Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 13, 28 March 1919 — Page 2

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Mahealani Fronda
This work is dedicated to:  Kainoa & Oleana Kiyuna

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

2                                             NUPEPA KUOKOA,  HONOLULU, T. H., POALIMA, MARAKI 28, 1919.

 

NOEA KA MOKULELE I HILO ME KA PALEKANA.

-----------

            Ma ke kakahiaka Poakahi nei i pae no aku ai me ka holopono loa o ka a ana a ka mokulele o ka oihana koa i Honolulu aku nei a i Hilo, i pailaia e ka Mekia Hugh Kuerr; ua haala iho ia i ka Mokupuni Ford ma puloa ma ka hora 7:10 a. m., a ma ka hora 10:24 a. m. i kuu iho ai ma alo a ma ke kakahiaka Poalua mai ka ali hoi ana mai no oahu nei.  Iloko o ka minuke 184 ka lele ia ana o 195 ile ka mamao ua like ia me hookahi ile a oi i ka minuke; aohe ulia poino ikeia elike me ka hoike ana ke kelealapa uweaole a ka mokulele o ka hoikeia ana mai i Oahu nei no ka mea e hoike mau ia mai ana e ka Lukanela Polyhemus i Oahu nei i kela ame keia manawa kahi i ka mokulele e lele ana.

            I ka manawa ka e lele ana no Maui na loaa ae ka hoike i ka Mokupuni Ford ke hapalua hora a oi iki mahope iho o ka haalele ana aku a ka mokulele. I ka manawa i kaalo aku ai maluna o ka Lae o Upolu, Kohala, ua hoikeia aku la ka lono i ka papa kalepa o Hawaii no ka hoea aku o ka mokulele.  Elua mau aliikoa i lele pu aku me ke pailaka ma ke ano he mau ohua o ke kolu oia ka Lukanela Polyhemus, ka mea nana i hoohana i ka uweaolelo uweaole o ka mokulele.

            He lono mai Hilo mai ma ka Poakahi nei e hoakaka ana no ka hoea ana aku o ka mokulele ilaila me ka poino ole ka i hoikeia mai i Oahu nei mai ka Mekia Knerr mai he kelepa palekana loa ia o ke leleia ana oiai nae he ano hoomaikaika no ka pa ana a ka makani mai ka haalele ana iho ahiki i ka hoea ana i Hilo a ma kahi o ke 000 kapuai ka averika keikei a ia mokulele o ka lele ana.

            Ua lilo ka holopono o keia leleia ana aku la i mea hauoli na na aliikoa kiekie o ka oihana koa a ua manaoia e lilo ana ia i hana hoomahu’i mau ia ma nei mua aku e ka oikana koa oia ka lele poai apuni ana i na Mokupuni Hawaii.  He mau pule lehulehu i hala aku nei ka hoolalaia ana no ka lele aku i Hilo akahi no nae a hookoia ka iini o ka Mekia Knerr mahope o kona noi ana ae e loaa mai ka aeia e na aliikoa kiekie.  O ka mea mua i hoolalaia ai oia ka lele ana aku no Hilo a hoi mai o ka la hookahi aohe nae i hookoia ola no ka mea ua hoomaha aku la i Hilo a ma ka Poakolu mai ka huli koi i na mai.

-----------

 

HOOKU’I ELUA MOKU MA KA MOANA.

------------

( Mai ka aoao Ekahi mai ).

 

            ua hoomaka koke no ke komo ana o a kai iloko o na moku a elua.

            Ma ka hoakaka a ke kapena o ka mokukuna ma ka manawa i hooku’iia ai o kona moku ua kauoha oia i a luina apau e noho malie no a e hoao na na ano apau e hoopakele i ka moku ka nae mamuli o ke komo nui o ke ai iloko ua haawi koke oia i ke kaumaa e hookuuia ka waapa iloko o ke ai a oiai aole he manawa no ke kii ua i ko lakou mau ukana aole he mau mea ano nui i hoopakeleia koe wale no a palapala pili loa i ka makukuna o ka aliimoku ame na luina o ko lakaou mau lole wale no i ka ili.

 

Hoounaia na Moku Huli

           

            I ka manawa i hoea mai ai ka lohe i Honolulu nei ma ka  Poaono ao no ka halawai ana o kela mau moku me ka poino ua haawi koke ia ae ke kauoha i ka mokuahi Kukui e holo aku e nana ma paha he mau hoailona kekahi e loaa aku ana no kela mau moku.

            Mahope o ka moke ana i ka nana ma o a maanei o ka moana ma na  wahi e kokoke ana i kahi i hooku’i ai o na moku a elua i kahi hookahi ua loaa mai la ka hoike i Honololo nei ma ka Poakahi nei ua ikeia ke kia oluna loa o ka mokukuna Kitsap e lana ana i ka anoana aole nae hemea e ae mawaho o keia kia.

            He nui ka poe i manaoio aole e hiki i ka makukuna Kitsap ke piholo no ka mea aole ona ukana a o kekahi no hoi ua kapiliia kela moku me ka papa o kona kumu wale no e piholo ai o ia ke kaumaha o ka mokuahi me kona piha kopaa aka i ka wa e hehee ai o ke kopaa a hui pu iho me ka ikaika hapai o ke kai i kela mokukuna e lana ana no ia me ka hema ana mai ka Wailele aku.

            Ke kakaliia aku nei na hoike a na kapena o kela mau moku no ka hoahaka ana ae i ka laua mau moolelo no ke ano oiaio maoli o ka hoea ana mai i ka hopena a kela mau moku.

---------------

PAU EKOLU I KA MAKE I KA UWILA.

---------

( Mai ka aoao Ekahi mai ).

 

            Iloko o ka uwea o ke kukui e kaili ae ai i ke ola mailoko mai o kela poe ekolu ina maluna o ka papa lakou kahi i ku ai a ma kahi lepo maloo paha aka oiai ua pulu ka lepo a ua pulu hoi ka lima me ka lole i ka wai o ka mea ia nana i hooi aku i ka ikaika o ka uwila ma ka pepehi ana i ka poe apau e loaa aku ana i kona mana.

---------------

            O G.K. Keawehaku mai ana ka moko meia a ka aoao Demokarata ma keia kou koho kulanakauhale a kalana, o keia na hoike a Senatona M.C. Pacheco i kekahi mea kakau o ka Nupape Buletana.  O ke Senatona Pacheco ka lunahoomalu o ke komite kalana Demokarata me keia kau koho.

 

            IKE I NA MAKAMAKA AME NA HOALOHA.

---------------

            E Mr. Lunahoponopono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha a nui loa:- Eoluolu hoi oe e nana iho i wahi rumi kaawale no’u e hiolani ai; aia ka pono o ke ao ae o ka po.  Ma ke kakahiaka Poalua pili ka mokuahi Kilauea i ka uwapo lele iuka hoi pololei no Magoon Block kahi noho o na keika Mrs. Hattie ame Mr. V. Kailiuli.  Aole no i liuliu ia noho ana iho hoea ana ka poe halawai komo kauhale o ka Hoomana Kalawina ma ka rumi o Keoki Keohokii a olelo mao la kamaaina o ko’u rumi e noho ana; ua ike no oe ia kanaka ia Kalua Kaohi?  Ae, kamaaina au iaia; o lakou keia.  O ko’u eleu aku la no ia oiai he pili loa i ko’u rumi e noho ana ka halawai.

            Lululima pu me ia hoaloha o ka makani apaapaa o Kohala ame kana lede Mrs. Miriama ame na lede maikai no apau i hele mai i ka hana a ka Haku ko’u hoomaikai nui.

            Ma ka Poaha la 20 me he halawai ma Kakaako ua hiki ae na Kahunapule Kauaulalena o na pali Koolau ame A. Akana a ua piha no ka halehalawai; he 59 ko makou nui.  Ka makou pooolelo ma Oihana 10:1-4 e pili ana ia Korenelio ka lunahaneri papakoa Italia ke kanaka mua loa o ko na aina e i lilo i Iseraela; ao ka poe hoi i kapaia he ilio mamuli o ko lakou hoomanakii.

            Ma ka Poaono hele i ka hale ahaolelo hui mua aku la au me ke Senatona Kamauoha o kona ano mau no hoi o ka mahamaha mau no Pehea oe?  Maikai no!  Hui me ia hoaloha me Hon. Kaupiko, kaualakoia iloko o kahi e noho ana na lunamakaainana aole no i liuliu ia noho ana iho nui hou me J.W. Russel senatoa o Hawaii Hikina.  Eia ka oe hoi i Kona?  A hoi hou mai ka moku.  A i hoi oe e haawi aku i kuu aloha i na makamaka o Kona a e hoike aku ia lakou eia au ke hooikaika nei i ka hana.  Eia no ka o Kuliana Ieki mahope o’u a nana e mahele i ka olelo a hoike mai la ia’u.  Nui ko’u mahalo i keia haole he ike mai a kamailio pu o ia paha ka hana ana; o makou ma hoi he maka no ko lakou aole nae he ike mai; wahi a Isaia ke kaula.

            Aole no i liuliu iho pa’i ana kekahi mea ma kuu kipoohiwi i alawa ae ko’u hana eia no ka o ke Senatona Kamauoha, hoi kaua i kauhale e ai ai.  Hele maua a ke alanui Papu Kau ma ke kaa uwila no ke alanui Kunawai ka pahu hopu.  Hiki i ka home o na makamaka Mrs.  K. Makekau.  Lululima me Mrs. K. Kamauoha, Sarai Kaleohaalulu ame na moopuna Mrs. K. Makekau ame na moopuna liilii; hoomaha liilii makaukau na meaai ua nee aku la e ai iluna o ke pakaukau pau ka ai ana hoomaha liilii koi o Kamauoha e hele i ka nana holoholona i Waikiki he ae kolaila he mauu palupalu.

            Kau maluna o ke kaa uwila o ke alanui Liliha no Kepiolani Paka ka pahu hopu. Nana i na holoholona; ekolu a’u holoholona makemake o ka elepani ka holoholona a’u i ike i ka hanaooa i ka palaoa ame na meaai like ole e haawiia aku ana ma kona ihu loihi e pelu aku la komo i ka waha.

            Hele ma ka hale o ka bea ilaila aku ike i ke akiia o ka niu aole i hala ka minuke o ka pulu o ka niu.  I iho la au iloko o’u pehea la e loaa ai ka i’o o ka niu?  Eia ka na ka niho no e wawahi ka iwi a koe ka i’o a inu no hoi i ka wai.  He keu ke oolea o ka niho.

            O ke keko aku pau ka nana ana hoi e kau i ke kaa uwila no ka home ka pahu hopu; hiki i ke alanui Alapai lele a lululima me ke senatona ame na moopuna a hoi no Magoon Block.

            Me na keiki hoonohohua ka anoai a o kuu aloha hope me ka Lunahooponopono.

Z.P. KAWAIKAUIKAMAKAOKAOPUA.

 

KE PII MAU NEI NA HOOLILO O KE AUPUNI KALANA

            Aneane i ke 75 pakeneka ka pii mau ae o na hoolilo o ke aupuni kulanakauhale o Honolulu iloko o na makahiki eiwa i kaahope aku elike me ka hoike piha o elua makahiki a ka Meia Fern o ka waiho ana ae imua o ka ahaolelo kuloko ma ka Poakahi iho nei a ma ke kakahiaka Poalua mai i hoolakoia ae ai na hoa o ka ahaolelo me na kope o ia hoike i hiki ai i na hoa o ka ahaolelo ke hookamaaina ia lakou iho me na ninau ano nui o ke aupuni kulanakauhale a pela hoi me ka haawina dala i makemakeia.  Ua komo pu maloko o ia hoike na hoolilo mai ka 1909 mai.

            Iloko o ka 1909 o na hoolilo o na keena oihana apau he $623,166.78; i ka 1912 mai ua pii hou ae i ka $727,812.02; i ka 1915 mai ua pii hou ae i ka $849,844.26; a iloko o ka 1918 ua oi aku mamua o ka miliona oia hoi he $1,076,306.01.

            O ke koena dala ma ka hoomaka ana o keia makahiki he $439,598, aka nae o na hoolilo i manaoia he $9000 loaa makahiki e komo hou ae ana.

 

Kakaikahi Loa na Halepauahi

 

            Iloko o ka 1918 ua ikeia ma ka hoike ke emi loa mai o na halepauahi maloko o Honolulu.  He 122 ka nui o na kahea pauahi a he 10 o ia huina he mau kahea hoopunipuni.  O ka huina nui o ka waiwaiio i hoopoinoia he $50,320.82.  O na uwea uwila ke kumu hoopoino nui he 25 mau hale i poino mamuli o na uwea uwila he eono mamuli o na poomuku paka a haakahi i puhi kolohe maoliia.

            O ka nui o na malihini i hookipaia ae ma ka halepaahao he 4348.  Mailoko ae o keia huina he 1825 i hoopa’iia a o ka hapanui ua haalele i na dala bela.  Ma na lahui no ka poe ha’iha’i kanawai o na Hawaii ame na hapa-Hawaii no maluna loa, he 430 ka nui o na haole aku he 364; Pake 298; Kepani 274; Pilipino 171; Koreans 74; Poko Rico 72; Rukini 56; Pukiki 37; Paele 27; Paniolo 8; na lahui e ae 14.

            He 1581 ka nui o ka poe i hopuia no ka piliwaiwai a he 1127 o keia huina i haalele i ka bela.  No na hihia hoeha he 316 i hopuia; no ka inu rama he 298 i hopuia; holonui i ke kaa otomobile 125; moekolohe 102; aeahaukau 308; pepehi wahine 39; hookamakama 6; kalaiwa kaa me ka laikini ole 165; oleloino a kuamuamu 63.

KA HALE IPUKUIKUI O MAKAPUU KA HELU EKAHI.

--------------

            Mr.  Lunahooponopono, Aloha oe:- E oluolu oe e ae mai no’u kauwahi rumi kaawale o ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, e hookau iho hoi oe i kuu wahi ukana o ia kela e kau ae la maluna me na huapalapala i silaia me ke sila o ke aupuni o Amerika a nau hoi ia e lawe aku a haawi aku i na keiki e hoopaapaa nei i ka mea i oi a i ole he helu ekahi o ia ke keiki kiai o Kalauea Light House ame ke kaiki kiai o Diamond Head Light House i hoopukaia ma ke Kuokoa o ka la 14 ame ka la 21 o Maraki. 1919 a na laua e ike iho owai la ka mea i pololei a o oukou e na kini heluhelu o ke Kuokoa mai Hawaii ahiki loa aku i ka mokupuni ka waihuna a Kapaoo e kaupaona iho i ka mea pololei o laua.

            He hoakaka ka’u elike me na mea i hoopaaia ma ka buke i kakauia ai noua ka inoa: “Light List Pacific Coast” o ia hoi ma ka kakou olelo penei, “Ka Papakuhikuhi o na Kukui ma ka Moana Pakipika,” a o ia iho keia mau hoakaka ma na mea ano nui penei:

            Makapuu Light House, 620,000 candle power, 213 kapuai kiekie, 21 mile mamao hoolele.

            Kilauea Light House, 240,000 candle power 216 kapuai kiekie 21 mile ka mamao hoolele.

            Diamond Head Ligh House, w. 7,300 R. 2,200 candle power 147 kapuai kiekie 18 mile ka mamao hoolele.

            Honolulu Harbor Light House 490 candle pawer 44 kapuai kiekie 12 mile ka mamao hoolele.

            Kalaeo Kalaau Light House 151 candle power 350 kapuai kiekie 11 mile ka mamao hoolele.

            Faralion, California 280,000 candle power 358 kapuai kiekie 26 mile ka mamao hoolele.

            O keia hale ipukukui o Faralion o ka Makuaina o Kaleponi o ia ka ipukukui ikaika i ka hoolele i kona malamalama he 26 mile apuni o Amerika o na ipukukui e ae apau ua emi mai lakou a o keia ka helu ekahi e ku nei ma keia aoao o ka Moana Pakipika a o keia hale ipukukui Faralion ua emi iho no ka ikaika o kona candle power i ko ka haleipukukui o Kalawao a ua emi pu iho no ka ikaika hoolele o kona malamalama i ka hale ipukukui o Makapuu.

            Elike me na hoakaka maluna ae a ma keia mau wehewehe ana e ike ai oukou penei:  Ma ka nui o na candle power o Kalawao Light House ka helu ekahi oiai he 620,000 candle power a he 21 mile kona malamalama e ikeia mai ai a he 213 kapuai ke kiekie o kona wahi e kau ana mai ka ilikai ae e lana ana ahiki i kahi e kau ana ka ipukukui e a ana; aole he ipukukui e ae e loaa aku kona candle power o ia hookahi wale no.

            O Makapuu Ligh House hoi ua emi loa kona mau candle power a oi loa hoi kahi e lele ai kona malamalama e ikeia mai ai he 28 mile a pela pu hoi kona kiekie he 420 kapuai mai ka ilikai ae ahiki i kahi i kau ai ka ipukukui e a ana.

            E ike mai oukau e na kini heluhelu o ke Kuokoa o Kalawao iLght House ka oi ma o kona mau candle power aole hookahi elike aku me ia ipukukui o Makapuu Light House hoi o ia ka oi ma ke kiekie e hiki ai ke ikeia mai kona malamalama no kahi mamao o ia ka oi ma ia mahele aole hookahi hale ipukukui elike aku me ia.

            Ina paha e loaa ia Kalawao Light House pa kapuai kiekie elike me Makapuu Light House he mea kanalua ole ke olelo ae o Kalawao Light House ka oi apuni mai Amerika a Hawaii nei.  Ua hiki no ia kakou ke kaena ae o Hawaii nei ka oi ma o keia mau hale ipukukui a ke haawi nei au i ko’u mahalo ia oe e R.I.R., ke keiki kiai o Diamond Head Light House no ka pololei o kau mau hoakaka i hoopukaia ma ke Kuokoa o ka la 14 o Maraki 1919 oiai ua kulike lia ia mau hoakaka elike me na mea i kakauia maloko o ka buke Light List Pacific Coast 1918.  Government Printing Office Washington, D.C.

            Ke haawi pu nei au i ko’u mahalo ia oe e P.K., ke keiki kiai o Kilauea Light House mamuli o kou lawe ana i keia mau kalaimanao ana maluna o ke kumuhana e pili ana i ka olua hana i mea hooulu noonoo e pau ai na pohihihi no keia mau kalaimanao ana oiai o na koho hewa ana aole ia he mea nui he mau mea liilii loa ia a ma ia hana ana e loaa mai ai na mea oiaio a ke haawi nei au i ko’u mahalo ia oulua a elua a pola pu no hoi au e haawi nei i ko’u hoomaikai nui i ka Lunahooponopono ame na keiki oniu hua metala o ke Kuokoa ame na kini heluhelu o ke Kuokoa ame na kini heluhelu o ke Kuokoa mai Hawaii ahiki loa aku i Niihau.

Me ka mahalo,

H.K. FAGLE FLAG.

U.S. Custom House, Honolulu, T.H.

KA LAAU MAIKAI LOA HANAIA

-------------

            Aole he laau maikai loa i hanaia elike me ka Laau Kunu a Chamberlain.  He hooluolu aku ia i na akemama hoopalupalu i ka male kokua aku i ke kuha ana a kokua aku i ke Akua ma ka hoihoi hou ana mai i na meapaahana ma ka lakou kulana ola maikai.  O kekahi aole he mau waiawa a he palekana loa ka inu ana.  Eia ka kuaiia nei e ka poe kuai laau apau o Benson, Smith & Co., na akena no Hawaii.—Hoolaha.

MOOLELO O KA AHAHUI C.E. O NA MOKUPUNI O MAUI, MOLOKAI AME LANAI.

-------------

La Hana Ekahi.

            Noho ka halawai a ka Ahahui C.E. Mokupuni ma ka Luakini o Kaluaaha, Molokai i ka hora 1:30 p.m., a pau i ka hora 5 p.m., L.B. Kaumaheiwa, peresidena; Moses M. Kahiapo, kakauolelo.  Weheia na hana ma ka himeni aoao 163 L.H., me ka pule a ka peresidena.

            Hoomaopopoia na lala o ka aha i hiki mai:  Kalanikahua Hou C.E. Sr., Mrs. A. Kahiapo, hope peresidena; Mrs. S. Kaholokula, elele; Kalanikahua Hou C.E. Jr., Mrs. Lizzie Keliiaa alakai, Mrs. Helen Baker, elele; Paia C.E. Sr., Mrs. Ui Holiona, peresidena, J.H. I. Kealoha elele Paia C.E. Jr., Mrs. Lum Ho, alakai Kohn Kukahiko elele; Pahiihi C.E. Sr., Moses Panui elele; Kihei C.E.sr., Kahi Keonolio, peresidena Mrs. E.N. Pake elele; Waikapu C.E. Sr., Kaleikini Ah Nee, elele; Kaanapali C.E. Sr., Mrs.  W.K. Saffery, peresidena W.E. Saffery elele; Kahului C.E. Sr., Mrs. Hannah Kalino, elele; Wanee C.E. Sr., Mrs. Rebecca K Hoopii, elele; Keanae C.E. Sr., S.K. Kaailua, elele; Wailuku C.E. Sr., Moses Kauhimahu, elele; Puunene Camp 5 C.E. Sr., Mrs. Annie aMkuakane, elele; Keawala’i C.E. Sr., Mrs. Mary Kauweloa, peresidena; Mrs.  Haehae Kukahiko, elele; Halawa C.E. Sr., Peter Kema, elele; Kaluaaha C.E. Sr.,  MRs.  Clara Paia Naki, peresidena; Mrs. Aliana, elele; Kalaiakamanu C.E. Sr., Mrs. J.K. Nakeleawe, peresidena; Mrs. D. Kaai Jr., elele; Waialua C.E. Sr., Mrs. Alice Kaulili, elele.

            Na noa mau: L.B. Kaumaheiwa, Moses M. Kahiapo, J.W. Kalua, D.N. Napihaa, M.P. Inaina, S.P. Kaaia, D. Kaai, J. Kaalouahi, I.D. Iaea, R.B. Dodge, E.E. Pleasant, G. Lake, D.K. Kaaiakamanu, J.K. Kahoopii, D. Mahihila, Annie Mitchell, Annie Kaumeheiwa, J.S. Poepoe, Mrs. Inaina.

            Koho ka peresidena i na komita like ole:  Komita hookohu, J.P. Inaina, Kaleikini, Ah Nee, Moses Panui; komite o na palapala hoopii, J.K. Kahoopii, J. Kaalouahi, A. Kahiapo; komite o na hanahou, W.E. Saffery, D. Kaai, S.K. Kaailua; komite pa’i, Moses M. Kahiapo.

            Komite o na hoike palapala me ala kai, S.K. Kaailua, Moses Panui, Kahi Keonolio; komite o na hoike elele Sr. me Jr., J.H.I. Kealoha, H. Kalino, M. Kahiapo; komite hoalohaloha, D. Mahihila, D.K. Kaaiakamanu, Mrs. H. Baker; komite o na hoike komite hoeueu me kiai, S.p. Kaai, Mrs. Haehae Kukahiko, Sarah Kaholokula; komite no ka hoike puuku me kakauolelo, Moses Kauhimahu, Ane Mitchell, Mrs Lum Ho.

            Na Moses Kanui i ka hoike komite o na hookohu elele he 20.  Hookohu elele i loaa i kou komite, heluheluia a aponoia.

            Hapaiia ka heluhelu ana i na palapala C.E. ame alakai.  Na  Mrs. Ui Holiona. hoike papahelu o Paia Sr me $1; na Mrs. Lum Ho, hoike alakai o Paia Jr. me $1; na Lizzie Keliiaa, hoike alakai o Kalanikahua Hou me $1; na Kuhi Keonolio, hoike papahelu o Kihei me $1; na Mrs. A. Kahiapo, hoike papahelu o Kalanikahua Hou me $1; na Mrs. Nakeleawe, hoike papahelu o Kaleiakamanu me $1; na Mrs. Mary Kauweloa hoike papahelu o Keawala’i me $1; na Mrs. Lilia Kalepa, hoike papahelu o Wainee me $1; na ke kakauolelo i ka hoike papahelu o Paihiihi me $1; na ke kakauolelo i ka hoike alakai o Paihiihii me $1.

            Hapaila na hoike elele Sr me Jr.  Na Mrs. Hannah Kalino, hoike elele o Kahului, me $1; na Mrs. D. Kaai Jr., hoike elele o Kalaikamanu, me $2; na Mrs. Alice Kaulili, hoike elele o Waialua me 50c; na Mrs. Helen Baker, hoike hoike elele Jr. o Kalanikahua Hou, me $1; na Mrs. Sarah Kaholokula hoike elele Jr. o Kalakahua Hou me $2; na Mrs. Haehae Kukahiko hoike elele o Keawala’i me $2; na Mrs. E.N. Pake hoike elele o Kihei me $2; na John Kukahiko i ka hoike elele Jr. o Paia me $1; na Mrs. Annie Makuakane i ka hoike elele o Puunene Camp 5 me $2; na Moses Kanui o ka hoike elele o Pahiihi me $2; na Kaleikini Ah Nee i ka hoike elele o Waikapu me $2; na Mrs. R.H. Hoopii i ka hoike elele o Wainee me $2; na W.E. Saffery i ka hoike elele o Kaanapali me $2; Na Peter Kema i ka hoike elele o Halawa me $1; na S.K. Kaailua i ka hoike elele o Keanae me $2; na J.H.I. Kealoha i ka hoike elele o Paia me $2; na Moses Kauhimahu i ka hoike elele o Kaahumanu me $1.

            Na hoike kino ole.  Na ke kakauolelo i ka hoike elele o Puunene Camp 1 me $1; na ke kakauolelo i ka hoike elele o Wananalua me $1; na ke kakauolelo i ka hoike elele Jr .o Paihiihi me $1.

            Hapaiia ka heluhelu ana i ka hoike komite hoeueu me komite kiai.  Na J.W. Kawaakoa i ka hoike komite hoeueu o Maui Hikina; na Annie Kahiapo i ka hoike komite hoeueu o Makawao Akau; na Mrs, Haehae Kukahiko i ko Makawao Hema; a na Mrs. W.K. Saffery i ko Maui Komohana.

            Na W.E. Saffery i noi mai e kapaeia na rula oiai na makaukau ka hoike a ke komite imi kumuhana. 1. Koena o $10,000 o na C.E. i koe; 2, na lala i make i koho i keia waihona; 3, lilo kaahele o ke kakauleta i ka Ahahui Paeaina; 4, lilo kaahele o ka peresidena o keia aha i ka Ahahui Paeaina; 5, lilo pa’ihakahaka hookohu peresidena; 6, waihona Ke’a Ulaula; 7, na hana e hooholomuaia ai na C.E.

            Na Rev. L.B. Kaumeheiwa he mau olelo paipai pokole maluna o ke kumuhana e pili ana i ka waihona o $10,000 ame ka poe i make.  He mea pono na lala i kohokoho e uku mai.

            Na W.E. Saffery i noi mai e hoomanaia aku ke kakauolelo o keia aha i mea kakauleta aku i na lala ame ka poe i koe me na manao maikai no ka hookaa ana i ko lakou aie; aponoia.

            Kumuhana 3, lilo o ke kaukauleta i ka Ahahui Paeaina. Na Mrs. Hannah Kalino i waiho mai ka lilo o ke kakauleta i $25; kokuaia a aponoia.  Ia wa no i luluia ai a piha ka huina o $25.

            Kumuhana 4, ka lilo o ka peresidena i ka Ahahui Paeaina; hooholo lokahi ia i $12.85.

            Kumuhana 5, no ka hookohu pa’iha kahaka hookohu elele; hooholoia e unuhi ae mai ka waihona  ae $5.50, no ka uku ana i na lilo.

            Kumuhana 6 no ke Ke’a Ulaula:  hooholoia o na C.E. i koe e uku mai i ko lakou mau haawina.

            Na J.P. Inaina i noi mai e hoopanee keia aha a noho hou mai.  Hookuuia me ka pule a ke kakauolelo.

 

La Hana Elua.

 

            Noho hou ka halawai a ka Ahahui C.E. i ka auwina la hora 2 p.m.,  a pau i ka hora 3 p.m. L.B. Kaumeheiwa, peresidena, Moses Kahiapo, kakauolelo.  Hoomakaia na hana me ka himeni aoao 100, L.H. me ka pule a ka peresidena.  Hoomaopopoia na lala o ka aha; heluheluia ka moolelo o ka halawai i hala a aponoia.  Hoi ka hale maluna o ka hoike a na komite like ole.  Na S.P. Kaaia i ka hoike komite o na hoike komite hoeueu ame komite kiai.  Ua heluhelu mai ke komite he eha hoike e loaa i ke komite ma ka nana ana a ke komite ua aponoia keia mau hoike.

            Na Moses Panui i ka hoike komite o na hoike papahelu ame alakai; he 10 hoike papahelu i loaa i ke komite a ua haawi ke komite i ke apono ana i keia mai hoike no ka mea ua nui na mea maikai i hanaia. No J.H.I. Kealoha i ka hoike komite o na hoike elele Sr. me Jr., he 17 hoike Sr. ame 3 Jr.; ua haawi ke komite, a o na C.E. holomua loa o ia no na C.E. o Makawao Akau ame Wainee.  Camp I, Puunene, na Mrs. H. Kalino i waiho mai e noonooia ka lilo o ke kakauolelo o keia aha; hooholoia i $10; ia wa no i luluia ai a loaa he $6.50, a o ke koena i koe e unuhiia mai ka waihone ae.

            Na ka peresidena i hoolaha mai o ka hana wale no i koe o ia ke koho o na luanui o keia aha, na komite hoeueu me kiai ame ka hoike a ka puuku me kakauolelo.

            Na Mrs. Kalino i waiho mai ka papainoa o na lunanui penei: L.B. Kaumeheiwa, peresidena; Mrs. A. Mitchell, hope; M.M. Kahiapo, kakauolelo; J.N. Keola, puuku; Hannah Kalino, hoakuka

            Ma ka noonooia ana o keia papainoa ua lokahi na lala apau a ma ka ninau pakahi ia ana o keia mau inoa ua aponoia me ka hookomo iho o ke kakauolelo i hookahi balota pakahi.

            Koho ana i na komite hoeueu me komite kiai:

            Maui Hikina—J.W. Kawaakoa, komite hoeueu; S.K. Kaailua komite kiai Makawao Akau Annie Kahiapo komite hoeueu; Mrs. Inaina komite kiai. Makawao Hema, Mrs. Haehae Kukahiko, komite hoeueu; Mrs. E.N. Pake komite kiai.  Maui Waena, Annie Kaumeheiwa, komite hoeueu; Mrs. Annie Makuakane, komite kiai.  Maui Komohana, Mrs. W.K. Saffery komite hoeueu; Mrs. L. Kalepa, komite kiai.  Molokai, Mrs. Alice Kaulili, komite hoeueu; Mrs. D. Kaai, Jr., komite kiai.

            Hoike a ke komite puuku me kakauolelo.  Na Mrs. A. Mitchell i heluhelu mai ua like no ka hoike a ka puuku me ke kakauolelo.  Na dala ma ka banako $92.40.

            Na ka peresidena i kukuli mai i keia kumuhana heaha la na mea e hooholo,ua ai i ke C.E.?  Na D.K. Kaaeamoku i paipai mai e hoi aku e hana.

            Na Mrs. Lum Ho i paipai mai i na lala ka mea e holomua ai, o ia no ka pule mau ana a ia Rev. M.M. Kahiapo mai kona mau manao paipai pokole kekahi mea e holomua ai o ia no ka ekalesia ka mea e noho like ke kahu na luna ame na hoahanau o ia ka mua e lilo ai i mea holomua.

            He mau olelo paipai mai ka peresidena mai oiai ua hiki mai kakou i ka pau pono ana o na hana o keia aha ame ka haawi ana i ke aloha i na lala o keia aha, e hoi aku oukou e hooikaika mau aku i na hana no mua no ke aupuni o Kristo a e hoolaha aku ke kakauolelo i ka olelo hoomaikai o keia aha i ka Ekalesia o Kaluaaha ma ka Nupepa Kuokoa.

            Hookuu keia aha me ka himeni 163, L.H., me ka pule a ka peresidena.

MOSES KAHIAPO,

K.K.O.C.E. Mokupuni o Maui, Molokai me Lanai.

Hanaia ma Pauwela, Maui, T.H.

NO KE KOKUA ANA I NA HAWAII ILIHUNE.

---------------------

            E na Hawaii oiaio e ala e ke a e haawi i ka lima kokua o ke aloha ia oe e Hawaii ponoi ka i’o o kou i’po ame ka iwi o kou iwi.  E hea i ke kanaka e komo maloko a hanai ai a pohu aku oloko i hala ae ia la makaponiuniu.           

            O makoou o kekahi poe Hawaii oiaio, ua hoolokahi ae ia makou no ke kokua manawalea ana i ko kakou poe nele a hemahema ma ka noho ana e noho mai nei ia lakou e hoomaopopo ole aku nei ia lakou iloko o ko lakou kulana nele a hune.  Nolaila ke noi aku nei makou ma o ka mea la nona ka inoa mahope ae nei i na kokua ana mai na hoa kanaka mai ame ka poe ulakolako no hoi i loaa ke aloha nou e Hawaii ponoi e haawi ae i ka lakou mau kokua ma ko makou wahi keena hana ma ka makeke kuai i’a o na Kepani ma ka aoao maluna nei o ke alanui Kekaulike a maliala no hoi e hoikeia aku ai ka oiaio o keia noi imua o oukou e ka lehulehu a malaila no hoi makou e noho ai no ka hoomaopopo ana aku imua o kela ame keia hoa kanaka.

            Elike me ke noi a ke Ke’a Ulaula (Red Cross), Pookela Kaua (Thrift Stamps), Bona Kuokoa (Liberty Bond), a kakou e Hawaii i haawi wale aku ai i ko na aina e; nolaila o ko kakou poe Hawaii hoi keia e noho mai nei i ka nele ame ka hune; na wahine kanemake ame na elemakule o kakou i pau mai nei i ke kipakuia e ka poe i aponoia e ke kanawai o ia hoi ka papa ola no ia kumu makou e kuahaua aku nei imua o oukou e na Hawaii oiaio e kipa ae me ka manao aloha iloko no ka pono o ko kakou poe hune e noho mai nei.

            Ke manaoio nei makou he mea pono ke noho me ka pololei me ka oiaio me ka maemae me ka lokomaikai me ka moekolohe ole me ka hana maikai ana aku i na kanaka apau; he oiaio ke malama nei makou i ka olelo a Paulo ua manaoi’o na mea apau, ua manaolana i na mea papu ua hoomanawanui makou iloko o na mea he nui wale a ke lana nei ko makou manao e hiki no ia makou ke hoomanawanui aku i na mea apau ke imi nei makou i ka pono maoli ka maemae ka oiaio a ma na mea apau i ku i ka pono.

JNO. E. KAHOOKAUMAHA.

            Ua manao ke Kakauolelo Iaukea ina e maopopo ana ka haawina mai ka ahaolelo mai alaila e pa’iia aku ana he mau buke kanawai ma ka olelo Hawaii o na kanawai o keia kau e hooholoia ana.

KA NANI O KO MAUA KINO, KA LUHI O NA LA OPIO, KA MAUA LEI ALOHA HEKEIKI, UA HALA

-------------

(PICTURE)

MASTER MOSES THOMAS.

 

            E Mr. Sol. Hanohano, aloha kaua a nui:-- Ke nonoi aku nei maua i kou oluolu ame kou ahonui e ae mai ia maua i kauwahi kowa o ka kakou hiwahiwa ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii no ka maua puolo kaumaha ame ka luuluu na hoaloha ame ka ohana e noho mai la i Kauai Manokalanipo a hoea loa mai i Hawaii nui o Kewa ka ainahanau o ka mamua lei aloha he keiki.

            O Moses Thomas i haalele mai la ia maua kona mau makua e kanikau aku ai ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make o ka helu elua keia o ka maua hoolaupa’i ana o ka maua ohana; elima lakou keikane, ekolu kaikamahine ua like me ewalu a maua i hanau ai.  O ka maua hanaumua he kaikamahine, oia o Mrs. Emily A.N. Bright, Kalihikai, i ka 28 makahiki a oi a hanau hoi o Moses Thomas i ka mahina o Iune 7, 1892 ma Waipio, Hamakua, Hawaii, a make oia ma ka haukipila o Fort Shafter, Kahauiki, i ka la 2 o Maraki, 1919, malalo o ka oihana koa Amerika.

            Ua hoonaauaoia o Moses Thomas ma ke kula hele la ma Waipio nei a ua hiki iaia ke olelo Beritania aole nae i ka hohonua loa aka ma kana leta e kakau ai ia maua ame kona mau hoaloha ma ka olelo Beritania wale no a he hemahema loa oia ma ke kakau ana i kana olelo makuahine.

            Mai kona hanau ana ahiki i ke kikoo ana mai o ka oihana koa iaia ua piha iaia ka 26 makahiki aole oia i haalele mai ia maua ua like oia me he mea la aia no kona mau makahiki malalo o ko maua mana na makua.  Ina e koi mai kona mau hoaloha no ka hele ana ma kekahi mau wahi mamao mai ia maua aku e ui mua mai ana oia i kona mama no ka ae aku iaia e hele.  Ina no e hoole aku kona mama aole e hele aole no oia e hele.  He hooko oia i ko maua leo.  He mea nui loa iaia kona mau pokii kaikaina ame kona poe kaikuahine a lilo no hoi ka ohana keiki a kona poe kaikuahine ame ke keiki a kona kaikuaana, W.A. Thomas, he punahele iaia.

            I kona manawa e noho hana alanui aupuni ana malalo o W. Vannatta o F.K. Keomaka kona luna liilii hana alanui; ua haawi laua i ko laua hilinai iaia, mamuli o ke hookoia o ka laua kauoha ame ka ikaika o kona kino ma ka hana, a i ka wa hoomaha o na hana alanui ua hoi mai no oia i ko maua alo na makua a hana mai no i ka’u hana kamaaina o keia aina o ka mahiai kalo a o ko maua kokua nui no hoi keia o keia keiki a ma ka mahina o Iulai 15,1918 i kikoo mai ai ka mana o ka oihana koa iaia i koa no ke kaua ku-e ia Kelemania.

            I kona lawe ia ana malalo o ka oihana koa aole oia i komo ma ke ano puali koa kaua maoli aka ua komo oia ma ke ano puali engineer hana wilipohaku, Q.M., Schofield Barracks.  I kona noho ana malalo o kona luna he haole ua lilo oia he mea nui loa i kona poo ma ka hana a ua hooliloia oia ka mea mana no ka malama ana i ko lakou mau halehana.

            I ka la 7 o Feberuari, 1919, ua piono kekahi kaa huki pohaku aneane e haki aia iluna he alahaka no 20 kapuai ke kiekie; ua kauoha ae la ke lakou poo hana i kekahi o kona mau hoahana e pii e hana i kela kaa poino oiai nae o Moses Thomas aia oia iluna o ke truck ma ke ano he kalaiwa e ku ana malaila a mamuli o ka maka’u o kona mau hoa no ka pii ana e hooponopono i kela kaa poino ua kahea mai la ko lakou poo me keia mau olelo: “Moses. I want you to go up ans fix that car.”  Me ka hakalia ole ua lele mai la oia mailuna mai o ke truck a hooko aku la oia i ka leo kauoha a kona poo.  I kona pii ana ahiki iluna i kahi i makemakeia ua hana aku oia me ka holopono a i kona manawa i manao ai no kona hoi ilalo ua hehi hewa oia i kekahi papa i paa ole i ke kakiaia malalo o ke kaa ana i hana ai ua mahiki mai la keia papa ana i hehi ai o kona wala aku la no ia a haule ilalo no 20 kapuai ke kiekie a mahope mai no ke kaa ana i pii ai e hana i haule mai ai.

            O ka hapa o ke kino ka i loaa lihi i ke kaa haule a ina ka no ka haule ana o keia kaa a pau pono iluna o kona kino ua make no oia malaila ia manawa.  Ua hapaiia ae kona kino i ka hospital o Leilehua ua ha’i koke na mai la ka lohe ia maua ma ka wireless a ma ke kelepona i ha’iia mai ai ka lohe oa maua ma ke kakahiaka Poaono aole moku e loaa ia maua ua kali aka maua i ka moku o ka Poakahi la 10, ua hoea aku au i Honolulu i ka Poalua, a ua holo pu aku au me ka’u kaikamahine hiapo, Mrs. Emily A. Bright, ma ke kaaahi.  I ko maua hoea ana i ka haukipila ua kaupalena ia mai la ko maua manawa e noho ai e nana i kuu keiki poino no 15 minuke.  Ua ninau koke aku au i kuu keiki i ke kumu o kona poino ana ua hoike mai la oia ia’u i na mea apau elike me na hoakaka maluna ae nei ua ninau koke aku au i kuu kaiki ina ua hoohainu laau oia:  ua hoole mai oia mai kona la poino ai ahiki i keia la a’u i hui ai me kuu keiki aole hookahi laau i hanaiia iaia ua like me elima la o ka wai hu’ihu’i o ia iho la ka laau e hamo ai ma kahi i eha piha ae la ka 15 minuke haalele aku la au i kuu keiki me ka manao walania o ke aloha keiki oiai aole e hiki iaia e huli nona iho olelo aku la au i kuu keiki e hoi no au i Honolulu a iho mai no au e ike ia oe.

            I ka la 14 ua iho hou au e ike i kuu keiki i keia kakahiaka i iho ai ke kauka o ka haukipila o Kahauiki a olelo aku la iaia e hoihoi ia ana oia i ka Poalua o kekahi pule mai.  I keia ike elua ana a’u i kuu keiki ua ano loli iki ae kona ano aole ma ke ano oluolu ae aka ma ke ano kaumaha loa aku o ka ma’i aole no he hanai laau ia o ka wai hamo wale no.  I ka la 20 ua hele au ame kona kaikuahine e ike iaia i ka haukapila.  Mai kona la i komo ai i keia kaukapila ahiki i ka la a’u i hele aku ai e ike iaia ua like me ekolu la aole no he haawi laau ia.

            O ka laau e hanaia ana ia manawa he Alcohol, e hamo ai ma kahi i eha; a hoi no au a i ka la 25 ua hele hou au e ike iaia o ka’u i ike ai iaia ua pau ka ikaika o kona kino ame kona mau lala; olelo mai la oia ia’u i keia kakahiaka ua hemo mai ka wai ino ma kuu waha mae ka ihu a ua oki ia kuu wahi eha i keia kakahiaka a hamo ia no ka Alcohol aole no he laau i hanaiia ia’u.

            Olelo mai la kuu keiki ia’u makemake loa au e ike ia mama ame bebe Wm. Alohikea, e leka oe e papa oa mama e holo mai.  I ka la 28 hele no au e ike i kuu keiki ninau mai oia ia’u; ua leka oe ia mama  Ae aku au iaia olelo aku au ina e loaa pono aku kuu leka ia mama e hoea mai ana oia i ka moku o kakahiaka oia e hoea mai ai a hele mai maua e ike ia oa a ua noho iki au me kuu keiki.  Ua ninau aku au iaia pehea oe i keia mau la?  Hoike mai la oia ia’u ua oi aku kuu eha i keia manawa a e hoohulihuli mau ia ana au o ia ko’u pilikia aole no he laau hanai ia ia’u o keia alcohol wale no e haiuo ai o ia wale no; ua hoi no au; i ka Poaono ae aole ka mama i kau ae ia moku Sabati la 2 hora 2 ua hele pu au me kona kaikoeke Antone Bright e ika iaia i ko maua hoea ana aku i ka haukapila ua ninau aku au i ka poe kahuma’i no kuu kaiki eia ka lakou olelo:  Misis Thomas passed away this morning at 5 o’clock.”  Ua ano ha’oha’o ko’u noono no keia olelo; ua olelo mai la kuu hunona ia’u ua make o Moses ua ninau pono aku la au i keia kahuma’i ua olelo pololei mai la ia’u ua make oia i keia kakahiaka hora 5 a ua laweia ke kino i ka hale i aloa o Mr. V. Borthwick, nolaila mai ka la 7 o Feberuari a ka la 10 o Maraki aole hookahi kulu laau i hanaiia i kuu keiki a make oia i ka la 2 o Maraki hora 5 o ia kakahiaka Sabati a ma ka Poalua la 4 ua hele au i ke keena o ke Q.M. department a kuka pu me ka Major Bothton no ka hoihoi ana i ke kona wailua o kuu keiki i kona ainahanau o Waipio, Hamakua, Hawaii a ua lawe ka oihana koa i na lilo apau ma ke kaaahi mai Hilo a aPauilo mai Paauilo me ka truck o Joe Nobriga ahiki i ka pali o Waipio i ka hora 10 o ia po e kali ana kona poe uncle kona poe hoaloha ame ka ohana pui aneane aku i ke 30 a oi.

            Ua hapaiia ka pahu o kuu keiki ia po a iho keia alanui pali inoino o 500 paona a oi ke kaumaha ua like me ka ole oiai ua komo ko alha oiaio iloko o ka puuwai o kona mau hoaloha ame ka ohana ia hoea ke kino wailua o ka maua lei aloha he keiki i ko makou home i ka hora 11 o ka po ma ka hora 4 o ia auwina la i hoihoi ia aku ai kona kino no kona homelua o ko iho la ka olelo i palapalaia ma ka Buke Nui:  “E hoi keia kino i ka lepo a no ka mea mailaila mai oia a hoi ka uhane me ke Akua ka mea naan i hana mai.”

            Ke haawi nei maua i ka hoomaikai palena ole ia Mr. Sam Naia, Jr., ame kou mama Mrs. Keliihua Naia, Sr., no ka olua makana pua i kau iho maluna o ka pahu o ka maua lei aloha mai Hilo ahiki i ka home nei a pela maua e haawi nei i ka maua hoomaikai palena ole mailoko a waho ia oukou e na lima kokua i ka hapai ana i ke kino wailua o ka maua keiki ame ke ala pu ana me maua no ke koena o ia po a ao ae me ia huaka’i nui no ka hoolewa ana i kona home lua.

            E oluolu oukou e lawe aku i ka maua hoomaikai palena ole ia oukou a na ko kakou makua lani auanei e haawi mai i na pamaikai he nui ia kakou apau ma Kona inoa, Amene.

            O maua iho no me ka luuluu a kaumaha.

CHAS. K. THOMAS

MRS. NANCY A. THOMAS.