Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 14, 4 April 1919 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka poalima apau.

 

Buke LVII—Helu 14

HOLO NA HOA O KA AHAOLELO NO KE KAHUA MA‘I

 

Loheia ka Manao o na Ma‘i e Ku-e ana i ke Kaa Aku Malalo o Amerika

 

HAAWIIA KEKAHI PAINA LUAU NO NA MALIHINI

 

Haawiia Aku na Hooia Ana, e Hookoia Ana na Makemake o ka Poe Ma‘i

 

            I kulike ai me ka hana maa ma na kaa ahaolelo i kaahope aku nei, pela @ ia i holo aku ai kekahi mau hoa o ka ahaolelo kuloko, no ka maka‘ika‘i ana i ke kahua ma‘i ma Kalaupapa, Molokai, ma ka po o ka Poalima aku nei i hala, a huli hoi mai no ke kulanakauhale ma ke ahiahi o ka Poaono ae.

            I‘a kali pu aku me na hoa o ka ahaolelo kekahi mahele o ka hana puhiohe pela hoi me kekahi poe kakaikahi e ae, ma ke ano he mau malihini na ka ahaolelo a ma ke ano nui ke olelo ae, ua holopono kela huaka‘i ma na ano apau, a @a lohe hoi na hoa o ka ahaolelo i ka manao o na ma‘i, pela hoi na ma‘i i ka manao o na hoa kaukanawai.

            Oiai, ua loaa mua aku ka lohe i ke kahua ma‘i, no ka hoea aku o na hoa o ka ahaolelo ma ke kakahiaka o kela I‘oaouo, us makaukau mua na ma‘i, me ko lakou mau kahiko piha, a i ka wa i kaalo pono ae ai ka mokuahi Kilauea mawaho o ke awa, ua ikeia aku ka lehulehu o na ma‘i, i ka momoku, no ke awa, no ke ake ana e ike aku i na malihini, in a paha aia iwaena o kela mau malihini kekahi poe a lakou i kauaaina ai.

            Ma ka hora ewalu o kela kakahiaka i lele aku ai na malihini nouka o ka aina, a hui pu iho la me ka poe ma‘i, me ka hoohala ana i kekahi manewa nui o kela kakahiaka, ma ka launa ana ame ka maka‘ika‘i ana ma kela me keia wahi like ole o ke kahua ma‘i.

 

Ka Paina Luau

            Ua nui ka makaikai ana o na hoa o ka ahaolelo ma o a maanei o ke kahua ma‘i. a i ka hoea aua ae i ka paina awakea, ua hookipa ia aku na malihini maluna o kekahi mau pakaukau loloa, ma ka home o ka lunanui, a malaila i @ iho ai na mea apau i na meaai maikai i hoomakaukauia, e ka lokomaikai o ka lunanui ame kona mau kokua.

            Mahope o ka paina awakea, ua malamaia he halawai e na hoa o ke komite oia o ka ahaolelo, no ka hoolohe ana i ‘ia manao o na ma‘i, he oiaio, o ka Lu@. D. McVeigh ka mea i hoakaka mai, ma ka aoao o na ma‘i, e hoikeike ana. i ka makemake ole ia e kaa aku ia hooponopono ana o ke kahua ma‘i maialo o ke aupuni federala, a e kaa pu aku hoi ka lapaau ana mai i na ma‘i malalo o na kauka federala.

            Wahi a ka Lunanui McVeigh, in a e @kaa koke aku ana ka poe akahi no a heekau iho ka ma‘i, malalo o na lapaau ana elike me ia e ikeia nei i keia manawa, aole he kanalua iki no ka hoo@ o ka mahina o Dekemaba aku la i hala, he eono ka nui i hookuuia.

 

Noi i Mau Kokua

            Ua hoakaka mai ka Lunanui McVeigh i na hana kokua lehulehu ma ka aoao o na ma‘i i ko lakou haawi ana i ka lakou dala, ma ke ano kokua i ke @ o Amerika, iloko aku nei o ka @ o ke kaua; oiai nae he dala hapaha @ no ko ka pule e loaa ana i kela @ keia ma‘i, ma ke ano haawina dala, a o ka poe e lawelawe maoli ana i keka@i mau hana, e ukuia ana lakou ma ka hapalua no ka la.

            I‘a hoakaka mai oia, no ka pono loa @ hoomahuahuaia ae ka ukuhana o na @hana, oiai ua hoomanawanui maoli ka poe o ke kahua ma‘i, ma ka hana ana @ kela ukuhana haahaa, no na makahiki loihi he iwakalua kumamalima ae @ hala.

            No na mea e pili ana i ka hookaawale ana i na ma‘i, a pela hoi ke kaa ano aku malalo o ka hooponopono ana mai a ke aupuni federala, ua hoike okoa mai @a ma‘i, i ko lakou mau manao lakahi, no ke ku e ana aku, e hoololiia ae ke ano o ko lakou malamaia ana, a lapaauia ana paha, mai na mea e hanaia nei ia lakou i keia la.

 

Mahalo Nui Ia o Kauka Goodhue

            Aole i hunahuna iho na ma‘i i ka hoike ana maik, i ka nui palena ole o ko lakou mahalo a hoomaikai no Kauka

 

 

HOPUIA KEKAHI KEPANI NO KE PUHI OKOLEHAO

 

Loaa Aku na Lako Puhi Rama me ka Rama pu Maloko o ka Ululaau o Pahoa, Puna

 

KELA KA HELU EKAHI O KAHI PUHI RAMA I IKEIA

 

Lilo Mai ka Waiona i na Luna Oihana Federala a Hoopa‘iia Kela Kepani

 

            Iwaena o ka poe puhi okolehao apau i hopuhopuia no ke kue i ke kanawai federala, e hookapu ana i ka hana, ke kuai ame ka inuia o ka waiona maloko nei o keia Teritore, ma ka hoike a na luna oihana federala maanei nei, o Kuichi Kai, he Kepani, ka mea oi loa aku o ke kanaka makua o kana puhi ana i ka waiona, a ua loaa pono aku hoi kana mau meapaahana apau, me ka lilo i mau ike e ahewa ai iaia.

            Ua hookoloia aku kela Kepani iloko o ka ululaau o Pahoa, ma Puna, Hawaii, ahiki i knoa paa ana i ka hopuia; a ma ka hooloheia ana o kona hihia imua o ka aha federala ma ka pule aku la i hala, ua kauia mai ka hoopa‘i o elua haneri me kanalima dala maluna on a.

            Ua kaohi ka aha i ke kau ana aku i ka hoopa‘i hoopaahao maluna o keia Kepani, mamuli o kona manaoio, aole he kupono o ka hoopa‘i palua ana i kekahi mau mea, no ka manawa mua loa o kona ahe waia ana, malalo iho la o kela kumu ae la, ua pakele kela Kepani mailoko mai o ka halepaahao, akanae ua hoopaaia aku no oia, no ka hana ana i kona hoopa‘i dala, a me ka manawa ana e uku piha aku ai i ka hoopa‘i, e hookuuia mai ai oia.

            Ua kukulu keia Kepani i kana wahi puhi okolehao iwaena loa o ka ululaau o Pahoa, kahi ana i manao ai, e ike ole ia aku e na kanaka o ke aupuni, a e ka lehulehu hoi, eia nae, ua hookolo aku ka oihana makaikiu o ke Kalana o Hawaii, mahope o kona meheu, ahiki i ka loaa pono aua o kona punana.

            Ma ka manawa i hoea aku ai o na kanaka o ke aupuni, a hopu aku i keia Kepani, e noho ana no oia ma kona wahi puhi okolehao, a e noke ana no i ka lawelawe i na hana apau, e holopono ai kana oihana. He hookahi kaukani galani okolehao i puhi ole ia, i makaukau nae no ka hoohana ana aku, aka no na galani i makaukau no ke kuai hoolilo ana aku i ka poe makemake mai, ua kaa ae malalo o ka malu o na makai, a hoihoiia no Hilo, a mailaila mai i hoouna hou ia mai ai no Honolulu nei.

            O kela Kepani o ka hopuia ana a hoopa‘iia imua o ka aha federala, he hookahi no on a maka, o ka lua o kona maka, wahi ana ua poino, oiai oia e noho hana ana malalo o ka mahiko, a no kela pilikia i waiho aku ai oia ika noho hana ana no ka mahiko.

            He makuakan palupalu ka kona e ola mai la ma Iapana, a i wahi e hiki ai iaia ke hoouna mau aku i dala, no ke kokua ana i kona makuakane, i kela ame keia manawa, pela iho la ka oia i komo ai ma ka hana puhi okolehao, i wahi e loaa mai ai ke dala.

            Wahi a kela Kepani, aole no ka i loihiloa kona komo kino ana ma ka hana puhi okolehao, he mau pule wale ae nei no eono i hala, me kona hoohala ana i kekahi manawa nui, ma ka hoomakaukau ana i na lako e pono ai kana oihana.

            Oiai nae me na dala mahuahua e hiki ai ke kuai aku a loaa mai na makaukau no kela hana, i ka hoakaka ana ae o ka loio apana imua o ka aha, o ke kumupale ma ka aoao o ka mea hoopiiia, no kona makuakane palupalu ma Iapana, e kauka‘i mai ana i ka loaa mau aku o ke dala iaia mai kana keiki aku, he mau olelo pulapu wale no kela, oiai ua nui no na dala i loaa i keia Kepani, pela i hiki ai iaia ke kuai i kana mau mea apau i makemake, no ka holopono o ka hana hakihaki kanawai; e papalua a papkolu mai ai na pomaikai e loaa iaia, in a no kona paaole i ka hopuia.

 

            PARIS, Mar. 31.—Ua hoopukaia ae e ka Nupepa Intransigeant kekahi hoike o ke poho o Kelemania e pono ai e uku ae i na Aupuni Huiia mamuli o ke kaua, ua kauia mai ka hookahi haneri ame kanalima biliona, a i ka elua haneri ame keia makahiki, elike me ka hoi hou mai o ke ola iloko o ka Kelemania malama pono anai na hana o ke aupuni.

 

            O ke kii malalo iho nei, no kahi puhi okolehao ia i loaa pono aku, i hanaia e kekahi Kepari maloko o ka Ululaau o Pahoa, ma Puna, Hawaii. O ka helu ekahi keia o kahi puhi okolehao nui hookahi i ikeia, me na pahu ma kahi o ke kaukani galani okolehao i makaukau no ke puhi ana. Ua hopuia ke‘a Kepani, a hoopa‘iia maloko o ka aha federala ma ka pule aku nei i hala.

 

NA HUNAHUNA LIKE OLE O NA AINA E

 

Haawiia ka Pono Koho Baloka i na Wahine e ke Senate o Missouri

            JEFFERSON CITY, Mar. 38.—Ua aina o Missouri i keia la ka pono koho baloka no ke koho ana i ka poe na lakou e koho ka Peresidena, a ua waihoia aku imua o ka poe koho kekahi hoololi no ka pono koho baloka o na wahine ma na koho baloka apau. Ua kakoo ka hale o na lunamakaainana i ka pono koho baloka ma ua koho baloka apau.

 

Elima Mau Mokuluu i Haalele Mai ia Enelani no Amerika i Keia La

            WASHINGTON, Mar. 28—Elima mau mokuluu i haawiia mai e Kele mania ma ke ano he mau waiwaipio e haalele mai ana ia Enelani nei me na ko lu Amerika maluna o lakou. O ka moku kokua ia mau mokuluu Bushnell ke ukali pu aku ana i na mokuluu maluna o ka Atelanika a honohoia aku ma na awakumoku like ole no ka hoohana ana aku ma na hana e pili ana i ka aie dala kuokoa.

 

Hoea na Enekinia Amerika i Murman no ka Hana Ana i na Alanui Kaaahi

            ARCHANGEL, Mar. 28—Ua hoea mai i ke Kapakai Murman ka puali mua o na enekinia hana alanui kaaahi Amerika i hounaia mai ai e hana i ke alanui kaaahi Mur@. Me mau puali hou aku no o na enekinia Amerika ke manaoia aku nei e hoea koke mai ana.

 

Ka Hana a na Kelemania e Hoolala la no ka Hookolokolo Ana i ke Kaiser

            PARIS, Mar. 28.—O ka Emepera i pau William ame ke Keikialii Hooilina i pau Frederick William ana kekahi mau lawehala mawaena o ka poe e ae e hookolokoloia ana e ka aha kieike a ka lahui Kelemania e hookumu ana, elike me na koakaka a na nupepa ma Parisa nei.

 

Hookohu ia he 28 Mau Makai no ka Lewa ma Gotham

            NEW YORK, Mar. 28.—Ua hoea mai na makai kiai ma ka lewa. He 28 mau kanaka lele i ka lewa Amerika, Pelekane ame Palani, o lakou apau ua ikemaka i ka hana iloko o ke kaua i hoohikiia i keia la i mau makai i hookoeia no ka puali makai o ke kulanakauhale o Nu Ioka.

 

He 50,000 Koa Pualu o Kahea Kokeia Aku Ana no ka Hana ma Europa

            WASHINGTON, Mar. 28.—Ua hoomakaukauia e ke keena kaua kekahi hana no ke kahea ana aku i 50,000 koa pualu no ka hoouna ia aku no ka hana ma Europa, oia ka mea i hoolahaia ae i keia la. O na koa e haawi mai ana ia lakou iho no ka hana e haawi kokeia aku ana ka hana na lakou maloko o Palani ma ke ano he mau koa e pani aku ana ma ka hakahaka o na koa e noho mai la ma EEuropa i nei manawa, a no ekolu makahiki ka loihi o ko lakou manawa e noho ai ma ka hana.

 

Powaia Kekahi Banako ma Detroit a Lilo he $10,000.

            DETROIT, Mar. 28—Na kekahi mau kanaka powa eono i lako me na pu a i uhiia boi na maka a paa i hooweliweli me ke kauoha aku e komo na kanaka hana he 14 ka nui ma ka cheu konohana o ka banako o ka mokuaina Commonwealth iloko o ka rumi o ka pahuhao nui a mahope o ka ohi ana i na dala apau mailoko mai o ne ume ua holo aku la a pakele me $10,000 ma ke dala maoli ame $65,000 ma na bona kuokoa.

            O keia kekahi o na powa koa loa i hanaia ma ke ao maloko o ke kulana kauhale o Detroit.

            He mau kauaka hoahu a kikoo dala lehulehu ke akoakoa ana maloko o ka banako ma ka manawa i hoomaka ai na kanaka powa i ka lakou hana. Me na pu panapana e kau ia aku ana imua o ia poe i kauohaia aku ai na kanaka apau oloko o ka banako e emi aku ihope no kahi o ka pahuhao nui a o na kanaka e ae maloko o ka haleauau, a mahope o ke paniia ana aku o ka puka a paa ua hoomaka aku la na kanaka powa e huli a e ohi i na dala apau e loaa aku ana ia lakou.

            Maluna o ke kaa otomobile i holo aku ai na kanaka powa a pakele oiai e kali mai ana no ia kaa mawaho o ka banako no lakou, a aolei ikeia kela powaia ana ahiki i ka hala ana he hora mahope iho a hoomaka aku la na makai e hahai mahope o lakou.

 

Na Keehinahana i Laweia no ke Kiai Ana i ka Peresidena Wilson

            PARIS, Mar. 28.—He hana ka i hoomakaukauia e hoomahuahua ae na hana makaala no ke kiai ana i ka maluhia o ka Peresidena Wilson ame na kuhina nui a na lahui huiia ka poe e malama mau nei i na halawai kukakuka i na la apau. Aohe i hoike ike ia aku i ke poo o na makaikiu Amerika ka manawa o na halawai e noho ai.

            Aohe mea nana i hoolalelale mai e hanaia keia hana elike me ia i hoikeia ua kamaaina loa ia e na kanaka o Palani ka manawa e malamaia ai o na halawai.

 

Ho Lehulehu na Enemi e Hoihoi‘a Aku Ana no ko Lakou Mau Aupuni

            WASHINGTON, Mar. 28.—Ua hoike ia ae ma ke akea e ka Loio Kuhina Amerika Palmer he 4000 ka nui o na lahui e enemi i hoopaahaoia maloko o Amerika Huipuia iloko o ka wa kaua. Wahi ana he 500 poe o lakou e hookuuia aku ana malalo o ka hoomalu ana he poe hoopoino ole mai, a o ke koena iho e hoihoi hou ia aku ana i ko lakou mau aupuni. He 900 poe mailoko ae o ka huina nui he poe ino hoopopilikia mai a e paaia ana lakou no ka manawa i maopopo ole, komo pu me 200 mau kanaka o ka Ahahui I. W. W., he poe me he mea la e kipakuia aku ana mai ke aupuni aku.

 

Hoomahuahua o Kelemania i Kona Mau Koa ma ke Kapakai Bolatika

            PARIS, Mar. 29.—Ke hoomahuahua ae la o Kelemania i kona mau pualikoa ma Danzig, ke awakumoku ma ke Kapakai Bolatika, kahi a na Aupuni Hui i noi ia ae ai no ka ae ana aku e hoolelele ae i na pualikoa malaila, elike me na loaa i loaa mai ianei. Ma ka oleloia he huina nui o na koa ka i hoounaia ae i Danzig.

            Ua hoakakaia ae keia hana maloko o na pohai a ka ahakuka ma-lu ma ke ano e hoike ana i ko Kelemania manao e ku-e mai i ka mea a ka ahakuka maluhia e hana aku ana no kela awakumoku.

 

E Ka‘i Aku Ana na Pualikoa Huiia ke Hoole o Kelemania e Kakauinoa

            LONDON, Apr. 1.—Ma ka hoakaka a ka Nupepa Evening News, in a no ka hoole o na elele Kelemania i ke kakau i ko lakou mau inoa i ka aelike kuikahi maluhia i haawiia aku e na Aupuni Hui, e hoamanaia aku ana ka Ilamuku Foeh e kauoha aku no ka nee ana o na pualikoa a na Aupuni Iluiia imua e noho mai la i keia manawa ma ka Muliwai Rhine.

 

Olohani na Kelemania E‘i La@ahu a he Mau Koi ka Lakou i Waiho Ae Ai

            COLOGNE, Apr. 1.—E hoakaka ana na lono lehulehu i hoea mai ianei he 30,000 mau kanaka eli lanahu e olohani mai la ma kahi kokoke i Essen. O ke koi a na kanaka hana e hookaawaleia mai na pualikoa e noho la malaila, e hoomahuahuaia ae ko lakou mau ukuhana i 25 pakeneka, e loaa aku i mau uku manuahi a i eono hora hana o ka la.

 

Hoopaaia na Misiona a na Aupuni Hui e ke Aupuni o Hunegari

            PARIS, Apr. 1.—O na misiona Palani, Pelekane ame Serbiana i hoea aku ai i Budapest ma ka manawa i ala ae ai kekahi kaua kuloko ia lakou ma Kelgrade i keia manawa, elike me ka lono i loaa mai ianei i keia la.

O na misiona i hoikeia mai ai ua hopuia lakou e ke aupuni Hunegari, ua hoopaahaoia lakou maloko o ke keena oihana kaua, aole i hoounaia e hoopaa aku iloko o ka have paahao.

 

Hoopaahaoia na Koa Palani e na Koa Hunegari

            PARIS, Apr. 1.—Ua lele kaua ia mai e na koa Hunegari kekahi pualikoa Palani uuku i hoonohoia aku ai mawaena o Hunegari ame Rumania, he 350 mau koa Palani i hooopaahaoia. Mamuli o ke kauoha a ke Kenerala Palani nana e hoomalu ana i na pualikoa maloko o Hunegari, ua hoohiki aku la na koa Hunegari e hookuu ia mai ia mau koa Palani.

 

E Hoihoiia Aku Ana na Koa o Kanada Mailoko Aku o Siberia

            OTTAWA, Mr. 31.—He hana ka i hoolalaia no ka hoihoi ana mai i na pualikoa o Kanada e noho mai la i nei manawa maloko o Siberia, elike me ka hoolaha a ke Kuhina Kaua Nekburn iloko o ka hale a na lunamakaainana i keia la.

            Ma ka olelo a ke kuhina kaua, ua noi mai nei ke aupuni Pelekane e lilo i mea huna ka la o na pualikoa e hoihoiia mai ai aole e hoike wale ia ae.

 

E Olahani ana na Socialists i Wahi e Hookuuia ai o Debs

            AKRON, Mar. 31.—Mai kona moe ma‘i mai maanei i hoopuka mai ai o Eugene V. Debs, ke alakai o ka aoao kalaiaina Socialists i hoahewaia ai no ke ku-e ana i ke kanawai hoomakakiu a hoole ia ai ka hoolohe ana i kona hihia e ka aha hookolokolo kiekie, i na olelo hoomaka‘uka‘u he olalani laula ke hoalaia mai ana e ka aoao kalaaina Socialists koe wale no a hookolokolo hou ia kona hihia.

 

 

HOAHEWAIA EKOLU POE E KE KIURE KIEKIE.

            Hookahi bila oiaio i hoihoiia ae e ke kiure kiekie o ke Teritore imua o ka aha ma ka Poalima aku nei, o keia ka mea e pili ana i ka hihia o ke Teritore e ku-e ana ia Louis Gardner, Henry Ulii ame Henry Nahulu i hoopiiia ae ai no ka hoololi ano e ana i kekahi kaa otomobile Ford i hoopaaia ma ka inoa o Y. Yamaguchi nona ka helu 2489, Ma ka la 22 o Maraki nei i hanaia ai ka hewa, elike me ka hoopii i hooiaioia ae. Ma ke kakahiaka o ka Poaono i hala aku la i hooloheia ai ko lakou hihia mamua o ka Lumakanawai Ashford a ma ia wa i waihoia ae ai ka lakou pane.

 

 

E HOLO MOHO ANA O R. DUNCAN NO KE KULANA MEIA

 

Ae Oia i ke Koi a na Hoaloha e Lilo i Moho ma ka Paa Baloka Repubalika

 

O KA HOOMAKAULII ME KE KUPONO KONA KAHUA

 

Ina no Kona Kohoia a Lilo i Meia he Nui Kana Mau Mea i Makemake ai e Hooko

 

            Oiai ke hookokoke mai nei ka manawa no ka malama ana aku i ke koho baloka wae moho, no na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ame na kalana e ae, ua oili okoa mai nei o Mr. Rudolph Duncan, a hoike ae imua o ke akea, he moho oia e holo ana no ke kulana Meia ma ka aoao Repubalika i keia kau.

            Wahi a Mr. R. Duncan, i kona waiho ana aku i kona inoa imua o na mana koho baloka, ma ke ano he moho Meia no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, aole ia mamuli o kona makemake e alualu aku i kela kulana, aka mamuli o ka manaoio iloko o kona mau hoaloha lehulehu, oia ke kanaka hiki ke hookele i na hana o ke aupuni kulanakauhale, ma ke ano hoomakaulii a kanaka makua.

            Mamuli o ko lakou noke mau ana mai i ke koi iaia, a hui pu iho no hoi me kona manao ana, e lilo oia i mea kokua aku i ka hookau ana ae i ke aupuni kulanakauhale, ma ke kulana holomua, ua haawi aku oia i kona ae; a e holo moho ana oia, maluna o ke kahuah@ua o ka hoomakaulii ame ke kupono.

            Oiai nae he kulana moho kana e alualu nei, no ke kulana meia, in a no kona kohoia mai a lilo i‘o i poo no ke aupuni kulanakauhale, e lawelawe ana oia i na hana hoomakaulii apau, elike me ia e hooko mau ia nei ma na hui nui apau, ma ka lawelawe ana i ka lakou mau oihana.

            Oiai, aole oia i kohoia i meia, aka nae, in a no kona kau ma kela kulana, a he mea okoa ae paha ke kohoia, he manaoio mau kona, o ka Meia o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, he kanaka oia e huli ana a e imi ana i na makaukau apau, ma na ninau i pili i ka pono o ke aupuni, aole hoi o ka waiho na ka papa lunakiai e noonoo mai i na hana i makemakeia. O ka meia ka mea nana e huli mua, a e loaa mai hoi ka ike ame ka naauao, no kekahi mau hana, a oia ka mea pono nana e waiho ae imua o ka papa, a e hoakaka aku i na kumu kupono loa, no ka hookoia mai o kana mau mea i makemake ai, aole o ka waiho ana a pau ka noonooia ana e ka papa, o ka wa iho la ia e noii aku ai.

            He nui na mea a Mr. Duncan i manao ai, a i noonoo ai, i kupono loa na ke kanaka e noho ae ana ma ke poo o ke aupuni kulanakauhale e hooko aku ai, a o kekahi o ia mau mea, o ia no ka lawelawe ana i na alahele hoomakaulii apau, ma ka pokepoke ana mai i kekahi mau hoolilo waiwai ole, a o na dala e koe ana, ma ia hoemi ana mai, e hooliloia aku no na hana, e pomaikai i‘o ai ka lehulehu.

            Eia o Mr. Rudolph Duncan ke noho hana nei no ka Hui Kaa Uwila, ma kekahi kulana ano nui, he kulana o ka mana hooko, me ka loaa o na ike kuhohonu iaia, no ke ano o ka lawelaweia ana o na hana o ka hui.

            Ua noho hana oia no kela hui no na makahiki loihi, a ma kona ano he Hawaii, ua kokua nui aku oia i kekahi heluna o na keiki Hawaii e noho hana nei malao o kela hui, aole wale maluna o na kaa uwila, aka ma na ano hana no apau; a o ia kana i hoakaka ae ai, e malama mau aku ana no oia i kela ano on a, ke kohoia oia a puka i meia.

            He mau moho meia hou ae no kekahi a ka aoao Repubalika mawaho ae o Mr. Duncan e oili ae ana iwaho, elike me na mea i lohelohe nui ia i na la aku nei i hala, oia o John C. Lane. William Ahia ame Clarence Crabbe, aia nae ka maopopo loa, a hoike okoa ae lakou maloko o na nupepa i keia mau la aku.

            O ka inoa o ka Elele Kalanianaole kekahi i kamailoia ae ma kela mau la aku nei i hala, oia kekahi moho e holo ana no ke kulana meia, aka nae, oiai aole no keia he mea malihini, ka lohe mau ia ma na manawa kalaiaina, aole e hiki ke hilinaiia aku ka oiaio o ia lohe ahiki i ka ae okoa ana ae o ka elele lahni.

 

 

MAKE KANU KA BILA MANA KOHO O NA WAHINE

 

Ma ke Koho Ana a ka Hapanui i Waiho ia ai ka Bila Senate Helu 48 ma ka Papa

 

IKEIA NA HOAILONA O K EPA MA KA AOAO KU-E

 

No ka Hooko Ana i na Manao Epa i Noonoo Kke ia ai ka Bila e Pepahi Loa

 

            O ka make ana o ka bila koho baloka o na wahine maloko o ka hale o na lunamakaainana, ma ka pule aku nei i hala, mamuli o ke koho ana a umikumamalima e kakoo ana i ka bila, i ka umi-kumamalima, ma ka aoao e ku-o ana, he make ia o ke ano mauliawa, aka i ka hapai hou ia ana mai nae no ku noonoo ana, me ke koho ana ma ka auwina la o ka Poalua nei, i pepehiia ni kela bila a make loa, mamuli o ke koho ana a ka umikumamalima maka aoao ku-e, i ka umi-kumamaha ma ka aoao apono, a he hookahi hoi i haule aole i koho.

            Aole wale i kaa ka hapanui o na hoa oloko o ka hale, ma ka aoao e ku e ana i ka noonoo hou ana i kela bila koho baloka o na wahine, aka ua kakoo pu aku ia, i ke koho ana, e hoomoe loa ia ka bila ma ka papa no ka manawa mau loa.

            Ma na hoilona e hiki ole ai ke hoohewahewaia, o ka make ana o ka bila helu 48, o ke senate, elike me ia a na hoa o ka hale o na lunamakaainana i koho ai ma kela la, aole ia ma ke ano kaulike a ku i ka pololei. Ma na hora o ke kakahiaka o kela la, ua aponoia ma ke koho ana a ka hapanui maluna o ke noi hoopanee, no ka hoopaneeia o ka noonoo ana no keia bila ahiki i ka la 8 ae nei o keia mahina.

            Me kela manao, aole e noonoo hou ia ana ka bila koho baloka o na wahine, ahiki i ka la 8 o Aperila nei, huli hoi aku la ka Mea Hanohano Henry Kawewehi no Kona, ma ke Kilauea o kela la, no ka huli ame ka ninau pono ana i ka manao o na makaainana o na Kona; eia nae iaia ma ka moana, a oini oia kekahi ma ka aoao e kakoo ana i ka bila, ua ike ka poe ma ka aoao ku-e, o ka wa maikai loa kela no ke koho ana maluna o ka ninau no ka noonoo hou ana i ka bila; a i ka wa i koho ai ma ka auwina la, ua hiki ole ke ku aku imua o ka aoao ku-e, oiai he hookahi hoa o ka aoao kakoo, aole oia i koho.

 

Ke Ano o na Mea i Hanaia

            Ma ka manawa o ka hapaiia ana mai no ka noonoo ana i ka Bila Helu 48 o ke senate, ua waiho mai ka Lunamakaainana Lyman, he noi e hoopauoeia ka onoonoo ana i ka bila, ahiki i ka la 8 o Aperila nei, o ia keia Poalua ae; ua noi aku hoi ka Lunamakaainana Andrews, e hoopaneeia ka noonoo ana ahiki i ka la 2, a mahope mai, hoololi ae la oia, e noonooia no i kela manawa.

            No ke kokua ana aku i ke noi a ka Mea Hanohano Andrews, ua apono mai ka Mea Hanohano Lyman, e kokua ana i ke noi a Mr. Andrews, o ka manawa nae ia a Mr. Andrews i wikiwiki mai ai i ke kokua ana, i ke noi a Mr. Lyman, e hoopanee i ka noonoo ana i ka bila, a ka la 8 o keia mahina.

            Make oho ana a na hoa maluna o ke noi hoopanee, ua hooholoia o ka mea kupaianaha nae, i ka wa keia i hoea mai ai i ke koho hou ana ma ke auwina la, ua huli aku la ka Mea Hanohano Andrews a koho ku-e i ka mea no ana i kakoo ai i na hora o ke kakahiaka, pela me na hoa i punukuia a paa malalo o kaua mau alakai ana.

 

Ku-eia ka Rula Ana a ka Noho

            Ma ka noho ana o ka hale ma na hora o kela kakahiaka, ua waiho mai ka noho i ka rula ana, ma na koho i pa‘iapa‘i ai maluna o kekahi bila, ua hiki no e noonoo hou ia ke koho ana, mamuli o ke noi e waihoia mai ana e kekahi aoao; ua hoohalahala nae ka Mea Hanohano Jarrett i kela rula ana, a ma ke koho ana, he umi kumamaona ma ka aoao e ku-e ana i ka rula ana a ka poho, a he umi-kumamakolu hoi e kakoo ana iaia, me ke koho ole nae o ka lunahoomalu; a no ka manawa mua loa, ma ka moolelo o ka noho lunahoomalu ana o ka Mea Hanohano H. L. Holstein, i a‘e ai ka hale maluna o kaua rula ana, elike ae la me ia ma kela koho ana.

 

Ka Bila ma ke Koho Baloka

Ma ka noho hou ana o ka hale ma na hora o ka auwina la, a mahope hoi o ka lawelaweia ana o na hana i hoopa-