Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 6, 7 February 1919 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHO'OPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU
POALIMA FEBUARY 7, 1919
E HULI PONO IA KA OIAIO
I ka luna ana mai nei o ka hemahema ma ka lawelawe oihana ana a ka papa lunakiai o ke kalana o Hawaii. a o ka huli ame ka noii akahele ana a ke kiure kiekie o kela apana hookolokolo kaapuni. a i ahewaia ai hoi lakou imua o ke kiure hookolokolo. no ka pili i'o i ka hewa; ua wehe hamamaia ae ka ipuka. a ua malaelae hoi ke alahele no ka noii ame ka huli pono ana aku i na keena oihana aupuni, ma ko kakou mau kalana lehulehu. no ka mea he kuleana nui ko na mana koho. e ike ai i ke kupono ame ke kupono ole o ka lawelaweia ana o na oihana. i kaa aku malalo o ka malu. o ka poe a lakou i koho aku ai i mau kauwa na ka lehulehu.
He mau pale ae nei i hala. ua loaa pono iho la ke kolohe aine ka aihuee i janaia e kekahi lima kana oloko o ke keena o ka euekinia kalana, o ke kulanakauhale a kaulana o honolulu nei ma ke apuhi ana i ke alana ame ka lehulehu, e imi ana i pomaikai no kona mau pakeke iho; a o ka hiki ana i kela limahana ke hooko i kela hana kolohe, no kekahi manawa loihi me ka ike ole ia. he hoike ana mai ia. i ka mehameha maoli o ka malama ame ka lawelaweia ana o ke keena i kuleana i ka hoopuka ana i na kauoha, no ke kuai ana i kekahi mau lako o ke aupuni kulanakauhale.
Ua kaheia ka lilo ana o kekahi mau dala mailoko aka o ke keena o ka puuka. ma ke ano pohihihi loa. ame kekahi mau hemahema e ae, maloko o kekahi mau keena oihana o ke kulanakauhale a ealana o honolulu nei. o ka oiaio a oiaio ole o ia mau lohe he hana kupono loa. ka huli ame ka noii pono ana aku i na mea e hoopauia ae ia ko ka lehulehu pohihihi.
Ua aku aku ka lunakanawai kaapuni ashford ke kiure kiekie ma ka poalima aku nei i hala, e huli a e noii aku i ke ano o ka lawelaweia ana o no keena oihana o ke aupuni kulanakauhale : o ka meia fern pu kekahi ma ia manao hookahi, e ike i e ka lehulehu i ke kulana oiaio maoli o na keena oihana e lawelaweia nei; he hana hoi a majou e @@maoio nei. ua lokahi ka lehulehu, ka poe i kule ana i ke aupuni kulanakauhale. ma ke ake ana aku ike. i ka hookele ia o na hana apau o ke aupuni me ka pololei ame ka maemae.
o na moolelo lehulehu e pili ana i ka hana a kekahi mau luna oihana o ke kulanakauhale o honolulu nei. na hana a kekahi mau limahana ame na keena oihana. iloko o na mahina i hala hope aku la. ke paa nei ia iloko o ka noonoo o kekahi ma hele nui o na mana koho ame ka lehulehu, o ka oiaio ame ka pololei ole o ia mau moolelo. ua ili iho ke ko'iko'i maluna o na luna oihana, i kau aku ai na ahewa ana, a maluna paha o na keena oihana. ke kupale ana mai no ko lakou pili ole i ka hewa. aka in a ua lawelaweia na hana o ka lehulehu, ma ko ano hemahema loa a ua kapaeia ae ka hoohiki oihana a lakou i haawi ae ai. ma ka manawa o ka lawe ana mai i ko lakou mau kaulana, alaila he kuleana nui ko ka lehulehu. e ike ai i ka oiaio apau ma ka hoikeia ana ae o na mea i loaa ma ka noii ame ka huli pono ia ana aku i ke akea, a e lilo na mana koho, i mau lunakanawai na lakou e hooholo mai ai: no ka lakou mau hana.
Aia iloko o ka papa lunakiai he mau komite like oie. no kela ame keia mahele hana i pili aku i ke aupuni kulanakauhale, he kuleana nui ko kela mau komite e huli pono aku ai i na mea oiaio, aka nae. in a eia kekahi mikini kalaiaina ke ku nei, no ka uhi ana i na hemahema i lawelaweia e kekahi mau keena oihana o ke aupuni. alaila ua kupono i'o, ke komo ana mai o ke kiure kiekie. a noii aku i ka oiaio. me ka hoopilimeaai ole, a e kaula'i ia ae lioi i ke akea. na mea apau a na mana koho. e hauoli ka ai. ehoomau aku i ka poe hoopono ma ka lakou mau hana. a e kiloi aku i ka poe hiki hou ole ke hilinaiia. mamuli o ko lakou hemahema. a kupono ole i mau kauwa na ka lehulehu.
Ke hookokoke mai nei na la no ka lioouka kalaiaina no na luna oihana kalana, a oiai na oa omamalu e halii ana maluna o kekahi mau keena oihana. a maluna hoi o na poo o ia mau oihana. o keia ka manawa kupono loa no ka hoauhee ana ae ia mau hoopoluluhi ana. mai ka noonoo aku o na manu koho. a e ku aku hoi imua me na lima maemae. no ke noi ana i na kakoo ma ka pahu baloka, no ka koomau ana aku ia lakou ma na hana ame na kulana apau. aole e nele ana ka laweia mai o kekahi mau kumu i hookahuaia maluna o na mea i hoomaopopoia ka oiaio. i mau mea e kula'i ai i kekahi moho, a mau moho paha ; nolaila o ka pau e ana ae o na pohihihi i keia wa o ka malaelae ia o ke alahele. e ku'aku ai imua o ke kahua hakoko ka laiaina a e umeia aku ai hoi ua manao mahalo o ka lehulehu. a manao hoowahawaha paha.
Ua makee kakou i na lawelawe oihana hoopono ana. a ku i ka maemae. elike me ka hilinai a na mana koho i hookau aku au maluna o ka poe e paa nei i ko lakou aku ai i ka poe a lakou i manaoio ai ua kapaeia ae ia mau hilinai ana, mamauli o ka mhooko ole ia ana o ka lakou hooiki oihana, a ma muli hoi o ka hoao ana aku o kekahi, e hoopakele ae. ma ke ano kokua i loko o ka wa o ka pilikia.
E HOOMAHUAHUAIA AKU ANA KE KUOKOA
Ma keia helu o ke kuokoa. ke hoomaikeike aku nei makou i kona kulana iloko o ka makahiki aku la i hala. ma kahi o ka nui o kona mau kope i pa'iia i kela ame kaia pule. i loaa aku ai ka ike i na kanaka hawaii. o keia wale no ka nupepa hookahi, i kipa aku maloko o na home hawaii apau, a i apoia mai hoi me ke ohohia. ma kona mau ano apau.
Oiai ke hoalaaia nei kekahi mau ninau nui i pili pololei aku i ka lahui hawaii, na ninau no i hoala mau ia i na manawa lehulehu ae nei i hala me ka hoomaopopo ole ia. ua ulu mai ka manao iloko o makou, aole he alahele e ae e hoea aku ai na hoonaauao ana i keia lahui, koe wale no maloko nei o keia nupepa : no ia kumu. e hoomahuahua hou ia ae ana kona mau aoao o piha ka umi, no ka hookawale ana i kekahi keena kaokao, ma ka hana hoonaauao wale no. ma na alahele apau. e pono aina hawaii.
I ka hoomahuahuaia ana ae nae o na aoao o ke kiokoa, he o ia mau no ka auhau no ka makahiki, elike me ia e ku nei i keia manawa, nolaila e ike mai ka poe heluhelu o keia nupepa. ; no ia kumu. e hoomahuahua hou ia ae ana kona mau aoao a piha ka umi, no ka hookaawale ana i kekahi keena kaokao, maka hana hoonaauao wale no, ma na alahele apau. e pono ai na hawaii.
I ka hoomahuahuaia ana ae ae nae o na aoao o ke kuokoa. he o ia mau no ka auhau no ka makahiki, elike me ia e ku nei i keia manawa. nolaila e ike mai ka poe heluhelu o keia nupepa. aole i hoomahuahuaia ae ka nupepa mamuli o ke ake ana aku, e loaa mai ka pomaikai, ma ka hoopii ana ae i ka auhau no ka makahiki, aka e hoomahuahuahou ia ae na aoao heluhelu no ko oukou pomaikai a e hoopilikia ole ia mai ai hoi, na mahele kumau, e puka nei i kela ame keia manawa o keia pepa : e ka mea oi loa aku. e ku kaawale loa kekahi mahele o na mea hoonaauao, malalo o kona poo kaokoa iho me ko makou manaoio, aole e poho wale na manaolana e upuia aku nei. no ka oili mai he mau hua maopopo loa. no ka loli ae o ke kulana o keia lahui, ma kekahi ano. ma o na hoonaauao ana i hoolalaia . e waiho aku imua o ka lehulehu
Ina aole e loaa ana he mau kuia. alaila e oili aku ana ke kuokoa nei me kona kino i hoomahuahua hou ia ae, ma keia pule e hoea mai ana, no ka mea ke hoolalaia nei na hana apau e pili ana no ia mau aoao. me ka lana o ka manao, hoea mai ana i ka hookoia ana. o kekahi hana nui i upuia aku. no ka pono a no ke ola o ka lahui Hawaii.
E NOONOO MUA IA KA POE HANA OLE
I hoomaoe ae la makou i ke poomanao maluna ae, mamuli o na manao hoakaka. maloko o ka halawai a ke komite kwaena teritore o ka aoao reubalika ma ka po o ka poakahi aku la i hala, e pili ana i na noi hana oloko o ka ahaolelo no ke kupono ole i ka poe e paa ana i na hana aupuni , ke alualu i na kulana oloko o ka ahaolelo ma ke ana nei o ke kaulike ame ka pololei maoli. ke manao nei keia pepa. ina i manao na alakai repubalika e kakoo aku i na noi hana. a e haawi aku hoi i hana na ka poe noi. o ka poe maoli i nele i ka hana ke kupono e noonooia. no ka poe hoi e paa ana no i ka lakou mau hana iho, maloko o ke kulanakauhale a teritore paha, aole loa he ano kupono iki o ko lakou ake ana mai e loaa ka hana maloko o ka ahaolelo. he hoike ana mai keia i ko lakou ake wale ana no i na ukuhana nunui no ka la, a no ka pule paha. oiai hoi ka poe i nele maoli i ka hana, e kauka'i aku ana, e loaa na kokua ana aku ia lakou iloko o na mahina elua wale no a ka ahaolelo e noho mai ai.
He oiaio ma kekahi mau kau ahaolelo aku nei i hala o kekahi mau limahana malalo o ke kaulanakauhale ame ke teritore ka i hookohuia mai, no na kulana like ole a lakou i alualu aku ai, he hana nae kaia i ku i ke kaulike ole ma ko makou manao e pono ole ai e hoomaaiapela, no ka mea ua lawa keia kulanakauhale me na kanaka makaukau a kupono no kela ame kaia hana, he poe hoi i nele niaoli. a i pilikia no hoi ma kekahi ano : in a ua hoike maoli mai lakou, ma ka hooikaika ana ao ka lanakila. o na hoa oloko o ka ahaolelo e noho mai ana. e nanaia aku lakou e pono ai. mamuli o ka lakou hana ame ko lakou kupono. aole hoi ma ke ano hoaloha. a ake paha e loaa he umu nui mai ka ahaolelo mai.
Ua nana mau aku kekahi poe maina kau ahaolelo apau. no na hana oloko o na hale kaukanawai a elua. aole no he pilikia malaila, oiai ua makemakeia no i mau limahana no ia no ka hoonohoia ae o ka poe no e paa ana he mau hana aupuni ka lakou. me na uku mahina nunui. a i ike ole ia paha iloko o na hana hooikaika kalaiaina, a hooneleia aku la hoi ka poe i kupono i'o. o lakou ke loaa na hana.
He hana ano e loa nae ke kalaiaina, ua [aa mua ua hoohiki a kekahi poe i kohoia a puka, no ka makana aku ma o na hana la oloko o ka ahaolelo. i pana'i no na hooikaika ame na kakoo ana, i haawiia mai ia lakou, ma ka manawa koho baloka aole no he pilikia malaila, o ko lakou kuleana no ia, o ka keia pepa wale no e hoohalahala nei, o ia no ka nana ole ia o kela poe. a kaa aku la ka nenaia i ka poe no he mau hana ka lakou e paa ana iloko o ke kalana a teritore paha, me he mea la. o lakou wale no ka poe hiki ke lawelawe i na hana oloko o ka ahaolelo.
E ka nana aku. e holo mai ana ke kanawai koho baloka o na wahine ma keia kau o ko kakou ahaolelo kuloko. no ka mea ua haawi mai ka ahaolelo lahui i ka mana i ka ahaolelo kuloko e hana a e hooholo i kanawai o keia ano, o ke kupono ame ke kupono ole ka haawiia ana aku o kela mana koho i na wahine o hawaii nei, na ka hana ma keia mua aku e hoike mai. Ua ike nui kakou i na wahine e komo ana maloko o na hana kalaiaina he kulana naauao maoli no kekahi poe kane : in a nae e lilo ana ke komo pu ana mai o na wahine iloko o ke koho baloka e hoea mai ana. i mea e oili mai ai ke kalaiaina maemae ma keia mua aku. alaila e lilo ia i mea na kakou apau e hauoli ai, a e loaa mai ai no hoi he mau haawina a'o maikai loa ia kakou.
NUHOU KUWAHO
Portsmouth.Feb.2-i'a weheia i keia la maanei ke alahuki moku nui loa maloko o amerika. he alahukimoku nui ia e hiki ai ke hoolana i na moku nui loa e lana nei maluna o ka moana.
Southampton,Feb. 2.-o na koa apau maluna o ka moku lawekoa amerika narragansett i ili ai ma ka poi hala aku la ma ka lae bembridge, wa ka aoao hikina o ka mokupuni uuku wight, ua halihaliia aku me ka palekana maluna o na mokukolo ame na waapa oiai ka moku e kuoili ana iluna o ka laeaa.
Washington, Feb. 3-O na moku i laweia mai ai mai a holana mai no ka hoohanaia ana e ke aupuni amerika e hoihoiia aku ana i kela aupuni me kekahi mau aelike ole ia lakou e hoea mai ai i na awakumoku amerika, ua hoolahaia ae ia mea e ka papa kalepa i keia la.
Paris,Feb. 4-O ka pualikoa palani nui ma ka hikina ua hoopauia aku. O ke kenerala Castlenau, ke poo o ia oihana koa, ua paniia aku ke mea okoa ma kona wahi, a e hoonohoia aku ana oi ma kekahi mau hana okoa.
KUHIHEWA HE MEA OKOA, EIA KA O KA HOPE ILAMUKU
"He hana suaipa no oe?" wahi a ka malihini. He haole opio ka mea nana keia ninau o ka ui ana aku ia johanu hookano, iaia i hele aku ai ma ke ano me hookano maka pukapa ma ke alanui alapai, ma ka po o ka poaono aku la i hala. no kekahi manawa ka hookano nana aua mai i ka haole malihini me ka hoohuoi ole mai he malihini niho ia ana e kamailio pu'ana, a i ka hala ana o kekahi manawa iaia o ka nana ana mai, a me he mea la i ka nana aku ua kupono paha ka malihini i kona manao, i aku la:
"ae" wahi a ua o hookano.
"heaha kau kaki no ke galani"
wahi a ka malihini o ka ninau ana aku.
"hookahi dalla ame ka hapalua."
"in a pela i hookahi a'u galani," wahi a ka malihini, a o ko laua haele aku la no ia noloko o ka hale. iloko o ka rumiaiua he pahu nui ke ka ana a i ka wehe aua ae a ua o hookano e pipii ana no ke suaipa "aohe i makaukau ke suaipa no ka inu ana i keia manawa, ke pipii nei no; e hele oe a hoi koke mai, malia ia manaka w makaukau ai," a ia manawa ka kulohaloha loa iho la oia, no ke kuoo o ko minoaka elike aku me mamua. o ka malihini helehelena ia manawa aohe hoikeike aku la no ia o ka hope ilamuku heine, a ke kauoha aku nei au ia oe e kii i ko papale ame ko kuka a haele au kana"
Ma ka mauawa e hooloheia ana ka hihin o ua o hookano mamua o ka luna kanawai poindexter ma ka poakahi nei ua luliluli kona poo i ka manawa e hookolokoloia ana me kona piha kaumaha loa.
"Ua kuhihewa au i kela haole he malihini la koi, eia ka o ka lima hooko no o ke aupuni.," wahi ana, a o ke kau mai la no ia o ka aha i ka hoopa'i he $100 me na koina maluna on a.
He hapa kakini poe e ae i hoopa'oiia ma ka poakahi nei, ma kela pule aku la i hala ka hopuia ana, no lakou keia mau inoa:
Natali Shumsky, he $40 ka hoopa'i me na koina; John Keawe, he $75; Louis Vera Cruz, $25; Milton Waghn, $40; Gutone Torres, $40; H.D. Kaolelopono, $25; Noa Kapiko, $25.
Ina ua nui na dala i loaa mamuli o ke kuai ana i ke suaipa e kaa ana ka hoopa'i, aka, in a aole, ea, aloha wale!
E HAAWIIA ANA KA HANA I NA KOA I LOAA OLE KA HANA
Oiai a ninau limahana ma hawaii nei aole i like aku me ia ma amerika, a aia no he mau hana e kali mai nei aneane no kela ame keia kanaka i ma kanukau e hookuuia mai ka oihana koa mai, a o na kanaka e hookuuia mai o ka hapanui o lakou he mau limahana no ua mahiko, ua loaa ae iak oihana koa maanei mai ke keena kaua mai ma wa kinekona kekahi palapala e a'o ae ana i ke kenerala maanei aole e hookuu i kekahi kauaka mai ka oihana koa mai me ka makemake ole o ia koa e hookuuia ahiki i ka wa ana e ike ai e loaa ana i hana nana i leko o ke ola ana ma ke ano makaainana.
E hoakaka ana ke kauoha i loaa ae e lawe na aliikoa apau i kekahi keehina e hooiaio aku ai i kela ame keia koa iloko o ko lakou mau puali pakahi i ma opopo loa ia lakou aohe makemake o ke keena kaua e hookuu aku i kekahi koa i hiki ole e loaa iaia kekahi hana iloko o kona manawa e hoi aku ai ma ke ano makuaainana. "E hoike maopopo loa ia aku i kela ame keia koa. ma kahi on a e hookuuia aku ana malalo o ke kauoha no ka hoopau i ka hoakoakoa ana i na koa, ua hiki no iaia ke noho no ka manawa iloko o ka oihana koa ma o kana noi la kakauia a hiki i ka manawa e loaa ai o kana hana."
NUHOU KOLOKO
He fea he haawiia ana e na luna nui o ka home hoohanau kapiolani ma ka la 22 o keia mahina no ka pomaikai o ia home
Ma ka la 22 o keia mahina ka la hanau o keoki wakinekona, e hoomaka ana ka wehe ana i na hana kulaia ma ka poaha, ka la 20.
Ke hoomauia mai nei ka hooloheia ana o ka hihia o frank panaewa mamua o ka aha hookolokolo a ka lunakanawai heeu. o ka lua keia o ka hookolokoloia ana o ia hihia laweola.
Ma na hoike i loaa mai i keia keena, na kuai. hooliloia aku ka papa pa'i ame na lako pa'i nupepa apau o ka nupepa puuhonua ia jonah kumalne ma ka pule aku la i hala.
e noho ana ka halawai kumau a ka hui oiwi o na kane ma kahi mau ma keia poakahi ae; o na lala i kuleana ia ahahui ua makemakeia lakou e akoakoa ae ma ka hola 5:30 p.m. o ia auwina la.
Ua makemake na lala o ke kalapu repubalika o ka mahele 7, apana 4, eakoakoa ae ma kahi o james auld; alanui halekauwila, ma ka hola 4 p.m. o keia sabati iho.
Iloko o keia mau la e pahola nei ke kapu a ka papa ola mawaho o kahua loa na ekalasia o kawaihao ame kaumakapili o ka malama ana i ka laua halawai haipule.
Oiai ke hookokoke loa mai nei na la e noho aku ai o ka ahaolelo kuloko, ke hoomakaukauia mai nei na keena no ka aha senate ame ka hale o na lunamakaainana maloko o ka hale mana hooko.
He halawai ka na lunanui ame ke komite hooko o ke kalapu hooholomua o kewalo kakaako, ma ka halekaa o john h. wilson, ma ka hora ehiku o ke ahiahi o kela sabati iho, feberuari 3, 1919.
Ma ka poakolu, ka la 19 o keia mahina, e weheia ai ke kau o ka ahaolelo kuloko, eia na hoa kaukanawai o na hale a elua ke hoolala mai nei i na bila no ka hookomo ana aku, ma ka manawa e noho mai ai ka ahaolelo.
Maloko o ka aha hoomalu ma ka poakelu nei i hoopa'iia mai ai he elua mau pake kuai poi, he iwakalua-kumamalima dala pakahi, no ka hoohana i na kalo popo me na kalo maikai, ua hoohalahala nae kela mau pake i ka olelo hooholo a kela aha.
Mamuli o ka hiki ole ke hoihoiia na koa no ko lakou mau home, i ka mana wa hookahi, no ka nui ole o na wahikaawale oluna o na mokuahi, pela iho la i ulolohi loa ai ka hookuuia ana o na koa, a hala he mau la loihi.
No ke alualu ana i ke kulana makai nui no ke kulanakauhale a kalana o honolulu nei, o Oscar P. Cox o waialua ka i hoike ae i kona manao e holo moho ana oia ma ka aoao repubalika i keia kau koho baloka wae moho o na luna oihana kalana e hoea mai ana.
Ma ka poakolu nei i hoike ae ai o kiaaina mecarthy no ka lilo ana o kekahi manawa o ka hora ekolu o ka auwina la o keia sabati iho, i manawa no ke ku malie ana o na mea apau, a hoomanao no ka peresidena theodore roosevelt, no ke komo pu ana aku iloko o na hoomanao ana nona.
HOOKUUIA 300 KOA O HONOLULU NEI MA KE SABATI I HALA.
Aneane 300 mau koa o honolulu nei i hookuuia mai ka papa mai o leilehua ma ka auwina la sabati iho nei. O keia ka heluna nui mua o na koa i hookuuia mai mai na papu mai, a he heluna nui hou koe a hookuu hou ia mai ma kela ame keia la o keia pule , no ko lakou hoi ana mai ma ke ano o ke ola ana he mau makaainana, elike me mamua aku o ko lakou ohiia ana i koa.
He elima kani ana a ke oeoe oia ka mea hoike mua mai he hora mamua ae no ko lakou hoea ana mai i ka hale kaaahi, a mamua ae o ke ku ana mai o ke kaaahi ua hoea mua aku na elele a na ahahui like ole ma ka hale hoolulu kaaahi no ka hookipa ana mai ia lakou i ke kulanakauhale, a no ka hoike ana aku hoi ia lakou i na manao ohaoha o ko ke kulanakauhale, me ka hoolei aku ia lakou me na lei i makaukau mua no lakou.
No na kauaka i maopopo mua ka loaa o ka lakou mau hana aole hana nui ma ko lakou aoao i ka huli ana aku i hana, aka, no ka poe i maopopo ole e hala ana no he mau la ia lakou e huli aku ai ahiki i ka loaa ana o ka lakou hana, elike me ke ano o k hana e hawiia mai ana, a ma na mea no nae i loheloheia, e loaa ana no he mau hana na lakou, no ka mea, he poe kino ikaika a maikai lakou o na ola kino.
HOAKAKANO NA KOPE O KA
NUPEPA KUOKOA
NO KA MAKAHIKI 1918 I HALA AKU LA
La Poe Na wahi kuai me na kamalii Huina Laweia January 4 1718 2950 4668
January 11 1746 2913 4659
January 18 1760 1969 4729
January 25 1778 3006 4784
February 1 1780 3045 4825
February 8 1774 2953 4727
February 15 1782 3091 4873
February 22 1790 2960 4750
March 1 1791 3040 4840
March 8 1794 30@@ 4874
March 15 1798 3025 4823
March 22 1808 3032 4840
March 29 1812 3133 4945
April 5 1815 3165 4980
April 12 1818 3094 4912
April 19 1826 3114 4940
April 26 1832 3148 4980
May 3 1837 3101 4938
May 10 1865 3250 5115
May 17 1867 3350 5217
May 24 1870 3314 5184
May 31 1873 3289 5162
June 7 1873 3292 5165
June 14 1877 3275 5152
June 21 1884 3323 5207
June 28 1890 3074 4964
July 5 1891 2832 4723
July 12 1900 3000 4900
July 19 1900 3223 5123
July 26 1900 3233 5133
August 2 1904 3142 5046
August 9 1907 3125 5032
August 16 1913 3049 4962
August 23 1914 3095 5009
August 30 1914 3037 4951
September 6 1914 3028 4942
September 13 1916 3092 5008
September 20 1920 3056 4976
September 27 1920 2977 4897
October 4 1926 3062 4988
October 11 1932 3017 4949
October 18 1940 3028 4968
October 25 1915 3068 4983
November 1 1915 2975 4890
November 8 1915 3125 5040
November 15 1915 3131 5046
November 22 1910 3167 5077
November 29 1910 3201 5111
December 6 1910 3004 4914
December 13 1910 3165 5075
December 20 1910 3073 4983
December 27 1910 2942 4832
OWAU O CHALES S. CRANE, ka lunanui oihana o ka "nupepa kuokoa," ma keia, mamuli o ka hoohiki, ke hoike aku nei o ka hoakaka maluna ae nei, no ka heluna o ka nupepa i oleloia iloko o ka makahiki 1918, ua pololei ia.
CHARLES S. CRANE.
lunanui oihana, nupepa kuokoa.
Hanaia a hoohikiia imua o'u i keia la 31 o ianuari, 1919.
G.A. SEYDE.
Noteri uo ka lehulehu.
HOAKAKA NO KA NUI O KE KUOKOA MANA MOKUPINI NO IANUARI.
Na mokupuni.
Hawaii, mak a haleleka 627
Maui, ma ka haleleka 490
Moloka'i me Lana'i, ma ka haleleka 248
Oahu, ma ka haleleka 295
Na wai kuai me na kamalii 2984 3284
Kauai me Niihau, ma ka haleleka 307
Amerika me na Aine E. 13
No na makahiki he 60 a oi aku ke ku ana o ka nupepa kuokoa, ka nupepa kahiko hookahi maloko o keia teritore e hoopukaia nei a ka olelo hawaii. e pii mau ana kona heluna e paiia i kela ame keia manawa ahiki i ka piha @@@ ma kahi o ka 5000 kope ka averika e paiia nei i ka pule hookahi.
He mau nupepa hawaii e ae no kekahi e puka nei i keia manawa, me ka mea la nae, ke hoohuihuiia ia mau nupepa apau, aole e loaa mai ka heluna nui o na kope o ka nupepa kuokoa; a maloko o na home hawaii apau, eia keia nupepa ke lilo nei i ipukukui hoomalamalama, a i huke hoonaauao, ma na ninau ano nui apau i pili i ke ola ana.
He mea oiaio, he nui na hawaii akamai i ka olelo beritania, a e heluhelu ana hoi i na nupepa haole, eia nae aole no lakou i poina i ka heluhelu mau ana i keia nupepa, mamuli o ko lakou manaoio aia maloko olaila kekahi mau mea waiwai loa, i loaa ole maloko o na nupepa haole.
Elike me ka pii mahuahua mau ae o ke ohohia nui ia o keia nupepa ame keia manawa ua ulu mai ka manao iloko o ka poe i kuleana i keia nupepa aoao hou, no ka hoonaauao ana aku i na hawaii ma ua alahele e pomaikai ai lakoou.
PAA HE PILIPINO POWA I KA HO PUIA
Ma ke alanuii kukui, ma ka po o ka poalua aku la i hala, i paa ae ai he pilipino powa i ka hopuia, mahope iho nae o ka hooweliweli ana i kekahi poe lehulehu, ame ka lawe ana i ka lakou mau dala, me ka waha o ka pu panapana.
Ua holopono ka ka powa ana a kela pilipino, maluna o kekahi poe lehulehu ma ke kau ana i kana pu panapana imua o lakou, aka i ka manawa i hoea aku ai o george mitchell, a kauohaia mai la oia e kau i kona limu iluna, na hiki ole i keia kanaka ke aloae, oiai ka pu panapana e kaioa mai ana imua on a, he hookahi no hana, o ka ae aku i kona makemake, me ka laweia ana aku o kana mau dala e kela pilipino.
Oiai ka george mitchell i hopu aku ai i kona mau lima a elua me ka noke ana i ke aumeume, a e pu panapana, aole nae he ku mai o kela kanaka, aka ua paa loa kona mau lima, ahiki i ka hoea okoa ana aku o ka makai, o ka paa no ia i ka hopuia.
O rodrigues ka inoa o kela pilipino a wahi ana imua o na makai, he paahao oia i mahuka mailoko mai o ka halepaahao, he ekolu ae nei pule i hala; ua loaa aku hoi malalo o ka malu o kela pilipino, he pihi makai malalo o kona malu. aole he mea i maopopo.
HE UKANA NUI ANEI KA HANA LIILII?
I ka wahine i lilo i luahi na na puupaa nawaliwali, ua lilo ka hana o ka hale i ukana ko'iko'i. o ke kuahaneenee, ka haalulu, ka nalulu, ke poniuniu, ka pohina "bolu" ame ke kulana nawaliwali, e lilo ana kahi hana liilii i hana nui; a o ka hana o kela ame keia la aole ia e haawi aku ana i menawa e hoola ai i na puupaa. E lawe i na huaale kuahaneenee puupaa a doaa. Ua hooluolu mai lakou i na kaukani o na wahine nawaliwali hoo manawanui.
"ke lolo mai kou kua-e hoomanao i ka inoa." (mai pono noi wale aku no i laau no ka puupaa-e uoi maopopo aku i ua huaale kuahaneenee puupaa a doan a mai lawe i laau e ae.) Eia ke kuaiia nei na huaale kuahaneenee puupaa a doan e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai. a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuni e ka holister drug co., a i ole e benson smith & co., na akena no ka paeaina hawaii-hoolaha