kakou i ka paa a e fnake aku ana

no ko kākou powa a lawe ana mai ia Hale ma ke ano aihue me ka inanao e pepehi ia!ia a make." "0, he noonoo hupo kena ou, e BetimaAa! Aole anei c hiki ana ia oe ke hoopoina i kena manao.' Aole loa he manawa iki nona e loaa ai a e hoopakelein aku ai oia mai kela hale-aku ahiki i kona make ana, mahope o ka hala ana 0 kekahi mau pule lehulelni. "Aohe wahi kumu iki a kakou e maka'u iho ai no kona palekana niai a paa mai kakoli i .Ua hōpiiia:' Aole loa kakou e loaa mai ana ahiki i ko kakou hoonalo aiia aku ia Hnle nia kahi a kakou e haalele aku ai iaia. e like me ka kakou e lnakeniake ai. llakalia wale no ko kakou Iioonalo aku iaia i ka loaa oie aku o kona wahi e hoopaaia aku a«. kahi a'u e nana mau aku nei no ko kakou hoea koke ak:t ilaila." "Oia ano hana au e Mr. Kaila he kamalii. no ke alia ka pepehi koke ole iho iaia maanei a kiola aku i kona kin-> make ilpko o ke kai a o ka pau ana ae la no ia o ka kakon hana, eia ka he kali aku la ahiki i kela wahi au e mr.lccniake' la malaila e hoopaa aku ai i ko enemi. "Ina e hoohakālia mau ana oe i ka pepehi ana iaia aole loa e loaa iki ana ia'ii kekahi minuke maha me ka noonoo m;r,kai ahiki i kona nalo ana aku. oia kona kaawale ann m.ii ko kakou mau lima aku." "E Betimana, ua ha'i. mua aku hoi au ia oe o ka'u hana ike keia, a o ko'u nianao i lolie mai oe e paani ana au ahiki 1 k 1 hookoia ana elike me ko'u majvcmakc, aole i ko oukou. "E hoomanao oe ikeia. ame oe koii manao maka'u v:iie elike me ke anp o kamalii. Ua liTo ka oukou mau olelo hoomakā'uka'it mai ,ia'u i mea hoano-e i ko'u noono<», no ka mea, ua paa kuu manao e hooko aku i ka make maluna vuu eiiemi elike me ke ano a'u i makemake ai. "Aole o'u makemake e make koke oia. aka, makcirakc au e illii koina hoēhaehaia mamua o kona make ana. l.ohe oe? Makemake aii e ike iho oia i kona inake ana ni;i nainiha, a ma ke ano hoi e hiki ole ai e loaa iaia ka ikaila e hoopakele ae ai iaia iho." "( ), he kanaka punikoko maoli ka oe! Ke ike aku l.i :iu 1 kou manao me ka hoohewahewa ole ua nui maoli kou hoino nie ka lioowahawaha ia Hale 'Poila. a no ka \v;nw;ti wale mai no ame ka lima o ke kaikamahine a ke Konela \\ekafoda !" "Pololei ia olelo au, oia maoli ka mea oiaio. ()w;<i kānaka ine ke koko uliuli iloko o kona mau aakoko e ne!r aha ka illi ame ka hoowaliawaha iaia? Ina oia e oln a»ia <• hiki ana iaia me ka hoopaapaa ole ke hooiaio mai i s.ina mau koi a pau i ka waiwai o kuu anakala. me ia nui no o ko'u hooikaikh ma ko'u aoao e hoonele ;iku iaia ia mau pono. "Ina 110 ke ko mau koi e lilo ana iaia ka hnpanni o na miliona dala a ke Kiaaina Esekina. a mawaho ae >ia e lilo pu aku ana ka lima o ke kaikamahine a ke K»-feIa \Vekafoda. "Nolaila, e ike mai oe, he hana naaupo loa na'u k • ku wale ana aku 110 a nana me he hupo la i kana hana mai. Ke manao nei au ke hookokoke loa aku nei kakou i kela s«h.i i. keia. manāwa. ina e holo liliii iki hou aku ana kakou e loaa aku ana nō kela wahi. pela kuu manao." Alaiia, huli like aku la lakou e nana ia uka o ka aina. he ano mahia iki ae ka noe ia manawa. o Kalauka ka mea mua o ka hooho āna. ae: "Heaha kela mea e ku mai la mauka? Aole anei ke!a > kau mea e Kaila e makemake nei e ike aku?" MOKUNA XXV0i. Ko Hale Hoopa'i i Manaoia Ai e Make. Huli ino ae la o Kaila' a nana aku la ma kalii a Kalauk.i ikuhikuhi .aku ai. "Aia mahea?" wahi ana o k:i ninau ana aku me na maka hoihoi. "Ae, aia i'o la. (>ia kela! Pela iho nei no ko'u manao ua kokoke loa kakou i kela wahi." AoJe i mamao loa mamua aku o lakou ua hiki loa ke ikeia aku kahi ā Kaila i manao āi malaila kona enemi e hn!awai ai me kona make, ua mahia loa ae 1a ka halii ]>aa loi ana a ka noe, a ke ike aku la lakou ia uka o ke kiipak;»i. a e like me ka liee mau ana.aku o ka moku imua. pela no k.i maopo])o loa o ka ikeia aku o kahaone. Aia ma kapakai e ku mai ana he pou laau nui. ua nalowale kekahi liapa iloko o ke kai a o kekahi hapa e kuoeoe mai ana maluna ae o ka ilikai ma kahi o eiinia a c<»no paha kapiiai ke kiekie malun.a ae o'ka ilikai. Ō ke kai ma keia wahi o kela kaikuono he papa'u a lepo pohopoho a iloko o ka lepo kekahi hapa o ka pou. ( » keia pou a lakou e nana aku ana no kekahi manawn loihi ke ku ana malaila, elike me ka loihi e hiki ana ia Kail.i ame Kalauka ke hoomanao ae. ,a Iie wahi 110 hoi keia i leliulehu wale na inanawa a Kaila anie Bctimana <> ka ike ana. no ka mea e hookokoke maii mai ana ko laua nioku uia ia walii i na manawa aj)au a laua e hele ai i ka holoinoku. "E hookuu koke.iho i ka pe'ā ihu. e wiki!" wahi a ka Bctiinana kauoha. , Ua hooko kokeia kana kauolia me ka eleu l<m e na kela elua. no ka mea, ua maopopo ia laua mamuli o ka ikeia ana aku o kela pou he hoailona ia aia mainiia akn o lakoii ke .ahua lepo a ka wai o ka lawe ana mai a hoopae malailn. ajna aole e hookuu kokeia aua ka pe'a e ili aku ana ka it »ku iluna o ke ahua lepo. Ua- hookuu kokeia iho la na pe' '. n <» kā niniau koke ae la no hoi ia o ka Manaolana Poho a !:.:ku iho lā. Ma ka manawa a laUa i ho<»kuu il)o ai i ka h !evuma. ku iho la laua e kali no ka loaa hou mai o ke kauoha. "E iho olua ilalo a lawe mai i ka paahao a kakoii ii'.tia nei," o Hale keia i kauohaia aku la i na ke!a e lawe.niai illina o ka oneki ma ke' kauoha a Haila l'"sckina. I ka loaa ana akii la o ke kauoha aohe htjtilolohi hou ;ina iho a As.a ame Kalauka, o ko laua iho aku 1a no ia nn ;i'o 0 ka rumt kapena, a kauo mai la ia llale nolunn o ka oneki. Oiai o Hale e laweia mai ana ma ke ano kailuiluhulu. ii e iho la oia ua kokctke loa mai kona hopena ma keia ao, ala.ila. hu ae la kona aloha no kona mau makua. a 110 kana ipo hoi e aneane aku ana e hookoia ko laua mau m.anao 110 1:.» laiia hoohuiia ae a lilo i hookahi. Ua hooiaio ia mai ia manao ona mamuli o kou-« lohe ana aku i na olelo a Kalauka i ka i ana ih<>: "Eia kou wahi e kanu ola ia ai U. e ka opio! Aohe au 1 maopopo i ke ano o ka make e kauia mai ana maluna ou | nei manawa. ma ka'u mea nae e Iv»omaopopo nei ea. he make lapuwale loa ana kou. Nolaila ea. an<» ka man: w;-. kupono nou e pule ai." Ua hapaiia ae la 0 Hale Toda me he mea 1a he eke u:i)a. a kiolāia aku la iluna o ka oneki. nie ka nanā ole ua |« aku paha kona poo i ke kua a aole paha. Ma ka mea oiaio no elua a ekolu manawa ka hooku'i nna o kona«poo i ke alapii i kona nianawa e hapaiia ana rsv*.i ka ruini kapena mai noluiia o ka oneki; ua ntli kona huhu ;naloko. aka. he huhu hiki ole ke hana ae i kahi niea. u<» k;i v ea. ua paa.kona.mau lala i ka hauhoaia. a ua piha iio hoi k<»n.i waha i ka hainaka e hiki ole ai ke walaau ae. v Ua hoāo no oia e uwa ae, eia nae o kahi leo hiki waV n > ke puka ae a ke loheia mai he halulu wale 110 e mumu . I-kona ike ana ua kau oia iluna f» ka oneki nana ak 1 b. oia ma o a maanei. me na hiohiona o ka weliweli ma kona mau ināka. Aohe ana v mea e ike aku ana malaila ia 1 i" wa e hoike niai ai no ke ano o kona make e-hoo!:ai*:a nai an 3- , E ku āna o Kaila Esekma lā manawa ma ka ao.ir . kn hoaloha ona. me he friea 1a a ; .a iloko ona ka niakemak * m:i i e hooko kokeia ka hooj>a'i maluna ona, kona enemi. L (Aole i pau.)