Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 7, 14 February 1919 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HOIHOI HOU IA MAI NA KEPANI EWALU I HOLO MAHUKA AI.
Iloko ka mahina o Okatoba i hala aku nei ewalu mau Kepani i holo mahuka mai Honolulu aku nei maluna o ka mokukuna Melrose me ka ike ole ia e na luna aupuni o ka oihana hoopaelimahana, o ko lakou pakele ana he ninau kapono ia na na luna aupuni e haawi ai i ka lakou noonoo hohonu ana.
Ma ke ku ana mai a ka monuahi Ventura ma ka Poakahi nei i hoihoi hou ia mai ai ua mau Kepani mabuka la i Honolulu nei. a mahope o ko lakou laweia ana ae i ka bale o ka oihana hoopaelimahana i ninaninauia ai lakou e na lunanana o ka papa no ka noii ana i mea e maopopo ai ko iakou komo ana mai i Gawaii nei malalo o ke kanawei mamua o ko lakou hoao ana e holo aku no Amerika. Ua loaa ae nae ka ike i ka papa mahope iho, mahope o ka hoikeia aua ae ua hookomoia mai lakoue na luna aupuni kupono ia lakou ka maua a no ia kumu ua hookuuia mai ua mau Kepani la. Ina no ka loaa nei o ka ike he poe lakou i komo mai i Hawaii nei me ka loaa ole o ke kuleana, in a ua hoihoi hou ia aku lakou i Iapana.
Eono Kepani i holo mahuka aku maluna o ka mokukuna Melrose ma Kahulei a he elua mai Honolulu nei aku. Mamuli o ka lehulehu loa o nei mau Kepani maluna o ka moku hookahu ua loaa ka hoohuoiia na kekahi kanaka maluna o ka moku i kokua i nei poe ma ka hoomahuka aua no ka lawe ana aku i Kaleponi. owai nae la ia kanaka he ninau paakiki loa ia e hiki ole ai i a Kepani ke hoike ae.
Eia nae, no ka huli ana aku e maopopo ke kanaka maluna o ka moku nana i hoomahuka aku i nei poe, ma ka____o ka hana aku buli aku ia kanaka. I`a manao wale ia i kinohi i holo mahuka kela poe Kepani no ka maka`u o ohiia ao i mau koa, aka, oiai lakou he mau kanaka no ka lahui e a he kuleana ko lakou e hookuuia aku ai, na hooholola mahope iho, o ke kumu no o ko lakou mahuka ana no ka makemake maoli no e hiki i Amerika me ke dala lilo ole i ka ukumoku, he hana ku e maopopo loa i ua aelfke keonimana i hooholoia ai mawaena o Amerika ame Iapana.
Mamua o ka holo ana aku no Kapalakiko ua holo mua ka mokukuna Melrose e ka ana ma Apia, aole hookahi luku ana aku i Samoa ua hoike aku la ke kapena i na luna aupuni malaila aole hiki iaia ke hoolele aku i na Kepani iuka o ka aina mamuli o ka na i flu o pahola ana ma Samoa. Oiai ke Melrose e ku ana ma Samoa ole hookahi luina o ka moku aeai e lele aku iuka o ka aina, aohe no hoi kuauaka mai uka mai i aeia aku e pii mai iluna o ka moku. Ia manawa i hooholo ai ke kapena hookahi wale no hana pono o ia kalawe loa ana i ua Kepani i Kapalakiko, peia oia I lawe loa aku ai la lakou a hookuuia mai la maluna o ka Ventura.
PAKELE HE KAMAIKI MAI KA MAKE MAL
Ma ku ulia pomaikai wale no i pakele mai ai ke ola o kekahi keiki Pukiki uuku o ekolu makahiki, ma ka auwina la o ka Poakahi aku nei, mai ka make mai i ke kaa otomobile, ma ke alanui Kamamalu. o ke kumu o kela makele ana, mamuli no ia o ka holo maie o ke kaa. a oiai nae, ua hooku`i no ke kaa me kela keiki, he eha liilii koa nae ka i loaa iaia. ma o ka hina ana aku iluna o ke alanui.
O C. D. Rosecrans ka mea nona kekaa otomobile, i hooku`i aku ai me ke keiki uuku, a naua no i ka`ika`i ae i kela keiki noluna o kona kaa, a lawe mai no ka halema`i o na ulia poino, no ka nanaia aku kona mau wahi i poino.
E holo ana ke kaa o Mr. Rosecrans ma ke alanui Prospect, a hoohuli ae la kela keiki uuku i ike mai ai i ke kaa otomobile, hoomaka mai la e holo no kekahi aoao o ke alanui, kahi a na keiki e ae o paani ana. Ua hoopaa koke o Mr. Rosecrans i ka holo o kona kaa, eia nae ua hooku`i e aku la omua loa me kela keiki a hiua ilalo, a ua ku no hoi ke kaa i kahi hookahi, a oiai he malie k holo ana, pela iho la i hoomau ole ai kela kaa i ka holo ana, e pepe liilii ai ke kamaiki i na huila.
ALUALUIA KA PAAHAO MAHUKU E NA MAKAI
(Mai ka aoao Ekahi mai).
dez e ki aku i kana pu, aole nae he hooloheia aku o kela leo kahea, no ia kumu, ua holo okoa mai la kela makai a kaili ae la i ka pu panapana mai ia Fernadez aku, a hoomaka aku la e ki i ka paahao, a na ke kani ana aku o ka pu i kono aku ia Keliipuleole e holo noloko o ka mala ko, a nalwale aku la, mai ka ike hou ana aku o na kanaka o ke aupuni iaia.
Hoonohoia na Kiai
I`a hoike koke ia aku ka lohe i Waialua, no ka pakele ana o ma Wahiawa, a oiai ua kipa ae ka Makai Nui Rose ame Harry T. Lake ma Waialua no Wahiawa, a oiai aole he mea hiki he hana aku. i wahi e pae mai ai ka paahao mahuka i ka hopuia me ka maalahi loa.
E NOIIA AKU ANA E HOOPAU I NA RULA PAPA
Mamuli o ka ike o kekahi poe i kolakou pilikia, a hui pu iho no hoi o ka hapa mai o ka poe loohia i ka ma`i flu, e noiomoku ai i ka make, ke hoolalaia mai nei kekahi manao, e noi aku i ka Papa Ola, e hoopau i na rula i kauia, e hookapu a e papa loa ana i ka akoakoa nui ana o na kanaka maloko o na hale kiionioni ame na luakini.
Oiai nae, ua pili na rula papa a hookapu a ka Papa Ola, no keia Teritoro holookoa, ua manaoia i ke noi ana aku i ka Papa Ola; a e kapae ae i kela mau rula,
no ke kulanakauhale nei wale no ia o Honolulu, a koe aku no na wahi i ikeia ka ma`i, a i hophopoia paha kapahola aku me ka hikiwawe.
NA MAKE O IANUARI
I kulike ai me na huahelu i hoikeia ae e ka Papa Ola, ma ka Poaono aku la i hala, no ka mokupuni wale no o Oahu nei, o ka nui o na make mamuli mai o ka ma`i flu, he 69, mailoko mai nae o keia mau make, aole i komo pu ka poe i make, no na ma`i numonia e ae.
No ka hapa o ka mahina o Ianuari ahiki i ka la umi-kumamalima, he 18 ka nui o ka poe i make no ka ma`i flu e maheleleheia ana ma na apana elike me keia: Honolulu, 27; Ewa 13; Waianae, 1; Wailua, 3; Koolauloa,2; Koolaupoko, 6. Ma ke kama hoi, he 24 kane a he 35 wahine.
LIKE OLE KA MANAO
Ia Kauka Wayson aku nei i Hilo, ua hoike ae oia i kona manao, elike me ka hoakaka a kekahi nupepa o Hilo, o ka ma`i e ikeia nei i keia manawa, make ano he flu, aole ka ia he ma`i flu maoli, aka he ma`i garipa no keia. elike me ka ma`i kamaaina, i ike mau ia ma Hawaii nei.
he ma`i Paniolo i Hawaii nei, he oi aku kona ikaika, elike me ka nui o na kanaka e noho ana ma kekahi wahi, pela iho la ka nui o ka make, a 9 kein ma`i e laha nei, ua kaokoa loa ae ia ame kana hana, mai i ka ma`i mai nana i luku mai nei i na kanaka ma na wahi like ole o ka honua nei.
LAHA MA NA WAHI APAU
Ma na hoike i loaa mai i ka Papa Ola mai Hawaii nai, ke oahola nui la kela ma`i ma na wahi like ole, he 7 ma hilo, he 23 ma Kamuela, ma Kohala he 5, he 2 ma Hakalau.
Ma Maui hoi he nui ka ma`i ma kekahi mau wahi, elike me Wailuku, ame Lahaina, eia nae, ua emi mai ka ikaika loa o ka ma`i i keia manawa, ua hiki aku hoi ka nui o na make mawaena o ka umi-kumamalua ame ka umi-kumamalima.
POWA IA HE KIAKAA OTOMOBILE
Malalo ae nei o Puuloa, ma ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i powaia ae ai he Kepani kiakaa otomobile, e kekahi laina o ka oihana kaua o Amerika ma Puuloa, a mahope nae o ko laua noke aua i ke aumeume, i nahuia ai ka ihu o kela kiakaa, a holo aku la hoi ka luina, me kona paa ole i ka hopuia.
I kulike ai me ka moolelo no ka powaia ana o kela kiakaa otomobile, ua hoea aku la he luina ma ka hora elua o ka wanaao o kela Poaha, a kauoha aku la i Kepani kiakaa otomobile, e lawe iaia ualalo o Puuloa, a no ka manao e lona ana he mau dala iaia, hui pu iho no hoi me ka noonoo ole ae he poino kekahi, ua ae mai la kela kiakaa a hoomaka aku la e holo no Puuloa, me kanaohua.
I ke hoea ana no Puuloa, ua ninau aku la ka luina i ke kiakaa, in a he hiki iaia ke wahahi mai i iwakalua dala, ia ae mai la no hoi ke Kepani, me ko laua hoomau ana aku no nae i ka holo ana imua.
I ka hoea ana ma kekahi wahi a ka luina i kauoha aku ai e ku mai ke kaa, o koua manawa no ka ia unuhi ae ai he pahi mailoko ae o kona pakeke, me ka manao e hoopoina mai i ke Kepani, a no ke kupale ana hoi iaia, lalau aku la ke Kepani he hamare, a i ka ike ana o ka luina ua lele aku la oia ilalo o ke kaa, a hoomaka aku la e holo iloko o ke ko-lu, me ke alualu ana aku o ke Kepani mahope on a.
Ua loaa aku kela luiua i ke Kepani kiakaa, a hookmaka iho la laua `e hakaka maluna a malalo , ahiki i ke nahuia ana o ka ihu o ke Kepani e ka luina, o ka wa ia i hoomaka aku ai o ke kolohe e holo, a ku hoi ke Kepani i kahi o ka pilikia, me ka huli hoi ana mai no Honolulu nei me ka nele, a waih ae la i na kumu hoohalahala, no kona pawaia ana i ka oihaua makai.
HOPUIA NO KA AIHUE I NA BONA AIE
Mahope o ka hookuoiia ana i kahi i nalowale ai o kekahi mau bona aie lahui oloko o ke keena o ka hui o Williamson & Buttolph, i paa ae ai o Pin Yin Kim, he keiki lawelawe noloko o kela keena i ka hopuia, e ka Makaikiu MeDuffie, ma ka po o ka Poalua aku la i hala, me ka kaa ana aku malalo o kamalu o ka makaikiu, ua bona he 23 o ka lawe aihueia ana, a hooliloia aku na wahi kuai bona.
Ua ae okoa ae kela keiki Pake i kon hewa, me ka hoakaka ana ae imua o ke kanaka o ke aupuni, i kona lawe ana i na bona mailoko mai o ka pahuhao a hoolilo aku i ua mau kea iloko o kekahi mau hana hoopukapuka dala.
LILO KE KAAWALE ANA I KUMU
NO KONA MAKE.
Mamuli o ka naauauwa o ka makuahine no ka nalowale loa o kaua kaikamhine mai iaia aku no ka makahiki hookahi a oi, i hoopokoleia mai ai ke ola ana o kekahi wahine haole, o Mrs. Alice E. Bhell ka inoa, eia ka auanei, eia ua kaikamahine nei ana i Hawaii nei, i lawe maluia mai e kaua kane, a makuakane ponoi no hoi o kela kaikamahine, ua lohi loa nae ka loaa aua, e hoopakeleia ae ai ka makuahine mai kona hopena mai.
I ke kula no kela kaikamahine e hele mau ai i kela ame keia la, me ka hele mau no o ka makuahine me ia i na kakahiaka apau, a e kii aku ana no hou ka makuahine i ka wa e pau ni ke kula i ka auwina la, ma ko laua wahi ma Roxbury, Makekukeka, ma kekahi la nae, ua nalowale honua iho la kela kaikamahine, a ma ka uinaaniau ana o ka makuahine i na kaikamahine e ae, hoikeia aku la iaia he kanaka ke kokoolua o ke kaikamahine i hele pu ai.
Ma na mea i hoomaopopoia, mahope iho o ke kaa ana mai o ke kaikamahine o umi-kumamakahi makahiki malalo o ka malu o kona makuakane, ua holo mai la laua no Kapalakiko, a mailaila mai no Honolulu nei, me ka maopopo ole nae i koonei poe, kekahi mau mea e pili ana no ka makuakane ame kaua kaikamahine, o kekahi kumu, o ia no ka hoololi ana o ka makuakane i kona inoa.
Ua hoea loa mai ka leka ninau a ka makuahine no ke kaikamahine i Honolulu nei, a ua hala no hoi kekahi manawa a ka oihana makaikiu o keia kulanakauhale e hooholo leka ai me ka keena makaikiu o Kapalakiko, a ma kekahi ulia laki, ua loaa mai ka lohe mai la ka lohe i ka Makai Carter o ka uwapo, aia kela makuakane me kaua kaikaimahine i Hilo, a ma ka koouna ana aku i ke kauoha i na makai o Hilo, e huli ae i ka mea oiaio, akahi no a loaa mai na hooia ana ua pololei na mea i loheia no laua.
Ua hoikeia aku keia lohe i ka ohana o ke kaikamahine, a o ka mea i kauohaia mai i ka Makaikiu Mcduffiie, o ia no ka hookau ana aku i ke kaikamahine ame kona makuakane maluna o kekahi mokuahi, e holo ana no Kapalakiko, a na na makai o kela kulauamahine malalo o ka malu o ke kaikunane o ka makuahine.
HOPUIA NO KE KOKUA ANA E
PAKELE.
Mamuli o kekahi palapala hopu i hoohikiia e Harry T. Lake, ka makaikiu oloko o ke keena o ka Loio Kalana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ma ka Poaono aku la i hala, i paa ae ai o Harry Culman, he mea hana a kuai i na lako gula, i ka hopuia, no kona hoao e kokua aku i ka ea i hoopiiia, ma ke a`o ana i ka hoike, aole e hoea ae ma ka wa e hooloheia ai kekahi hihia. Mahope iho nae o kona hopuia ana, ua hookuu hou ia oia, no ka hoea ae imua o ka aha.
Wahi a Mr. Lake, ma kona manawa i huli a ninaninau pono aku ai i na mea e pili ana i kekahi hihia hoeha, i hanaia maloko o ka hale hana o Mr. Culmau, ua loaa ma ka ike iaia, ua kokua aku o Mr. Culman, ma ke a`o ana i ka hoike nui ma ka aoao o ke aupuni, aole e hoea ae i ka wa e kaheaia ai ka hihia hoeha e ka aha.
HALA KA MANAWA HOOMAHA O
KE KOMISINA AINA.
O Bertram G. Rivenburgh, ke komisina aina aupuni o ke Teritoro i hookuuia ai e ke Kiaaina McCarthy e holo i Amerika no kona hoomaha o ekolu mahina me ka uku ole, o ka hala no ia o ka manawa i hookuu ia aku ai a o ka umi-kumamalima la keia mahope o ka manawa hoomaha, aole nae i hoi mai i ke keena. I ke keena ae o ke komisina aiua kekahi poe o ka hele ana ae e ike me ka manao ua hoi mai, mamuli o ke ku ana mai o ka mokuahi Venturea, aole nae oia malaila. Eia oia ihea--ua haalele loa mai anei i ka hana.
Aohe mea i maopopo i ko ke Komisina Rivenburgh wahi noho mai la nei manawa, o ke Kiaaina McCarthy wale no ka ea i loaa ae ka lono ma ka la 25 o Ianuari, aia oia maloko o Wakinekona, ma ia la i pan ai kona manawa hoomaha, o ke oki no nae ia aohe mea i lohe hou ia ae.
Ma ka oleloia ma ka manawa a Rivenburgh i haalele mai ai ua hoike ae ka oia ia kekahi o kona mau hoaloha e hoi mai ana no oia mamua ae o ka wa e noho ai ka ahaolelo. O ka mea e upuia aku nei oia kona hoea mai ma keia mokuahi ae, a i ole loaa mai paha kekahi hoike mai iaia mai e pili ana no kona haule hope ana.
HOPULA KE KAUKA SCHUBMAN
NO KA HOOWELIWELI.
O ke Kauka Kelemani Frank Schurman lomilomi i hooneleia ai i ka pono kupaAmerika mamuli o ka hooholo ana a ka aha hookolokolo federala, ua hopuia ma ka Poalua nei mamuli o kekahi palapala hopu i hoohikiia ae e Mrs. J. Ludwig, uo ka hooweliweli ana iaia. O keia wahine no ka hoike auo nui ma ka aoao o ke aupuni i ka wa i hooneleia ai ke kauka i na palapala hookupa Amerika e ka aha.
Ma ka olelo a Mrs. Ludwig o ka hoike ana ae imua o ka oihana makai, ma ka manawa ana o ka hoohiki ana ae i kana hoopii, ma ka la 6 aku nei o Feberuari, ua hele aku ka ke kauka a kokoke iaia a olelo aku la i kekahi mau olelo ino me ka leo nui a hoomaka `uka`u.
He mau la mahope mai ua a`oia mai kela wahine e kekahi mea e hele ae imua o ka loio kalana a ia hiki ana ae ua kena loa in aku e ka loio kalana e hele imua o ka Lunakanawai Lightwood a hoopukaia mai ka palapala hopu no ka hopu ana i ke kauka.
Ua hookuuia mai ua kauka la ma ke ahiahi Poalua nei mahope o ka hoolako ia ana ae o ka bona o $250 e L. Ayan.
O ke kumu i hui ai o Mrs. Ludwig me ka hihia mua o Schurman, e noho ana oia maloko o kekahi hale i onaia e Schurman ma ke kihi o na alanui Beritania ame Alakea, no na mahina lehulehu ka noho ana o keia wahine maloko o ia hale ma ke ano hoolimalima, a oiai oia e noho ana malaila ua pinepine na manawa ana o ka lohe ana i ke Kauka Schurman e hoopuka ana i na olelo hailiili i ke aupuni Amerika, he mau olelo e hoike okoa ae ana i kona kupaa ole maluna o kona aina kookama, oiai he Amerika oia mamuli o kona hookupaia ana. Ua hoikeia ae ia mau olelo ana i ua lunakanawai federala maanei a hookolokolo ia ke kauka, a mamuli o na olelo ike a nei wahine o ka hoike ana ae imua o ka aha i hoonoleia ai ke kauka i na pono o ka lilo ana he kupa Amerika ame he mea la, mamuli o ia ukiuki o nei kauka i nei wahine i hoopuka ai oia i na olelo ino a i paa hou ai oia i ka hopuia.
HIKI OLE KE HOOMAU I KE KOMO
ANA I NA LOLE KOA.
I kulike ai me na kauoha bou i hoopukaia ae ma ke keena kaewa ma Wakinekona, ma ka la 25 o ka mahina aku la o Ianuari i hala, aole e hiki i na koa i hookuuia mai ko lakou hoea ana aku no ko loakou mau home; he kauoha keia, e ku e ana i ke kauoha mua, i hoopukaia ae ai, no ka hoomau aka o na koa i e komo ana i ko lakou mau kahaa hoolulu aku, ke komo aku i ko lakoa mau lole koa, iloko o na mahina ekolu, mahope o ka hookuuia ana mai ka oihana koa aku.
Ua ae wale ia no na koa apau e komo i ko lakou mau lole koa, i ka wa e hookuuia ai, mai ko lakou kahua hoolulu aku, ahiki i ko lakou mau home, mahope aku o kela manawa, e komo lakou i na lole o na makaainana, a e hoouna hou mai i ko lakou mau lole koam i ke keena waiho lole o ka oihana koa ma Honolulu nei, a i ke aliikoa paha, i hookaawaleia no kela hana, iloko o eha mahina, mai ka manawa aku o ko lakou hookuuia ana.
No na aliikoa nae, ua aeia no lakou e komo i ko lakou mau lole koa, mahope iho o ko lakou hookuuia ana aku, ma na manawawale no nae, ua papa loa ia lakou, aole e komo iki, mahope iho o ka hoea ana aku no ko lakou mau home.
Ma ke kauoha mua i hookupkaia ae e ke Kakauolelo o ka Oihana Kaua Baker, e hoakaka ana ia e hoomau aku na koa iloko o na mahina ekolu, mai ko lakou wa aku e hookuuia ai, o ke kumu o keia, i loaa ai he manawa nui no na koa i hookuuia e huli ai i hana na lakou, e loaa mai ai ke dala no ke kuai ana i lole o na makaainana, a no ka hopohopo ia no hoi kekahi, o lawa ole na koa i na lole.
LILO O BOB KAAWA I LUAHI NA
KA MA`I FLU.
Ma ka la 25 o ka mahina aku nei o Ianuari i hala, i make mai nei ia keiki Hawaii, o Rebert Kaawa, he luahi na ka ma`i Paniolo flu, maloko o ke kulaakauhale o N`u Ioka, kahi ana i hoohala ai no na makahiki ekolu aku nei i hala.
Ua kamaaina ko Honolulu nei poe iaia, ma ke ano ke keiki himeni, a he mea a`o i ka au i ka au i na malihini kaahee honua, e kipa ae ana mawaho o Waikiki, a ua lilo ka lono kaumaha, no kona haalele ana mai i keia ola ana i mea hookaumaha e hookahaha pu aku i ko lakou manao.
Iloko o ka mahina o Novemaba o ka 1915 i holo aku ai o Bob Kaawa no Amerika me kona mau hoa himeni, no ka hooko ana aku i kekahi haole mai Nu Ioka mai. Ua himeni oia me kone mau hoa ma na kulanakauhale like ole, eia ka e waiho ana na iwi i ka aina malihini, mamuli o keia ma`i nana i luku mai nei he mau kaukani o na kanaka ma na aina mamao.
Ua hauania oia ma Hookena, Kona Hema, Hawaii, a he mau ohana lehulehu kona e ola nei ma Kona, a ma keia kulanakauhale.
WAIHO O VAN GEISON I KONA KULANA OIHANA.
O ka hopena o na oolo-ku o kekahi mau pule aku nei i hala, maaweena o ke Kakauolelo Kalaua Kalauokalani ame kona kokua kakauolelo elua, Henry van Gieson, ua hoea mai ia i ka hoopauia ana o kela pilikia, mamuli o ka waiho ana aku o Henry Can Gieson i kona palapala haalele oihana, a i aponoia mai hoi e ke Kakauolelo Kalana Kalauokalani.
Mamuli o kela waiho ana aku la o Henry Van Gieson i kona noho kakauolelo elua ana noloko o ke keena o ke Kakauolelo Kalana Kalauokalani, a i aponoia mai hoi ia waiho oihana ana, ma ka la mau o ka mahina ae nei o Maraki, e waiho hakahaka ai kela kulana, a oiai he kuleana ko Henry Van Gieson e hoomaha ai no na pule elua, ma keia Poaono iho, e pau ai kona noho hana ana ma kona kulana, a huli aku oia i hana hou nana.
He mau pule ae nei i hala, mahope iho o ka hoike ana ae o Henry Van Gieson i ke akea, e holo moho ana oia no ke kulana kakauolelo kalana, ma ka aoao Repubalika, e ku e ana i kona pooma ka oihana, ua hoouna aku o Kakauolelo Kalanokalani i kekahi leka iaia e hoike aku ana, e waiho mai oia i ka hana, ma ka la 1 o ka mahina o Feberuari nei, elike me kana i hoomaopopo ai, he mea kekahi i kamailioia no ia ninau, ma ka makahiki aku la i hala.
Ua hoole o Henry Van Gieson i kona waiho ana i kona kulana, me ke koi ana i kona kuleana e paa ai i ka oihana ahiki i ka pau ana o kona manawa, iloko ae nei o ka mahina o lune.
Ua hooponoponoia nae kela pilikia mawnena o Kakauolelo elua, Henry Van Gieson, elike me na mea i oleloia ae, o ia no ka hoomau ana aku o Van Gieson e paa i kona kulana, aka e hoopau nae oia i kona holo moho kakauolelo kalana ana.
I ka waihe ana aku uae o Henry Van Gieson i kana palapala haalele oihana, ua hoike ae oia, no kona hoomau aku ka holo ana ma ke ano he mho no ke kulana kakauolelo kalana, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, he mobo nooia, e alualu ana no ke kulana kakauolelo o ka aha senate o ka ahaolelo kuloko, e noho mai ana ma keia Poakolu ae.
NUI KA MAKEMAKE IA O NA AINA HOOKUONOONO.
Ua nui a lehulehu na palapala noi nona apana aina hookuonoono ma Waiakea, Hilo, Hawaii, i loaa ae i ke keena o na aina aupuni, a ke pii mahuahua mau aku la i kela ame keia la, oia ke mau apana aina e weheia ana no ka huki helu ana ma ka Poakahi o keia pule ae, Feberuari 17. Ma ka olelo ia o na wahine ka hapanui o ka poe noi aina, e mau haneri ka ka nui o na palapala noi ahiki i ka Poalima aku nei i hala. O na koa pu kekahi i hookomo ae i ka lakou mau palapala noi, pela ka oleloia, o lakou kekahi poe makemake e loaa i mau apana aina, i loaa ko lakou wahi e noho ai mahope o ko lakou hookuuia ana mai ka oihana koa mai. O ka nui o no apana aina ma ka aina hookuonono o Waiakea, aole i piha ka 200, a o ka heluna o ka poe i manaoia e noi ae ana no kela mau apana ahiki mamua iho o ia la, aia maluna aku o ka 2000, ua nui ka poe makemake a ua uuku na apana, nolaila, o ka poe i loaa o Makelei ma ka manawa e huki helu ai o lakou ke kani ana ka aka, a o ka poe pakalaki e nele ana.
Ahiki mai i ka Poulima aku la i hala he 1400 a nui o na palapala noi i komoae i ke keena aina, he mau la kakaikahi wale no koe mamua o ka la 17, a ma ka manao o na luna aupunie oi aku ana mamua o ka 200 mau palapala noi e komo ae ana, no ka mea, o na la hope loa oia na la kikiolo loa o ka hookomoia ae o na palapala noi.
LELE LIILII I KE IE OPALA.
Ma. Solomon Hanahano, Lunahooponopono o ke Kukoa, Aloha oe.--E oluolu hoi oe e hoopuka ae ma ka kaua hi wahiwa i keia wahi meahou i ike mai o`u mau haku makaainana o Kauai o Manokalanipo.
Ma ka halwai mau o ka papa lunakiai o Kauai nei i malamaia ma ka la 5 o Feberuari. 1919 nei, ua waiho aku auhe olelo hooholo no ka hoopii ana ae i ka uku o na limahana alanui mai ka $2 a i ka $2.50 o ka la, me ka hoakaka ana aku i na kumu penei:
1. Ka pipii o na wahi meaai o keia mau la; 2, ka nui o na bous o na mahiko e uku nei i keia wa: 3. ka uku hana o Oahu he $3; o MAui, $2.50.
Malalo o keia mau louina maikai, a he mea no hoi e kokua mai ana ia kakou poe ilihune, ua lilo loa ia i mea ole. Lokahi ae la no lakou nei eha, a lele liilii ana kahi puolo nei a kakou iloko o ke ie opala. Aloha no.
Nolaila, ke kokoke mai nei i ka wa koho balota, e noonoo i poe kupono, a e kokua mai ana ia kakou, oiai e ike mai oukou he Pukiki au o ka hapa nui o ka papa o lakou nei no.
Me keia ke haawi ako nei i ka mahalo ia oe ame na keiki oniu hua kepau o ke Kuokoa.
J.F. BETTENCOURT. JR, Lunaklai, Apana o Kawaihau, Kalana o Kauai, T. H.
HE HOALOHALOHA
Mai ha`i mai ia`u ma na huahelu piliaiku; o ke ola la, he moenhane palaualelo wale no ia, ua pili iho na maka i ka hiamoe kulipolipo, o ka lua kupapa`u aole oia ka pahuhopu.
E ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe a nui loa:-- E ahonui mai hoi kou lunahoo poupono i kekahi wahi kowa kaawale o kou mau kolamu waiwai nui, no`u hoi ia wahi, a nau hoi e aha`i mama aku mai kela pe`a a keia pe`a o ka aina, mai ka hikina a ka la i Hanakahi, a ka waihuna a ka paoo i ka ilikoi o Lehua, i ike mai ai hoi ka o hana, ne kini makamaka ame na hoaloha o ko makou makuahine maikai Mrs. D. P. Mahihila i pauaho mai la ia i keia ola mauleule ana, ma ko laua home uoho, ka hale kahu o ka Ekalesia o Kanaana Hou, Kalaupapa, Molokai.
Aole no he maikai o kona ola kino ma ka makou uaua aku, mai ko laua hiki ana mai ma Kalaipapa nei ma ka la 1 o Augate o kela makahiki aku nei ahiki wale no i kona haa ana aku la.
Malalo oia o na hooikaika pauaho ole a ko makou kauka noho ame na leo pule no hoi a kapa kane aloha ame na hou hanau o keia mau ekalesia huiia, no ka hoopakeleia ae o kona kino mai ka make mai, ua hiki ole nae. Malia o ka makemake no ia o kona mea nana ia hana, o Kona makemake no ke hanaia e pono ai, he hookahi nae mea hiki ole ia makou ke kanalua iho oia no na olelo a ka Haku Ieau Kristo penei: O ka mea haalele i kona ola No`u nei, e loaa iaia ke ola.
Ina paha e nanaia ka moolelo o keia makuahine maikai, o kona haalele ana me kana aliikane i kona aina, kona la hui ame kona mau hoaloha, a au aku i ke kai loa, e lawe ana i ka lamaku o ke ola i ua paeaaina pouli o ka hema: ua hoopania e laua ola ana ma ia mau mo kupuni o ke kai, a mahope iho ua hoi mai la laua no ka aina nei, a noho ma Hanalei, e lawelawe ana no i ka oihana hookahi no a laua i lawelawe ai ma kela huli o ka honua, a i ko laua haalele aua ia wahi, hoi mai la a noho ma ke one ai alii o Kakuhihewa e lawelawe like ana no me kaua kane ma kela oihana hookahi no i maa ia laua, a i ka wa i kahea me ka hoohalahala ole, a ua hiki mai a noho pu me makou a haka wale aku la no.
Nolaila, e hooholoia o makou o na hoahanau Kula Sabati, na lala o ka Ahahui C E. o ka Ekalesia Hoole Pope o Kanaana Iloi, ma o ko makou komite la, ke komo pu nei makou me oe e ko makou Makua, Rev. D. P. Mahihilla, e kanikau, e kumakena a e kaniuhu pu me oe no na ehaeha i kau mai maluna ou, mamuli o ka healele ana mai la o kau wahine aloha ia oe ame makou hoi ka olua mau keiki iloko o ka olelo hoopomaikai, a o
Hooholo hou ia, ke komo ou nei makou i hoikeia maluna ae me oukou e ka ohana, na makamaka ame ka hoaloha; o ka makuahine maikai i haalele mai la ia kakou, e auamo a e kaana pu i na kaumaha ame na luuluu o ka noho kumakeua ana nona, a e
Hooholo hou ia, e hoounaia i hookahi kope i ke kane wahine make, i hookahi kope i ka Nupepa Kuokoa, a i hookahi kope i ka Buke Ka Hoaloha.
O Iehova ke kiai mai i ko kakou wa e noho kaawale ana.
O mkou iho no, ma o ke komite`la.
JOHN KALAMA.
NA MARE
Na lum Ah Hop ame Lucy Kaaihue.
he kaikamahine, Jan. 16.
Na Robert Ontai âme Eliza Duncan,
he kaikamahine. Jan. 29.
Na Robert Kainoa Kelepona ame
Ulae Kehekili,
he keikikane, Jan. 30.
Kahele, he kakimahine, Feb. 5.
na Manuel Olmos âme Elizabeth
Wooward, he kaikamahine, Feb. 5
Na Davis J. Buckett ame Esther Kalino, he keikane, Feb. 18.
Na Charles Budgte âme Rebecca Dedrick, he kaikamahina, Feb. 8.
Na kelii K. Uu am eAnnie Kalua, he keikikaue, Feb. 11.
NA MAKE
Albert K. Hoapili, Jr., ma Honolulu,
Oct. 21.
Joe U. Leialoha, ma ke Alanui Moi,
Feb. 6.
Julia Kea, ma Manoa, Feb 6.
Helen H. Akiona, Jr., ma ke Alanui
Elima, Feb 7.
Abraham Hunter, ma ka Halema`i
Moiwahine, Feb. 7
Geo. P. Kupahu, ma ke Alanui Ku
nawai, Feb. 8.
He bebe na David Bucktt, ma ka
Home Kapiolani, Feb. 8.
Maria Kekua, ma ke Alanui Kukui.
Feb. 8.
Aienui, ma ka Home Leahi. Feb. 10.
Helen K. Taylor, ma ka Halema`i
Moiwahine, Feb. 10.
Kalaukehau Puulei, ma ke Alanui
Kula, Feb. 10.
Kalaukehau, ma ke Alanui Kula, Feb. 10.
Helehi-o Kekahuna, ma ke Alanui
Auld, Feb. 11.
OEHU NA UNIONA I KEKAHI OLO
HANA NUI.
NU IOKA. Feb. 11-- Ma nehinei i ho ike ae ai ka Peresidena Hutcheson o ka Hui o na Kanaka Kamana o Amerika. no ke kahea ana ae o na poo o ua uniona o na hanalima like ole i kehau olohani nui, e hoomaka ana mai keia i aku. Ma keia olohani ana, e waihana aku ana na hana aelike apuni ka aina. i paaia e ka poe oloko o ka ahahui o ka poe kamana.
JEROME, Arizona, Feb. 10.--Ma kala o 12,000 mau kanaka eli lanahu i noho hana ole i keia la, mamuli o k olohana i kaheia ae ai e ka I. W. W. i ka pule aku nei i hala. He nui wale o ka poe haua ole, aole lakou i maka`u i ka ana aku e hana mamuli o na hana hoo weliweli a na kanaka I. W. W.
SEATTLE, Feb. 10.--I keia la i kaa oha ae ai ke komite olohani i na kaua ka he 30,000 e hoi hou i ka hana. ma ke awakea o ka Poaloua. Ua lilo keia hana i mea e mahani mai ai ka lohana nui i kahea ia no ke komo pu ana aku me ka poe hana oloko o ua pa kapili moku, ka poe i olohani no ka hoomahuaia ae o ko lakou mau ukuhana.
DENVER, Feb. 10.--He iwakalua kumalima mau kula aupuni i paniia i keia la. mamuli mai o ka olognai ana o na enekinia. Ua hoole ae ka papa kula i ka hoomahuahua ana i ka ukuha na, i koiia mai e na kanaka, no ia kumu i haalele ai lakou i ka hana.
TACOMA, Feb. 11.--I keia la i hoo pauia ai ka olohani nui, i keheaia ai ma ka pule aku nei i hala. Ua hoi hou aku ka poe olohani apau i ka hana.
KA PIHA ANA O KA 50 MAKAHIKI
O KA Y.M.C.A.
Ma ka halawai kuikawa a ka Papa Alakai o ka Y.M.C.A. o ka noho ana ma kekahi la o ka pule aku la i hala i aponoia ai ke kohoia ana o F. J. Low rey i lunahoomau no ke komite iaia ka hoomakaukau ana i na hana kulaia no ka piha ana o ke 50 makahiki o ke ka ana o ka Ahahui Hooikaika Kristiano ma Hawaii nei.
Ua hookumuia keia ahahui ma Hawaii nei ma ka la 30 o Aperila, 1869. ma ka mahina ae nei o hika mai ana e piha ai ke 50 makahiki o ke ku ana o keia ahahui, a no ka mala ma ana i ka hanohano o ia la ke hooma kaukau mai nei ke komite i na hana i kupono no ia la. Ua poloaiia aku nei o Paul Super, ke kakauolelo laula mua o keia ahahui, e hoea mai ma ia manawa e malama ia ai na hana hoomanao a e hoea mai ana ka oia ianei ma ka la 20 o Aperila. He elele a ae kekahi o ke komite mawaena o na lahui e upuia aku nei e hoea mai ana ma ia manawa.
LEHULEHU NA HOUA I LAWEIA
AKU E KE SHERIDAN.
Lehulehu wale na aliikoa i hookohuia ame na koa i kepaia. na kou i kauhaia mai nei e hookuuia mai ka oihana koa aku maanei i ka aku ma ka moku lawe koa Sheridan no ka aina makua ma ka Poaono aku la i hala, no ko lakou hookuu loa ia mai ka oihana koa mai ke hoea aky i Amerika. O kekahi mau aliikoa i loaa na komisina ua haalele mai lakou no ko lakou hoonoho hou ia aky ma kekahi mau kahua hana okoa, a mawaho ae o lakou lehulehu na koa i haalele mai i ka oihana koa i kau po aku.
O na kanaka Palani lele i ka lewa ame kekahi mam luina Palani, he maa pule a enei ka noho ana ma Hawaii nei, kekahi i ka pu aku maluna o ka moke no Kapalakiko, a mailaila aku e hoi loa ai no Palani.
Na na Puupaa Nawaliwali
Anei e Ho-elemakule ia Oe?
He nawaliwali mau anei oe, ehaeha me ke oma`ima`i! Ike iho i e kahina ka lohi mamua o ka mea maa? Aole anei o ka manawa ia e imi ai i ke kumu o ka pilikia? O ka nawaliwali o ka puupaa ke kumu nui mai o ka auwe no ke kuahaneenee, ka lolo, ka laau. ame ka hu`i rumatika: a in a e hoohe mahema, e hoea mai ana i ka loohia ana i na pilikia nui kukonukonu-- ka pehu, ka iliili liilii ame ka ma`i Bright. Mai ae aku i na paupaa nawaliwali ho-elemakule ia oe. E lawe i na Huaale Kuahaneehanee Puupaa a Doan. a mai lawe Ua haawi koke mai lakou i ka pomaikai ma na ma`i he kaukani o keia ano.
" Ke lolo mai kou kua-- E hoomanao i ka inoa. (Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa)--E noi maopopo aku no na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan-e ka poe kuai laau apau anie ka poe malama halekuai ka Hollister Drug Co., a i ole e Benson Smith & Co., na akena no ka Paeaina Hawaii.--Hoolaha