Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 10, 7 March 1919 — He Moolelo no OLIVA ESEKOTA Mai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pu Ia Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli. [ARTICLE]

He Moolelo no OLIVA ESEKOTA

Mai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pu Ia Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli.

MOKUNA I. . j .... . i Māmuā pono ō ka lanai o kekahi hale kahiko, ma kahi j leauhale o Hawe. e noho ana kekahi kaikamahine opio ma; 'eekahi la kalae malie iloko o ke kupulau. I kulike ai me I ka hoakaka a kekahi kanaka Palani akeakamai, ua olelo ae oia. o kekahi hiona nani loa o na mea a ke Akua i hana mai ai. o ia no ka helehelena o kekahi kaikamahine i piha i ka hauoli;.ina ua pololei io' na hoakaka ana a keia kanaka Palani. alaila ua nele o C)liva Esekota ia hiona nani, oiai no nae. o keia kekahi o na kaikamahine huapala, -a i piha hoi i na kalena kiekie, o na mea maikai a ke Akua i haawi mai ai i ke kanaka. la.'kaua ē ka makamaka heluhelu e kilohi aku ai i na kukuna vvela o ka la e kiola pau ana i kona malamalama ma na puka aniani o kela hale kahiko. a hookuku ae me ka helehelēna u'i nohea o kelā kaikaniahine, oiai gia e kuiou ana imua. ma kana mau mea e hana ana. āole e hiki ia kaua ke hoohewahewa iho i ka puapua'i mai o ka nonoula ma!;ona tf».au papalina. i Me kelā hiona nae o ka wahine u'i,. e haia.mu mau ana malunā o ka helehelena o 01iva Esekota. ua nele ka hauoli 'loko ona, ka men a ke kānaka akeakamai Palani āe! ;ti, o ka-hieā hookalii ia a ke Akua 1* hana niai ai no ke kai-; >*amahine opio.. O ke kumu o ka nēle ana o ia mea he; 'iauoli iioko o keia kaikamahine opio, na kaua ia e ka maka-l maka heluhelu e huli aku, a e ike atia 'no kaira, elike me ka, iee ana aku o keia moolelo, i na mea oiāio. e hoopuni ana i | '<e ola aha o 01iv,a Esekota. He loloa ka helehelena o keia kaikārr\ahine opio. me kona | nau makā poni uliuli. a e luhe ana no hoi kona mau lauoho iliuli maluna o kon.a mau poohiwi. He nui wale o na kai-kāmahi-ne me na papalina loioa, na maka poni Uliuli, ame na 'annho uliuii nupanupa. eia nae. ua kaokoa .ae no na ano o keia kaikamahine mai ia lakou mai. Ua olelo mai no keia kanaka Palani akeakamai. o ka i ilelo, ka mea nana i kaomi aku i ko kakou mau manao ame '<o kakou mau noonoo. aole nae pela na mea i ikeia no ")liva Esekota, ua hoike okoa mai kona helehelena i na mea ; Uoko 'ona. • Aa ka la ke iho aku nālo ma kekahi aoao o ka puo'a n kekahi luakiiii nui, a na ke kani ana mai o ka uwaki nui. e kau ana iluna o ka puo'a o ua luakini nei, i kono mai ia j ioli\'a. e aea ae kona poo iluna, mai ka hoopapau ana i j ;kana hana. a ma kona mau maka. i hoike okoa mai ai oiā. | mle i kulilee ka.hana a kona noonoo mē ka hana a kona i mau lima. j -t Elike niē kē atiō o ka poe i hele a luhi me ka ui-ha i ka! i>ana, pela ihjp la o 01iva. i waiho ākii ai i kana mea e hana j ana. apo ae lā koh.a mau linia a elua mahope o ka hono o | 'eona a-i, no kekahi manawa, alaila hoihoi ae la mamiia. me •Va paa anā ae malalo' o kona auwae, a nana aku la iwaho o i rahi akea, oiāi ke ano o ke ahialii e halii ana maluna o ka 1 aina. - i Oiai o-01ivā e nana l.a kona mau maka iwaho o ka liu-la,j me he mea la. aole ana mea e ike aku ana, aole hoi he lolie j aku o kona 'm'au pepeiao i ka nakeke mai o kekahi me.a, oiai | nae, nia ke alānui akea, e waiho pono mai āiia manuia o kela j hale he nui na kaa e huli hoi ana no ko lakou niau walii. ! He mea aia ka.noonoo o 01iva Esekota i kahi e loa.i ke oia i nā hiona like ole iloko ihe» ona, no ka' nee an.a aku o kona ola ānā .aole nāe a he ola ana, o kekahi mea i maopopo loa, ka hoea mai o ka hauoli, aka he noo--1100 uluahewa wale no iloko b ka pohihihi ame ke kaniuhu. I ua kaikamahine la e hoom.au ana i ka nana ana i kahi e, luliluli la kona poo. no ka hoea aha mai o kana 11001100 ana i kahi ana i oielo okoa iho ai, i ka nui o ka luhi na hooikaika ana. i kupono ole loa iaia ke hoomau oku i ke ola aha ma kela-ano. No kekahi 'ma'u minuke loihi nāe ka noho malie loa ana o OHva Esekota, me ka nana hoomau ana iloko o kela powehiwehi o ke ano ahiahi.'loiiē āku la oia i ka nakeke mai 0 na huila kaā, 110 ka manawa mua loa, a pu aku la no •hoi, oia, maloko o kekahi rttmi o ka hāle, i na leo hamumu, ia manawa i hoohuli mai ai oia i kona noonōo no kahi o na leo' hauwalaa'u e kaniailio āha. Ua kamaaina loa oia i na mea no laua na ieō e kamailio mai la maloko o ka rumi. aolē nae ona lohe akii i na huaolelo.; a ma kā aaki a.na iho o na niho o ua.kaikahiahine nei 1 na lehelēhe. i hoike mai i.a kaua e ka mea hēluhelu. aole i.lilo ka lohe ana aku o 01iva i kela mAu leo i mea nona e hauoli āi, aka ua hoopihaia mai oia i ka hoonaukiuki ame ke kuaki. I ka meha āna iho o na leo hauwalaau, ia wa i lohe aku a.i o Ōliva i ka hele pololei aiia mai o kekahi niea a wehe mai la i ka puka o ka rumi mahope aku o kona kua. a poha koke mai la no ka leo i kamāaina loa i kona mau pej)eiao i ka i ana mai: * j "Eia 110 anei oēmaanēi e 01iv.a? Aohe no hoi ā'u helē 1 'ana.iiiai.fe nel'e ai ko'u ike ia oe, me he mea la e moeūhahe) āna oē." Me kā.huli ole aku o 01ivā, no kāhi o ka ttita e kamailio' mai ahā iaia. i aku la: "Heaha auanei, ua pāli kā'li liana. j ? nanēa'wāle ana 110 hoi au. 110 ka hoomaiia liilii ana."j wahi ana i kona makuahine hanauna. ! "Ua ike no k.a hoi oe. ua pau kau hana. lieaha koti kumu j 0 ka hele ole āna ae Liei e hoike ia'u ia mea? Ua maopopoj no ia oe.ka piha nauki loā o Mrs. Riva 110 keia loie. Inaj ua paa i ka Hanaia, eia anei kela lole maanei?" 1 "Ae. tfa pau na henialiēma o 'kēla lole i ka hānaia." me ke; j kulou ana iho o 01iva. a lālāli akU la i k.a lōi<? ana i liana j ai. a haawi rhai la i kona makuahine hanauna. a 1 ka paal ana mai hoi ilc>ko o ka lima o kona hēlē ae la ua wahine nei a ma kekahi aoao. ku mai i_a nana ia 01iva. me k.i nanaina maikai olē mā kona mau niākā. aohe 110 hāē 0 01iva naha aku iaia. aka hooponopono iho lā oia i kana ! hiāu mēa humuhumu. a hookomo maloko o kekahi poki, j alaila kaha .aieu la e helēTia wa i kahea hou aku ai kona j makualiihe hānauna. i ka panē āna aku: | , "E helē āna oe ihea e ōliva?" ua paneia aku kela maii ! olēlo me kā leo pikanana. I "Mānao"āe lalioi au, e hoihoi aku i keia lole imua o ka i 1 ēele Rivā; no ka me.a ke kakali loā mai la pāha oia no ka j hoihoi kokē ole ia aku." ! "Ua' hiki i kela wahihe ke kakali. aōle paha he kauwa oe 1 n ana. e hooluhi wale ai no ia oe iho, ma ka hēle ana aku i 1 ke\a ppeleele ! Manao au la. ua pau na hana hookauwa, ēiā i no k.n ke pahola nei ma keiā ainā. No ko kāk'oil haāhaa anā. |. me ka nui ole o ka kakou dala. pela ihō la i hōolilo mai ai j lfa poe Waiwai ia kakou i mau kauwa; o ka'u hae e olelo āku j nei ia oē e Ōliva. t Wāiho maliē i kena lolē. a na lākou no e kii mai." aolē no hoi o 01iva paku'iku'i olelo wale aku. aka welie ae la i kona papale. me kona kihei. a waiho pu ihō la i kana puolo lole ilalo, me ke ku lohaloha malie ana, aia

wale no kona mau maka, iluna o ka papahele kahi i nana ai. "Ke manao nei au, ua niakemake oe e Gliv;i i kou ti,' i poha mai ai ka leo o ka'wahine «00, me ka hele ai\a mai no ke pakaukau e nana pono ai i ka puolo iole a t).iv.i »> ka waiho ana aku ilalo. "O keia kou manawa e hoi ai 0 inu ti. Pehea la, ina o kela poe hanohano nua kc»u wahi. 1 ae ana no paha lakou e waiho aku iko lakou ai ana, v hoopapau ma ka hana no ka hapaha hora? He keu aku maoli no a ka pilikia o ke ano o ke ola ana o ka poe iiih;uu\ me ka nui o ko lakou hooikaika ana i ka hana i na nrm<.\\ .1 apau, a ua maopopo loa ia'u. ua hele oe e Oliva a luhi maoli i ka luma. Ma kou mau inaka, ma kou mau am. im hoi apau, e hoike okoa mai ana ia i kou hele a ui-ha ma«.li eoliva!" Aohe wahi mea a pane iki aku o 01iva. oiai no nae ko ike la oia i ka pololei o na olelo apau i kamailioia mai e ka leele aoo. alaila haalele aku la oia i kona wahi e ku ana. .1 !iele mai la ma kahi o ka puka aiuani, me ka nana ana iku iwaho. Oiai nae o Oliva ma kela wahi, me kona mau lima e pupuu ana mamua o kona alo. ua kupono oia i 'u-a na kekahi kanaka kahakii e kaha aku ai. no ka mea he helehelena kona no kekahi wahine, aka he kino nae no kekahi kaikamaliine —he helehelena hoi i nele me na hiona 0 ka hauoli, ka mea e hiki ai ke ikeia aku ka u'i ame ku no'nea īioko o k.a wahine opio elike me Oliva. "Ilealia ke kumu o kou kamailio ole inai ia'u e 01iva:" 1 j>ane hou mai ai ka.wahine aoo. Alawa mai la ka nana an;i a ke kaikamahine opio. m.i kalii i pa-e aku ai ka leo, a i mai la: "Heaha auanei ka'u inea e kamailio aku ai! He oiaio, ua hele au a luhi ika hana, aka heaha nae ka waiwai o ko'u kamailio ana akt ia oe ia mea, oiai, aole loa ia he kumu e hoomamaia mai ai ko'u manao." "lna ua ike oe i kou llihi, e hoike mai imua o'u i kou ma nao maoli, malia o hiki 110 ia'u ke imi aku i ke alaheu' <.• !oa.a ai ia oe ka maha. Ua like niaoli no oe e Oliva nie Icn makuahine ka noho mumule, līle ka hoakaka ole mai i k.l mea iloko o kou 11001100." No ka hoopukaia ana mai hoi o kona niakuahine. ua :vi liola ae la kekahi nanaina haka-nu ma ka helehelena o 01 : v;t. eueu ae la no hoi kona mau lehelelle, aole nae he eiku 0 na huaolelo mai kona wāha aku. "O na hoomanao ana no koii makuahitie, he mea hiki ole ia ia oe kb alo ae. aka i kekalii manawa liae, he oi ae ko'u nnkemake. e hoopoina loa oe i ka noonoo ana 11« na. Ua hala aku-la nae na la 110 ka hoomanao ana.noha. o k<> kaiia nana wale aku no i na mea e hoea mai ana. K kii aku ali e hoomakaukau i kou ti." alaila lalau iho la ka wahine aoo i ka lole m.aluna o ke pakaukau, īiie ka wehewehe jn n<> ana ae a i iiou mai la: "Ke ole au e kuhihewa. a o kuu iini maoli 110 lioi ia, e lilo kei.a lole. au i hana ai me ka maiau loa. i lole hoj>e loa. na kou mau lima e hana ai 110 ka ukuia mai." No kela mau olelo, ua aea koke ae la ke poo o ()liva iluna. a nanā aku la i ka wahine aoo, me na manao hoohuoi iloku ona. a ninau koke aku la: "Healia ka manao o kau mea i kamailio mai nei ia'u. ko pohihihi loa nei au i ke kumu e j>aii ai ko'u hana hou ana 1 na lole o keia ano?" ''Aole e hiki ia'u ke hoakaka pono aku imua ou. aka eia kekahi mea maloko nei o keia liale. i oi aku ka moakaka 0 kana mau mea e kamailio mai ai mamua o ka'u. nohi'la oia ka mea nana e hoopau mai i kou pohihihi," a no kr kikeke ana mai o kekahi mea ma ka puka, lalau iho 1a «1.1 wahiue nei i ka puolo lole, a pane ak,u la i k<a mea ma kekahi aoao mai nana i kikeke mai i ka puka: "O oe anei kena e Mr. Buna, eia no o 01iva maloko nei e komo mai. no ka mea e hele aku ana au e hoomakaukau 1 ti lio OHva." Hakalia 110 a pau kela mau olelo i ke kamailioia aku e ka lede aob. o ka welieia mai la no ia o ke pani o ka j>uka. a kiei aila 110 ka mea nana i kikeke niai i ka puka, he karaka aoo, me ka helehelena hakumakuma ku i ka hoomaka'uka'u a i ke koīio aku i kona mau makahiki, aia mawaena o ke kanaiima āmfe ke kanaono. "Konio mai e Mr. Buna ilok'o nei, eia he noh» kaawale nou," i pane aku ai ka wahine aoo, nona ka inoa o Mr*. Deneta. "Ua pau ka 01iva hana. a he mea maikai ka loaa ana he hoa olelo nona biai oia e hoomaha ana, 110 ke kak;iii aha at mākaukau mai kona ti." Oiai, ua maopopo ihua i kela wahine ka manao o ka huakai a Mr. Biina o ka hoea ana aku, o ka liemo aku la n.» ia o ua nei iwaho, a haalele iho la i ke kanaka jr.ali--1 hi.ni me Oliva. Hele mai la o Mr. Butia a ma kekahi noho kaawa!«\ n »ho | iho la oia ilalo, me ka owiliwili ana ae i kona mau nniinm» loloa. aia wale 110 kona mau/maka maluna o ()liva ka'.M i nana mai ai. me ka piha hialaai. oiai h<»i ke kaikamahlne opio. i kii aku ai i kana mau meahana e lu»akoakoa i hahi Hookahi, a 110 ka wehe ana i na olelo hikimua o ka hoo'.juna ! niawaena o latia, ua hoomaka k<ike aku la no o Mr. P.'ina i ke kamailio ana: "Ke haholi lo.a nei Au. ua j)au kau hana e Oliva," v.ahi j ana. me kā mau 110 o kona mau nianamanalima. i ka owili- ! wili i kona uiiiiumi. "Ae, iia pau i'o ka'u hana. a ke haawi aku nei au i ko'u mahalo. no kau mail olelo." "Mā ko'u manao. ua oi wale aku kau hana. mamua «> ka mea kupbno e o!iva." i hoomau hou akū ai no o Mr. iiana i ke kahiailio ana. "Ke hooman.ao nei au. ina e hoopapau lba kekahi inea i ka hana, me ka nele o ka loaa ana he manona e .hoomaha ai. a e paani ai j>aha. e lilo ana ia i kumu hoopilikiā mai i kona ola kino." "Ua maopopo 110 ia'u ia mea. aka heaha nae ka ine» hiki !a'u ke liana no ka mea. j)ela wale ih<j la no e j>on<» ai ko'u wahi a Dliva, me lee kulou ana ih<» o k< ;ia j poo ilalo. i Ke HiiUhii w.ale 1a no o Mr. Buna iluna o kona uoho. me | 1:h i !idti ana mai: "Noko onala i hala aku la. e nou.io.. | nui ana āii noii e Oliva." v < "Pela i'o ka hoi." walii a ,Oliva me ka miuoafca nri k< na j māu j)apāliiia. "Ke iiooiiiaikai hou aku nei.au ia oe e Mr. i Buiia. iio kou iloonoo nui 110'ii." "Ua hooiioo nui i'o anei oe i.o'u e Mr. Buna?" m<- ka mino.aka hou ana mai o, Oiiva, me kona mana<». he mau <>i<-'o hoomākeakā wale 110 kela a ke keonimana ao<>, e kamaiii<. aktv nei iaia. "F. kuhihewa ana au la. aole he mea hookahi ihh ka luinua nei. i loaa ka 11001100 nui ana no'u. a ua ho<>kahalia mai oe e Nlr. Buna, nia kau mau olelo iniua o'u i keia ahiahi." "Afā hoi paha la. ke ike la au. i kou 110110 j><»uliuli m;.oli, nb ka iiieā. iloko o kela la ame keia po. e noonoo mau ana aii iiou, a i kekahi manawa e moeuhane <.k<>a aku ana au nou; nolaila e ike mai oe. o kuu ola ana, 11011 wale no e 01iva, no ka mea māi kou wa uuku mai ahiki wale 110 i kuu j lilo aua i wahiiie kaiiaka maku.a. ua kamaaina au i kou mau J āuo āpau, a ua kamaaina pu hoi i kou makuakane." nia j kela wahi n.ae o na olelo a Mr. Buna, ku ae !a o Oli\ a iliuia. ! a hele aku la no kahi o ka puka aniani. me kona nana aua j nkti iwaho. nie he niea la, aole ona makemake e ho<,lohe, | hou īliai i na o!e!o o kela ano. e kamailioia aku ana e Mr.' -Buna. aka nae lioomau hou .aku la no ua kanaka nei i kanā kamāilio ana, oiai aia ka pono a puka aku kona mau 1 ihahao .apāu iuāHo: ! "Ae. ua kamaainā loa au i kou makuakane. o k<» naua wahi like no keia e. holoholo ai. a me ia noh<i maikai iho no o mākou, o kou.a liblo 110 ia a mare malu me kou m; eua- ; hine." ~ ' Ma kelā wahi i hāālele aku ai o 01iva i kana nan;< ana iwaho o ke alanui, a nana mai I.a nn lm heK'ie'ena o Mr. : Buna, me ka ninau ana mai: '*

(Aole i pau.)