Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 7, 14 February 1919 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Makaukau Ka Hoike Maluna O Ka Ma'i Lepera

 

Waihoia as ka Hike a ke Komite Noii i ke Kulana o ka a'i Lepera Maanei -- Makemake Ke Komite Na Amerika E Malama -- Hooia Pu ke Komite e Hookaawaleia na Ma'i Aole Lakou e Noho Huikau Hou --

 

         Mahope iho o ke kakali ana no ke@@@@ mau pule lehulehu ae nei i hala, @@@@@a hoike a ke komite o ka Ahahui K@@@@@ ame ka papa Ola, maluna o ka @@@@@ ma'i lepera, elike me ia i wai@@@ aku ai iloko o kela komite ka huli@@@ ka noii pono ana i na kuma hoohalahala i wai hoia ae e Mrs. Walter Ma@farlane, ua hoea mai i ka makau@@ ana o kekahi hapa o kela hoike ko@@@, he hoike hoi, e hookahahaia ai ka manao o ka lehulehu, ka poe i manao @@@ole, pela iho la ka hopena e oili mai ai, o na mea i loaa i ke komite.

         Ma ka manaoio o kela komite, o ka @@@@@a mai o ka ninau kalaiaina ma Ha@a@ nei, o kekaho ia o na hana e hiki ole ar ke maweheia ae ka ninau ma'i lepera ma Hawaii nei; a ua manao kela komite, o ke alahele wale no e hoemiia ma@ mai ai ka laha ana o keia ma'i, o ia no ke loi ana aku i ke aupuni federala e ae mai e kaa aku ka hoomalu ana i ka ma'i lepera malokok uei o keia Teritore malalo o ka Papa Ola o Amerika Huipnia.

 

Hookaawaleia ka Noho Ana

         Ma ka oleloia, maloko o ka hoike e keia komite, e hoakaka ana ia, aole wale no o ka ninau kalaiaina ka mea e hiki ole ai ke maweheia ae na ninau pohihihi i pili loa aku i ka ma'i lepe@a aka o ka noho huikau pu kekahi o na kane ae na wahine i kahi hookahi.

         O ka aeia o na ma'i e mare, a e noho pu paha elike me ia a ikeia nei i keia manawa, e hanau mai ana na keiki lehulehu ma ia lokou mai, aia ka maluna o @ela mau keiki, na haawina kikohikohu o ka ma'i. o keia ka kela komite i olelo ae ai, us ku-e loa keia ano hana i na kanawai no ka loaa ana  he kulana maikai ae o ka ho lahu ana.

         Ijejagi haoa wale no o ka hoike ka @makaukau, a i waihoia ae imua o ka i@@ahoomalu o ke komite, a no ka hapa kua i kor, e pili ana i na mea i loaa mai I kela komite, ma ka lakou noii ana, e makaukau ana ia i ka wa pono, a e wai@oia aku ana hoi iloko o ka ahaolelo e @@@@ mai ana, no ka mea, maluna o keia @@@@@ e kalele nui ai ka Papa Ola no ke aponoia mai o kekahoki elua e nee aku @@@.

 

Ku-e Loa i ka Mareia

         Ua hoike maoli ae kela komite i ke @@@@ o na lala i ka aeia e mare ka poe @@@@ i loohia i ka ma'i lepera me ke@@@@@, a i ole ka noho huikau paha o na ma'i lepera, me ko loakou mare ole; in a @@ aole e loaa mai ana na keiki mai ka @@@ ma'i lepera mai, aole he poho iki @@@@@ mai maluna o ka lahui kanaka.

         I ka manawa ka e hanau mai ai ua keiki a na makua ma'i lepera, e hoiho@a ana kela mau keiki maloko o kahi malama keiki, malalo o ka hanai aua @@@@ poe ma'i ole, malaila lakou e noho ai, ahiki i ka nui kupono ana, no ka hoihoi loa ia mai, ma na wahi a ke au@@@@ i hookaawale ai no 'lakou ma Ho@@@@@ nei.

         E hoakaka aua ka hoike a ke komite mawaena o ka mahina o Iulai o ka 1911 @@@@ l@lai. 1917, he 105 ka nui o na ke@ i hanau mai na na makua, he 47 i make. a i ole i laweia e na ohana, he @@ i hoihoiia aku no na home o na keiki o na makua ma'i ma Honolulu nei, he elua i loaa i ka ma'i lepera, a he iwa@aloa i koe ma ka la 30 o Iune, 1917.

         Iloko o kela mau makahiki eono shiki Iune, 1917. he 6 mau keikikane i loaa i ka ma'i lepera mauka ae nei o ka home o na keiki ma Kalihi, a he elua hoi mau kaikamahine, ma ka Home Kapiolani o na Kaikamahine. Iloko o ka 1919, he umi-kumamakahi ka nui o na keiki ma'i lepera, ke huiia apau loa, ua @ke pu me 19 ka nui o na keiki ma'i ma kela mau home a elua.

         E hoakaka hou ana ka hoike a kela Kokite, no ke kaa ana aku maluna o ka poe hookaa auhau ke ko'iko'i o ka uka ana i na hoolilo no ka malama ana i kela mau home, o ia hoi ma kahi o ka $16,000 no ka home o na kaikamhina, a

 

 

Huli Hoi Mai Nei Ia Alikoa O Honolulu Nei

 

Paapio Oia I na Kelemania Mahuka Nae me ka Lanakila a Loaa ka Palekana

Apoia Aku Oia I Koonei Poe Me Ka Piha Ohohia

Ua ku Oia i ka Poka Eia Nae Aole ia i Lilo i Mea Nona e Poino ai ke Ola.

 

         Mahope o ke komo ana aku iloko o ka puali mokulele o Amerika Huipuia, me ke ku ana hoi ka poka a na Kelemania, a Hoopaaia moloko o ka halepaahao oa na enemi, me ka mahuka aua mai me ka palekana, i huli hoi mai ai ia keiki o Honolulu nei, ka Lukanela Robert Anderson, ma ka 'Poakahi nei, maluna o ka mokuahi Ventura, me ka hookipaia ana mai, e na keiki a'o koa o Punahou, iloko o ua mauao hauoli o ka piha ohohia, o kona mau hoaloha, no ka ike hou ana iaia me ke ola kino makiai.

         He keiki ka Lukauela Robert Anderson, na Kauka ame Mrs. Anderson o keia kulanakauhale, i holo aku no Amerika i ke kula, aka i ka wa o ke komo ana aku o Amerika iloko o ke kaua, ia komo aku oia iloko o ka oihana mokulele, a oiai ua halawai no oia me na pilikia ame na poino, ua oili mai nae oia me ka hookauia ake o na ke'a hoohanohano maluua on a.

         Ma ka la 27 o kamahina o Augate, o ka makahiki aku nei i hala, i lele ai ka Lukanela Anderson, maluna o kona mokulele, me kakahi poe hou ae eha mawaho on a, maluna o ko lakou mau mokulele, e hoomahahiu ana i ka enemi.

         He elua o keia mai mokulele i haule hou ilalo o ka honua, mamuli o na pilikia i loaa i ka enekini, a nona mokulele aki elua i koe, ua hoomauno ka lele ana, eia nae ua alualuia mai kela mau mokulele e na mokulele elima o na Kelemania, a ma kekahi ano i maopopo ole aku, ua hoopololei mai la ka leleana a na makulele o na enemi i ka mokulele o Anderson.

 

Ku i ka Poka

         I wahi nona e pakele ai mai na enemi mai, ua hoemi o Anderson i kona moku ilalo, eia nae ua kiia mai oia i ka pu, a ku ma ka poohiwi ame ka wawae, me kona hoomau no nae i ka lele ana ahiki i ka hookuu okoa ana i kona moku iluna o ka honua, ma ka aina e noho manaia ana e na enemi.

         Ua paa oia i ka hopuia me ke kauia o na laau ma kona mau wahi i eha, a malaila aku i hookauia ai maluna o ke kaaahi a laweia no ka hoopaaia aku maloko o ka halepaahao.

         Oiai maloko o ka halepaahao, ua hui pu oia me kekahi mau aliikoa Amerika ame na pelekane, a hoolala lakou i wahi e pakele ai, a i ka ike ana i kekahi wahi nawaliwali o ka halepaahao maluua o kaupoku o ka hale, ua hemo lakou malaila i ka po me ka ike ole ia e na kiai, e au ana iloko o ka wai i ka po, a i ka wa ao, e pee ana me kona mau hoa ma kekahi mau wahi pela iho la ko lakou hele ana, ahiki i ka hoea ana aku i kahi i hoolulu ai na koa o ko lakou aoao.

 

Hookipaia me ka Ohaoha

         I ka manawa i ku mai ai ka mokuahi Ventura ma ka uwapo, o ka Lukanela Robert Anderson kekahi mea mua loa o ka iho ana mai noluna o ka uwapo, i ukaliia mai hoi e kona kaikuahine, a i ka hui pu ana me na hoaloha, he manawa ia no ka hui ana me ka hauoli, a uo ka hoohanohano ana i ko lakou hoaloha, ua alakaiia aku ka Lukanela opio e ka puali o na keiki a'o koa o Punahou, no kahi o kona kaa otomobile e ku mai ana, a huli hoi aku la no ka home o kona mau makua.

______________________________________________________________________________________________________

 

he $14,000 o ko na keiki kane, no ka makahiki 1917 a ka 1919.

         Ma ka manaoio o ke komite, he mea pono loa e hookaawaleia i elua mau kahua kaawale, a e hanaia hoi i mau kanawai hookaawale, i kaokoa mai na kanawai e ku nei i keia wa ma keia Te ritore; a in a nei no ke kaa aku malalo o ke aupuni federala ka hoomalu ana mai i kela mau kahua ma'i, ame ka lapaau ana i ka ma'i lepera, e hoea mai ana ka i ka wa e hoopomaikaiia ai o Hawaii nei.

 

         Huli hoi mai ka Lukanela robert Alexander Anderson, he keiki no Honolulu nei, me kona hookipaia ana mai me ke ohahia e koonei poe. Ua ku oia i na poka a na Kelemania oiai maluna o kona mokulele, ua hoopaaia hoi maloko o ka halepaahao, holo mahuka nae a pakele mai na enemi mai. Ma ka Poakahi nei kona hoea ana mai maluna o ka mokuahi Ventura, me ka hoea ana ae o ka puali o na keiki a'o koa o Punahou ma ka uwapo, no ka hookipa ana mai iaia. Mamua o ke kii malalo iho nei ka Lukanela Anderson. 

 

Hopuia he Kanaka i Ohumu ai e Hoopoino i ke Ola o ka Peresidena

 

         KANSAS CITY, Feb.12---O Pietro Pierre, he kanaka no na lahui e i hoopaa mua ia ai iloko o ka halepaanao federala ma ka Papu Leavenworth a o ka hookuu kokeia ana mai nei no ia ma kekahi manawa i hala koke aku nei, ka i hopuia maloko o ke kulana kauhale o Cleveland no ke kumuhoopii e ku-e ana iai he ohumu manaoino e hoopino i ke ola o ka Peresidena Wilson, elike me ka hoakaka a ka lono kelekalapa i loaa mai ianei.

         I hopuia oia mauli o kekahi mau olelo ana o ka hoike ana ae i kekaho mau hoa paahao on a oiai lakou e noho ana ma ke ano h mau paahao maloko o ka Papu Leavenworth, ua waeia ka oia e ka Ahahui I.W.W. nana e pepehi i ka Peesidena Wilson.

 

O ko Rusia Mea Nele i Keia La Oia k Aupuni Onipaa

 

         NEW YORK, Feb.12.- Maloko o kekahi haiolelo a Catherine Breshkovskaya, "ke Kupunawahine o ka hookahuli aupuni Rukini" maanei ma ka po o ka Poakahi, ua noi mai oia i ka Amerika kokua aku ia Rusia ma kana mau mea apau i ele a ua noi pu mai no ka hoakoakoaia ana ae o kekahi ahaolelo e na makaainana o na lahui Rukini apau.

         Wahi a ka Madame Breshkovskaya, "aole e pau ana ka haunaele maloko o Rusia ahiki i ke kohoia ana o kona mau elele a wahaolelo e kalahui holookoa a kukulu ae i kekahi kumukanawai no ke aupuni a hoonoe i kaha onipaa no kekahi aupuni a ka lehulehu e hooiaia ana i na kanawai i kulike me ka makemake o ka lahi Rukini. E lilo ana ia i hana hewa loa ka haalele ana aku ia Rusia e ku hookahi a e hakoko nona iho, me ka lapaau ole ia aku o kona mau palapu."

 

Hoopauia Aku na Pualikoa Palani me ka Nana Ole i na Lono Lauahea

 

         PARIS, Feb. 12.- Aole i hoopaneeia ka hookuu ana i na pualikoa Palani me ka nana ole ia o ua lono lauahea i holopuni ae maanei no kekahi hoike a kekahi luna aupuni o ka hoike aua i ke kanaka kakau meahou no ka Nupepa Associated Press i keia la.

         Ua nui na manao pioloke o ka lahui i hoakakaia ae i keia la maanei mai ka manawa mai a ka Ilamuku focho ka hoike ana ae he hana hiki loa ia Kelemania ka hoakoakoa ana ae i 2,000,000  koa molako o eono pule in a no ka hoala hou mai i kekahi kaua nui elike me ke kaua i hala iho Ia.

 

Hakaka na Kanaka Paahao o na Lahui e Maloko o ka Halepaahao.

 

         NEW YORK< Feb.12.-He kanalimakumamaha mau kanaka o na lahui e, komo pu me 24 mau kanaka o ka Ahahui I. W. W. ame eiwa mau kanaka anaki (kanawai ole) i laweia mai Seattle mai a mai kekahi mau kulanakauhale mai ma ka hapa komohana i hoea mai ianei i keia la, a hoopaaia ae maloko o ka halepaahoa, e kali ana no ka lokau houhoiia aku i Europa.

         Mahopa koke iho o ko lakou hoopaaia ana aku maloko o ka halepaahao ua hoomaka ae la ko lakou hakaka ana mawena o lakou iho. Ma ka oleoia ua hoohuoi lakou he makaikiu kekahi a ke aupuni mawaena o lakou iho ke kumu o ko lakou paa ana, a o ke kumu hoi o ka hakaka ana. Me na 'newa ame na pu panapana i hoomalu ai na makai ia haunaele.

 

O Ebert ka Peresidena Mua i Kohoia no ke Aupuni o Kelemania

 

 

         PASEL, Feb. 12.-Ma ka noho ana a ka Ahaolelo lahui Kelemania ma Weimer ma ka la i nejinei i kohoia ai o Frederick Ebert i Peresidena no ke aupuni Kelemania a haule ke Kauna Von Pasadowky, he lono ka i loaa mai ianei i keia la e hoakaka ana no ia mea. Ua apono o Ebert e lawe ia kelana.

          O ka peresidena hou o Kelemania oia no ke poo o ke Aupuni Kelemnia mai ka manawa mai o ka hookahuliia aua o ke Aupuni Moi Hoheuzollern.  He kanaka oia na ka hapanui o ka aoao Socialist i koho a he alakai hoi no ka aoao ahiki i ka lanakila ana iloko o k@ koho balaka i malamaia maloko o Kele mania ma kekahi manawa aku nei i hala.

          Ma ka noho ana a ka ahaolelo ma ka Poakahi i aponoia ai kekahi kumukauawai no ka hoomalu ana i ke aupuni.

 

Makemake o Kino e Hanaia ke Kaulike

 

           SAN FRANCISCO, Feb.11.- Ua haalele mai ia anei i keia la no nu Ioka make alahele e koea aku ai i Parisa o Wang Chin Chun, ka lunahoohana laula o ke alanui kaaahi K.C. Yih mawaena o Peking ame Hankow, ka hope kuhina mua, ame Hain Juo Kia, ke kahaka hooholomua o ka puulu Kina maioko o Europa ame Amerika Huipuia.

            Ma ka Wang hoakaka maluna o ka hoakaka a na nupepa no na koi a Iapana maluna o Kina e pili ana i na kuikahi ma-lu:  "Ua hoehaeha nui ia mai makou mamuli o ka Iapana papahana o ke ano alunu@a hoopunihei iloko o na kkuka ana mawaena o na aupuni.  Oia ke ano uhane i ala ai ke kaua a he mea pono ia'u ke olelo ae o ka manao o ka lahui holookoa o Kina o kela ame keia mea e hanaia ana no ka lahui Pake e hanaia ia ma ke akea a ma ke ano kaulike no ka pono o na mea apau.  O ke a@ jo na hana hoolunihei ma-lu ua hala, aole makemake o Kina i keia ano hana peepoli ma ka Hikina Loa.  O ka ka lahui  Pake noi wale no oia ka hanaia o ka pono kaulike a e noonooia kela ame keia kumuhana ma ke akea aole ma kahi ma-lu.  Malia paha ua hanaia kekahi mau hana kehihewa e makou, in a pela, ua makaukau makou e haawipio aku i mea e loaa ai ka maikai.

            "O make make ano he mau kino pakahi e kaki ana make me ka haul loa i ka hana a na elele o Kina ma Parisa.  He mau kanaka noonoo kaulike loa kela a o ka lakou mau hooikaika ana apau no ka pono maikai loa wale no ia no na kanaka apau maloko o Kina.  E hoike ae au me ka manaoio loa he hilinai piha ko Kina holookoa iloko o ia mau elele.  Ua hoopaa na elele hana kuikahi maluhia o ka Akau ame ka Hema o Kina ma keia manawa e kakoo i na elele o Kina ma Parisa."

 

AI I KA LA ʻ AU MAKE NO KE KUHIHEWA

 

           Mamuli o ke kuhihewa aua aku i ka laau hoomake naonao, he waioua, i kona wa kahi'ohi'o i hoopokoleia mai ai ke ola ana o Manuel Amorino, he kalaiwa no ka Hui Kuai Waiu Honolulu, ma ke Sabati, he elua aku nei pule i hala.

            Ua loaa aku kela Pukiki i kekahi makai, ua on a mawaho o ka puka o kekahi hale, ma ke alanui Moi, a ma ka nanaia ana o ka mea i inu ai, i loaa mai ai ka ike ia Kauka Ayer o ka halema'i o na ulia poino, ua inu oia i ka laau hoomake naonao.

            I kulike ai me ka hoakaka a na makai, ua kuhihewa kela Pukiki, iloko o kona wa ua on a, i ka laau hoomake naonao he waiona ia, pela i kii ai e inu, eia ka auanei, he laau e kinai aku ana i ke ola iloko on a, a pau ka ike hou ia ana ma kana mau wahi apau e lawe ai i ka waiu.

 

PAKELE MAI PIHOLO ILOKO O KE KAI

 

            E ole ka eleu ame ka maka'u ole o kekahi luina oluna o ka Belding, he mokuahi no ke aupuni o Amerika Huipuia,o ia  kona lele ana iloko o ke kai, mailuna aku jo ka oneki o kela mokuahi, pela iho iaia hoopakeleia ae ai ke ola o kekahi keiki uu ku kaui nupepa, mai ka make mai, ma ke kakahiaka o ke Sabati nei.

            He keiki nui kela nona na makahiki he umi kumamakolu.  Elike me ka haua mau a na keiki kaui nupepa, o ia ka hele ana ma kela ame keia wahi e kuai ai i ka lakou nupepa, pela iho la kela keiki i hoea aku ai ma ka uwapo ma luna o kona kaa baikikala, e lewalewa ana no hoi Kana eke nupepa ma knoa aoao.

            Ma kekahi ano i maopopo ole, aka i manaoia aku nae, ua puhiia oia eka makani ua haule aku la kela keiki iloko o ke kai, mailuna aku o ka uwpo.  Ua ikeia ka haule ana aku o kela keiki iloko o ke kai e kekahi Kepani @ hoomaka aela oia e kahea i mau kokua, no ka hoopakele ana i ke ola o ke keiki i haule iloko o ke kai

             Aia hoi maluna o ka mokuahi @ ke aupuni, e pili ana ma ka uwapo i kela manawa, he mau luina lehulehu, i ka wa nae i ike @nai ai o kekahi luina o Garney kona inoa, aole oia i hoohakalia iho, aka hoomaka koke aku lano oia e lele iloko o ke kai, mailuna mai o ka oneki o ka moku, a hoomaka mai la e au, no kahi o ke piholo ana aku o ke keiki uuku iloko e ke kai

              Me ke kauka'i ole a lana hou ae kela keiki iluna o ka ilikai, i ka wa no i hoea mai ai o ka luina, ikahi ana i hoomaopopo ai, malaila i piholo ai ke keiki, hoomaka iho la oia e luu ilalo, a aea ae la iluna, me kapaa ana i ke keiki iloko o kona lima, a na ka poe hoi oluna o ka uwapo i kokua mai, ma ka hapai ana aku i ka mea poino noluna o kahi o ka palekana.

              Ua hoikeia aku ka lohe i ka makuakane o kela keiki, no ka haule ana iloko o ke kai, a iloko o na manao pihoihoi i hoea ae ai oia no ka uwapo, a oiai ua hoopakeleia kana keiki mai ka make mai, aole i loaa na olelo kupono iaia @ haawi mai ai i na hoomaikai ame na mahalo ana, i ka luina nana kela hana koa a maka'u ole, oka mauna ana i kona ola no ka pono o kana keiki.

              Ma keia keeua mai o Gabriel K. Keawehaku (ka Anela o Mekiko), a hooiaio mai ana i ka pololei o ka lono a keia pepa i hoike aku ai mamua, e holo ana oia he moho no ke kulana meia no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei maka aoao Demokarata, a ua makemake oia i na moho apau e alualu ana no ka hanohano o kela kulana, e akoakoa like ae ma kekahi halawai kea, no ka hoakaka ana aku imua o na mana koho i na kahua kupono a oiaio no ko lakou pono e kohoia aku i meia.

                Ma ke kakahiaka o keia Poakolu ae, ka la 19 Feberuari nei, e wehe ai ke kau o ka ahaolelo kuloko, maloko o ka Hale Mana Hooko.

 

MAHUKA EKOLU MAU PAAHAO MA KA POALIMA NEI

 

Paa Hou Mai Nae Elua o Lakou i ka Hopuia i na Makai Iloko o ka wa Pokole

 

HOLO KO LAKOU KOLU ME KONA LAKO I NA PU

 

Komo Aihue Kela Mau Paahao Maloko o ka Halekuai o Kekahi Kepani a Lilo na Pu

 

                  Iloko o na hora kakaikahi wale no mai ka holo mahuka ana aku o kekahi mau paahao opio ekolu, mai ka malu aku o na luna oihana o k aupuni, he elua o lakou i paa hou aw i ka hopuia, ma ka po o ke Sabati aku nei i hala, a pakele aku ke kolu maka apua, mamuli o kona holo ana a nalowale mai na kanaka aku o ke aupuni.

                  Ma ka manawa i paa aku ai o keia mau paahao i ka hopuia, he hookahi o laua he pu panapana kana, a ua piha hoi na pakeke o kekahi me na poka, oale mae ana pu panapana, a ma kana hoakaka, o ke kolu o lakou, ka mea iaia na pu panapana ekolu kahi i malama ai.

                   O na paahao i paa mai i kahopuia, he hookahi keihi Hawaii, o Kupaha ka inoa, a he keik Kepani nona ka inooa o Masa: a o ke kolu o lakou i hele lanakila aku, o Daniel Keliipuleole knoa inoa.

                   Ma ka Poalima aku nei ka mahuka ana o kela mau paahao, a ma ke kakahiaka ae o ka Poaono, i loaa aku ai ka hoike i ka Makaikiu McDuffie no ke komo aihuei@ an@ o ka haiekuai o @. Mitamoto ma ke alanui Moi, a lilo aku he eha mau pu panapana me umi mau pahu poka, me kekahi mau waiwai e ae.

                   I ka wa i loaa mai ai ka lohe i ka Makaikiu McDuffie, no ke komo aihueia ana o ka halekuai o ke Kepani, ua a@a koke mai na hoohuoi ana iloko on a, o kela poe paahao mhuka ka poe na lakou kela hana nolaila ua haawi aku ia oia i ke kauoha i kona mau kanaka, a i na makai no apau, ekiai makaaln loa i kela poe mahuka, a e hopu aku ia lakou a paa.

                   O Masa ka mea mua loa o kela mau paahao i paa ae i ka hopuia e ka Makai Kaulio smith, a loaa aku he pu panapana me na poka maluna o kona kino, a i ka manawa i hoakakaia aku ai, no ka halekuai o ke Kepani kela mau waiwai, ia wa i hoike mai ai keia keiki, aole oia ka mea nana i aihue i kela mau waiwa, aka na koua mau hoa: akai no a maopopo mi la i na kanaka o ke aupuni, o kela mau paahao i'o ka poe aihue.

                    Ma ka wanaao nae o ke Sabati nei, ua ikeia kekahi mau kanaka elua, mamua mai o kekahi haleaina, @na ke alanui Papu, ua hoikeia ae ka lohe i na makai, a he oiaio i ko lakou hoea ana aku, ua hoomaka kela mau kanaka e holo, ua alualuia aku nae iakou ahiki i ka paa ana he hookahi i ka hopuia oia o Kupahu, a pakele aku ai kona kino, ua loaa aku la na poka he nui maloko o na pakeke o kona lolewawae, aole nae ana pu pauapana, o kana i kamilio ae ai, aia i kona kokoolua na pu panapana ekolu kahi i paa ai.

                     Imua o ka Makaikiu McDuffie i hoike okoa ae ai kela opio i kona manao, aole e pau kona holo mahuka ana mailoko aku o ka halepaahao, aka e hoomanawanui ana no oia, a ke Ioaa no he manawa kupono, e mahuka ana no oia mailoko aku o k halepaahao, me ka nana ole no kona hopu hou ia aku.

                     wahi ana, aole ka oia i pili i ka hewa i hopuia ai oia, no ka mea ua hookuuia mai oia e ka lunakanawai, i ka wa i hooloheia ai o kona hihia, o kona kumu wale no i paa ai, na kekahi makai i hopu iaia, a no ka panai ana aku i na mea i hanaia mai maluna on a, e holo mahuku hou ana no oia mailoko mai o ka halepaahao, ke ike hou oia i kekahi alahele maalahi.

                      No kekahi mau paahao e ae, ua hopuia laua no ka hewa aihue, o ia ka aihue ana i ke keleawe, a kuai aku i na wahi hoahu keleawe.

                       He ha@awai ka ke kalapu Repbalika o ka Mahele Elua, Apana Eha, e maiama ae ana ma ka hora ehiku o ka po o  ka Poakahi ae nei, Feberuari 17, 1919, maloko o ka Holo o ka Paka Paani o  na Kamalii ma Kamoiliili; ua makemakeia na mea apau e hoea ae ma ia halawai no ka noonoo ana i kekahi mau kumuhana ano niu.

 

PAKELE KA HOPE MAKAI NUI MAI KA POINO MAI

 

Kiia Oia e ka Paahao Mahuka i ka Pu me Kona ku Ole Mai Nae i Kekahi Poka

 

MANAO KA HOPE MAKAI NUI FERNANDEZ E HOPU MAOLI

 

Ko Ole Kona Makemake Mamuli o ka Lako o ka Paahao Mahuka me na Pu Panapana

 

         Malalo ae nei o Wahiawa, mauka auwina la o ka Poalua aku la i hala, i alualuia aku ai ka paahao mahuka, Daniel Keliipuleole, e ka Hope Makai Nui Jack Fernandez o ka apana o Ewa, me ke kiia ana mai o Mr. Fernandez i ka pu e kela paahao no eiwa manawa, eia nae aole he hookahi poka i ku mai ke kanaka o ke aupuni, a ua hoomaka hoi o Daniel Keliipuleole e holo iloko o ka mala ko i ka manawa a kekahi makai i ki aku ai i kana pu no hookahi manawa.

         Ua loaa mai ka lohe i ka Hope Makai Nui Fernandez mai Wahiawa mai, uo ka ikeia ana o Keliipuleole ma kela wahi, ma ka Poakahi aku, no ia ku@, ua hoea aku la ka Hope Makai Nui Fernandez ilaila, me kekahi makai, no ka hoomakakui ana i ka paahao mahuka, a no ka hopu ana aku hoi iaia a paa, a hoihoi hou mai noloko o ka halepaahao.

         Ua hoe aku o Keliipuleole no Wahi awa, me ka hoomaopopo ole ia, he paahao mahuka oia, aka i ka wa nae i loaa aku ai no hoakaka Wahiawa no na ano apau a @ paahao akahi @ ai mailoko mai o ka halepaahao, ma ka Poalima aku i hala.

         Ma ka oleloia, na kekahi Kepani kiakaa otomobile i lawe ia Daniel Keliipuleole nolalo o Wahiawa, ma ka po o ka Poakahi, me ka uku ana aku i kela Kepani, he ekolu dala me ka hapalua, a haawi aku la he hookahi pu panapana ma ke ano makana i ke Kapani kiakaa, ua hoole nae kela Kepani i ka lawe ana i ka pu panapana.

         Ma ka olelo a ke Kepani kiakaa otomobile ua hoike aku o Keliipuleole iaia he makai kana oihana, a e huli ana oia i kekahi mau paahao mahuka, o ka pakele ana mailoko aku o ka halepaahao.

Ki ka Paahao i ka Pu

         I ka hoea ana aku o k Hope Makai Nui Fernandez no Wahiawa, ma ke ka kahiaka o ka Poalua nei, a hui me ka makai o kela apana, ua ninau aku la oia, in a paha ua ike oia i kekahi kanaka Hawaii, me ka hoakaka ana aku i na ano apau o kela kanaka, ia wa i hoia mai ai ka makai o Wahiawa no kona ike ana i kekahi kanaka malihini i kulike na ano apau me ia hoakakaia aku ai e ka Hope Makai Nui Fernandez, ma kekahi manawa o kela la.

         Oiai no nae laua e kamailio ana no ka paahao mahuka, ia wa i ikeia aku ai o Daniel Keliipuleole, i ka hele aua ae ma kahie kokoke ana i ka luawai hookio. Ua haalele koke iho la na kanaka o ke aupuni i ko laua kaa otomobile, a hele aku la me ka nihi malie ana, no kahi a ka paahao e ku ana, me ka huli nae o kona kua ia laua nei.

         I ke kokoke ana aku o ka Hope Makai Nui Fernandez no kahi a Keliipule ole e ku mai ana, me ka huli ole mai nae ihope, hoomaka aku la o Fernandez e holo imua, me ka manao e hopu maoli aku i ka paahao, ma ke ano e hookahaha aku i kona mauao, eia nae, ua lohe e mai la o Keliipuleole i ka nakeke aku o kekahi mea mahope on a, a nuli mai la me ka paa ana he elua mau pu panapana iloko o kona mau lima, me ke kau pololei ana mai hoi imua o ka Hope Makai Nui Fernandez.

         Ua ku malie iho la o Fernandez i kahi hookahi, me ke kamailio ana aku ia Keliipuleole me ka maikai, e haawipio mai iaia iho, aole nae he ae mai o kela paahao, a i ka manawa i hoomaka hou aku ai o Fernandez e nee imua, o ka manawa ia a Keliipuleole i ki mai ai kana mau pu, o kahi nae o ka laki, aole he hookahi poka i ku mai i ke kanaka o ke aupuni, mamuli paha o ka piha loa o kela kanaka i ke pihoi, a i ole, he lalau maoli no paha no kaua wahi e kau mai ana i kana mau pu panapana.

         He pu no ka ka Hope Makai Nui Fernandez e paa ana i loko o kona lima, aole nae oia i makemake i ki aku i ka paahao, o kona manao maoli, e hopu aku iaia, me ka hoeha ole. Ke kahea mai la ka makai o Wahiawa ia Fernan

(E nana ma ka Aoao 2)