Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 7, 14 February 1919 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO
POALIMA
AOHE HEWA O KA MAKAALA MAU
I ka hoomanpopo ana o na mea oiaio Ia, e hoike mau ia ae nei i ka Papa Ola, no ke kulana o ka Ma'i Paniolo "Influenza," aole he wahi hoai lopa no ke akakuu mai iloko o keia mau la, aka ke oiliili mau mai nei no ia ma kela ame keia wahi, me ka nui o na make, iwaena o na lahui like ole, me ka hiki ole i ka ike ame ka akamai o na kanaka e hoopake ae i ke ola, o ka poe i loaa i keia ano ma'i, i kaa aku malalo o ka lakou mau lapaau ana.
Aohe a kakou hoohewahewa ana, no ka paholanui ana o keia ano ma'i ma kakou nei, o ka mea wale no e palekana ai, o ia ka malama ame ka @ he i na a'o naauao apau, e malamapu hoi i na kanawai paao ke'ola kino maikai, mai kauka'i a loaa i ka ma'i. o ka wa iho la ia e wikiwiki ai i ka hana ana aku i na mea e palekana ai, i kekahi manawa. e lanakila ana no na hoao ana ma ko kakou aoao. e hoopakele ae ia kakou, aka i kekahi manawa no. ua hiki ole, oiai ua oi aku ka ikaika o ka ma'i. mamua o ka hiki i ke kino, ke kupale nona @. mai ka lilo ana i luahi na keia ano ma'i
Oiai nae. na hoopuka ae ka Papa Ola i na rula papa a e hookapu ana ika akoakoa nui ana o na kanaka maloko o na luakini, a ma na hale kii@ni@ni. he mau rula hoi i nanaia aku ma ke ano he alahele naauao ia, no ka hoopakele ana ae i ke ola a ka lehulehu. o kekahi mea kupaianaha loa,. o ia na ka ae wale ia oloko o na wahi e kudalaia ana na waiwai . no ka mea he mau wahi ia maloko o ka hale@ e pono ai e hookapuia ka akoakoa ana ma sela ana. me na wahi e ae i aeia ai na kanaka e koakoa. i kaa ole aku malalo o na rula papa a ke Papa Olu
O ka aeia ana o na kula e hoomau aku i ke a'o @ ik@koko keia manawa. he hana kapakahi no ia he nana aku ma kekahi ano, eia nae, he hana ia @@@maalahi mai ana, i ka ike ana aku i na hoopakele naa ia lakou i ka wa pono loa, m ke olo ae. ua kaohiia mai ko kakou holomoku loaamua o ka ae ana aku i na kaukani kamalii, e noho ma ko @hou mau home, he hana nui a pohihihi no hoi ka hiki na ke huli aku a loaa ka poe i ma'i; a me kekahi ano no hoi, e loaa ana i na kamalii kula he manawa nui kupono e malama ai i na hano hooikaika kino. e ikaika ai lakou, a e palekana ai iloko e na manawa elike me keia a ka ma'i e pahola nei.
Me ka nana ole nae i ke kapakahi ame ke kauuke ole o na rula a ka Papa Ola i kau mai ai malua e kakou. o ka ke Kuokoa no e hoonaauao mau ku nei i na Hawaii. e malama mau i ka maemae me ka @aika o ke kino, i na wa apau, a in a ua 'ele i ke @ala no ke kuai ana i na huaale fiva, a @uaale hoopoha paha, e hele ae ma ke keena haawi hau o ka Papa Ola, e loaa ai no na laau kupono me ke dala ole.
Ua hala na la o ka hoopalaleha ana, he mau la keia no ka makaala, he mau la no ka imi ana i na wale mai no. aka mai na ano ma'i ma'i no apau; ina hoomaa mau keia lahui kanaka i ka makee ana ihoomaa mau keia Ihui kanaka i ka makee ani lakou ola iho, me ke kanalui 'ole ia makou ana i ka make, iloko o na makahiki lehulehu aku 'a i hala.
Ke hauoli nei makou, no kekahi mau manao hiakaka o na makamaka maluna o na laau kupono, e hoohana aku ai i wahi e palekana ai, maluna o ka ma'i. @ ka poe i heluhelu a hoomaopopo i ka waiwai o ia mau hoakaka ana, e lawe aku. a malama, a @ ka mea oi loa aku, e hoohana aku ahiki i ka ike maoli ana i na hua maikai, a e hoonaauao aku in na hoa kanaka, no ka hoopakele ana ae ia lakou niai ka noho naaupo ana.
KO KAKOU AHAOLELO E NOHO MAI ANA
Ma ke Poakolu o keia pule ae, e noho mai ai ko kakou ahaolelo kuloko, e akoakoa mai ana na senatoa ame na lunamakaaina ma na ano lehulehu.
I ka nana aku, o keia kekahi kau hana nui o ko kakou ahaolelo e noho mai ana mamuli'o ke ala ana mai o kekahi mau ninau ano nui, mahope iho o ka hala ana aku la oke kaua, aia hoi he mau hooponopono ahaolelo e pono e hanaia aku, mamamuli o na mea oiaio a kakou i ike ai ma Hawaii nei, a keia pepa e manaoio nei, ua maopopo i na hoa oloko @ na hale kaukanawai, na pilikia, i halawai mau niai me kakou i na wa ae nei i hala, e pono ai e loaa na alahele e palekana ai mai ia mau pilikia mai.
O kekahi o na ninau ano nui, e pono ai e hapaiia mai iloko o keia kau ahaolelo, o ia no ka loaa ana ia kakou he kanawai aina maikai, he kanawai e hiki ai i ka poe ilihune ame ka poe waiwai ke lawe i na aina aupuni i mau home hookuonoono; ma ka loaa ana @ na kokua i na makaainana ma kekahi ano, no ka hoohoihoi ana aku ia lakou e lawe i na aina hookuonoono, a e hoi aku a noho me ka mahi ana i na aina; a e lawelaweia hoi he hooponopono ahaolelo ana, e kaupale ana, i ka poe apuhi o keao imi pomaikai, mai ka hoao ana, e imi i pomaikai no lakou, ma o na aina hookuonoono la.
Aia he mau ninau nui hou ae i like aku me keia, e hapaiia mai ana ma o na bila lehulehu la, o ka makou e iini nei, o na la he kanaono a ka ahaolelo kuloko e noho mai ana, e lilo iamau la, i mau la no ka hana, aole hoi no ka hoopalaleeha wale, me ka hoopau wale ia o ka manawa, ma kekahi mau hana liilii, i kaa aku mawaho o na hana i pili pololei ioa i ka ahaolelo.
KA HOIKE A KE KOMITE MALUNA O KA MA'I LEPERA
Ma ka aoao mua o keia pepa, ke hoopuka aku nei makou ma ke ano meahou i kekahi hapa o ka hoike a ke kmoite o ka oihana kalepa o Honolulu nei i kohoia, no ka huli ame ka noii pono ana i na mea e pili ana i ka ninaou ma'i lepera, me ke komite o ka Papa Ola. he hoike ano nui hoi ia kakou na Hawaii, mamuli o ka hooiaio ana mai a keia komite, o ke kaa ana aku malalo o ka hoomalu ana mai a ke aupuni federala, o ke alahele ia, e emi mai ai keia ma'i ma o kakou nei.
I ka nana ana i keia hoike a kela komite, e loaa ana keia hoomaopopo ana ia kakou,ua koiaa mai na wahine i loohia i keia ano ma'i, e hookaawaleia lakou ma kekahi wahi kaokoa,pela hoi na kane ma kekahi wahi, mamuli o ka manaoio ana o kela komite. o ka noho pu ana o ke kane ame ka wahine, he mea no ia e hanau mai ai a keiki, e loohia aku ai no i ka ma'i mahope, aka o ka hookaawaleia o ka noho ana, pela iho la e emi mai ai ka laha ana o ka ma'i. he mea ehaeha nae keia o ka manao a kakou e hoomaopopo aku ai, a e loaa ole ai he nohona maluhia ana, koe wale no, a laweia ae na keehina wikani. ma ka hoomalu ana ia lakou.
Malia paha. ua pololei no na hoakaka a kela komite, mamuli o ka ike ame ka noeau o ka oihana lapaau. ua ili aku nae maluna o ko kakou mau solona kaukanawai. ka noonoo ana mai i keia ninau nui me ke akahele loa, a haawi mai hoi i ka lakou pane, i hookahuaia maluna o na kumu kupono a maikai me ka lohe pu ia o ka manao o na makaainana maluna o keia mea.
Aole keia o ka manawa mua loa o ka hoomaikeikeia ana ae o na manao hoakaka, no ka waiho aku i ko kakou mau ma'i lepera malalo o ka malu o ke aupuni federala, aka ua hapaiia mai no ia i kekahi manawa ae nei i hala, a ua lohe kakou i ke kupale ana o ko kakou Elele Lahui, no ka pono o na ma'i lepera ma Hawaii nei, aole wale e makee ana iko lakou pono, aka i ka pono pu kekahi o keia Teritore; malia o hoea aku he noi, a he bila paha maluna o keia manao no ka hoihoi aku i ka hoomaluia ana o na ma'i lepera malolo o ke aupuni federala, ma keia kau o ko kakou ahaolelo kuloko e noho mai ana, e nanaia na aoao apau o keia ninau e pono ai, mamua o ka haawiia ana aku o na apono ana, no kekahi alahele pono e hana ai no ko kakou poe ma'i lepera.
KA HOOPII UKUHANA O NA LUNA AUPUNI
Ke hoolala mai nei ke komite ahaolelo @ ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu ne, no ka waiho aku i ka ahaolelo e noho mai ana he bila kanawai, e hoomahhuahua ae i ka uu o ka meia ame na lunakiai, mai ko lakou uku o ka meia ame na lunakiai, mai ko lakou uku e loaa nei i keia manawa, o ke kupono ame ke kupono ole o kela noi, he ninau ia na kakou e noonoo.
Ke loaa nei i ka meia he ekolu kaukani dala no ka makahiki, no kona uku, oiai no nae ma ke kanawai kulanakauhale e ku nei i keia manawa, he uuku loa kana hana, a ma kekahi olelo ana ae hoi, he mea hoonani wale iho no oia, ma ke poo o ke aupuni kulanakauhale, o ka hana nui ame ka hooholo a apono ana i na hana apau e pono ai ke aupuni, aia maluna o ka papa o na lunakiai.
O ka manao ana e hoomahuahua hou ae i ka uku o ka meia. a papalua ae i ka uku e loaa nei iaia i keia manawa, me ka uuku loa o kana hana ame kono mana, o kekahi ia o na hana hoomaunauna a hoopau dala, o ka lehulehu e pono ole ai e loaa na kakou ana, no kekahi bila o kela ano.
E aho paha ka hoomahuahua ana ae i ka uku o na lunakiai, no ka mea o ka uku o na lunakiai e loaa nei i keia manawa, aole loa ia i lawa, no ka manao ana o kekahi mea i kohoia i lunakiai, ma ia han oia e pono ai; aka e lawelawe ana oia i na hana mawaho ae, e loaa nui aku ai ke dala iaia, o ka mea maopopo loa, e hoohemahemaia ana na hana mawaho ae, e loaa nui aku ai ke dala iaia, o ka ,ea maopopo loa, e hoohemahemaia ana na hana o ka lehulehu, e nalunakiai, a pela no i nana nui ole ia ai na wahi pilikia o ke kalana, a e loa'a mai ai paha ka ike laula, no `na mea pono e hana aku ai.
Ina e ukuia ana na lunakiai mena uku mahina maikia, e koi mai ana ia ukuhana, i na kanaka kupono maoli e alualu aku i ka noho lunakiai o na kalana o kakou; e waiho aku ana i na hana a lako e lawelawe ana; a ok a mea oi aku o ka waiwai, e hoopapau loa ana kela mau lunakiai i na hana i kohoia aku ai lakou, ma ka noho paa ana i na hemahema ame na pilikia o ke aupuni, me he mea la, ai lakou ma na oihana ponoi kahi i noho ai, me ka loaa mai o ka ike ame ka makaukau, no ka hookeleana aku i ke aupuni, me ka holomua; aole elike me keia manawa, he mau hora wale no o ka po, e noho ai ma kekahi halawai, aole ia he noho ana e loaa ai ka ike, aka he mau hana hoomaauea wale no ia, o ke ano hoohoihoi makuahunowai.
Malia paha e alualu nui ana na Hawaii i ke kulana lunakiai, ma o ka nui la o ka uku, aole no ia he mea pilikia, una un lawa ka ike ame ka makuakau i kekahi mea e paa ia kulana, aka o ke kauka'i ana aku o kekahi me naaupo e kau ma ia wahi, me ka ike no i ka hemahema, aole ia ha'i aku oia i hoohilahila ai, aka iaia iho no, e pono ai i ka poe i nele i ka makaukau, e noho malie.
O na pepa kikoo no ka uku o ka Nupepa Kuokoa i hoounaia mai e ka poe lawe Kuokoa i keia keena, no ka uku ana i ko lakou aie, a i hoounahou ia aku, me ke kuni i kauia, e hoike ana, ua ukuia, e malama aku ia mau pepa make ano he likiki hookaa, aole he likiki okoa e hoouna hou ia aku ana, no ka mea, ua lawa ke kuni i akuia, e hoike mai ana, i ka ukuia ana o ka nupepa
Nuhou Kuwaho
COPENHAGEN, Feb. 12.-Ua hoouuaia aku e pelekane ame` Palaui he mau palapala ia Mathias Erzberger, ke poo o ke komisina Kelemauia, no ka hoomahah ana i ke kaua, e hoakaku ana no ko Kelemania hooko ole ana i ka haawi mai i na kaaahi ame na mikini mahiai elike me ia i aelikein malalo o ka aelke hoomaha ie ka kaua. Ua loaa mai keia ike i ka mea kakau meahou o ka Nupepa Berlingske Weimar mai ua alahele mai i hiki ke hiliua laku. Ma ka oleloia he palapala i liikeloa ka manao me ia ke manaoia aku nei e hoounaia mai ana mai Amerika mai.
TOKIO, Feb. 11.-Ua hoolaunaia aku e ka Barona N. Makino, kekahi o na elele haua maluhia a lapana maloko o Parisa i keia la i na elele aupui hana maluhioa a na aupuni hui ke poomanao o kekahi kuikahi ma-lu hauaia mawaena o Iapana ame Kina pili aua i ka okana aiua o Shantung , kahi i ku ai o Tsing Tao., O na lono like ole mai na wahi like ole mai o Kina, oia keia,ke ala mai la na hana hoeueu ku-e na Kepani i nei mauawa me ka hikiwawe loa. Ua manaoia e nei ua hoalaia ae kela haun ma ke auo he ku-e i ka Iapana papahana e waiho ae ana i ka ahakuka ma l'arisa.
PARIS, Feb 12.-Ua hoomakaia i nei manawa ka; hooko'lokolo ana i ka poe i pili ke koikoi o na ahewa aua no ka luku wale ia ana o ka lahui Armenia e na Tureke ma Kouatinopela. O Keimal Bey o Diarkebir ka mea mua loa i hoopiiia ae.
BUTTE, Feb. 11,-Ua hookapu loa ia mannei ke kuai nua aku i na pu mammuli o ke kauoha i hoopukaia mai e ka meia. Ua manoia keia hana ma ke ano he kanawai e a'o mai ana e makaala.
LONDON, Feb 12.-Ua kauohaia uku e na Aupuni Jui na lahui Polani ame Kelemaua e hoopau i ka hakaka aua, elike me ka hoike a Berlin i Ioaa mai ianei mai Kopenahegena mai.
CHICAGO, Feb. 12.-Ua hoopukaia aku he kalhea e ka 'aoao limahana hou loa i kukuluia ae no kekahi olahaui laula ma ua wahi apau ma ka la I o Aperila, ka la koho baloka aupuni kulauakauhale mua, i hiki ai i na lala o ka aoao ke hana no ke koho ana i ka lakou mau moho.
WASHINGTON, Feb 12.-Ua hoonohoia aku ka Adimrala Hughes i keia la e ke keeua kaua moana uo ka lawe aua ae i ka mana hoomalu i ka mahele eha o ua mokukaua no' ka hookuu ana aku ia Adimaralu Helm, no kona holo ana ae a waiho aku i kana hoike i ke Kakauolelo Daniels no kekahi hana kuikawa. O ka Adimarala Williams o ke aumokukaua Pakipika pu kekahi i kauohaia aku e holo mai i Wakinekona nei.
ATHENS, Feb. 11.-Ua hopuia ke kuhina nui Helene mu Skouloudis ame kekahi poe lehulehu e ae na hoa o ka aha kuhina mua malalo o ke au e noho moi aua ka Moi Constantine i hoopauia no ka hewa kipi. Ma ka oleloia ua hoolalaia e lakou kekahi hana hoala kipi, o ka manao nui oia no ka hoihoi hou ana ae i ka moi mua ma ka noho alii.
BASEL, Feb. 12.-Ua konoia aku a paaia ke awakumoku o Bremen e na koa o ke aupuni Kelemania ma ka Poaono me ka hekaka ole, elike me ka lono i loaa mai ianei. He kanawalu mau luina i hopuia no ka hoeueu ana i kekahi haunaele hookahuli aupuni.
WASHINGTON, Feb. 12.-Ua haalele aku la ia Palani na mokukaua Pueblo ame Montana me 5000 koa maluna o laua.
HAAWIPIO KA PAAHAO MAHUKA IAIA IHO
No ka ike, aole oia e pakele ana mai ka paa aku i ka hopuia e na makai, oiai iloko o ka malako, i puhiia i ke ahi malalo ae nei o Manana; ua haawipio okoa mai la o Daniel Keliipuleole iaia iho imua o na makai, ma ka auwina la o ka Poakolu nei, a hoihoi loa ia mai e hoopaa maloko o ka halepaahao ma ia auwina la no.
Ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei i loaa mai ai ka lohe i na makai o Ewa ua haalele aku Keliipuleole ia Wahiawa, maluna o ke kaaahi, no Manana nolaila ua hakilo loa ia oia, a i ke ko koke ana mai o ke kaa i Manana, ua lelle aku la oia mailuna aku o ke kaa me ka holo ana e pee maloko o ka mala-ko.
Ua maoli ka manao o na kanaka o ke aupuni e hopu iaia a paa, nolaila, mahope o ke kukakuka ana, ua hooholoia e puhi i ke ko i ke ahi, he oiaio, ua oili mai la ka paahao mahuka iwaho, me ke kau ana o kona mau lima iluna, a haawipio mai la iaia iho imua o ka Hope Makai Nui Fernandez, o ka paa no ia, a hoihoi loaia mai no Honolulu nei maka hora ekolu o kela auwina la.
Nuhou Kuloko
Mamuli o ka makaukau ole ana o na mea i hoolalaia, no na aoao houelua i manaoia, no ke Kuokoa nei i keia pule, pela i ho la i oili ole aku ai ka nupepa me konu kiou hou.
Ua loaa mai nei he hoikie mai Lahaina, Maui mai, i k nui o ka holomua o ke kuai ana a ke keiki kuai i ka Nupepa Kuokoa malaila, ka mea i ike ole ia mamua, ma kela kulanakauhale.
Ma ka Poakahi ae nei e hukila ai na palapala noi no na aina hookuonoono o Waiakea, Hawaii Ua nui maoli na palapala noi i hookomoia ae me ka hele o k'a pahu waiho o na palapala noi a piha.
Ua hoike ae ka hapnui o na senatoa ame n lunamakaainana o ka Mokupuui o Oahu nei i ka lakou apono e mahelehele pono ia na senatoa ame na lunamakaainana, elike me ke kauoha a ke Kanawai Kumu.
Ma kela kakahiaka e hoea mai ai kekahi mau hoa o ka ahaolelo kuloko ma Hawaii ame Maui mai, a ma ka Poalua o keia pule ae ka manawa hope loa o ko Hawaii mau solona e hoea mai ai, no ka noho ana aku ma keia kau o ka ahaolelo.
Aole he mau hoailona maopopo e ikeia aku nei, no ke akakuu mai o ka ma'i flu i keia mau la ma Honolulu nei, iloko o na la mua o keia mahina, he nui na make e ikeia nei no keia m'ai, i kulike ai me na boakaka a na kauka, nalakou i lapaau i ka poe i make.
Ina ua hiki ole i kekahi poe Hawaii ke loaa na laau hoouaha, mamuli o ka nele i ke lala, ua hiki no ke hele ae e noi i huaale ma ke keena haawi laau o ka Papa Ola e ku nei ma Kapuaiwa Hale, a ma na wahi haawi laau e ae o ka aupuni ma Kakaako me Kapalama.
O kekahi o na hihia loihi e hooloheia mai pei imua o ka aha kiure a ka Lunakanawai Kaapuni Ashford, o ia no ka hihia piliwaiwai a ke komite o ua makaainana i hopu ai ma ka pule aku neii hala me ke komo pu o ka Lunakanawai Kaapuni Heeu, ma ka hopuhopu aua i ka poe piliwaiwai.
Ma ka po o ka Poalima aku nei i hala i kulike ai me na lono i hoea mai i keia kena, i oili ae aihe wahi pauahi uuku ma Lahaina, mawaena o ka halekuai o ka mahiko, ame ka hale waiho ukana, o kahi ka o ka laki ua ike oke ia kela pauahi, o pio no i ke kinaiia me ka maalahi a nui ole o na poino.
HE HOALAHA NO KUU POKII HELE LOA.
Mr. Luna hoopoupono o ke Kuokoa ka hiwahiwa a ka lahui; Aloha kaua:-Ina he rumi kaawale kkahi o kou oneki, e oluolu oe a hookomo iho i kau'u wahi puolo waimaka o ke aloha no kuu pokii hele loa, a nau hoi ia e hiihele aku ahiki imua o ka ohana ame na makamaka e noho ana mai ka puka ana o ka la i Haehae, a ka welona a ka la i Lehua.
I ka la 3 iho uei i loaa mai ai ka leta a ko'u kaikuaana, e ha'i mai ana ia'u, o ka polii o kaua, ua haalele maioi ia kaua i ka la 20 iho nei. Ua like no hoi me kekahi hao wela i kuniia mai ia'u, ka ikiiki o ke aloha o ka pokii, oiai, aole i loheia, mai he ma'i kona, eia ka, na ulia o ka manawa, ka mea hoi nana i oki pu ae la i kona mau la o ke ola ana.
E Waimea i ka ua kipuupuu, ua pau kou hoehaeha hou ana i na papalina aloha o kuu pokii.
E Puuanahulu i ka heu hoeha ili, ua hoohemahema no oe i ka kaua mea aloha, ua haalele mai la no ola ia kaua, ua pau kon maaloalo hou ana mamua o kou mau kui ooi e houhou ana i kona papalina aloha. Walohia wale!
E Kiholo i ke po'i mai ana nalu, aole kuu pokii e hehi hou ana i kou mau ale. E ka Upulehu e, ua pau ka hapapa hou ana o na lima aloha o kuu pokii ma kou mau kapakai, a pelo hoi oe e Makalawena, ua pau kona holoholo hou ana ma kou kapakai.
E Kona kaiopua i ka la'i e, aole paha oe la i ike iho la i ka kaua mea aloha, ka aina hanau hoi o kuu pokii aloha, ua haalele mai oia ia kaua. Ua kuu ka luhi no ka wa mau loa. Ua hele wale ia eia na kapakai apau, mai Hawaii ahiki i Oahu.
E Oahu i ka uluwehi a ke taona, aole kuu pokii e holoholo hou ana me oe. Ua paweo mai la no oia ia oe. Ua hoi aku la no me ka mea nana i hana mai. Ua kuu ka iho la ka olelo a ka Buke Nui: O ke kanaka i hanauia e ka wahine, ua hapa kona mau la, ua piha i na popilikia. E hoonani ia Kona inoa, he malu ma ka honua, he aloha i na keiki a ke kanaka.
Ua loaa i kuu pokii na makahiki he 26 a he keiki oia i piha me ka maemae, nia keia ao, a pela nooia i hoi aku la ma kela ao; aole oia i mare i ka wahine, a hala wale aku la. Anoai wale!
Me ka Lunahooponopono âme na keiki o kou papapa'i ko'u wolina.
Owau no me ka luuluu,
MRS. S. O. KAAPUNI.
Hoakaka no na Kope o ka
NUPEPA KUOKOA
No ka Makahiki 1918 i Hala aku la
La Poe Lawe Na wahi kuai me na kamalii Huina Lawei
January 4…………………………. 1718 2950 4668
January 11…………………………1746 2913 4659
January 18…………………………1760 2969 4729
January 25………………………….1778 3006 4734
February 1.…………………………1780 3045 4825
February 8………………………….1774 2953 4727
February 15…………………………1782 3091 4873
February 22…………………………1790 2960 4750
March 1……………………………..1791 3049 4840
March 8……………………………..1794 3080 4874
March 15……………………………1794 3025 4823
March 22……………………………1808 3032 4840
March 29……………………………1823 3133 4945
April 5……………………………….1815 3165 4980
April 12……………………………..1818 3094 4912
April 19……………………………..1826 3114 4940
April 26……………………………..1832 3148 4980
May 3……………………………….1837 3101 4938
May 10……………………………...1865 3250 5115
May 17……………………………...1867 3350 5217
May 24……………………………...1870 3314 5183
May 31…………………………… ..1873 3289 5162
June 7……………………………….1873 3292 5165
June 14………………………………1877 3275 5152
June 21………………………………1884 3323 5207
June 28………………………………1890 3074 4964
July 5………………………………..1891 2832 4723
July 12………………………………1900 3000 4900
July 19………………………………1900 3223 5123
July 26………………………………1900 3233 5133
August 2…………………………….1904 3142 5046
August 9…………………………….1907 3125 5032
August 16……………………………1913 3049 4962
August 23……………………………1914 3095 4951
August 30……………………………1914 3037 4951
September 6………………………….1914 3028 4942 September 13………………………...1916 3092 5008
September 20………………………….1920 3056 4976
September 27…………………………1920 2977 4897
October 4……………………………..1926 3062 4988
October 11……………………………1932 3017 4949
October 18……………………………1940 3028 4968
October 25……………………………1915 3068 4983
November 1…………………………..1915 2975 4890
November 8…………………………..1915 3125 5040
November 15…………………………1915 3131 5046
November 22…………………………1910 3167 5077
November 29…………………………1910 3201 5111
December 6…………………………...1910 3004 4914
December 13………………………….1910 3165 5075
December 20………………………….1910 3073 4983
December 27………………………….1910 2942 4852
OWAU O CHARLES S. CRANE, ka Lunanui Oihana o ka "Nupepa Kuokoa," ena keia, mamuli o o ka hoohiki, ke hoike aku nei o ka hoakaka maluna ae nei, no ka heluna o ka nupepa i oleloia iloko o ka makahiki 1918, ua pololei iu.
CHARLES S. CRANE
Lunanui Oihana, Nupepa Kuokoa
Hanaia a hoohikiia imua o'u i keia la 31 o Ianuari, 1919.
G.A. SEYDE
Noteri no ka Lehulehu
HOAKAKA NO KA NUI O KE KUOKOA MA NA MOKUPUNI O IANUARI,
1919
Na Mokupuni
Hawaii, ma ka haleleka……………………………………………………………………………………………627
Maui, ma la haleleka……………………………………………………………………………………………….400
Molokai me Lanai, ma ka haleleka……………………………………………………………………………….248
Oahu, ma ka haleleka……………………………………………………………………………………………..295
Na wahi kuai me na kamalii……………………………………………………………………………2984 3284
Kauai me Niihau, ma ka haleleka………………………………………………………………………………..307
Amerika me na Aine E……………………………………………………………………………………………13
No ua makahiki he 60 a oi aku ke ku ana o ka Nupepa Kuokoa, ka nupepa kahiko hookahi maloko o keia Teritore e hoopukaia nei ma ka olelo Hawaii e pii mau ana kona heluna e pa'iia i kela ame keia manawa ahiki i ka piha una ma kahi o ka 5000 kope ka verika e pa'iia nei i ka pule hookahi.
He mau nupepa Hawaii e ae no kekahi e puka nei i keia namawa, me he mea la nae, ke hoohuihuiia ia mau nupepa apau, aole e loaa mai ka heluna nui o na kope o ka Nupepa Kuokoa; a maloko o na home Hawaii apau, eia keia nupepa ke lilo nei i ipukukui hoomalamalama, a i buke hoonaauao, ma na niuau ano nui apau i pili i ke ola ana.
He mea oiaio, he nui na Hawaii akamai i ka olelo Beritania, a e heluhelu ana hoi i na nupepa haole, eia nae aole no lakou i poina i ka heluhelu mau ana i keia nupepa, mamuli o ko lakou manaoio, aia maloko olaila kekahi mau mea waiwai loa, i loaa ole maloko o na nupepa haole.
Elike me ka pii mahuahua mau ae o ke ohohia nui ia o keia nupepa i kela ame keia manawa, ua ulu mai ka manao iloko o ka poe i kuleana i keia nupepa e hoomahuahua hou ae i kona mau aoao a piha ka umi, ua like ia me elua mau aoao hou, no ka hoonaauao ana aku i na Hawaii ma na alahele e pomaikai ai lakou.
NALOWALE ME KA POHIHIHI LOA
Ua manaoia, mamuli o ka hoea ole ana mai i ka hookoia ana o ka mare mawaena on a ame ka wahine ana i hoopalau ai, pela iho la i nalowale honua ai he haole hana uwaki, e noho hana ana malalo o ka hui o Wall & Daugherty, nona ka inoa o Inglid Povelsen, he elua ae nei pule i hala, me ka maopopo ole kona wahi i nalowale ai.
Ua ha'oha'ona haku hana o kela haole no kona hoea ole ana aku i ka hana mahope mai o ka Poaono, he elua ae nei pule i hala, no ia kumu i huliia aku ai oloko o kona rumi, aole nae he mau hoailona e hoike mai aua no kona wahi i nalowale ai.
Ua hoikeia aku nae ka nalowale ana o kela haole i ka Makaikiu McDuffie ma ka ninauia ana aku i na keena o na hui mokuahi, aole, he poe i hoomaopopo no ka hoea ana aku o kekahi mea, i kulike kona mau ano, me na hoakaka i hoikeia aku imua o na akena kuai tikiki.
I ka loaa ole ana mai o kekahi moali no kahi i nalowale ai o keia haole, ua ala mai kekahi mau manao kohokoho wale, malia ua hele oia i ka holoholo ma kekahi mau wahi o ke kuaihiwi, a halawai me ka ulia poino, aole nae he mau hooia i loaa mai no ka poloiei o ia mau kohokoho ana.
O kekahi manao hoi i ala ae, ua holo mahuka aku kela haole maluna o kekahi mau mokuahi o ka haalele ana mai i keia awa, in a pela ke mea oiaio maoli, alaila e hoea mai ana no i ka manawa e hoihoi hou ia mai ai oia i Honolulu ne ma keia mua aku.
Ma kekahi mau mahina aku nei i hala ua hoolala iho la keia haole no ka mare aku i kekahi wahine, no ia kumu ua kukulu oia i kekahi hale mawaho ae nei o Kaimuki, nona e noho aku ai me kana wahine, ma kahi nae o ka hoea ana mai i ka hookoia ana o kela manao e mare wahine, ua huli hoi akula ka wahine i manaoia e mare mai me ia no Kapalakiko, me ke kamailio mua ole mai i kela haole, a ua lilo ia i kumu hookaumaha loa mai i kona noonoo.
Mahope maio nae o ka hala ana aku o kela wahine no Kaleponi, aole he mau mea ano e i ikeia aku maluna o kela haole, aka e hoomau ana no oia ma kana mau hana, a ma ke awakea o ka Poaono, kemailio mai la i kona mau haku hana, e hele ana oia e hana i kekahi uwalei nui, he uwaki i hiki ole ke laweia mai, naloko o ka halehana, a i ka pau ana o ia hana, e hele ae ana oia ma kekahi mau home okoa, no ka nana ana i ua uwaki e ae ana i hana ai, in a paha ke mau la no ko lakou maikai; o keia ka ike hope ia ana o kela haole, me ka pohihihi loa o kona wahi i nalowale ai.
MA'I KUNU
He hjana hawawa loa ka ae ana aku e kawelewele ke kunu me ka hoopilikia ma ia oe, oiai ua hiki loa ka Laau Kunu a Chamberlain e hoola aku ia oe Aole e hiki ia oe ke ike i kahi a kela kunu e alakai aku ai i kou hopena. He hana hawawa nau ka ae ana aku i kou puu ame ke akemama, e lilo mai i mea ma'i oiai nae he hana maalahi loa ke mono ana ae maloko o ka halekuai o kekahi mea kuai laau no ke kuai ana i omole o ka Laau Kunu Chamberlain. Eia ke kuaiia ne e Benson, Smith & Co., na akena no Hawaii.-Hooluha.