Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 5, 31 January 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Solomon Hanohano, Lunahooponopono

Poalima Ianuari 31, 1919

 

KO KAKOU POE KANAKA

KOA I HOOKUUIA

 

            Mahope o ka noho kaawale ana mai ko lakou mau ohana mai, ko lakou mau home, ame ka lakou mau hana no na mahina eono i hala aku la, ua hookuuia mai nei ko kakou poe kanaka opio i komo aku iloko o ka oihana koa o Amerika ma hawaii nei, he mau makaainana lakou i keia la, elike me ko lakou wa mamua aku o ko lakou kaheaia ana mai e komo aku i ka oihana koa, a ua lilo no ko lakou hookuuia ana mai la, i mea na kakou apau e hauoli ai, no ka mea, ua hooko aku lakou i ke kahea a ke aupuni  o Amerika Huipuia, aole no lakou ka hewa, o ko lakou ku ole ana aku imua o na kahua kaua, no ka mea ua makaukau loa lakou e moha aku ia lakou imua o na enemi, me ka paio ana aku no ka pono, a e hoohioloia hoi na hana pakaha o ka lukuwale ame ka lokoino.

 

            Ua hoi hou aku la nae lakou no ko lakou mau wahi iho, a ma ka lakou mau hana hoi e pono ai ko lakou noho ana aku, me ko lakou mau ohana, nolaila, ua ili iho ke ko’iko’i o ka ike mua ana aku ia lakou, maluna o no hakuhana, o ko kakou mau oihana mikiala iloko nei o ka aina; a maluna hoi o na luna oihana o ko kakou mau kalana lehulehu ma ka hoolako ana aku ia lakou me na hana e pono ai.

            He nui a lehulehu wale o ko kakou poe kanaka opio i nele maoli no i na hoomaopopo ana no lakou iho, mamua o ke komo ana aku iloko o ka oihana koa Amerika Huipuia maanei nei, aka no pa mahina eono i kaahope aku la, e manaoia, ua ioaa mai he mau ike ano nui loa ia lakou, no ka malama ana i ko lakou kulana, ame ko lakou mau aahu, e lilo ai ia mau ike i loaa mai, i mea nana e kokua aku i ko lakou ano o ke ola ana, i kaokoa loa mai ka manawa mamua aku o ko lakou komo ana iloko @ ke koa.

            I ka huli hoi ana aku la nae o na koa o na kuaaina, e halawai mai ana me lakou kekahi mau pilikia maopopo loa, ma na mea i pili pololei mai i ko lakou pono o ke ola ana aku  ame ko lakou mau ohana, o ia no na mea pili i na meaai, ame na lako @ ae o ka noho ana.  Oiai maloko o ka oihana koa, o ke aupuni ka mea nana e hoolako aku ana i ko lakou mau makemake apau, a e haawi pu aku ana i ko lakou mau ohana, i kekahi mau kokua no lakou e pono ai, i ka wa nae i hookuuia mai ai mai kela @ihana mai, ua kau maoli iho ke ko’oko’i o ka ma@aala ana, i na alahele apau, e palekana ai mai na @kia @ maluna o lakou pon@i iho, e hookanaka makua ai lakou ia lakou iho, ma ka hopu koke ana aku i na hana e oili mai ana imua o ko lakou mau alo, ina no ia he mau hana ma na mahiko, a ma kekahi mau hana e ae paha, o ka mea nui, o ka pale@ana mai na auwe mai o ka noho ana, iloko o keia manawa kupilikii o ka aina.

            Aole o makou kanalua iki, no ka loaa o na manao makee iloko o na haku hana ma kela ame keia oihana, no ka mea a makou no e manaoio nei, ina e hoea aku ana kela poe koa imua o lakou, ua makaukau mau lakou e hoolako mai i na hana i hoike no na manao mahalo iloko o kela mau haku hana, no na mea a ko kakou poe koa i hooko aku ai iloko o ka wa o ke kaua.

            Ma Amerika, ua loaa ia manao i na haku hana, e kokua aku i na koa, ia lakou i huli hoi mai ai no ko lakou mau home, aka nae o ka pilikia no i ikeia, aia ma ka aoao o na koa ka makemake ole e lawe mai i na hana e piikoi ana, a na hana maikai, a i na hana paha i kulike me ka lakou i makamake ai, nolaila he heluna nui o na koa i nele i ka hana a i @oho me ka hoaa.

            Mai hoohalike me kela poe koa o Amerika, ke kauka’i a na hana mama, a nunui paha o ka uku, aka iloko o ka wa pilikia o ka aina, ka manawa i pii mai ai na mea apau e pono ai ka noho ana, he hana naauao loa ka hopu ana aku i na hana apau e oili mai ana, ma ia hana ana auanei, aole wale i hoopakeleia ae na ohana lehulehu mai ka pilikia mai, aka ua hoike ae ko kakou poe koa i ko lakou kulana kanaka makua, a kulana makee pu hoi ia lakou iho.

            Ke noke mau ia nei kakou na Hawaii i ka nema, @o ko kakou haule hope loa, ma na hana apau no kakou e holomua ai, o ka ke Kuokoa e paipai ikaika nei, i ko kakou poe kanaka opio i huli hoi aku @ ma kea ano he poe makaainana, e lilo ole na nema ana o ka wa i hala i mau mea aai maluna o keia lahui, aka e hoao e keehi aku ia mau olelo, ma ka iho ana o na lima ilalo o ka lepo, ina ia ma ka noho hana ana aku malalo o ha’i, a ma ka lawelawe ana aku paha i na hana no oukou ponoi iho; no ka mea, pela wale iho la no e pili mau mi ai ka lako ame na pomaikai.

 

KA MA'I E PAHOLA NEI

IWAENA O KAKOU

            He mea na makou e hauoli nei, ka lilo ana o ka manao pepa o ke Kuokoa o ka pule aku nei i hala, maluna o ka ninau ma'i "flu." i mea na kekahi mahele nui o na makamaka Hawaii, e lawe, aku ai a malama, me ka hoohana maoli ana, ma no alahele paauao apau, no ka hoopakele ana ia lakou, mai ka lilo ana aku i luahi na keia ma'i.

            Ke olelo nei na kauka lapaau. o keia kekahi o na ma'i hikiwawe loa o kona pahola ana. me ka nui pu o kona hoopoino ana i ke ola; o ka pololei ame ka pololei ole o ka lakou ike, he ninau okoa ia, koe wale no ko kakou noonoo maoli ana iho, o ke kulana maemae a maikai o ko kakou ola kino. o ka mea ia e palekana ai. i ka wa e kipa mai ai ka ma'i ; a o ka maemae ole. me ka maikai ole o ke ola kino.  he mau kulana ia e hiki ole 'ai ke pale aku.  i ka noho mana ana mai o keia ano ma'i, maluna o kakou.

            I ka nana aku ma kekahi ano i pili loa mai i ko kakou mau kino. he ekolu mau mea ano nui loa. o ka mua. o ia no ka hoomaemae ana i ko kakou waha ; o ka lua, ka hoomaemae ana i ko kakou opu, a o ke kolu, ka hoomaemae ana i ko kakou mau lole e komo ana, elike me na lole pili loa aku i ka ili.

            Aole nae malaila wale iho la no pau, aka e hoomaemae pu i kahi e hiamoe ai, a e loaa mau na ea oluolu, a e loaa pu no hoi na meaai kupono, e mau ai ka ikaika o ke kino ; ke malamaia keia mau mea apau, a hui pu iho me ka hooikaika ana i ke kino ma'kekahi mau ano lehulehu, e kokua nui mai ana keia mau mea apau i ke pale ana aku i ka ma'i.

            Ua lawa na halekuai laau me na laau hoonaha, ua lako pu i na laau pale fiva, ina ua hiki ole ke kuai aku ia mau laau, mamuli o ka nele i ke dala, e hoohana aku i na laau hoonaha i maa i na Hawaii, a e hoopulo'ulo'u mau i hemo mai ai ka hou ino, he mau mea no keia e palekana ai, i ike mau ia ma na ma'i laha i hoea mai ma o kakou nei, i na wa aku nei, i na wa aku nei i hala.

            O ka mea nui, mai hoopalaleha iloko o keia manawa, mai hoohemahema wale i ka wa e kau iho ai ka nalulu, a lia mai paha ka ili, a i ole ano e ae paha, aka e hoohana koke aku, a ka hoao ana e pale aku i ka ma'i, o i uuku, o ka hopena auanei @ auhee aku ana ka pilikia ; aole o ka waiho a nui maoli ka ma'i, alaila hoao aku e imi ke alo, he hana naaupo ia, a pela no e nui nei ka make ma kela ame keia wahi ; nolaila e aokanaka mai kakou, a e hoomanao i keia mau a'o ana a ke Kuokoa.

 

E HOOKIA ANA ANEI KE

KAUOHA A KE KANAWAI?

            He mea hauoli ka lohe ana i kekahi mau manao hoakaka o na senatoa ame na lunamakaainana o ka Mokupuni o Oahu nei, maluna o ka ninau mahelehele i na senatoa ame na lunamakaainana, elike me ke kauoha a ke kanawai kumu o Hawaii nei, maluna o ka heluna o na makaainana e noho ana ma kela ame keia mokupuni, no ko lakou kakoo me ke apono, e hookoia ia hana i keia kau, a o ia ka ke Kuokoa e hoomaoe wale ae la no : "E hookoia ana anei ke kauoha a ke kanawai?"

            Ua hapai mau ia mai he bila maluna o keia ni@au, i kekahi mau kau lehulehu o ko kakou ahaolele kuloko i kaahope aku nei, o ka mea nae i ikeia, e make mau ana, no ka mea o ka holo ana he kanawai. e hookaawale ana i ka nui o na senatoa ame na lunamakaainana o kela ame keia mokupuni e hoemiia mai ana ka heluna o na hoa o ka ahaolelo, mai na mokupnui mawaho aku o Oahu nei, a e hoomahuahuaia ae ana hoi ko keia mokupuni mau hoa kaukanawai maloko o na hale a elua, he hopena ia i makemke ole ia e ko na kuaaina poe mai, he hookahi no nae kumu o ko lakou lanakila mau, o ia no ka holo o kekahi poe o keia mokupuni mahope o na hoa kaukanawai maiwaho mai ; me ko lakou ike no nae, he hana ia a lakou i hoike okoa ae ai i ko lakou lilo ana i poe hahaki i ke kanawai, ka hana ho'i i koi maoli ia mai ai lakou e hooko ; aole hoi e alo ae, ma ke ano paani politika, no ka maka'u i na ahewaia mai e ko lakou mau haku.

            Oiai nae he koi maopopo loa keia na ke kanawai kumu, i na hoa o ko kakou ahaolelo kuloko, e hooko aku, e hiki ole ai i kekahi mea i kohoia no kela mau hale kaukanawai a elua, ma ke ano he kauwa na ka lehulehu, ke alo ae mai ka hooko ana aku i kana hana ; o ka poe ma keia kau, e hoao ana e koho ku-e aku i ka hooholoia o kekahi bila kanawai, maluna o keia ninau, ua ku-e aku oia i kana hoohiki oihana, a ua kapae ae hoi i ka hilinai a kona mau haku makaainana i hookau aku i maluna ona.

 

HE HANA KAPAKAHI I KA NANA AKU

            Ma ka hookapuia ana o na hale hoomana o kakou mai ka malama ana aku i na anaina haipule, ma na awakea Sabati, a ma kekahi mau manawa halawai e ae, malalo o ke kauoha a ka Papa Ola, iloko o keia wa a ka ma'i "flu" e pahola nei, me ka aeia aku o na kula, na hale aina, ame kekahi mau wahi e ae, e akoakoa nui ai na kanaka, i ka nana aku, aole loa he kaulike ma keia hookapu ana ; no ka mea, he manawa pokole wale no e malamaia ai na hana hoomana, oiai hoi e aeia ana na hale kula, no ke a'o ana i na haumana no kekahi mau hora loihi, pela hoi na hale hana, no ka la holookoa, e oi aku ai ka maalahi o ka loaa ana o ka poe e akoakoa ana ma kela mau hale, mamua o ka poe e akokoa ana maloko o na halepule, no ka hora hookahi, a elua paha.

            I na he ma'i keia i like aku me ka ma'i nana i luku mai nei i ko Amerika poe ma kahi o na kaukani, ma Samoa, a ma kekahi mau aina e ae, alaila i wahi e palekana ai ka lehulehu, o ke kaulike o ka hookapu ana, o ia no ke kapu o na wahi apau e akoakoa nui ia ana e na kanaka, a i ole, ina no ka hoonoaia, e hoonoa like i na wahi apua.  He mana nae keia i loaa i ka Papa Ola e hana mai elike me kana i ike ai he pono, aka he kuleana nae ko kakou e kamaiiio ai maluna o ke kupono ame ke kupono ole o ia papa ana, elike me na mea oiaio a kakou e ike nei i keia mau la.

            Oiai nae, ua hookapuia ka hoakoakoa ana maloko o na hale, no ka malama ana i na anaina hoomana, ea aeia no ka malama ana aku i@a anaina hoomana apao mawaho o kahi akea, nolaila ina ua makee nui kakou i keia mau anaina hoomana, e malama aku i na anaina ma na wahi kupono e alo ae a@ mai ke kauoha mai a ka Papa Ola, me ka pilikia ole.

 

            Ua pololei loa o Mrs. Alice Macfarlane o ke kuhikuhi ana aku i kekahi pilikia nui o na Hawaii, ma ka paina awakea ake Kalapu Makaainana o na Hawaii ma ka Poalima i hala, no ka lilo o na oihana aupuni,a na kanaka e alualu ai, i mea hoemimai i ka manao hana. ame ka hooikaika iloko o keia lahui. ma kekahi mau hana e ae no lakou e pono ai.

 

Nuhou Kuwaho

BERLIN, Jan.24. - Hookahi wale no koa Amerika i koe he paahao maloko o Kelemania.  He ma'i kona aohe hiki ke luweia, oia ka mea i hoikeia ae ma keia la.

WASHINGTON, JAN. 24. - E hoakaka ana ka lono kelekalapa i loaa ae i ke keena aupuni i keai la mai Apia, Samoa mai, o ka ma'i "flu" i holopapa ae ai maloko o na mokupuni, ke emi loa aku la.  He huina o 8000 poe make i ikeia mawaena o na kanaka Samoa mamuli o ka luku ana a keia ma'i, wahi a ka lono.

PARIS, Jan. 24. - Ua hooku'i ka moku topido Palani Helu 325 me ka maina mawaho aku o Tunis i keia la.  He 18 mau kanaka i nalowale.  O ke koena ua hoopakeleia.  Ua piholo ka moku.

PARIS, Jan. 25. - He olohani laula mawaena o na limahana o na kaa uwila ka i kukalaia ae maanei.  Ua hookunanaia na kaa uwila malalo o ka ilihonua a maluna o ka ili houna.

OTTAWA, Jan. 25. - Ua hooholo ke aupuni o Kanada i keia manawa no ka hoihoi kokeia aku o na lahui enemi hoopilikia a i makemake ole ia e noho mai maloko o ke aupuni i ko lakou mau aupuni.  O na lahui enemi apau i hoopaahaoia maloko o Kanada iloko o ka manawa kaua ka i komo maloko o ka olelo hooholo a ke aupuni.

AMEROGEN, Jan. 28. - He anaina haipule ka i malamaia maanei i keia la maloko o ka hale halawai o ke kakela o Wm. Hohenzollern i noho ai no ka hanohano o ka piha ana he kanaono la hanau i ka Emepera i pau.

MANILA, Jan. 28. - Ua pau meka holopono ke kuai ana i na aina i onaia o Kelemania maloko o na Mokupuni Pilipine.  He huina o $4,000,000 i Joaa mai ma ia kuai ia ana.

LONDON, Jan. 29. - Ma ka hoakaka a ka lono kelekalapa Kelemania i loaa mai ua halihaliia aku ka pualikoa nui holookoa ma ka hapa komohana ame @n elima-hapa-ono o ka pualikoa nui ma ka hapa hikina no na kikowaena kahi o na koa i hoopauia ai ma ka la 18 o Ianuari.

PARIS, Jan.29. - Ma ka hoakaka a ke Kenerala Pershing maanei i keia la ua olelo mai oia ma ka mahina o Aperila e hiki mai ana ma kahi o ka 300,000 koa Amerika e hoihoiia aku ana i ka home i kela ame keia mahina.

WASHINGTON, Jan 29. - Ua apono ka hale i keia la i ka hoike a ke komite kukakuka e apono ana i ka hoomahuahua hou ia ae o ka ukuhana o ua lunakanawai apana ame kaapuni i $1500 hou.  Aia ke kanawai iloko o ka aha seate i keia manawa.

 

HE MARE HANOHANO

            Mr. Lunahooponopono o  ke Kuokoa, Aloha oe: - Ma ka la 23 iho la o Ianuari nei, ma ka home aekai i Paukukalo o William Kukona i hoohuila ai a hauhoaia a paa iloko o ka berita mare o George Makia me Julia Pomaikai Ieremia, na ka Rev. L. B. Kaumeheiwa i hoolaa ia laua.  Mahope o ka mare ana he puaa nui i hooluaia no ka papaina a ka paa mare e ka Makua Kukona, a ua ai ka poe ihiki ae a lawa pono.

            O ka hanohano o keia paa i mare ia iho la, o ia no, he ehiku makahiki, ka hoopalau ana, akahi no a hookoia ka aelike.

            He lala C. E. ka wahine no ka Ahahui C. E. o Wailuku, a he haumana Kula Sabati no, a he manaolana ko ka Makua Kekona e komo pu mai ana ke kane.

            Me ka hauoli na hoaloha i ka lohe ana ua hookoia ka laua olelo hoopaa o na makahiki ehiku i hala.  Auhea olua e ka paa mare, i hooko aku la i ka iini aloko, nana aku imua, a hookanaka ae ka noho ana a malama iho i ka pono, a noho aku me ke aloha ; aohe olua e elua hou ana, hookahi olua ma na ano apau, ahiki i ka make ana, a na ke Akua e kiai ia olua i na wa pau.

Me ke aloha,

MAUI 'O KAMA.

            Wailuku, Jan. 26, 1919.

 

MAKEMAKEIA E HOOLOIHI AKU I

KE KAU O NA LUNAKIAI.

            O ka M@ia J. J. Fern ame ka Lunakiai Mott-Smith na luna aupuni kalana kakoo loa i ka hooholoia o kekahi kanawai e ka ahaolelo kuloko o ka 1919 e noho mai ana no ka holoihi ana aku i ke kau a na luna aupuni kalana e noho ai mai ka elua makahiki a i ka eha, a no ka hoololi ana i ka la no ke koho baloka ana, a e hookomo pu ia kekahi pauku iloko o ke kanawai no ka hoopau ana i kekahi luna aupuni kalana i maopopo kona hemahema ma ka lawelawe ana i kana hana.  No ka Mokupuni wale no o Oahu ka i pili i keia mau hoololi, koe wale no a makemake pu mai na mokupuni e ae ia kanawai.

            O ka Hope Loio Kalana Cristy ka mea nana e hoomakaukau mai nei i keia bila, a i ka manawa e makaukau ai ia e waihoia ae ana i ka Meia Fern ame ka Lunakiai Mott-Smith, ka lunahoomalu o ke komite hana kanawai o ka papa, no ka laua apono ana mamua o ka hookomoia ana ae i ka ahaolelo.

 

Nuhou Kuloko

            Nui na Kepaui e noi ae nei a i aeia aku hoi ka lakou noi, no ka hoolilo ana ia lakou i mau kupa makaainana Amerika, imua o ka lunakanawai o ka aha federala iloko o keia mau la.

 

            Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ka po Poalua aku la i hala i aponoia ae ai ka hookohu a ka Meia Fern i na lala o ka papa komisina makai, no lakou na inoa o C. W. Macfarlane, William C. Achi Jr. ame Nagaran N. Fernandez.

 

            Mamuli o kekahi manao pepa iloko o ke Star-Bulletin, o ka la 24 o ka mahina o Ianuari nei, i hookomo ae ai ka Lunakiai Hollinger i ka hoopii i ka lunahooponopono o kela nupep no ka laipila.

 

            O ka halawai a ke Kalapu Repubalika o ka Mahele Eono, Apana Eha, i manaoia ai no ka po o ka Poaha o keia pule ae, e noho ana ia ma ka hora ehiku o keia ahiahi Poalima, ma kahi o Mr. Kuapali, ma ke alanui Hema me Halekauila.

 

            E malamaia ana ka halawai hoolaa o ka Ahahui Hooikika no na Hana Kristiano o ka Ekalesia o Kawaiahao ma keia Sabati iho, mai ka hapalua aku o ka hora elima ahiki i ka hapalua o ka hora eono, no ke kahea inoa a hoola ana i na lala komo hou.

 

            Aia ka ma'i "flu" ke pahola mai la ma Hawaii, a pela ma Maui i keia mau la, elike me na hoike i hoea mai i keia kulanakauhale, a ua kiaiia na hale o na limahana o kekahi mau mahiko, o Maui, i ole ai e pahola nui ka ma'i ma kela ame keia wahi.

 

            Maloko o ka palapala a Kiaaina McCarthy e waiho aku ana imua o ka ahaolelo kuloko e noho mai ana ma keia mahina ae, e waiho aku ana oia he hoakaka e apono ana no ka hoomahuahua hou ia ae o ka ukuhana o na kumukula apuni keia Teritore.

 

            Ma ka halawai makahiki a na kahuwaiwai o ka Halema 'i Moiwahine, ma ka auwina la o ka Poakolu nei, i kohoia aku ai o Francis M. Hatch i peresidena no ka Halema'i Moiwahine, ma kahi o George W. Smith i waiho mai i kela kulana, mahope o kona paa ana no na makahiki he iwakalua-kumamalima ae nei i hala.

 

            Mawaena o ka po o ka Poalua nei ame na hora o ke kakahiaka o ka Poakolu ae i pauaho mai ai kekahi o na limahana kahiko loa oloko o ka Hui o Burua ma, nona ka inoa o James. W. Robertson, no ka mea ua loaa aku kona kino make maloko o kona rumi moe, ma ka hora umi o ke kakahiaka o ka Poakolu nei.

 

            Mamuli o ke kauoha o ka Papa Ola e paniia ka puka o na halepule apau no na anaina hoomana, i keia wa a ka ma'i "flu" e pahola nei, ua hooholo ae ke kahu ame ka ahaluna o ka Ekalesia o Kawaiahao e malama aku i ke anaina pule i keia Sabati iho, mawaho o ka luakini, ma ka aoao makai, e hoomaka ana mai ka hora umi aku o ke kakahiaka.  Aole he anaina Kula Sabati e malamaia ahiki i ka manawa e hoike hou ia aku ai.

 

            E hoomaka ana mai ka la apopo aku Feberuari 1, 1919, o ka poe apau e lawe ana i na tikiki mai ia Mrs. Anna Rose Keawehaku aku, e loaa no ka poi ia lakou, ma ka umi paona i ka hapalua, ma ke kihi o na alanui Moi me Kekaulike, ma ka aoao ma Ewa, no na mahina eono, a o ka poe e lawe ole ana i na tikiki, he ewalu no paona e loaa ia lakou no ka hapalua.

 

            No ka mahina o Ianuari o keia makahiki, o ka nui o na make i hoikeia ae i ka Papa Ola ahiki i ka Poakolu aku la i hala, ua hiki aku ma kahi o ke kanalima-kumamaha, no ka mokupuni holookoa o Oahu nei.  O keia na make mai ka ma'i "flu" mai ame ka numonia.

 

            E 'malama ana ka Ekalesia o Kaumakapili i kona Kula Sabati ame kona anaina haipule, ma ke kakahiaka o keia Sabati iho, mawaho o ke kahua o ka hale halawai kahiko, ma ke alanui Austin, ma ka aoao makai o ke alanui Moi, mahope aku o ka hale kinaiahi ma Palama.

 

            Mamuli o ke kauoha a ka Papa Ola e hookapu ana i ka hoakoakoa ana o na kanaka maloko o ka hale, ma kekahi mau anaina, ua hoopaneeia ka paina awakea a ke Kalupa Makaainana o na Hawaii ma keia awakea Poalima, ahiki i ka manawa e hoonoaia ai kela kauoha papa a ka papa ola.

 

            Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei i noho ae ai ma ka po o ka Poalua i hala, i hookohuia aku ai o Peter Kanae i akena kuai, he hana i hoopauia no kekahi manawa aku nei i hala, aka i hapai hou ia mai la me ka loaa o ke kanaka ma ia wahi.

 

HOOKAKAIA KE KINAI ANA I KA MA'I "FLU"

            Ua hoea aku i ke 38 ka heluna o ka poe i loaa i ka ma'i "Flu" maloko o ke kulanakauhale ma ka hora 5 o ke ahiahi Poalima i hala, a mai na apana kuaaina mai he 21 ka nui o ka poe i loaa i ke "Flu" i hoikeia mai, ua like ia me 59 ka nui o ka poe i loaa i ke "Flu" ma ia la ma ka Mokupuni o Oahu nei.

            He elua mau make i hoikeia ae i ke keena o ka Papa Ola ma ia la, hookahi maloko o ke kulanakauhale a o kekahi ma ka hale ma'i ma Leilehua.  Ma ka Poaha o ka pule i hale aku la keia mau mea a elua i make ai.

            Mai ka la 16 mai o Ianuari he 10 poe i make i hoikeia ae i ka Papa Ola mai ka apana mai o Ewa, o ka hapanui o ia poe i make ai, maloko lakou o ka Apana o Waipahu, a he elua ma Waimanalo.  Aohe i ma'opopo ka nui o ka poe i make iloko o na la mua he 15 o keia mahina mamuli o keia ano ma'i, o ka heluna wale no i maopopo he 45 ka nui o na make mamuli o ka ma'i "Flu" ame ka Numonia iloko o na la he 25 o Ianuari maloko o ke kulanakauhale a ma ka mokupuni o Oahu, he mau make hou aku no naha kekahi aohe nae hoi i hoikeia ae.

            Ma ka nana aua iho i ka heluna o na ma'i i hoikeia ae i ka Papa Ola mai Waipahu, Ewa ame Waimanalo, ua emi mai ka nui o ka poe i loaa i keia ano ma'i.  Ma ke kula kaikamahine a ke Salvation Army ma Manoa he 8 mau kaikamahine i hoikeia ae ua loaa i ka ma'i, a no ke kula o na keikikane o ka Misiona Kepani Hongwanji ma ke alanui Papu he ekolu mau keiki i hoikeia ae ua loaa i keia ma'i.

            Ma ke kula hoopololei o na keikikane ma Waialee he 51 mau keiki i loaa i keia ano ma'i, eia nae ma ka hoike a ke kumupoo ua kaa ia poe ma'i malalo o ka hoomalu ana a na kauka.  Aohe poe keiki ma'i i hoikeia ae i ka Papa Ola mai na kula aupuni ae, eia nae o ka mea i ikeia he 126 mau haumana o ke kula a'o pili olelo waena aole i hele ae i ke kula, a he aneane 100 o Kaahumanu, he mau kula e ae no kekahi o ke kulanakauhale nei i hoea ole ae na haumana i ke kula a ma ka mea maopopo loa i ka nana aku ua paaia lakou e na makua mamuli o ka ma'i.  O na kumukula kekahi i hoikeia ae ua loaa i ka ma'i a he lehulehu o lakou i ikeia ua loaa i ka ma'i flu.

            O na rula hooponopono hou a ka Papa Ola i aponoia ai ma ka halawai kuikawa o ka noho ana ma ka auwina la Poaha i hala e paniku ana i na hale keaka a kii onioni, na halepule ame ka hoakoakoa ana a ka lehulehu maloko o kekhi mao hale, ma ka Poaono mai i lilo ai ia i rula mana a e mau aku ana ke panikuia o na halepule ame na hale keaka ame kii onioni ahiki i ka manawa e hoonoaia mai ai ke kapu.

            O ka mea hilu i ka nana ana o na halawai a na ahahui ua ae ia no e noho, aole i manaoia keia mau halawai elike me ka manao o ka Papa Ola o ka hoike ia ana ae, ua kaa keia mau halawai malalo o ka rula e hookapu ana i ka hoakoakkoa ana o ka lehulehu maloko o kekahi mau hale i waiho hamama ole ia.

            No' na haleaina ua kauoha ka rula e hoomaemaeia na mea apau e pili ana ia haleaina me ka wai wela a e waihoia iloko o ka wai wela no 20 minuke mahope o ka hoohanaia ana.

            O na halawai akea i hookapuia ma keia rula oia na wahi e akoakoa ai ka ahakanaka maloko o kekahi hale, na halepule, na hale keaka a kii onioni, na halawai akea nui, a pela aku.  O keia mau halawai apau ua hookapuia ke malamaia maloko o na hale.

            Aohe mau ma'i hou i hoikeia ae i ka Papa Ola mai ka Halema'i Moiwahine ae, aohe no hoi he mea make hou malaila.  Aohe no he mau ma'i hou i hoikeia ae i ka Papa Ola mai ke Kul a St. Louis ae iloko o na la eha i hala, hookahi nae kumu o ia kula aia i ka Halema'i Moiwahine kahi i waiho ai.

            O na keiki o Kamehameha he 70 a oi i hoikeia ae ai i ka Papa Ola ua loaa i ka ma'i, ua palekana ka hapanui o lakou, he 11 wale no keikikane i nei manawa maloko o ka halema'i o ke kula, a ke malamaia mai la lakou me ka maikai e na kauka ame na kahuma'i.

            O ka huina nui o na ma'i maloko o ke kulanakauhale i hoikeia ae i ka Papa Ola he 28.  No na apana hoi mawaho he 68 ka nui.

            He elua mau mea ma/i make, hookahi Kepani no Waimanalo a maloko o ka halema'i Kepani ma ke alanui Kuakini i make ai ; o kekahi he Pilipino koa no Leilehua, a maloko o ka halema'i ma Leilehua oia i make ai, he numonia ko laua mau ma'i i make ai, he ma'i i ulu ae mai ka ma'i fu mai.

 

            LONDON, Jan.28. - He ano kukule ko William Hohenzollern a he kakaikahi loa kona kamailio mai i na kauwa ame na koa kiai o ke kakela ana e noho ana; elike me ka hoike a ka lono kelekalapa ma Amerongen mai.  O na olelo hope loa a ka emepera Kelemania mua o ka hoopuka ana  ae:  "Ua kokoke loa mai ko'u manawa e noho ai ma Amerongen nei."  E hoakaka pu ana ka lono no ko ka emepera haaleleia aku e na hoaloha a he aneane e nele loa oia i ka poe hele aku e ike iaia.  He uuku loa na leka loaa aku iaia.

 

            LISBON, Jan. 28. - Ke hoakaka nei ke aupuni i na pualikoa no ke kinai ana i na hana kipi ma Oporto.  E hoakaka ana ka hoike a ke kuhima kaua no ka hoopioia ana o ka poe kipi ma kahi kokoke mai i Lisebona nei.

 

LOAA NA WAHI HANA SUAIPA I

KE KIURE KIEKIE

            No ka ike pono ana no lakou iho i ka oiaio o nia lono lehulehu e pili ana i ka hanaia o ke suaipa, ma kela ame keia wahi, i hoohala ae ai ke komite i kohoia maiwaena mai o na hoa o ke kiure kiekie ma ka apana o Kalihi ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, i ukaliia e ka Makaikiu McDuffie, a no ka hora hookahi me ka hana.  i paa ae ai he elima poe hana suaipa i ka hopuia, a ua nui pu no hoi ke suaipa i loaa aku, malalo o ka malu o ka poe i hopuia.

            Ma kekahi manawa ae nei i hala, ua koho ae ke Kalapu Makaainana o na Hawaii he komite, no ke kinai ana i ka hana suaipa, ame ka piliwaiwai, a ma ka hoike a kela komite, imua o ke kiure kiekie, ua emi mai ka hanaia o ke suaipa ma na wahi i maa i ka hana i kela waiona, aka nae i wahi e maopopo ai ka oiaio ame ka pololei o ia hoike, ua hele okoa ke komite o ke kiure kiekie e ike o lakou iho ma kela po Poaono, a o ka mea i pili ae, aia mau no ke suaipa ke hanaia mai nei ma na wahi lehulehu.

            Mamua nae o ka hooko ana aku o ke komite o ke kiure kiekie i ka lakou hana,ua hoea mua ae kela komite imua o ka Makaikiu McDuffie, a koi aku iaia e lawe aku ia lakou no ua wahi i hoomaopopoia, ka hana i ke suaipa.

            O ka lakou wahi o ke kipa mua ana aku e nana, o ia no kahi o Robert Carter, ma Kalihi-kai, ua loaa aku na kane me ua wahine, na ona, a ua loaa pu aku no hoi ke suaipa i hanaia, mamuli o kela mau hoike oiaio loa no ke ku-eia o ke kanawai, ua nininiia aku ke susipa, a ua paa hoi o Carter i ka hopuia.

            Aole nae, malaila wale iho la no pau ka hana a kela komite, aka he elua kuea ke kaawale mai kahi aku o Robert Carter, ua hoea aku la ke komite o ke kiure kiekie, a loaa aku la na pahu suaipa, maloko o ka hale o Mrs. Kukana, @e kona paa ana i ka hopuia, a nininii@ aku hoi na pahu suaipa.

            He poe kuai suaipa no kekahi, a inu suaipa, ma ka manawa i hoea aku al kela komite, i ka wa nae i ike mni ai lakou, ua hoomaka aku la e holo noloko o ke kiawe.

            Ua lohe mai ka poe e noho kokoke ana ma kahi o Mrs. Kukana, i ka hoea ana aku o na kanaka o ke aupuni, a no ka maka'u o paa pu aku i ka hopuia, ua lele okoa aku la he wahine o Mrs. Long kona inoa ma ka puka aniani, a holo no kona palekana, eia nae ua loaa pono aku na pahu suaipa maloko o ka hale. a he hookahi pahu i nininiia.

            Ma ke alanui ololi Auld hoi, malaila i loaa aku ai ne mau panu suaipa i ma kaukau no ka inuia aku, he wahine Rukini ka mea uana i hana i kela suaipa, ua paa mai oia i ka hopuia.

            Ma ke alanui ololi Webb hoi, maloko o ka hale o Mr. J. Kaihe, i loaa aku ai he ekolu mau barela suaipa, a pau ka poe inu suaipa i ka holo, o Mr. Ka@ie nae ka i paa i ka hopuia.

            He wahi hou aku no kekahi a ka Makaikiu McDuffie ame ke komite o ke kiure kiekie e hele aku ai, o ia kahi o Kaina, me ha hoopuehuia ana o ka poe e inu suaipa ana.

            Mamuli o kela mau mea oiaio i ioa@ aku i ke komite, i oili ae ai ka noonoo iloko o na hoa o kela komite, aole i pololei na mea i loheia ae, no ke emi ana mai o ka hanaia ana o ke suaipa, aka ke pahola nei no ia ma na wahi apau, elike me ia mahope iho o ka laha ana mai o ke kanawai hookapu waiona ma Hawaii nei.

 

No ka Nui Paha o ka

Hana Kou Kumu Ma'i

            Nui na oihana i hookau aku i ke ko'iko'i maluna o na puupaa.  O ka hooku'iku'i ame ke anuunuu o na kaaahi ame na kaa uwila, e hoopilikia mai ana ia ; o ka hana ikaika, o na hana ma na kulana maa ole, mamuli mai o ka loli o ke ea, ka hohono o ka aila hoomaloo, ka acida, a pela aku, he mau mea hoopilikia mai keia i na puupa.  Ina he loaa mau oe i ka nalulu, ke kuahaneenee, ka rumatika, ke poniuniu, me na pilikia e ae o na puupaa, mai kakali wale no na piliki oi aku o ke ko'iko'i no ka hopu ana mai ia oe ; e lawe i na Huaale Kauahaneenee Puupaa a Doan. Ua mahalo mau ia lakou e ka poe hana apuni ka honua.

            "Ke lolo mai kou kua - E hoomanao i ka inoa." (Mai pono noi wale aku no i laau no ka puupaa - e noi maopopo aku i na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan a mai lawe i laau e ae.) Eia ke kuaiia nei na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuai e ka Hollister Drug Co., a i'ole e Benson Smith & Co., na akena no ka Paeaina Hawaii. - Hoolaha.