Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 5, 31 January 1919 — Page 1

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKALA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, IANUARI 31. 1919

 

O ke kii mall iho nei, no na koa mua loa ia i hookuuia mai ko lake mau kahua hoomoana mai, no ka huli hoi ana aku no ko lakou mau home ma Kauai ame Maui, ma ka Poakahi i hala. Ua hoohanohano aku ko Honolulu nei mau makaainana ia lake, ma ke ka`i like ana me ke alanui, ka huro ana ame ka hole ana aku ia lake i na lei. O ke kii mall ma ka aoao hema, o Mrs. Charles J. McCarthy ia, ka wahinea a ke Kiaaiua o Hawaii nei, e hole aku ana i ka lei maluna o kekahi koa Hawaii; maluna ae hoi na pualikoa e ka`i ana no ua uwapo i ku ai ko lake mau mokuahi; o ke kii ma ka aka ae maluna loa, o na koa ia e hapai ana i ko lake mau paiki; malaio iho hoi ka lehulehu e kakall ana i ka hoe mai o na koa, ma ka hale hoolulu kaaahi.

 

@ Lvll@Helu 5

HOOKUUIA NA KOA E HOI NO KO LAKOU MAU HOME

_______

Hoomaka ka Hookuuia Ana Mai na Kahua Hoolulu Mai ma ka Poakahi Iho Nei

_______

HOOHANOHANO KOONEI POE NO KO LAKOU HOI ANA

_______

Piha na Koa me na Manao Hauoli no ka Hoi Hou Ana no ko Lakou Mau Home Iho

_______

            Mahope o ke kaawale ana mai ko lake man home mai, a mai na ohana mai hoi no eon mahina ae nei i hala, no ka hook ana aku i ke kauoha a ke @ o Amerika Huipuia, i kona mau makaainana e komo ilk o ka oihana koa@ i hookuuia mai ai na makaainaua o na lahui like ole, ilk o na manna hauoli o ka phi ohoia, ma ka Poakahi @ pela hoi ma na la mahope mai o heia pule, elike me ua ma@awa hole o na mokuahi uo ko lake mau mokupuni pakahi.

            Elike me na manna ohohia iloko o ka hapanui o na makaainana no ko lake komo ana aku i loko o ka oihana koa, @ ke kupale ana i ko lake aupuni ame kona have aloha, pela iho la @ ia manna ohohia hookah ilk o keel @ koa, no ko lake hook ia ana mai, e @ hoi aku ma ke ano he mau@, i makaukao mau e hana aku i na mea apau i makeniakeia way ai lake, e hook aku no ko lake aupuni.

            Ma ka aoao hoi o ka poe i komo ole aku ilk o ka oihana koa, e oho ana @ key kulanakauhale, ua hoikeike ae lake, ma na hana, i ko lake komo pu ana aku me na koa ilk o keel manna uhohia hookah, e haawi ana hoi i na keiki o na loll ka-ki, i na manna hoolana a hoohauoli; ka hana kupono loa hoi i lawelaweia e koonew poe, no na koa o na kuaaina, i huli hoi aku la no ko lake mau home.

Ka Hoailona ma ke OeOe

            No ka hook ana ae imbue o ka lehulehu, ua kokoke mai i ka manawa e hoe mai ai na koa maluna o na kaaahi, no ka hale hoolulu ma Kuwili ae nei, mai ko lake mau kahua hoomoana like ole mai, ma Leilehua, Castuer, ua kana ae ke oboe hoailona pauahi no elima o ka awing la Poakahi new, ilk o ka manawa pokole, ua hele khi hoolulu kaaahi a phi i na kanaka, mo ka makaukau e @ aku i na hoohoihoi ana ia lake ma na ano kupono apau, elike me ka hana a keel poe koa i lawe ae ai, maluua iho o ko lake mau poohiwi pakahi.

            Ma ka hora eha ponoi o keel Poakahi i ku mai ai na kaaahi, me na oa he elua, he hookah puali no Kauai, a he hookah puali no Maui; e ikeia ana hoi ilk o keel mau puali na lahui like ole, mai ka haole, ke Pukiki, ka Hawaii, Pake, Korea, Pilipino Poto Riko ame Kepani, era nae he hookah lake apau ma ka olelo ana, he mau koa no Amerika.

Komo ma ka Hoohiwahiwa Ana

            No ka hike ana ae i na manna ohohia o ke juice i haawi ae ai ka Meia Fern i ke kauoha i ka Baua Hawaii e hoe aku ma ka hale hoolulu kaaahi, a haawi aku i na koa i na hoohanohano ana, ma ko lake huakai huli hoi no ko lake mah home, nolaila mamma o ke ku ana mai o ke kaaahi, aia ka bana puhiohe malarial, me ka makaukau e hana aku i na hana apau e hoohauoliia ai ka @ o keel poe koa.

            I ka hoe ana mai o na oa ma ka hale hoolulu, ua lee koke lake mailuna aku o na aka, a ku laina ae la ma ko lake mau puali pakahi, o ka manawa iho la ia i hole aku ai kekahi mau komite i hookaawaleia i na lei maluna oua koa, iwaena o lake, o Mrs. MeCarthy, ka mea mua loa i hole aku i kekahi koa Hawaii, a ke nana aku i keel hana, ua hike ole i na koa ke kaohi aku i ko lake mau manna mahalo me ka haahea pu, no keel hoailona oiaio o na manna kui'o o ko Honolulu nei poe no na koa.

_________________________________________________________________________________________________________

(E nana ma ka Aoao 2)

 

MAKE MAHOPE O KE KAHULI ANA O KONA WAAPA

______

            E hoakaka ana ka nupepa Maui News o Wailuku o ka Poalima aku lei i hala, i ka halawai ana o ia keiki Hawaii o Keanini Kimokeo ka iona, me ka make, ma Kahoolawe, mammal o ke kahuli aua o ka waapa, a loaa iaia ua poi maloko o kona kiuo, ka mea nana i hoopokole mai i na la o kona aol ana.

            He kappa o Keanini Kimokeo no ka waapa Kepani Heeia Maru, o halihali ukase ana mawaena o Honolulu nei ame Kahoolawe, he kanaka opio hoi nona na makahiki he iwakalua-kumamaono wale no, a i mahalo nui ia hoi uo kona makaukau ma ka hookele ana i ka waapa Kepani.

            Ua huli hoi aku ka Heeia Maru no Kahoolawe mai Honolulu aku nei, me ka loaa ole o na ulna opine. Oiai e ku ana ka Heeia Maru ma ke awe, ua kau ae la oia maluna o kekahi waapa uuku no ka lawe ana aku i ka wilily nook o ka aina. ua hoe no ka waapa me ka maalahi iuka o ka aina, me ka hooleleia ana aku o kana ohua iuka, a iaia i hoohuli mai ai ka waapa, no ka hoi hosanna aku i ka Heeia Maru, ua po'iia mai la kona waapa e ka nail ma ka aoao, ak kahullu iho la ka waapa ill ka waha, me kona paa ana mahalo.

            Aia no keel wahi i huli ai o ka waapa iuka, nolaila ua kii mai la ka wilily a hoohuli ae la i ka waapa iluna, me ke kokolo ana aku o Keanini Kimokeo a puke iwaho.

            Ua aka aku ka malama ana i keel kanaka Hawaii mall o ka malu o Mr. ame Mrs. Angus MePhee, me ka mania nae, aloe i nui ka opine i loaa iaia, elike no hoi me kona mau ano e hoomaopopoia aku ana i keel manawa. Ua hoikeia aku iaia kekahi manna; no kona lawed aku i Lahaina, kahi e aka aku ai mall o-ka lapaau ana mai a kekahi kauka, ua hole loa mai nae oia, nolaila us mau no kona oho ana ma Kahoolawe.

Na HUNAHUNA LIKE OLE O A AINA E

He Olo Wahie ka Hana Hoohala Manawa a ka Emepera i Kaiehula.

            AMERONGEN, Jan. 22.--O ke olo whale ka hana ano nui hoopla manawa a ka Emepera Kelemania mua. Ua hoopla ia era he mau hora lehulehu i keel ame key la ma ka hana ana ma na pail whale maloko aku i ka whale e law ai no ke kakela holookoa.

Hili Hoomainoinoia na Wahine Maloko o Rusia

            TOKIO, Jan. 23. -- Ma ka la 8 o Ianuari ua hook ia mai e kekahi kenerala e hoomalu ana i na pualikoa a ua Aupuni Hui kekahi loon hoopihoihoi e pill ana i ke ano o na hana e hanaia mai la maloko o na kulanakauhale o Rusia, khi a na Bolsheviki e oho mana mai la i lei manawa. No ka lilo o key loon i mea hoopihoihoi i na noon ua aneane e hike ole e manaoioia aku i kinohi.

            I kulike ai me ka loon i loaa mai aia na Bolsheviki ke hookikina mai la no ka hooko ia aku i ka lake kauoha e pill ana i ka onaia o na wahine apau e ka lehulehu e hoomaka ana mai ka 17 a i ka 32 makahiki. O ka poe e ku-e aku ana i kela kauoha kakauha ua hoopa`iia lake me ka hoomainoiuoia ma o ka hahauia ana me ka hupia.

Noi i Kekahi Huina Dala no ke Kuai Ana i MAu Lala Kui no na Koa

            WASHINGTON, Jan. 24.-- Elua mailoko ae o keel ame key kaukani koa Amerika i kaua ai ma Europa i lee ka lima a i ole ka wawae, elike me ka koike i hoikeia ae e ua luna aupuni o ke ke ena kaua mamma o ke komite o ka oihana koa o ka hale i key la. Ua noiia ae ke komite o ka hale no ka hookaawale ana ae i ka huina o $7,000,000 no ke kuai ana i mau lala ku`i i hanaia e ke akamai o ke kanaka no na koa i muumuu na lala.

_________

            Ma ka Poaono ka loaa ana o keel ulna opine ia Kimokeo, a ma ka la Sabati ae, ua hoomapopoia ke ano maikai mai; aka ma ia po sua iho nae, ua hook okra mai la ke kukonukonu o kona pilikia, a ma ke kakahiaka o ke khi la mai, o kone make no ia.

            Ua hoike koke ia mai ka lohe i ka Hope Makai Nui Crowell o Maui, no kela opine, a lie aku la oia me Kauka Osmers, a ma ke kahaia ana o ke kino, i loaa aku ai ua pilikia ke akepaa, ame kekahi mau meapaahana e ae look o kona kino, a ua manaoia, in a no i loaa na lapaau koke ana, mahope iho o ka @ ana o keel pilikia, he kanalua no ka hike ana ke hoopakele ae i kona ola.

            O Honolulu nei kahi oho o key Hawaii, a he kanaka oia i mare ole i ka wahine.

 

Hoahewaia na Italia no ka Huki Ana i ka Have Amerika Ilalo

            WASHINGTON, Jan. 24.--I kulike me ka hoakanaka a na luau aupuni o ka @ o na lahui Serbs, Croatian ame Slovence ouei, ua hopuia ma ke ano he poi ka mokuahi Serbo-Crovatian Dinara e kau ana i ka hue Amerika mall o ka lai kin holomoku i hoopukaia mai e ka Adimarala Amerika maloko o ka Moaua Atelania, a hukiia ka have Amerika ill a lawed aku ka moku mall o ka have Italia.

Hoalaia Aku ka Huhu Iloko o na Kelemania.

            AMSTERDAM, Jan. 24.--Ua lilo ke apono ana a Kelemauia i ke kauoha a na Aupuni Hui no ka haawiia aku o kona mau mokuahi kale i kulike me na kumu alike hou no ka hookah ana i ke kaua i hanaia ai ma kekahi manawa koke aku nei i hala, i kumu huh a hoopioloke i ua noon o na kanaka maloko o Hamburg ame Bremen, elike me loon i loaa mai ianei.

            He halawai ka i malaria e ka poe on a moku ma Hamburg ma ka Poakahi, elike me ka lono i hoikeia mai, a ma ia halawai he mau olelo hooholo ikaika ka i hanaia e ku-e ana i ke apono ana aku i ke kauoha a hoounaia aku i ke aupuni.

Kipoka Pa-huia ke Kulanakauhale o Oporto e na Mokukaua a Potugala

            LONDON, Jan. 24.--E hoakaka ana ke khi loon kelekalapa mai Maderida mai no ka hoikeia ana aku ilaila no ke kapok pa-huia ana aku o ke Kulanakauhale o Oporto e na mokukaua Pukiki, o Oporto kr kikowaena o khi o na hana a ka poe hookahuli aupuni, o ka manna nui o ka poe hookahuli apuni oia no ka hoonoho hou ana aku i ka Moi Manuela maluna o ka nohoalii o Potugala.

            He loon lauahea ka i holopuni ae malice me ka loon i loaa mai nine.

E NOII PONO LA AKU ANA KE KEENA ENEKINIA AME PUUKU

__________________

            Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ka nolio ana ma ka po Poalua nei ua hoopuka ia he kauoha e noii pono ia na hana a ke keena enekinia ame ko ka puck, a e lawelaweia ia hana e na komite a ka papa, a o no keena oihana e noiia aku ai oia no ko ka enekinia ame ko ka puuku.

            Mamua o ka hoopaneeia ana o ka halawai a ka papa, ua hoakaka mai ka Meia J. J. Fern i kekahi mau olelo nana i hoolahaia no ka oihana enekinia ame ka puck, a no ia kumu i manna ai oia he mea pono e noii pono ia na hana a ia mau oihana a elua. No ka hook ana aku ia hana ua noi mai ola o ke komite alanui a ka papa ame komite o na loaa look o Madeira, wahi hou a ka loon kelekalapa, ua mania e hoi hou aku ana ka moi mua i Potugala a alakai no ka hookahuli ana i ke aupuni.

            Ma na loon kelekalapa mai Potugala mai he kulike ole kekahi me kekahi. E hoakaka ana ka loon mai Lisebona mai aia ke aupuni ma ka aoao ikaika e kin la i na haunaele, a ma khi loon hoi mai ke kulanakauhale mai o Vigo, ua oleloia ke pii mahuahua loa mai la ka ikaika o na hoonee hana ma ka aoao e kaki ana i ka moi. Ma ka loon i hoikeia mai aia na lina aupuni ke kau mai la i na hoopai koikoi maluna o ke poe kip ma ua apace i koala mai i na hana kip.

E Paa Ana ka Oihana Kaua Aina i na Koa Ahiki i ka Loaa Ana o ka Hana

            WASHINGTON, Jan. 25.-- Ua hoopuka mai nei ke keena kaua i kekahi kauoha ache koa e hookuuia mai ka oihana koa aku me ke ku-e i kona makemake haiku i ka manawa e hike ai e loaa i hana paa mau nana ma ke ola makaainana ana.

Ke Palahalaha Loa Mai la ke Aupuni a Kolchak ma Rusia

            OMSK, Jan. 19.-- Ke palahalaha loa aku nei me ka hikiwawe loa ka oho mana ana o ke aupuni o @ i ka hiking a i ke komohana. Ua air aku ke aupuni ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala no ka hoopla mau ana aku me Don @, ke alakai o ka lahui @, ke kanaka naua e hoomalu mai la i kekahi mau pualikoa nui.

Komo na Koa Kili Iloko o Argentine e Kaua Ai

            BUENOS AIRES, Jan. 25.-- He 500 koa Maximilists i komo aku la i Argentina mahope o ke kaua me na makai ma ka mokunaaia ma Port Natales, Kili, a ke kai la imbue no Rio Gallegos, ame na holily ke hana pu ma ka noii ana lawe mai i hook ma kekahi halawai hou ana aku a ka papa.

            A oiai aloe ka mea i hoakaka maopopo mai na olelo nema i hoolahaia e pill ana no key mau oihana ae la ua loaa no nae ka hoomaopopo ana i na hoa o ka papa, no ka mea no ia e pill ana i na like ole ikeia ma ke kuai ana mai ame ke kuai hou ia aku o na laholio aka oto e kekahi o na limahana o ke keena o ka enekinia, ame ka lono e pill ana no ka malaria o na hana la Poaono maloko o na rummy kokoke loa i ka rummy o ka puck. O ka lilo ana he $60 ma ke dala maoli mailoko aku o ke keena o ka puck ma kekahi manawa i hala koke aku nei ma ka oleo, ua

_________________

(E nana ma ka Aoao 2)

 

APONO KO OAHU NEI E MAHELE IA NA SOLONA

 _______________

            O ka ninai nui i @ mau ia ai kona hooholoia ana ma ke ano he kanawai, maloko o ka ahaolelo kuloko, e pill ana i ka mahelehele pono ana i na @ ame na seat o keel ame key mokupuni, ua hike ae ka hapanui o na hoa o ka ahaolelo o Oahu nei i ki lake mau manna apono, e @ pono ia na hoa look o ka ahaolelo, ma ka heluna pololei, elike me ka heluna kanaka e oho ana ma keel ame keia apaua oho baloka.

            Ma ka Poalua nei, he eha mau @ i hoakaka maopopo ae i ko lake mau manna apono, e haawi aku i na kaki ana i kekahi bill kanawai e hookomoia ae ana i key kau, no ka mahelehele ana i ka heluna o na @ ame na lunamakaainaua i keel ame key mokupuni, a mamuli o ka loaa ole ana aku o kekahi poe, pela i lohe ole ia ai ko lake mau manao.

            No na hoa hoi olokoo o ka hale o na @, he ekolu i hook ae i ko lakou mau manna apono o ka Lunamakaainana Jarrett wale no ka mea i manna, aia @ pono ka helu kamaka, alaila o ka wa i e hoomopopo pono ia ai ka mahelehele ana, oiai no @ ua apono no oia i keel hana, aloe nae oia manna he mea pono e hooholoia i key kau.

            Wahi a Senatoa Shingle, he apono mau oia e hookoia ka mana o ke kanawai kumu, ma khi e koi ana e mahele heleia na hoa look o ka ahaolelo ma na heluna oiaio no keel ame key mokupuni, a ma key kau o ka @ e oho mai ana, e hooikaika ana oia e hooholoia he bill ma key ninau ano nui.

            Ma ka hoakaka a Senatoa Shingle, ua hook Hawaii nei i na manna o ke kanawai kumi, ma kekahi @ mea e ae, aka ma na mea pill loa i ka mahelehele pono ana i na hoa look o ka ahaolelo, ua hoohemagema maoli ia, oiai nae o ka helu kanaka e ae.

            O ka hoohemahema wale ana i key mea ano nui, i koiia mai ai e ke kappa

__________________

(E nana ma ka aoao 2.)

 

 

E KAKOO HOU IA ANA O HOLSTEIN I LUNAHOOMALU

___________

Manaoia o na Ku-e Ana Iaia i Keia Kau Ahaolelo e Haule Wale Ana no ia

___________

MAU NO KE KUPAA O KONA POE HOALOHA MAHOPE ONA

___________

Pela Mau no ke Kulana ma na Kau Ahaolelo i Hala Aole ha wa e Haule ai

___________

 

Oiai ke hookokoke mai @ la e noho ai o ka ahaolelo kuloko, ma ka pule ekoulu o ka niahina o Feberuari @ nei, @ nui na mea e loheloheia @ e pili ana i ka Mea @ H.L. Hui @, no kona koho hou ia i lunahoo @ no ka Hale o na @ ka @.

            @ no kona koho hou ia @ luna hoomalu no ka hale, alaila e hoomauia aku ana no ka hapanui o na @ mala o na komite like ole, @ lakou mau wahi, e laa na hoa @ o @ hale kaukana wai i koho hou in mai @, koe wale no a na lakou e waiho okoa mai ia @ kulana, no ka mea pela iho la na @ hana ana a ka @ Holstein i @ ma na kau aku nei i hala.

            @ aku nei nae, @ ka manawa i hoomaopopoia ae ai e hookomo aku ana oia he @ e mahelehele pono ana i ka nui o na @ ame na @ no kela @ keia @ ea ala ae kekahi mau manao @ ku e ako @, no kona lilo hou @ ka hale, o @ ikaika nae o ia @ ku e ana @ flolstein, ma kela kuluna.

            O ka Lunamakaainana Lorrin Andrews ka @ i hoike ae, no kona hoomaopopo ana, aia he @ ana i lohe ai ia Holesteiu, koe aku @ kona hooholo ana nona iho, e kue aku iaia. Nona iho, aole oia i hoea iki @ kekahi halawai, no ka noonoo ana i kekahi @ no ke kulana lunahoomalu o ka hale, a i ole ia, no ka noonoo ana paha i na mea pili i ka mahelehele pono ana i na hoa oloko o ka ahaolelo ma na mokupuuni.

            O ka Lunamakaainana Fernadez ka mea i manaoia, ke moho oia no ke @ lunahoomalu, na ka poe e ku e ana ia Holstein, aka ma ka manawa nae i ninuia aku ai o Mr. Fernadez, iaia e makaukau ana e haalele iho ia Honolulu nei no Amerika, us hoole ae oia no kona alualu ana i kela kulana aka e hawai ana oia i kana kakoo ana ia Holstein i lunhoomalu, a ina no ka no kona kohoia mai, ma kela wahi, aole no @ e lawe mai ana.

            Ua hoike ae o Sentoa Correa i kona manaoio maoli, o ka Mea Hanohano Holstein no ka mea e koho hou ia mai ana i lunahoomalu no ka hale, a mamuli o kona kamaaina i na lawelawe hana ana a Mr. Holstein, pela no oia hoike hou ae ai, aole he mau hoololiloli ano nui, ma kahi o na komite, aka e hoomauia aku ana no ka poe i koho hou ia mai nei iloko o ka hale, me @ poo o na komite lehulehu, a koe-na komite i waiho hakahaka, ma o ke koha hou ole ia ana mai o ka poe e paa ana ma ko lakou mau kulana pakahi ma ua komite.

            No na mea nae i loheia ae, no kona ku-e i ke koho hou ia aku o ka Mea Hanohano H.I. Holstein i lunahoomalu no ka hale, ua hookahahaia ko Senatoa Correa manaao no ia mea, oiai aole ona kuleana ma na hana pau oloko o ka hale o na lunamakaainana, aka aia kana mau hana apau iloko o ke senate.

            He lohe mau ia na manao ku-e no @ kohoia o Mr.Holstein i lunahoomalu, ma na kau ahaolelo apau, eia nae, he nui mau no na kakoo mahope ona me ka lilo o na ku-e i hoalalia mai @, i mea lanakila ole, a oiai he kanaka o Mr. Holstein i kamaaiana i na hana apau o ka hale, a i ikeia no hoi kona makaukau maoli ma kela kulana, me ka nui hoa o ka hale i keia kau, o ka mea maopopo loa, e koho hou ia @ no oia i lunahoomalu.

            WASHINGTON, Jan. 29.-- Ua hoolahaia ae e ka lunahooponopono o na mea ai ke kakauinoaia ana e ka Peresidena Wilson o ke @ maloko o Parisa no ka hoopau ana i na hoohaiki ana maluna o na hale hana e hana ana i na waimomona i @ aku elike me ka bia.