Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 7, 14 February 1919 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

Ika waa e lawe nialie ia la-e ka wai. aia o Paulo mauka n ka aina kahi i kokolo hele ai, me ka hakilo ppno ana, jna n<» ka pae ae o kela waa ma kekahi wahi, oka lilo no ia iaia nei. Xo ka niile hookahi paha kela noho hoola'i ana o ke keiki Paele ine ka hoe ole i kona waa, alaila hoohuli ae la i ka waa no kapa o ka no kahi o kekahi kumulaau nona na lala e luhe i ka muliwai. l"a hoohauoli loa ia mai Ija manao 0 Paulo no kela hoe ana mai o ka Paele i kona waa no kapa o ka muliwai, ma ka a«»ao hookahi ana e hele nei, ina i hoe kela keiki i kona waa no kekahi aoao o ka muliwai, ina ua lilo i hanā nui na ua o Paulo e hele aku ai me ka au okoa ana paha, alaila loaa iaia kela waa, aole nae pela* o kalii no kajlllia laki, ua hoopokt»leia mai kana hāna, o ka lilo wale o kela waa iaia, ka mea nui ana e mau ānasiria sekona apau. - Hoe ae !a ke k«iki Paele ahiki i ka pili ana i ki'lala laau, lioopaa aku la i ke.kaula o kona waa, aia lioi na maka huIoi o l 'aulo ke nana mai la, ina no ka nphp malie o kela keiki ahiki i ka uhi ana mai o ka malu o alaila e lilo ir«ai ana kela waa iaia, a e hoea ana hdr;6ia o ka moknahi me ka maalahi loa. 1 kela paa ana aku o ka waa i ka nikiiia i ka lala laau. nana ih«» la ua keiki Paele nei i kana kakaka me ka pua. unuhi ae la hoi i kana pahi a waiho ma kona aoao, a mahope o ka nana ana aku iuka o ka aina, haule iho la hieimoe no ka hooluolu ana. I wahi no Paulo e ike pono ai i ka hana a kela keiki, pinana okoa ae la oia ilūna o ke kumulaau. a mailuna mai, i nana iho ai, i ka hanu malie o ka ona n<>na kela waa, ua pili hoi na'maka, hopmanao iho la keia he mau minuke helu wale no koe ana e kakali aku ai, o ka pa'uliia no ia o kela Paele i ka hiamoe, a noho mana keia maluna o kela waa. Oiai nae ua laweia aku ka waa e ke au <>ka muliwāi a kokoke loa i kaoa, he hana maalahi wale ; rib na Pauīo ke kau ana mai iluna, nolaila i kona maopopo loa ana, ua pa'uhia loa kela keiki i ka hiamoe, o kona kokolp malie mai la no ia a kau ana iluna o ka waa, aia kana pu panapana ke paa la iloko o kona lima, no kg ala mai no o kela Paele. e ki kōke aku ana oia i kana. pu panapanā, me ka hoohakalia ole. I kela aniīu āna oka wai ka wa aua o Paulo i kau aku ai iluna. ua onioni ae la ka Paele, aole nae he ala ae, aka mau aku la no i ka hiamoe nna. nolaila hookokoke loa iho la o 1 'aulo i kana pp panapana ahiki i ka-aneane loa ana e pili i ka umauma, a ua o Paulo i manao ai, aole e hala kana poka ke ki o ka oni ae la no ia.o kekahi o kona niau manamaiialima, o ke kani aku la no ia o ka pu, a kapoo aku la ka poka a ka lokoino ame ke aloha ole iloko o ka puuwai o ke keiki Paele. . . i 1 kela kani ana o ka pu, ua ala koke mai la ke keiki Paelej a noho pono iluna, he mau sekona wale no nae, ua hina hou j aku la oia ilalo, make loa, eia ka o kela holo ana mai/ noi keia kapa o ka muliwai, me ka manao e loaa ana he hiamoe oluōlu ana iaia, e pau ana kona ike hou ana i ka mala-1 malama o ka la, pehea hoi e nele ple ai, no ka mea ke noho aku la ke kanaka i piha me ka' lokoiiio ma keia aoao, me ke kuko ana e hooko aku i kekahi hana karaima maluna o kona mau enemi kahiko. I kela ike' ana akii o Paulo, ua make ka ona nona ka waa o ka lalau iho Fa no ia i ke Paele, a kiola aku la iloko o ka \var, o kana o ka ike ana ahu, o ia no ka mio o ka wai, hopmanao ae la keia, ua teia koke mai la ke kino i na moo aikanaka oloko o ka muiwai, aohe oia nei nana hou aku, ua loaa mai no ka waa iaia nei, ka mea nui loa ana i kuko ai e lilo iaia.

Ua ano poeleele ma kela manawa i kaa mai ai ka waa malalo o ka nialu o Paulo, nolaila me ka hoohakalia hou ole aku. wehe ae la oia i ke kaula, lalau iho la hoi i ka hoe, a hooniaka aku la e hoe me ka ikaika no ka nuku o ka muliwai. Ke aaki.pono iho lā-ka pouli ma na wahi apau, aohe he hiki i tta o Paulo ke ike aku imua, o kona manaolana wale no nae, ke pololei la kana wahi e hoe aku nei i kona waa. no kana wahi i ike inua ai i ke ku mai o ka mokuahi i ka wa ao. Ua ma'u no kela wahi ana o ka holo ana aku, aole ona ike aku i ke ku mai.o ka mokuahi. a manao iho la keia, ua holo ka paha, ina pela ehiā ka hoi mea aloha, o kona haaleleia iuV:a o kela aina waoakua, e make mai ai oia i na kanaka Paele, a i ole i na holoholona ahiu paha oloko o ka ululaau. Ma ka hoomaopooo iho ā ua o Paulo, ua like ka holo c kona waa ,me he mahimahi la, a iloko o kela J)ouli,'ua ku. l.ihewa loa oia, ua hala hope. mai kahi i ku mua ai o ks mokuahi, a aia oia ke laweia la e ke au i ka moana, aka iaia nae o ka -manao ana e hoohuli hou i kona waa nouka o ka aina! ike aku la oia. i ka uwikiuwiki mai o ke kukui o ka mokuahi, he mau i-a helu wale no ke kaawale mai iaia Ua hoapiha lōa ia mai ua kanaka nei me ka olioli i ka ike ;-na aku. e ku mai ana no ka mokuahi, nolaila hoomau «-iku la o'ia i ka hoe ana i kona waa me ka malie loa nae. no kona īl<3f»6hoiVo o r lohe mai auanei ka poe oluna o ks moku. i ka "nakeke o kana hoe, o kona pilikia no īa. Ma kahi nae he uini paha i-a ke kaawale mai ka moku mai. hoopan loa iho la o Paulo i kona hoe ana, koe wale no ka hoopololei ana i ka holo ana aku o kona waa e pih maiVai aku ai i ka moku. ke hoolohe pu la no hoi oia ina paha j\,, poe kekahi e ala ana. a e noho ana maluna o ka oneki, ;*<j3e ona wahi mea a lohe aku i ka nakeke mai. a i ole hoi ia ka hauwalaau mai paha o na kanaka, he mehameha pu wale 110. a manao ae la ka hōlopono o kana misiona o ka hoM 'ann aku o kela po. 11cii pili ana aku o ks waa ma ka ihu o ka moku, he wahi Kana i»oVo!e loa n'a ua o Paulo ka hoopaa ana aku i kp kau< lahao o ka heleuma, o ka pinana aku la no ia a. kau ana i l nna o ka oneki, me'kona ike ole aku i ka holoholo mai o kekahi mea. Ke au hele la ka nana ana o kona mau maka ō ka iVe aku i na holoholona ahiu, no ka mea ua hele a kau ka weli iaia no kela mau h'oloholona a Ta?.ana, aole nae ona wahi mea a ike akii, manao mai la ka holopono o kana kana ike iho. aole i lioonohoia kekahi kanaka e kiai iaiuna o ka mokuahi, no ka manao paha o Tazana, ua pāu *•-" i ka make, aohe poe e hoopilikia mai ia lakou. Hele aku la ua o Paulo no kahi e hiamoe ai na luma, ua K-i'.nama ka nuka, e a aiia hoi ke kukui, a he hookahi Juina e ala ana. e heluhelu ana i kekahi buke moolelo. Ua kamaaina loa o Paulo i keia kanaka ana o k ike ana

aku, a o kela no hoi kekahi o na kanaka oki puu, ana i kauaku ai i kona manaolana no ka holopono o mau mea apau i hoolala ai. Me ka malie loā hele ku la ua o Paulo ahilei i ke komo ana iloko o kahi e moe ai na luina, aia 1 wale no kona mau maka maluna o ke kanaka e heluhelu| buke ana, ina no ka ike mai iaia nei. alaila e haawi koke akū ana oia i k'ēkahi hoailona, no kona hamau loa, aole hoi e kumakaia iaia nei. j Xo ka huli ole mai nae o kela kanaka e nana no ka iaj nei wahi e hele aku ana, hawanawana malie aku la.o Paulo ma na pepeiao o kela luina, ia pa-e ana aku no o ka leo o Pāulo. huli koke mai la ua kanaka nei ihope, ame kāMeo p ka mea i piha i ke kahaha ame ka puiwa, pane mai la : "Maihea oe i oili mai nei e Paulo? E manao ana ka hoi makou. ua pau la kou manao ana mai e hoi hou noluna nei o ka moku, he keu maoli no a kou laki, o ka make ole ana; a ke manao nei au ua makemake loa ka-haku hou o makou e ike ia oe, no kou mahele o ka uku, i koe iho ia N'ikola." Noho iho la o Paulo ma ka aoao o ke kanaka luina, a hoao 'akii !a q nlinpaka ma ke ano hoomalimali, a haawi aku la i konā linia akau, no ke aloha ana, me he nlea la, he hoaloha si!ipaa loa kela luii*a nonā, aole nae he wahi mea a lalau mai o ka.luina i ka lima o Paulo, a i ole, panai mai paha i ka minoaka a ka helehelena maalea o Paulo e* hoikeike aku ana imug ona v • ■ » "f hele mai la au no ka haawi ana i na kokua ana ia kakou ke lele aku maluna o kela kan.aka ame kana inau ka Pelekane mai ame kana mau holohōlona, ke kaawalē ka hoi kela .kanaka mai ia kakou aku_, aohe he hppohopo ana no ko kakou poino, i ka'wa e liuli hou akn ai no kahi i noho ai na kanaka o ke au malamalama. Ua hiki lo«\ ia kakou ke lel aku maluna o kela kanaka ame kana mau lioloholoiia i keia manawa, oiai ua pa'uhia lakou i ka hiamoe. Aole e hiki ia Kelekona kana wahine ame ke kanaka Pael'e ke hoopilikiā hou mai ia kakou, ke ae nrai oe e kokua ia'u, ma ka'u hooīāla ana apau no ko k-akou pono. No iia holoholona, he hānā maalahi wale no ke ki pakahi ana aku ia iakpii me kā pu ahiki i 'ka pau loa r anā ika make. Eia nahēa na holpholona kahi i hoopaaia ai?' "Aia kela mau holohōlona ilalo o ka moku," i pane mai. li ka hiina. "1 hoike aku nae au iā oe e Paulo, he mea makehewā wāle no kou lioao ana mai e Paulo e hoohuliluili i ko makou noonoo, no ke kokua ana aku ia oe. a ku-e aku i ke kanaka Ua lawa ko makou noho hana ana malalo ou, ame kela- holoholona, o ka aiia ana e ke tiga, a ua laki oe i koū holo ana, ina he hookahi ka haehae like ia ana o ko oliīa mau kino e na uku kupono loā no nā kanaka elike me *ko x)lua ano. Ua like maoli no ka olua meā i hana mai ai maluna o makou, me ka hana i na iliō, a ina i manao oe, he wahi aloha kekahi iloko o makou noti, e hoopoina loa oē ia mea.' "Alaila e olelo mai anā anei oe, e huli. ku-e mai ana oe ia'u?" wāhi a Paulo me koiīa piha i kē kahaha, no na olēlo a keia kanakā e kamailio aku nei iaia. Kunou wale mai la no ||p ppo o ka luina, aka nae mahope oka noonoo hou ana iho, paiie mai la; "ina ua makemake nui -oe i ka'u mau kokua rio kou pono ea, alaila e ka hana wale no a'u e noonoo nei, o ia ka lāwe anā aku ia oe e hoolauna iinua o ke kanaka Pelekane, a iiia ua maka'u oe iaia o ke alahele no o kou palēkana, 6 iā kou hoi hou ana iukā o ka aina, a mai hoao mai e kau hou maluiīa nei o ka oneki o keia mokuahi." . "Alaila e makemake ana ka palja oe e make ea? Ina ān e hoi hou aku ana iuka o ka a.ina, ā e auwana hele o ka ululaau, iloko o ka pule, hookahi, e make ana au i 'na holoholona, ahiu, he keu no hoi e aloha mai oe ia'u, i ho : o <ahi ko kakou ola like ana:"

"O kou manao ana mai, māluna nei oe o ka moku e noho ai me makou, aole he wahi manaolana iki no v ka pakele o kou ola. aka ina e hoolohe mai ana oe i keia inau olelo a'u e hoi hou oe iuka oka aina, aole oe e make. Ina no ko'i. hele aku e hoala i na luina e hiamoe mai la, a i ka malama mōku hoi, aole ana e nel£ ko lakou okioki mai i kou puu wai a liilii, mamua.o ka loaa ana he manawa i kela kaiiaka Pelekane e hookau mai ai i kona lima maluna ou e Paulo Ua laki oe, owai ka mea e ata nei, ina o kekahi-O ko'u m'au hoa. aole e loaa he kamailio oluolu ana mawaena ou ame lakou." v • "Ua pupule ia oe," i hooho ae ai o Paulo. Aole anei ou manao iho, eia oukou. apau o ka maiu o ke kanaka fclekane, e pau aku ai oukou i ka li ia. iluna o ka amana, ke hoea aku i Ladana?" "He keonimana kela kanaka Pelekane, aole 1 hke me kc olua ano, ka piha i ka hoopunipuni ame ka lokoinō, a wahi ana i hoik*e mai ai ia makou, aia ke ko'iko'i o ka liewa maluna ou ame Nikola, a he mau meapaahana wale no makou na olua, a e huikala mai ana oia ia makou apau <e hoea aku i Laelana. Ua manaoio makou i kana mau olelo ipau i kamaiiio mai ai, a he maikai hoi kana mau hana naluna o mākou. nolaila he makehewa wale no kou hoae ina mai e hoohulihuli i ko'u noonoo, e puni. aku ai īa oe." N'o ka hapalua hora kela noke na aku o Paulo i ke koi laakiki. e huli ku-e akii kela luina ia Tazana, a e kokua •nāi hoi iaia nei. aohe he wahi mea a maliu iki ,rnai o kela 'uina. ua uwe okoa aku ua o Paulo imua o kela kanaka iuina, me ka haawi okoa ana aku i kekahi mau makana no :ā ae mai i kona mau manao, aole ia he mea e loli ae ai 'ea manao o kela luina. f Ua paa maoli 110 ka manao o.kela kanaka, e hoonoka ma* a Paulo, no ka ike pono maoli no kekahi i na hana a keia nau kanaka maluna ona ame kona mau hoa, a o ia kana i pane māi ai: , , . 4, He elua wale no mau mea au e waiho aku nei imua e 'eoū alo, a nau e koho i k'ekahi o keia mau mea, o ka mua ina' aole oe e ae ana e huli hoi hou aku nouka o ka ainā alaila e waiho aku ana au ia oe malalo o ka malu o ka ' laku Kelekona (Tazana) nana e haawi mai ia oe 1 ka uku kupono no k'ou lūhi o kā holo ana mai nei'maluna o kor svaa; o ka lua, ina lia maka'u oe i kela kanaka, alaila e uku mai oe ia'u. i na keneka apau maloko o na pakeke o kou lole ame na mea waiwai >e ae, maloko o kou rumi, no kriu le'ana aku e hookiiu ia oe mailuna aku o. keia mokuahi, ne ka hoopilikia ole i kou ola. "Mai nianao oe he mau olelo palaualelo wale no keia a'u aole aka e hooko aku ana au, ina oe e hoololohi mai ana i kau pane. E wiki, ke hoopau manawa wale nei no oe ia.'u. he makemake ko'u e hoi e hiamoe o kou noke loa mai hoi i ke koi e aeaku au i kou mau makemake. nolaila ua makehiamoe au, a e koho nirf kekahi o na mea elua au i waiho mua aku nei ia oe, ina paha noloko o ka uhilaau. 1 i o!e, imiia paha oke alo oka Haku Kelekona. Mahea oe e koho ai-" . "Aole au i manao penei iho la ka nui o kou paaKiki, ua hiki nae hoi, e hoea mai ana kā la au e mihi ai me ka walania. no keia "mea au e hana mai nei ia'u," i nāmuuamu iho ai o Paulo, me ka pilia i ka inaina. "Mai kamailio mai oe i kena mau olelo hoonaukiuki e Paulo. o hoololi auanei au i ? ko'u manao, a paa ia oe ma ke ano he pio na kuu haku." Aole loa he"mariād iloko o Paulo no kona kaa aku iloko o na lima o Tazana, <5 kela ke kanaka hookahi ana i kau ai ka weli. He oiaia, ua hele oia a piha me ka maka'u ke hoi aku iuka o ka aina, oiai ua noho enemi nā Paele iaia, a ua piha no hoi oloko o na uliilaau i nā holohōlona aliiu, e aho nae ia, mamua o kona loaa-pono ana mai maluna o kela mokuahi, o ka make ka mēa maopopo loa e kaiiia mai ana maluna ona, a o ia ka ua o Paulo, i hooniele aku ai;

"I! e p<.»e 110 nae ])aha kekahi e hianioe mai nei nialoko ( o ko'u rumi ea?*' wahi ana, me ke ala koke ana mai o kOina noonoo, no kela poka pa-hu e waiho mai la ma kekahi wahi ana i huna ai. " ... -v? "Aole he poe maloko o kou rumi i keia manawa. ao Tazana ame kana wahine, aia laua maloko o ka ruini o ke kapena, aia no hoi ka malamamoku maloko-o ponoi, a malia o hoi aku au maloko o kou rumi e ai. i kekahi o keia mau po aku." "Ina hoi ha pela, ē hele pu ae kaua nohope o ka -inoku, no ke kii ana i ko'u mau waiwai, a haāwi aku nou." "\i hele aku ana au me oe, 1 hiki ai ia'u ke makaalaj aole au mau hana koJoiie mahope o ka moku," alaila u hele like aku la nohope o ka inoku, kahi i waiho ai o ka rtimi o Paulo. ]a laua nei i hoea aku ai ma ka puka niahope e iho ai ilaK ku iho la ka luina, me ka hookuu ana aku ia Paulo. e konio maloko o kona rumi. lua o Paulo maloko o kona fumi, lalau aku la oia i kona mau lole, me kekahi mau waiwai e ae, i mea ki-pe aku i ka luina, i hiki ai oia ke-hoi lio-i iuka me ka maalahi, me ka lawe ana mai a paila maluna 0 kekahi pakaukau, aia hoi iloko o kela manawa hookahi, kc ne.onoo la oia i ka hana e hookau aku ai i ka make maluna o ka poe apau o kela mokuahi, i hookoia ai kona maii manao inaina. Ua palaka pu maoli no kona noonoo 110 ka. mikini o ka ooiea pa-hu, heaha la ia paa ana iho o kona lima ma kekahi wahi o ke pakaukau, ia wa i nee ae, ai ka papa, a ahu wale ae la kana mikini hoopa-hu, o ka-lalau iho la no ia j no ka nana pono ana, \ina paha he niau pilikia kekahi a i kona ike ana, he o ia mau no ka maikai o na uwea apau. elike me kana i hoomaka iho la e ki, elike me k< ki ana i ka uwaki; hoohele ae la i ka manamana, ahiki i kana hora i manao ai, o ka wa ia e pa-hu ae ai o ka pok^i 1 waihoia maloko o ke pakaukau., . , Ua hele a lamalama ka helehelena o ua kanaka nei, no ka holopono ol%.ana hana hoopoino i ke ola o ka poe maluna o kela mokuahi, a i kona ike ana iho, ua.nalo kela hana me ole mai o ke kanaka luina. hoihoi malu iho la oia i ka mikini hoopa-hu m.aloko o ke pakaukau. alaila hapuku mai la i na ukana apau e waiho ana maluna 0 ke pakaukau, me ka ana akiri kona, rumi, a pii ae la no kāhi a ke kana'ka luina e kakali mai ana iaia. "Eia ko'u maū waiwai apau, e lawe aku oe nou ia mau waiwai. a e hookuu mai oe e hoi au nouka o ka aina me ka niaikii/'- wahi a ua o Paulo, me ka haawi ana.mai i kona man ukana apau i ka luina. "E nana mua aku au maloko o na pakeke o kou lole. maJia ua poina oe i ka haawi ana niai ia'u i kekahi mau rnea. r e kokua ai no ka pono oke kanaka luina, na meā waiwai ole hoi i kou noho ana aku māloko o ka ululaau," o ka mmao mai la no ia o kona mau limq, maloko o na pakeke o ke kuka o Paulo, a unuhi aku he pu-ā o na bila dala, me ka hooho ana ae: "O'keia' 110 ka'u mea i hopohopo loa ai, aole oe e haawi mai ana i keia mau pepa/' nie ka hoholo ana ae o"ka minoaka ma kona mau papalina. "He mau mea waiwai loa keia iau,- ke hoea aku aka nou la. he palahe wale iho no-keia. mau pena i l<ā ua, maloko o na uīulaau au e noho aku ai-, nolaila ejke iho oe, aole he waiwai iki o keia mau mea ia oe." • Ua hoao mai la o Paulo e aunieume i kela mau hila dala, aole nae he ae iki o ka luina e haawi aku iaia, ua no-ke-'pu mai la no hoi i ke koi paakiki e haawi aku i kela niau dala, aple 110 he wahi mea a"hoololi o ka luina i kona manaō, owāi hoi ia mea naaupo a hoohemahema wale aku, ,i ka pomaikai i ikeia e ka .maka, nolaila hookomo iho lā ka luina i na bila dala iloko o.kona pakeke, me ka piha 1 ka olioli. Ua noke mai o Paulo i ke koi paakiki ma na ano apau. i ,wahi e loaa hou aku' ai kela mau dala, a o kekahi hapa paha, uā hoohoka'aku nae ka. luina iaia ma na auo apau. no ia kuniu aole e hiki ia Paulo ke hana hou mai, aka nae iloko ona, aole 110 e lilo ana kela mau dala, i mea no'ka luina pāakiki e pomaikai ai, oiai ua waiho aku la oia i kana mikini hoopa-hu, ē pau ai na mea apau maluna 6 ka mokuvihPi ka make. _ . . • Ia laua e noke ana i ke aumeume a i ka hoopaanaa no 'na bilā dala, ua aneane maoli no o Paulo e kamailio mai i na' olelo hoonaikola, no ke pa-hu ia o kela mokuahi e ka poka, a mamuli wale-no o kona hoomanawanui ana, i puka ole aku ai na olelo e kumakaia ana i kana liana lokoino, a oiai he mea makehewa wale no ka hoopaapaa hou aiia aku, o ala mai auanei he manao hoohuoi iloko o ka

luina, no kekahi mea ana i .hana ai maloko o kona rumi. ae aku i ka manao o ka luiua, e hoi hou nouka o ka aina,. o kona iho aku la no ia ma ka aoao o ka mo'ku, a kau ana iluna o kona waa. • Hakalia no a kau iluna o kona waa, o ke kio e iho la 110 ia i kana hoe, a hoe aku la iloko o ka pouli nouka o ka aina, aia nae ke kau mau mai la ka maka'u ame ka weliweli no ka hopena o kona noho ana aku iloko o kekahi aina i piha me na poino he nui; ua oi aku kona makemake e holo maluna o ka moana, a e make malaila, mamua o ka inake ana iloko o ka waoakua. I ka maopopo loa ana nae i ke kanaka luina, ua hala aku la o Paulo nouka o ka ainia, me ka ike ole ia e ka nui ame ka lehulehu o ka poe maluna o ka moku, akahi 110 a hoomamaia mai kona noonoo, nolaila huli hoi aku laoia nomua o ka moku, a huna aku la i kana mau (lala, ;na kekahi wahi e loaa ole ai ke huliia akti, alaila hoi aku la oia e hiaiiioe. , • uOiai nae na mea apau maluna o ka mokuahi, e hiamoe ana me ka nanea, a me ka hāupu ole ae he poinp 'nie ka oilikia, e hoolialua mai la ia lakou, ke hele mau la na liiea'O ka niikini o ka poka pa hu, i w'hia aku ai ,-e Paulo, a huna maloko o kona keena, c kakali wale ' \na no 0 ka hoea mai i ka manawa no ke pa-hu n-na MOKUNA XIX. X" v Ka Hopena o ka Mokuahi Kinikade. v T ka wehewehe ana ae o ke alaula o ka nialanialama, ma kekahi kakahiaka ana ae, o Tazana ka mea mua loa b ke ala ana mai kona hiamoe mai. a pii ae la noluna o ka oneki, o ka mea nana i hoohauoli loa mai i kona manao, o ia no ke akakuu ana mai o ka-pa ana a ka makam, ua wehe ae hoi ka lani. aohe he ike ao ia, nolaila he la maikaumaoh kela no ka holo ana aku o ka mokuahi, 110 ka mokupum ululaau, no ka hookuu aha aku i na holoholona e 101 no ko lakou wahi. a mailaila mai. e holo pololei aku ai ka mokuahi, 110 Ladana, ke loaa ole he mau ulia popilikia la lakou ma ka moana. Oiai aōle he manawa/no ka hoohakalia vvale ana, hoala aku 1a o Tazana i ka malamamoku, ka mea iaia ka hookeie ana i ka moku» me ka haawi ana aku i ke kauoha, e hoomakj: koke na hoomakaukau ana, no ko lakou haalele iho i kela wahi, elike me ka hikiwawe e loaa ana, a oiai ua hooia aku o Tazana imua o na luina i palekana ko lakou mati o)a, nolē he mau hoopilikia wale ana aku maluha o lakou, ua hoihoi maoli ua lawelawe hana ana a kela mau luina, i na hana apau a ko#lakou poo e kauoha mai ai. No na holoholona hoi keia, hpokuuiā ae !a lakou, e hele {holoholo maluna o ka oneki. me ka niakaala mau nō nae I o Tazana,' o hoopoino aku auanei kela mau holoholona ii i na luina, a i kela ame keia manawa. e ikeia aku ana ka hooJ nepe o na luina moku. no ko lakou makau, 0 pau aku la--1 kou i ka ai ia, elike me ko lakou mau hoa, i pau 1 ka lukuia !amo. ka ai ia'e na mapu. • 1 . I 1 ka makaukapu pono ana o na mea e ai ka Uaa-1

i na hukiia ae la ka heleuma. u lele ana aku o ka mokualu, "a iiumm ka hoomaka mailano'iaoka mokimh, e holo. a,a 1,0, „ Tazana ame lene ke kn la%.iluna o ka onek.. me ko aua j „I..; aV \ka o ka aina, me na hoomau.maka, e nana aku&na īauka j ■ . i ~ io V>p niii. a laua * aio pakani ai i nianao poina ole no na a „l u laaii. Xo l"azaiKi na inea ame na pop.l.k.a oloko ■ o" nae. aole loa o,a kan,, atw, «w• «>ona Una wahim . ,mai kona ainahanau ma,. no . . Ladana> hc ~u ok. l lu nia kona aoao, a aia hoi kana hoea koke aku i wale no mea nui iloko o kona poo. oe a . ī adana a huli aku ahiki ī ka loaa ana o kana Keiki ai« ha. uaaana, anu a mokuah , i kela haalele ana iho a ,loko no o knaki, e ake wale jke awa, he keu aku a na " . T ana no oia, o ka hoea koke aku i • Vo kekalii man hora kela holo ana aku o ka mokua ikēia aku la na pu« haahaa o - a m e°ke'kek.V ai o Ta2aiß, a i 'kX o ka ke naukl loa la ua o l «u:aiia, _ k'-ninni mokuahi, • n ' a ' o ka«a'keiki āloha, <'■ mea nana nlal huli mai mahope ona. ahiki i ke komohia ana iloko o Ū piliKia. ka p,hk,a 1.0,, , kan m, aku ai maluna o kana wahine, mamul, o na hana lok„-

Aia ! ka poka hoopa-hu ke hana mau la ~k-ka ka lioomaha ole, ke. pii malie « ~e ka lua o na manamana, a , ko laua hu, ana , kal» kahi o ka manawa ia e pa-hn ae a, ka poka. , huna.a „,n loko o ke pakaukau, aole nae he poe maluna o kela moku i ike H mea, aole no me kela luina, nana , ae aku, e komo o Paulo maloko o kona keena nolaila. »a p.n,.1.« , n,a.Ji na mea apau, no ka pomo e kokoke loa n,a, la, e k.u, m Ke'hookokoke aku la ka mokuahi i ka mokupuni ululaa.i. aia ,10 hoi o Tazana n,e Jene maluna o ka onek,, kaln , „anea ai, n,e ka nana ana aku i na puu ame na awawa o ke-la mokupuni haahaa, o na lnina ho, a,a lakou ** moku kahi i noho ai. a e hiamoe ana no ho, na hololjolona ma kekahi mau wahi, e kokoke ma, ana ,a 1 a/.an*. Oiai na mea apan e luakaha ana, me ka maha o ka noonoo, a e nanea ana hoi, ma ka makaika, ana ak„ , ka „a„, o ka aina e waiho pono niai ana unua 0 ko laua a o aia hoi. he kani ka lakou o ka lohe ana aku, ehke n,e kekalu nnkuniahi, ua lele ae la kekahi hapa o ka papahele ohope o ka moku iluna o ka lewa.'me ka punohn pu ana ae o ka uwahi, mailalo ae o na keena ohope. He manawa kela ncrka pioloke o na mea apau. aia na mapu k e holo hele la iluna oka on<!ki, aia hui ke ti ff a ke lele la ma o a maanei, me he mea la, o ke kani ana o ke a mea pa-hu, he hoailona ia no kekahi k.aua nui, o ka kela holoholona e ake ana, o ka loaa o kēkalu kanaka uua, o ka

haehaeia no ia e na maiuu loloa o kona-mau wawae. 0 na luina kekahi i hele a piha me ka haahilu, me ke kau pu ana aku o ka maka'u maluna o Wagami: o na mea wale no i loaa ole na manao pihoihoi, oia o Tazana ame Jene. aka he hana nui nae na Tazana, ka hoomaliehe ana i na holoholona, ahiki i ko lakou akakuu ana mai, mamnli o-ka hahau okoa ana aku i na mapu ine na laau, e hele ana iwaena o lakou, me ka maka u ole ia mea hc \ ke auhee ana aku o na manao pihoihoi, a nohoalii mai la hoi ka maluhia maluna o ka moku, haawi ae la o Ta/.ana i ke kauoha i ka malaniamoku, e nana pono i ka poiin» i loaa i ko lakou moku, ma ia nanaia ana, i loaa mai ai k;i ike, aole he poino i ioaa i ka moku, e komo mai ai ke kai iloko aka o ka poino nui loa i hoomaopopoia, o ia 110 ka pauahi,i a ke ike okoa ia aku la ka ula o kē alji, i ka pn ae mahope o ka moku. . . , Ma ka ulia laki wale 110, i hoōpoino ole īa ai kekahi mea maluna o kela mokuahi, a o ke kumu nae o ka halawai aua 0 ka moku me keia poino,-ua lilo ia i ninau pohihihi loa. koe wale no kela luina, iiSrhS i ae aku ia Paulo e komo maloko o konā keena, oia hookahi ka mea i hoohuoi, Q Paulo ka mea nana keīa hana hoopa-hu i ka mokuahi. 1 kinohi, ua mānao no keia luina e hoike ae i ka hoea ana o Paulo maluna o ka moku, i ka wa e hiamofi ana na mea apau, aka nae mahope iho o'kona noonoo ana me ke akahele, ike iho la oia, ina e loaa aku ana ka lohe ia Tazana, a i ka Ilaku Kelekona hoi, o ka ili mai no ia o ka inaina o kela kanaka maluna ona, he hookahi mea maopopo loa, e make ana ka hoopa'i e kauia mai, 110 kana hana, makaala ole, a i ole. e kapaia mai ana paha oia, 110 kona komo pu iloko o na hana ohumu, e hoopoino i ke ola o ka poe apau 1 maluna o ua mokuahi nei. ' Ua haawi ae la o Tazana ina kanaka, e hoohana 1 ka oaunak, no ke kinai-ana aku i ke ahi, e a mai la mahope. 0 ka mea kupaianaha nae, ma k'ahi o ke emi mai o ke ahi, 1 ka wa e loaa aku ai i ke kai, e oi loa ae ana ka a ana a ke ahi, 110 keia mea, i komo iho ai ka noonoo iloko o Tazana, ua hanaia kekahi poka hoopa-hu, me na mea e hoohikiwawe aku ai ika a ana oke ahi. No na minuke he umikumamaha, mahope mai o kela pa-hu ia ana ae o ka moku, ua puoho okoa ae la ka uwahi maiwaena ae o ka lua ukana.* no ka mea ua nee mai la ka a ana a ke ahi a hoea i ka rumi enekini, a ua hiki hovt ole i ka moku ke nee aku imua, a 110 kela poino maopopo loa, luili ae la o Tazana, a pane aku la i ka malamamoku: "Ke manao nei au, he mea makehew* wale no ko kakou noho hou ana iho maluna nei o keia moku, malia he man mea hoop,a-hii aku 110 paha kekahi i waihoia, ma kekahi mau wahi. okoa ae, a oiai aole he mea hiki ia kakou ke hana aku, no ka hoopakele ana ae iaia, o ka hana pono wnl<* no, o ia ka hookuu ana i na waapa iloko o ke kai, a kau aku kaiepu maluna o kela w r aapa, no ka hoe ahi iuka o ka aina. Ua lokahi na mea apau i kela manao o Tazana, nolaila holo awiwi aku la na luina- e kii i ko lakou mau ukana iHannia 0 ko iakou wahi e hiamoe ai. a iloko o ka manawa Ipokole, loa huli hoi mai la lakou, a hookuu aku la he elua īhau waapa ilokō o ke kai, me ka maalahi loa. * Oiai malie ke kai, aole he aleale, he haiia maalahi loa ka lele ana aku kela ame keia mea noluna ona waapa, a i ka honi aiia aku hoi paha o na holoholona i ke ea o ko lakou ain*», he hōihoi hoi ia, aia ka pono o ka haule ak'.i iluna o ka waapay i.hpokāawāleia no lakou, a e kaawale !v>i mai ka 'moku poino aku. No ka hapalua hora paha kela hoe ana aku a. na luina 1 na waapa, pae aku'la lakou, ma kekahi wahi haahaa o ka aina, a i hakalia no a hooku'i ke kila o ka waapa o Tazana e kau ana me na- mapu. o ka lele aku la no ia o na holoiiolona, a haule ana !la!o, a hoomaka koke aku la 110 e holo noloko oka ululaau, me mea la, ua uluhua loa lakou, no ka mamao loa mai ko lakou home aloha aku. "O ke aloha no ko oukou e o'u mau hoaloha," i namun.i mu malie ae āe ai o Tazana, iaia e nana aku ana i kana mau holoholona i ka holo, a ua hiki loa no ke ikeia aku ma kQU<"' helehelena ke kaumaha, no keia kaawale ana, mai kona mau hoa make mai oloko o ka ululaau. "Ua aie nui au i ka oukou mau hana kokua ia'u, a ia'u auanei e huli hoi aku ai no ka aina hanau o ko'u mau kupuna, eia ka hoi mefl aloha, o ka hoomanao ae i na la ame na po a kakou i pi! : * ai iloko o keia aina makamaka ole, he hookahi no makamaka, o ka ikaika ame ka maka'u ole." "K huli hoi mai ana no anei lakou, e kuu aloha?" i ninau mai ai o Jene i kana kane. 1 "No ko lakou hoi hou ana mai ame ka ole, he mea ia na'u i maopopo ole, koe wale-no keia ; i ko lakou wa i hookuuiā aku ai e ai i na kanaka, me ko'lakou noho pu no nae iwaena o kakou, ua lilo ia i mep hooplHkia aku i ka noonoo o kela mau holoholona. * (.Aoleipau.)