Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 9, 28 February 1919 — HE MOOLE O NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLE O NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

f a a< >'.Ht I<, <> ka loaa ana o kekahi moku {>aa a kn; h> c'ikr >nc ka moku o ke!a po<. ;<anaka okipuu i "CVaih<» niai ai maia'o «» k<» iaua nei malu, ua hoomama loa ia -;.ai k->. 'aua nei manao. aohe he noonoo h<»iKana aku e hooik.'iika. ma. ke kapili ana i kekahi moku nui no lakou, a i ole e kapili paiia i kekahi waa, e piliolo aku i ka moana, o ka 'nea wale rio a ko laua mau noemoo e hana la, o ia no ka h*ki ana. ke kaa aku o Mrs. Kelekona Malalo o ko laua ' a kailj lioi i kela wahine. mai ka maiia aku o Tazaeina n:au manao iloko o keia mau kanaka, o ka mua, - ia no ka lawe pu ana ia Jene Kelekona me laua, a o ka i::a. - ia ka lawe ana aku i ka wahine l'aele no ka , i ka wa i hoikeia aku ai ka lolie ia Momula, no kela v.::!:inv i'aek*. ua koi ikaika mai la kela kanaka, e lawe pu aku ia wahine. i loaa kana wahine nia ka lakou huakai e 'iaa'i-li ih<» ai i ka mokupuni. Ma kela huli hoi ana aku hoi o Kaikana me Momula no Kai.i i h-.'.in'u ai ko laua mau hoa. ua hoomama loa ia ko • vana«-. aole hoi lie noonoo hou ana aku no (joki,-ke kar.aka V,o<.kahi iwaena o lakou, i hiki ke hookele i ka r/.kakv.Mii. : iele po'/.lei loa aku la ua mau kanaka nei no kahi i ku ai ■> ka hak* lole o Goki. no ka mea. ua hookaawleia ka ailie keia kanaka, mamuli" no o ke kauoha a K:.»k.ī?i;». V:-» kona ho]>oho]>o. ina no ko lakou noho puuluu- .; i kahi lio«.kahi, aole loa e nele ana ka lawelaweia o kel'ahi n-ai: hana. e ala ntai ai lie haunaele, aole loa e nele !• ka :tK-a ua like ole ko lakou mau manao. pela iho la : ka;.\\ak- ai kekahi mai kekahk aku. ' ' -.'na 'iae (. ka moku kalii l(ja uo lakou, o ka - ale n«». ina e koe ana kekahi j>oe iluna o ka moku. >:oi kekahi iuka o ka aina. e haalele ana kela poe i -!■ r, • ak-i i!ima o ka moku. i ko lakou mau hoa, o kela ke- ; ; ku:nu. i makemakeia ai na mea apau, e 'lele like iuka o I . ina. a ina no ka hoi iluna o ka moku. he hookahi no ka r ana o na mea apau. _ < »•;.: -a mau kanaka nei e hookokoke aku ana i ka hale--i «ioki. unnhi ae la o Momula i kana palii loihi a hemo : . nu- ka hoopapa ana iho i ka oi. e hoao ana, ina ke : ;n !a ■ ka "i. e holoj>ono ai kana misiona no ka lawe : ' i ; (. i ke okt 'nailoko mai o ke kapena o. ko lakou moku, r rri paha no i;a ike mai o Goki. i ka hulali o kapahi a v:a kai.aka. i;ia he keu aku a ka pii o ka lia i kona kumu -v;.tia«.. i kau a i: :.a -> ka hele a piha i ka weliweli no kona i-.iake akn. ( » kalii nat- -■ ka laki. ao'.e o Goki maloko o kona hale kahi i :»b<• ai i kela manawa, aka ua hele aku oia >]i»k;» o ka haie «» ke kuke, malaila laua kahi i kamailio a i k-.na ike ana mai. i ka nihi malie aku o kela mau ".nnaka. mawaho o kona hale ponoi, me ka paa hoi o kaīl.ko o ka lima o Momula, mao'popo mai la iaia ke ka iiuakai a keia mau kauaka, aole ia no ka maikai. ka r<. ka kiwe aua ae no ia i kona ola, nolaila i hakalia - u i i:a niau kanaka nei a komo iloko o ka hale, o ka oili ;.kn la no ia o Goki iwaho, a hooniaka aku la e kuupau i k .na ma:r ; a. aia ka poiio o kona nalowale aku iloko o ka ::-:hck*hek-. :uamna o ka hemo lioli ana mai o ke!a mau kanaka iuahi-. i ī<• mak.i*\: wale o Goki i ka hele hookahi iloko o ka •ahehhek. n<> na holoh<>iona ahiu. ilōko nae o ka wa ana . :?ni ana i !.aiii <> kona palekana, he mea c»ie ae la kela -•-;.ka*u he «>i aku koiia make ana ma ii na holoholona ..hi'-.. mamua - k«»na pe]»ehi maoli ia mai e kona mau hop«Ml'li. * ? ke kuiuu i.ae o ka makemake ana o keia mau kanaka - pepehi aku iaia a make. he ninau pohihihi loa ia, o ke ' «» k< na iu»• >i• iki;i ole ia mai. i na la aku i hala, o ia :, . k«.i:a akairai i ka h'.okeie ana i ka mokv. aia maluna •■a ke kauka'i ana aku a na mea apau, no ko lakou palekana. i ka wa e uaalele iho ai i kela mokupuni. ka nae o : .• v:ea nana i n .ololi i ka noonoo o kela mau kanaka, a iv,ai la' i !;- -;a «>la. a«;!e he wahi mea a maopopo iki iaia. ll.>ko «« k«. la.koii :r.au la e holoholo like ana, mamua o k.- kau ar.a maluna o ka mokukuna, a lakou i lawe ae ai ' ka mana, mai n:t aiiin-.oku mai. ua ike poiio.o Goki i na i'ana karaima ;i keia n.iaa kanaka. no ia mau haua. v:a oi : '.:mi ae V«.;;a weliweli ia laua, mauuīa o ua am,» make e av e haiawai i.-.ai ana me ia. iaia e holo la iloko o ka nahe- ■ : e'« ame ka uiulaau, me he mea la. o .kona noonoo uui - ale Vi-«. «> ka h«»ea aku ikekahi wahi kaawa'.e loa, e hiki o'e ai i keki iry". kanal:a ke alualu aku ahiki i koua loar> nna. M<")KL'\*A XXI. < 'kii hoi ke'a mau h.ana a kaua e ike ae la ma kekah'" o.ī'- • ka na.kupuni. a«»!e he maikai o ka noho ana o n?i ana'.n malai<. o ka hoomalu ana a Tazana ma kekahi aoao: "-ami'.ii «■ ka liooia maoli ana aku o Tazana. no kf ' :a ?:c iv.au v.ku niakana i kona poe kanaka. pela wale ne J " k-:: » h«-«manawanui ai. ma ke kapili pu ana mai me ! ' "arana ame ahiki i ka paa ana o ko lakou moku • ka hapanui ..o nae o ka hana. ma ka aoao no ia o Tazan? ; -: e mawaho ae o ka hoolako hiau ana i mau mee . : lakor. i kekt ame keia la. \o ka malaniamoku nae ra niinamu mau ana ia i kela ame keia manawa. me ka \ 1 . 'i av.a aku. i ka nui o ka Uihi. a he makemake oi? • h. ..naha ma ka hele ana ile-.ko o ka ululaau e hahai ho i h «:;a ai. a n<> ka h«.o';uolu ana aku i koua manao, haav i aku la «> Tazana i kona ae, pela iho la i hele ai u? ar-"kn nei me kekahi kanaka. ei a nae, ua lilo ka ;u-:a ;ina alu la «> kda mau kanaka e liele hoomaha. i kumu s .h'-mu ai na kanaka aku i koe. me ka noke -ana i ka ra:rm?:anr.i. a ke nana aku. aole ke kuikahi. ame'.ka noho ;t">;- o Tazana. ame na kanaka o ka holo a:r« '• r ii :v» kela mokupuni. Ma kekah: la mai uae. mahone o ka hui aua o ka malame Kaikana ame ?\lomula. 'ua hooikaika maoli , j p-. : ... :i i ko wikou moku. me ka olelo aua aku ia . .- ; i:a 'awe kona hele hoomaha ana, i wahi e haawi - * ;,i i;va i ka ikaika. no ka hoomau ana aku i ka hanā. n?'. mau hanamaalea wale no keia, i puni mai ai o iau-.. i*'-"! oiai.-». nn kela la, ua ike maoli aku no oia i na ka- < k raa ana me na manao lokahi, me he mea la, aia iloko o iakou ka iini. e paa koke kela nioku, i hiki ai lakou ke

lnili hoi aku no kahi i nohoia ai e na kanaka, a e pau ka noho aiKi nialuna 6 kela mokupuni mehameha. No ka ike o Tazana i ka lioihoi o kona mau kanaka i ka hana, i ka hoea ana i l::i auwina la. lioomaka iho la oia e haalele i ko lakou wahi hoomv»ana. uo ka hele ana a hahai holoholona, no ka mea ua hoike aku ka malamamoku ame kona kokoolua iaia, no ko laua ike ana i kekahi pu-a elia, ia laua i liele ai i ka holoholo ma ka !a aku mamua. 0 kalii a keia mau kanakā i kuhikuhi aku ai ia Tazana, no ko laua ike ana i ke dia. he wahi okoa loa ; mai kela wahi :nai a laua i hui pu ai me Momula ame Kaikana, no ka nian:ioio o Tazana. ke kamailio aku nei kela mau kanaka iaia i na mea oiaio wale no. nolaila me ka hoohakalia ole iho, o ke ku ae !a no ia o Tazana iluna, a hoomaka aku la e hele maluna na kumulaau. aia ka pono o ka hoea koke aku i kahi i ikeia ai o ka pu-a di a ,a huli hoi mai i ka wa kupono, no ka hanai ana aku i kona mau hoa, me na i'o holoholona hou loa.. 1 ke!a hala ana aku nae o Tazana, aole paha i piha ka ha(jaha hora, ia manawa i oili mai ai he eono kanaka mai kekahi mai o ka ululaau, o keia na kanaka a Kaikana ame Mo-: mula o ke kii ana e kokua mai ia laua. no ka holopono o ka' 'iana a lakou i hoolala mua ai me ka malamamoku no ka ailiue ana ia Jene Kelekona, ame ka wahine Paele. L : a kuhihewa k'ela poe kanaka aole i ikeia ke ano o ka lakou aole nae pela, no ka mea«i ka manawa a Goki i holo ai iloko o ka ululaau, ua pee oia ma kekahi wahi, no kona maopopo ole no, he poe hou aku kekahi ma kela aoao o ka iina, iaia nae e noho malie ana. i ike ifiai ai ōia i ke ka'i o <ona mau lioa, maloko o ka ululaau. I kinohi, ua kuhihewa ioa oia. e huli poe kanaka iaia, aka ma ke ano o ka lakou liele ana, ke alaalawa la ma o a maanei, a hui pu iho 10 hoi me ke akahele loa o ka" lakou hehi ana, hoohuoi iho la • eia. he okoa loa ke ano maoli o.ka misiona a kela poe kanaka, 3o!e hoi 110 ka huli ana iaia; nolaila oiai kela poe kanaka eono e hele ana mamua, aia oia ke hookolo malie mai la mahope, me ka hoomamao mau ana no nae o ikeia mai oia, o kona manao nui ma kela hookolo ana, ina e maopopo ana iaia ke ano o ka hana a kela poe, alaila e hoao aku ana oia ma na ano apau e hoqhoka i ko lakou makemake. Ma kona kamaaina i ko Kaikana an'o ame Momula, aole ke!a mau kanaka e hoopau manawa wale ana ma ka hele ana mai e liuli iaia, i kekahi mea e ae paha, aia wale no a he mea ia e piha ai ko laua mau pakeke i ke dala, a oiai, aole ana | rlaki. a ua hookoia hoi ko laua niakemake, mamuli o ko ia nei kaawale ana mai ia lakou mai, he wahi hana koliu ole ko laua hele ana mai e huli iaia, koe wale no, a he manao okoa loa ko kela mau kanaka e hele la e hooko. no ia hana nei nae, i paa !oa ai ko Goki manao. e hoopilipili aku mahope o lakou, ahiki i kona ike ana i ka mea oiaio. | () ka hele l nae ia o Kaikana ma ahiki ma kekahi wahi. ku nui iho la i kalii hookahi, me ka hookaawale ana ia lakou iho, •i no ke ake ana e ike pono i ka hana'a kela poe kanaka,'pinana ae la <> (ioki iluna o ke kumulaau, me ka nihi ana aku ahiki i kahi |iaapu i ka lau. nolio iho la malaila, nie ka pee nialie ana. i ole $i oia e ikeia mai. ' | Aole i loihi !oa kela noho ana iho o Goki e hakilo, ike aku la oia i ka oili ana mai o kekahi kanaka ili keokeo i malihini loā kona helehelena iaia, e kamoe pololei mai ana kana hele ana, ma kekahi moali alanui, e ku pono ana i kahi a Kaikana! ma e hoomoana malie ana, a loaa iho la ka ike ia Goki, he hua-1 ka'i kela i hooholo mua ia. no ka halawai aua aku o keia poe,' me kela kanaka ili keokeo. 7 j 1 ka wa i ike aku ai o Kaikana ame Momula i ke kanaka hialihini i ka hele mai. o ko laua oili ae la no ia iwaho. mai ko laua wahi i pee ai, a'haawi aku la i ke aloha iaia, he hoailona no ko lakou kamaaina mua ana kekahi me kekahi, eia nae aole e hiki ia'Ooki ke lohe aku i na me;i e kamailioia ana mawaena o lakou. koe wale no kona koho ana aku,. he hana ano nui loa ka laleou i hoolala ai. no ka hooko ana aku. No ka manawa mua loa, akahi no a komo mai ka ni'anao iloko o Goki, malia he ike kela kanaka ili keokeo i ka hookele ana i ka moku, pela iho la i komo aku ai ka nianao iloko 0 Kaikana ame Momula. e hele mai e pepehi iaia, aka ua pomaikai nae oia. ua pakele mai kela mau kanaka mai. a e ike aku ana hoi i ka laua hana nialoko o ka ululaau. 0 keia kanaka ili keokeo a Goki i ike aku ai, aole no ia he mea e aku, aka o ka malamamoku no. kela kanaka i hana ai 1 me Kaikana ame Momula. no ka lilo ana tf i kapena no ka mokukuna, ua holopono na mea apau i hoolalaia, a i hele mai oia e hoike i na mea e hana aku ai. no ka hopu ana ia Jene Kelekona ame ka waliine Paele. me ka hoike pu ana aku ia Kaikana ma. aole a lakou mea e hopohopo ai, oiai. ua hala aku o Tazana ma kahi maniao, e lohe ole mai ai oia i na mea e hanaia ana no kana wahine. 1 ka huli lioi ana aku o ka malaniamoku no kahi hoomoaiia o kona mau hoa, aole ia me na manao kaumaha aka aia iloko ona ka hauoli e nohoalii la, i hakalia wale no i kona hoonee :iku i na hana i hoolalaia imua. o ka manawa no ia, o keia poe kanaka e koni(j aku ai no ke kokua ana iaia. I ke kokoke ana aku o ua kanaka nei no kalii malaelae o ko iakou kaliua hoomoana. ua hele ae la oia ma ke ano kaapuni. alaila hoomaka aku la e holo. me ka mama apau i loaa iaia, a i ke ku ana aku imua o kela Paele a Tazana i hoonoho aku ai no ke kiai ana i kana wahine, pane aku la me ka piha i ke pihoihoi: 'M 7 . wiki!" wahi ana me ka pihoihoi. "E holo kqke no ka hooj)akele ana ae ia Kamika mai ka make mai i na mapu. () oe wale no ke kanaka e lohe mai ai kela mau mapu ke kahea aku oe. nolaila ina he'aloha hoa kanaka kekahi iloko ou no ke!a lioa o kakou, o keia kou manawa e holo aku ai me ka awiwi loa, aia o Kamika nia kahi he hookahi mile ke kaawale mai nei aku. E hele pu aku oe me keia mau kanaka. no ke kokua ana ia oe i ka wa o ka poino, a e hoomaha ae hoi au a loaa ka oluolu. ia \ya au e liele aku ai. a ina no hoi aole, alaila owau ke noho e kiai i na wahine," alaila noho okoa iho la .ka malamamoku ilalo. me ka paa ana ae i kona uinauma. e hoo maalea ai, i manaoio aku ai o Mugami, ua hele a pau ke ahe ■» ke!a kanaka i ka holo. Aole i lilo ria olelo a ka malamamoku e kamailio aku nei, i nea na Mukami e manaoio mai'ai, aka.ku iho la oia e nooloo. me ke kanalua no i ka haalele ana iho i kela.wahi, no k? •nea ua hoonoho maoli ia aku no oia e Tazana. e noho e kia' <a lene ame ka wahine Paele, a ina oia e hele ana mamuli o '<ekahi liana okoa loa. ina e loaa ana'he poino ia Jene. e il vtai ana ka inaina o kona haku maluna ona, o ka make wale no kona hopena,he liiea hoi ana i makemake ole ai, no ka t nea ua pili aloha kona noho ana me kona haku. | Ua lolie mai o Jene Kelekona, i na hoakaka a ka malama- [ moku inuia o Mugami. a no kona kuhihewa loa he oiaio nr mea i kamailioia aku. oili mai la oia mailoko mai o ka liale lole. a pane ae'la i ke.kanaka Pele. "No ka hoopakele ana ikela hoa kanaka o kakou, manae au. aole au hoohakalia hou ana iho e Mugami. e hele koke oe I keia manawa. me kou hopohopo ole no maua, o ka mea nui o ia no ka hoopakeleia o ke ola o kela kanaka, iloko o ka poino. No niaua iho. ua hiki- i ko kakou malamamoku ke ;ioho pu mai. ahiki no hoi i ko oukou huli hoi like ana mai. malia e hiki ana ia oukou ke hoopakele iaia." Aia no O- Kamika ke pee mai la liialoko o ke opu nahele!ie!e ma kahi kokoke, me kona lohe pono loa i na olelo apau e kamailioia ana nona, ke mai la oia. no ka holopono la o ka laua mau niea i hoolala ai, no ka pulapu ana i ke kanaka Paele. ame na kanaka e ae. e kakali wale. niai ana no oia. o ka nalo aku o k'ela poe kanaka ma kekahi aoao o ka ululaau. o kona wa ia e oili'mai ai, a lawelawe aku i na hana apau. e aihue ai ia Jene ame ka lua o ka wahine, me ka lawe ana a hookau ilulia o ka mokukuna.' o na kanaka hou i lilo mai i mau hoaloha no laua. No ke koikoi loa hoi o Jcne. me ke kanalua no nae iloko o Mugami, no ka pono o kona haalele ana iho i ka wahine a kona

haku. ua hoomaka aku la oia e holo iloko o ka ululaau, ma ke kukulu liema, kahi i kuhikuhiia aku ai iaia e ka- malamamoku, 1 aia o Kamika malaila, aia no hoi na kanaka elua mawalio ae ona. ke hahai aku la mahope, a ia lakou i nalowale aku ai iloko 0 ka ululaau. o'ka haalele iho la no ia o Kamika i kona wahi, e pee ana a holo akti la no ka akau, malaila o Kaikana me kona mau hoa kahi i noho mai ai kakali. a iloko o ka manawa po-j kole. oili ana no o Kaikana me Momula, a i ka ike ana aku o ka malamamoku ia laua. haawi aku la i ka hoailona, rio ka maiaelae o ke alahele no ka laua hana. Aia o }ene ame ka wahine Paele ke noho la mamua o ka hale o (ene, ua huli hoi ko laua kua i kahi a na kanaka limakoko e hookokoke aku nei, a iloko o ko laua nanea. lohe mai !a o Jene i ka nakeke aku mahope o kona kua, i huli mai pahaf ka hana. e ku aku ana he poe kanaka malihini loa he eono kp lakou nui, he mau helehelena wale no ko lakou, o na kanaka oki puu, a o Kaikana'ka-mea i pane mua aku. me keia mau olelo: "I hele mai nei makou e kii ia olua. e hele 110 kahi o ka palekana. nolaila, e haalele iho olua i ka noho ana ma keia wahi," nie ke kauoha okoa ana aku'o ua o Kaikana i na wahine a elua. e ku ae iluna. Ku ino ae la o Jene iluna, ke ano o ka mea i loaa na manao j)uiwa. no keia poe malihini, nana mai la oia i ka malamamoku. ke ku wale aku la 110, aohe wahi mea e lioao aku e ku|iale no ko laua nei pono. a o Kamika hoi keia. e ku ae ana mahope o na kanaka malihini. aia maluna o na helehelena o l:eia mau kanaka a elua. ka minoaka, e hoike mai ana, no ko laua komo pu ana aku me na liana a keki poe kanaka. a aole hoi he wahi noonoo iki iloko o laua e ku-e aku i keia poe. a e hoopakele ae paha i na wahine. "Ea. heaha ka manao o keia- mau hana?" wahi a Jene. me ke kuhikuhi ana aku o kekahi manamanalima i ka malamamoku, oiai ua kanaka nei e pili ae ana mahope o ke 'kua o kekahi mea malihini. "Heaha mai auanei, ua loaa he moku no kakou e kau aku ai. a haalele iho i keia mokupuni," wahi a ka malamamoku 1 pane mai ai. "Ina hoi ha ua: loaa kekahi moku. alaila heaha iho la kou kumu, o ka hoouna ana aku nei ia Mugami ame kona mau hoa e hele iloko o ka,ululaau, me kou ike 110, aole he poino i loaa ia Kamika?" i ninau hou aku ai no o Jene i ka malamamoku. "No ko'u makemake ole. o lakou pu kekahi e kau mai maiuna o keia moku me kakou, aka o oe no me ka wahine Paele, 2. owau no hoi me Kamika'; i eha no ko kakou nui, a hui pu me ka poe no lakou kela moku, ua lawa ia, me ka noonoo hou ole aku no ko kakou ]joe, ua hiki no ia lakou ke noho ma keia mokupuni. a mahope ae no lakou e holo ai, ke paa ka moku i ke kapiliia." "Aōle keia he manawa no ke kamailio ana, no ka mea he nui ka'u niau hana e kakali mai la, nolaila e hoopokole i ke kamailio ana, a e hele inai oe e keia wahine me a'u," wahi a Kaikana, mfe ka hopu okoa ako i ka lima o īene, a huki mai la inai kana wahi e ku ana.

No kela ike ana mai hoi o na hoa aku i koe o Kaikana, i leela hopuia ana aku o Jene Kelekona, ua hopu ae la no hoi oia i ka wahine Paele, ua hoomaka ae la nae kela wahine e uwe, o ka wa no ia i pa'iia aku ai koua waha, nie ke kaualako hululnilu ia atia aku la iloko o ka nahelehele. I kela nianawa a Mugami ame kona mau lioa i haalele mai ai i koHakou kahua hoomoana, no ka liuli ana ia Kamika, mamuli o ka hoopunipuni a ka malamamoku;«aia na mapu ma kahi kokoke e hoopoino mai ai i ke ola'o kela kanaka, aole o Mugami i hoomaha iki, ahiki i ka hala ana o kekahi wahi loilii, ia wa i ku iho ai oia i kahi hookahi, ke alaalawa la kana nana ana ma o a maanei n aole ona ike aku i kekahi hoailona iki, no ka ikeia o na mapu, nolaila, hoomaka ae la oia e kahea me ka leo nui.-elike me kana i lohe mau ai ia Tazana, ke hoolono la oia. o ka lohe aku i ka nakeke. a i ole, i ka paneia mai palia o kana kahea, he meha pu wale no. Aole i komo koke mai ka hoohuoi iīoko o Mugami, 110 k<' hoopunipuni ana o kela malamamoku iaia, aka hoomau hov aku la no oia i ka hele ana imua no ka hapalua mile. he like pt wale no ka mehameha, ke noke la no hoi i ke kaliea ine kone leo nui. aole no he walii mea, a loheia aku o kel«rhi pane. ' kela manawa i komo mai ai ka manao hoohuoi iloko ona. u; hana mai keliK malamamoku i kekahi hana apuhi ino loa iaia nolaila me ka hoohakalia hou ole aku, o ka huli mai la 110 i; o Mugami ihope, a elike me kekahi dia i makemake loa e-hoe; aku no kahi o ke kahawai. pela iho la ua Paele nei i hoomak; aku ai e holo, aia ka pono o ka hoea aku no kahi ana i haaleli aku ai ia ]ene Kelekona mahope. v . No ka Paele hoi ka holo, he hookahi ke alualu like ana aki o na kanaka ili keokeo elua mahope ona, a ia lakou i hpea aki ai no ko lakou kahua hoolulu, aole ka I t ede Kelekona ame k; wahine Paele. pela hoi ka malamamoku ame Kamika. Ua hel( o Mugami a piha maoli ka inaina, me kona huli ana mai e nukii i na kanaka ili keokeo elua, no ka laua huna ana i ka me;oiaio mai"iaia mai, a e hooili ana hoi i na ahewa ana malun; | 0 kela mau kanaka, no ko laua ike i na mea i hool.alaia e k;. j malamamoku, aka mahope o ka hoakaka ])ono ana aku o kelt mau kanaka, no ko laua maopopo ole i na mea i hanaia, akah' no a akakuu mai ka manao inaina o ua Paele nei. eia nae ke nana akii ma kona mau maka. ua hele maoli a piha i ka inaina Aole he maopopo iki ia Mugami kana mea e hana aku ai ua noho pouliuli loa oia no kahi i laweia aku ai o Jene ame ka wahine Paele, oiai no nae oia ame kona mau hoa e kamailio ana, no ka lakou mea e.hana aku ai, ilio ana no o Tazana mailuna mai o ka lala o kekahi kumulaau nui, i kona wa nae : i.ke mai ai i ke ano e o ka helehelena o Mugami. hoo.maopope» koke iho la.no oia, aia kekahi mea ano e i hanaia. nolaila ninau mai la oia ia Mttgami no kana,. wahine, a ia manawa i hoike piha aku ai ke kanaka Paele, i na mea apau, elike me ia a kaua j ka makamaka- heluhelu i ike mua ae nei. I ka lohe pono ana o Tazana i' ka moolelo a Mugami i kamailio aku ai iaia, ua hiki ole ia Tazana ke uumi aku i kon: manao inaina, aka hoike okoa mai la kona helehelena i kekah hiona ku i ka weliweji ke nana aku, ke aaki la hoi kona mai niho i na lehelehe. No kekahi manawa loihi, aole o Tazana i hoopuka ae hu hookahi huaolelo, aka ke kulou malie la kona poo ilalo. m; 'eona mau ku'emaka nae, e hoike mai ana kekahi hiona, ai; 'eona poo ke noonoo nui la. no ke ano o ka mea i hanaia akt naluna o kana wahine. [ Ua maopopo iaia, aole loa kela malamamoku e hoao e lawe 1 kana waliine no kekahi walii o kela mokupuni. oiai aole loa )ia e pakele ana. mai ka loaa ana aku ia Tazana. o kona ou ana nae i ka wahine Paele, me ia, ala mai la kekahi noonoe loko ona. aia he poe hou ae mawaho o ka malamamoku. a ua -ke paha kela kanaka i ke alahele no lakou e haalele iho ai i keia mokupuni me ka palekana. "Auhea oukou e o ? u mau hoa, aole he waiwai oko kakov noho malie ana mā keia wahi." i pane aku ai o Tazana. me kr lea ana ae o kona poo iluna. "Ke manao nei au. o ka hana pono"wale no ma ko kakou aoao. o ia no ka hookolo ana aku ma ka meheu a ka malamamoku i holo aku ai me kana mau pio." | Hakalia no nae a pau kela kamailio ana mai a Tazana. oka | wa 110 ia i oili mai ai kekahi kanaka ili keokeo malihini mai--1 loko mai o ka nahelehele, a.ku ana imua o Tazana ma. .He kanaka malihini loa keia i kela poe kanaka eha. a no ka manawa mua loa,-akahi no a maopopo ia Tazana, eia ka he kanaka hou ae 110 kekahi mawaho 0 lakou maīuna o kela mokupuni. O keia kanaka e ka makamaka heluhelu, o Goki no ia, ka mea a'Kaikana ma i makemake loa ai e pepehi a make, a i holo mahuka mai ai hoi. me ka pee ana iluna e ke kumulaau. e hoomakakiu ai i ka hanā a kela poe kanaka. a i ike pono hoi i ka lawe aihueīa ana 0 na wahine elua e kona mau kanaka, ame na o ka loaa ana ia Kaik'ana ma maloko 0 ka ululaau.

"O na wahine elua a ouk°u. ua H lO a,h " °^ U - k:i mea i ike iko kiua wahi i laweia aku ai. i 100 e«1 < i» Goki e kamailio. "Ina i makemake loa oukou e ike hou kela mau wahine. alaila a°Je he manawa no ka hooluikaha ana. aka e hahai mai oukou mahope o'u. no e alakai polole. aku ia oukou. i kahi i ku ai o kekahi mokukuna. aka ke ho Vuhopo loa nei nae au. iia \o\n loa paha keia manawa 110 wi io<> pahele ana ae ia iaua mai ka mana mai o na 'ana *a o 'ipui . "Owai oe, a heaha kau.mea i īke no ka aihueia ana o kuu wahine, ame ka wahine Paeie.' "Ua lolie pono au i na m«a i hoolalaia mawaena o kekalii ma« kanaka elua o ko makou puulu. o kaikana ka moa u kekahi. a o .Momula hoi ka inoa o kekahi. nie elua o ko oukou mau kanaka, maluko oka ululaau. 0«-au ka mea inakemake loa ia e make e na kaiiaka o ko makou puiilu nola.la ua holo mahuka au maloko o ka -ululaau, pela iho la 1 loaa mai ai la u ka ike. 110 na mea i hauaia aku-maluna o kela mau wahme. nolaila e hahai mai oukou mahope o'u, 110 kalu e ike hou ai 011kou i ua mau wahine nei.'' Aole he hoopau manawa wa!e ana, ma ka paku iku i olelo ina. o ke kauoha aku la 110 ia o 1 kela kanaka mahhini e kuhikuhi mai i ke aianui poMei, īa manawa 1 ha.'uele nui iho ai i keta wahi. mahio o ke alakai ana a Ooki,Oiai ua 'loihi maoli ka manawa o kela haalele an iho o Kaikana ma i ke kaliua hooluhi o Tazana ma, ua hoea e lak.ni 110 kahi i ku ai o ka moku, a heie no hoi 0 1 azana ma a lioe.i ni.i ka aoao o ua mokupuni nei. e hoopuka ana ka moku īwaho. ua liele no hoi a piha pono na pe'a i ka makani. nolaika. anlu mea hiki ia iakou nei ke hana aku. No Tazana, ke ku maHe la oia i kahi hookahi. me ka nana 'ina aku i ka moku, e iawe !a i kana wahine, aia hoi ka h.mu 3 ua kanaka nei ke pinapina'i ana, he ike wale ia aku no ka hiUehuki o kona umauma, no kekahi manawa !oihi. aole oia i iki i kda wahi, a i ol e oni ae paha mai kona kukma mua i ku ai. ao!e ioa, ke ku maHe wale !a 110 oia i kahi hookahi, ahiki i ka naiowaie ana aku o ka moku. nia ka aoao hikina. akahi no oia a noho iho iMo, palulu ae la i kona mau lima, nia na maka, ua he!e oia a piha me ke kaumaha maoh. no ka maopopo ole o ka hopena e kau aku ana maluna o kana wahine, iloko o na Hma o kda poe kanaka okipuu. Ua hek a akahi no ua poe kanaka nei a haalele aku i kda wahi, me ka huH hoi nui ana aku no ko kikou kahua kaliiko. Ma keia po, aoie e hiki ia Tazana ke hoi aku e hiamoe, o na hoomanao wale no, no kana wahine ka mea nui Hoko ona, a oiai oia e holoholo ana ma ka aekai, e hoonana ana i kona mau manao uhi-ku, iohe aku oia i kekahi leo i kamaaina ha i kona mau pepeiao. a iaia i kahea aku ai me kela kahea i kamaaina 'iaia ame kana mau holohoiona. ku ana no kana tiga ma kona aoao. Aok lie mahina ma kda po, aka he kakae nae oluna o ka lani, nolaila ua hiki ba iaia ke ike aku i ke kino o ke tiga. pe!a hoi kela hohhoiona i hoomaopopo mai ai i kona haku. 110 ka mea i ka wa i pUi mai ai o ke tiga ma ka aoao o Tazana. hanuhanu mai ia ma kona mau wawae, a!aiki hoopih*

mai la i kona poo ma ka aoao o Tazana, elike nie ke ano o ka liololiolona i kamaaina i kona haku, pela no lioi o Tazana i ]>a'ipa'i ilio ai ma ke poo o ke tiga. C)iai no nae oia e nanea aha nne ke tiga. e hamohanio ana hoi kona lima maluna o ka hulu loloa o ka- a-i o kela holoholona. ua hoopuiwa loa ia oia i ka ike ana aku i ka uwiuwiki mai o kekahi k'ukui i ka moana, nolaila kahea okoa mai la oia i kona mau hoa e liele aku e nana i ke ano o kela kukui, ua holo like niai la ua poe kanaka nei, i ka wa nae o Goki i ike niai ai i ke tiga. ua kuemi hope aku la oia, a o ia ka Tazana i pane mai ai ia lakou: "Ke ike nei au i kekahi kukui i ka moana, ke ole au e kuhihewa. he ki.ikui kela no kekahi moku, me he mea la o ka mokukuna kela i aihueia ai kuu wahine. Ua loaa ka moku i ka pohu, i>ela i mamao ōle aku ai ia mai ka aina aku nei; o ko'u nanao e kuu mau hoa, e hoao kakou e hoea noluna o kela •noku. me ka waapa. a ua paa loa kuu manao, e lanakila ana '<akou maluna o kela p'oe kanaka ino." "Ke kanalua loa nei au uo ka hiki. ana ia kakou ke hoonahoa iku imua o kela jioe kanaka he nui, no ka mea ua lako pono 'akou me na pu. a no kakou, he elima wale no, me ka nele i ia meakaua e ku aku ai inma o kekahi heluna nui i makaukau ; wa apau." i pane aku ai o Goki, me ka hopohopo loa 110 Vo lakou palekana. ke ae aku i ka manao o Tazana. "He oiaio. he elima ko kakou nui, aka i keia manawa nae, lie 'ono kakou." walii a Tazana. me ke kuhikuhi ana mai i ke tiga ? moe ana ma kona aoao. "Iloko oka hapalua hora mai keia uanawa aku. e hoomahuahua hou ia ae ana ko kakou heluna. lolaila aole o'u wahi kanalua iki. no k& lilo o kela poe kanaka : mau pio na kakou, i hakalia wale no i ke kau ole aku nialuna ) kela moku. o ko lakou lilo no ia he mea oie inuui o keia huina uuku loa. "No keia tiga hookahi wale no, ua lawa ia no k«1 hooluiihui ma i na kanaka he iwakalua, a paio mai me ia; a i ka wa manei e hoea mai af o ia mau hoaloha hou o'u, ua like pu me «a ikaika o na kanaka he hookahi.hanen ka mea e ikeia ana na ko kakou aoao. nolaila o kela manao hopoho]>o ou. e kuu loaloha, e hoopau loa oe, no ka mea, ua kamailio wale mai •lei 110 oe i kou manao. maniuli o kou ike ole. i ka ikaika ame <a nui o na kokua ma ko'u aoao." Hakalia no a pau kela kamailio ana mai a Tazana. o kona <ua e 1a no-ia iluna. hapai ae la hoi i kona poo a kiekie. o ke >oha aku 1a no ia o kona leo kahea, elike me ke ano o ke kahea ma a na mapu. ke hoolohe aku iloko o ke anoano o ka po. 'ie keu inaoli no a ka maka'u me ka weliweli. a ua piha loa o ■ ioki i ka maka'u. no ka mea, o keia ka makamua loa o kona pono ana ia Tazana e kahea^ifna. He mau minuke ia o ka meha, i ka wa i kuu iho ai ka leo o razana. aka nae loheia aku la ka leo pane mai kahi mamao nai. pela aku ana mai kekahi wahi mai, a iloko o na minuke 'ie umi. aia na inapu imua o ke«alo o Tazana. ke pili wale aku 1a no o Goki mahope o kona mau hoa i kau a mea o ka piha i ta maka'u. Me he niea la iloko o ko Goki manao. ua oi aku kona hui pu ma me Kaikana anie Momula, mamua o kona komo ana mai la iloko o ka ])ohai o keia kanaka pilikua, no ka mea aia ka | nake imua ona i na manawa apau. elike me kana e ike aku la | i ka makaukau mau o ke tiga ame na mapu. e hoolohe i ka leo 0 keia kanaka. ka mua loa hoi o na kanaka ana i ike ai." i ka laka o na holoholona ahiu iaia. T--like no nie ko Tzana ano. ka hoohakalia ole ma kana mau nea e manao ai e hana.aku, kauoha koke ae la no oia i koila poe kanaka e panee i ka waapa o lakou iloko o ke kai. a ma ka nanawa i hoea inai ai na mapu, aia ka waapa ke lana mai la. me ka hana nui o Tazana i kauoha aku ai i mi mapu, ahiki 1 ko lakou ae ana e pili aku "ka wawae i ke kai, a kau no lioi maluna o ka waapa. O na hoe keia o na waapa i hooliloia i mau koo no ka hale'ole i noho ai o Jene. ua kiiia aku 1a e wehewehe, a iloko o ka manawa pokole, aia na mea apau maluna o ka waapa kahi i hopla'i ai. Ke ike mai la k£ua e ka makaniaka heluhelu i ke komo hou ana mai o na mapu ame ke tiga e kokua i ko lakou haku, a> no ko lakou lanakila ame ka ole. imua o na kanaka o ka moku kuna. na lakou i i ka wahine a ko lakou haku. na keia īpua aku ia e holke mai ia kaua. 4 Ma kela huakai nae. aole i kau pu aku o Goki ine Tazana ma, no kona maka'u loa i na holoholona ahiu, a no ka maka'u pu no hoi kekahi, i kona mau hoa maluna o ka mokukuna, nolaila o Tazana wale no, me kona niau kanaka eha ame kana mau holoholona ka i holo aku no.kahi o ke kukui a lakou i ike aku ai i ka a mai i ka moan^. Ke kuupau la na kanaka eha i ka hoe i ka waaoa. me ke komo pu ai?a aku o na mapu e kokua, nolaila ke pakika la ua waapa nei no kahi o k£' kukui e a mai la i kahi mamao loa. (Aole i pau.)