Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 14, 4 April 1919 — Page 3

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Hana a ka Ahaolelo Kuloko

 

Ke Senate-La Hana 31.

            B. S. 172-E hoomakaukau ana no ka hoopili ana aku i na kanawai auhau alanni ma ke alo o na pahale i ke kulanakauhale o Hilo-Russell.

 

Ka Hale-La Hana 31.

            B. H. 303-E hoololi ana i na kanawai e hoakaka ana no ka auhau wai wai o kela ame keia ano.-Jarrett.

            B. H. 304-E koi ana i mau palapala ae no ke kuai ana i na pu.-Jarrett.

            B. H. 305-E koi ana aole hana e ae a ka Peresidena o ka Papa Ola Teritore e lawelawe ai.-Tavares.

            B. H. 306-E hookaawale ana i $17.75 no ka uku an aku i ke koi a Mrs. Alice Kahokuoluna.-Tavares.

            B. H. 307-E haawi ana i uku hooinau o $75 no ka mahina ia John R. Maeaulay.-Lewis.

            B. H. 308-E koi ana no ka hoao ame ka hoomaemae mua ia ana o na mea kaupaona ame na mea ana mamua o ka hoohana ana a e hoakaka ana no kekahi ano hana no ka hoao ana.-Kalakiela.

            B. H. 309-E hoamana ana i na lunakiai o Honolulu e hookaawale i haawina dala o $5000 mo ke alanui o ka aina hookuonoono o Waiomao, ma Palolo, Honolulu.-Kalakiela.

            B. H. 310-E haawi ana i uku hoomau o $60 ia Lani Burns, ke kiai o ke kahua kapitala, ame ka hale hookolokolo.-Ahuna.

            B. H. 311-E hoololi ana i ka haawina dala $4000 mai ka waihona alanui ae o na pahale noho o Kaneohe a i ka hana ana i mau alanui no na aina hoo kuonoono o Halehou-Waikaluaiki, ma Koolau.-Andrews.

            B. H. 312-E hoomakaukau ana no ka hookomo ana ae i na loio i hoomaamaa kanawai no eha makahiki iloko o na aha hookolokolo apana iloko o na aha hookolokolo e ae mahope o ka ninaninauia ana.-Kawewehi.

            B. H. 313-E hookaawale ana i $97 no ka uku ana aku ia Antonio Perry ame W. H. Beers no ke dala i hookaa mua ia no ka hoihoi ana mai i ke kino make o Boyd mai Waimea, Hawaii, mai a i Honolulu nei.-Kai.

            H. R. 84-E kauoha ana i ke komite waiwai o ka hale e holo i Lahaina, Maui, no ka nana ana i ka hale hookolokolo._Waiaholo.

            H. C. R. 36-E noi ana i ke Kiaaina e hookaawale i 45 eka aina ma Koolau, Kauai, ma ke ano i Paka, a e ikeia ka Paka o Anahola.-Aguiar.

            H. C. R. 37-E noi ana i ke Kiaaina e hookaawale i 124.45 eka aina ma Waiakea-kai, Hilo, ma ke ano i paka no ka lehulehu a e ikeia Paka o ka Muliwai Wailoa.-Rose.

 

Ke Senate-La Hana 32.

            B. S. 173-E hookaawale ana i $227.31 no ka uku ana aku i ka Haleakala Ranch no na lilo e epili ana no ke kinai ana i ka ma 'i luku mawaena o na holoholona i ka 1917.-Hind.

            B. S. 174-E hookaawale ana i $619.60 no ka uku ana aku i ka Maui Agricultural Co. no na hoolilo a ia hui e pili ana i ke kinai ana i ka ma'i luku mawaena o na holoholona i ka 1917.-Hind.

            B. S. 175-E pili ana i ke kau ana i ka auhau.-Russell.

            B. S. 176-E hookaawale ana i $10,000 no ke kuai ana i mau paipuwai a hoomoe aku ma na aina hookuonoono o Waiakea, Hilo, Hawaii.-Russell.

            S. R. 14-E pili ana i ka hoolaha ana i na kanawai o ke senate o ka 1919. -Coney.

 

Ka Hale-La Hana 32.

            B. H. 314-E ae ana i na makai e kii i ka poe i hoopiiia ma na hoopii okimare e lawe mai imua o ka aha.-Rose.

            B. H. 315-E koi ana no ka ukuia ae o ka mea i make a i hoehaia paha mamuli o ka hana hemahema a hana hewa paha a kekahi.-Andrews.

            B. H. 316-E kau ana i rula hooponopono no ka ae ana aku i na kauka huki niho i hoomaamaa a e hoakaka ana no kekahi hoopii mai na olelo hooholo ku-e a ka papa nana no na kauka huki niho.-Andrews.

            B. H. 317-E hookuu ana i ka Ahahui Pukiki Sociedade Lustana mai ka auhauia ana ae.-Andrews.

            H. R. 85-E noi ana i ka loio kuhina e pane mai no kekahi mau ninau e pili ana i ka aie o ke aupuni Kalana i ke Teritore no ka wai ame ka paipu mea ino.-Kumalae.

            H. R. 86-E ae ana i na hoa o ka hale e lawe pu i hookahi malihini a kela ame keia e holo pu ai i Molokai.-Kumalae.

 

Ke Senate-La Hana 34.

            B. S. 177-E pili ana i na koho baloka ame ka hoopaainoa ana o ka poe koho a e hoakaka ana no ka hoopau ana i na inoa i hoopaaia mai ka buke hoopaainoa aku o ka poe koho baloka aole i koho i ke koho baloka mamua aku.-Komite Hookolokolo.

            B. S. 178-E hoakaka ana no ka bana ana e lilo mai ai kekahi apana aina no ka paka a no na hana e ae a ka lehulehu o ka aina pili kahakai o Irwin ma Waikiki a e hoakaka ana no ka hoopuka ana aku i mau bona no ke kuai ana ia apana aina.-Komite Hookolokolo.

            B. S. 179-E pili ana i ka hookaawale ana i uku hoomau o $100 no ka mahina no Kapena J. C. Lorenxen-King.

 

Ka Hale-La Hana 34.

            B. H. 319-E hoololi ana i ke kanawai ukuhana o na kanaka hana i hiki ai e hoomahuahuaia ae na pomaikai e @aa aku ai i na ohana o na limahana i hoopoinoia ma na wahi o ka hana.-Aguiar.

            B. H. 320-E hoolilo ana i hana ku-e kanawai ke kauo a i ole hoonee ana i ka palau, na hapuku a i ole hoonee ana i ka palau, na hapuku a i ole na kaa mahu huki palau, a pela aku, maluna o na alanui aupuni e lilo ai ia hana i mea hoopoino i na alanui a i ole e ake'ake'a ia ai paha i ka holo ana o na kaa.-Silva.

            B. H. 321-E hoakaka ana no ke kuai ana i ka halealii Wakinekona ma ke ano i hale noho no ka maua hooko a e hookaawale ana i $30,000 no ke kuai ana i ke kuleana o na hooilina o Dominis); i $10,000 no ka hoomaemae hou ana ia hale a i $5000 bi ba lako hale.-Holstein.

            H. R. 87-E kauoha ana no ka uku ana aku i na hoolilo o ke komite hoonaauao ame na malihini e ae i holo ai e nana i ke Kula o Wailele.-Silva.

 

Ke Senate-La Hana 35.

            B. S. 180-No ka hoololi ana i ka pauku 18 o ke Kanawai 134, Kau o 1917, i kapaia "He kanawai no ka hoolako ame ke kauoha ana e hana, malama, hoolako aku ma o a maanei i ka uwila no na kukui ame ka mana hoonee maloko o ka apana o Hamakua, Hawaii.-Hind.

            S. C. R. 8-E noi ana i ka ahaolelo lahui e haawi mai uo ke Teritore i ka halema'i e malamaia ai na ma'i lepera, na hale ame na lako apau ma Kalawao, Molokai, no ha hoohanaia aku e ka Papa Ola o ke Teritore.-Cooke.

 

Ka Hale-La Hana 35.

            B. H. 322-E hoololi ana i na kanawai e hoakaka ana no ka hopu ana i ka poe ma'i pupule.-Kai.

            B. H. 323-E hoololi ana i ke ano o ka hana no ka lawe wale ana i na paona ame na mea ana i ikeia kekahi ano epa a e haawi ana i na @ala @ loaa mai ana ma ia kuai ana i ke kalaua.-Kai.

            B. H. 324-E hookaawale ana i $2000 no ka hoolako ana i ka Home o na Kaikamahine o Kapiolani i kekahi wai wela auau no lakou.-Jarrett.

            B. H. 325-E hoakaka ana no ka hoopaa ana i na holoholona iloko o ka pa hoopaa holoholona e hele hewa ana maluna o na aina aupuni a maloko o kekahi mau wahi o na kulanakauhale a e hoakaka ana i na koina no ka hoopaa ana.-Silva.

            B. H. 326-E hookaawale ana i $1,031.77 no ka uku ana aku i na koi o kela ame keia ano.-Tavares.

            B. H. 327-E aku ana i papa kuhikuhi hou no na koina iloko o ka aha hookolokolo kaapuni ame ka aha kiekie.-Andrews.

            B. H. 328-E hookaawale ana i $10,000 no kekahi halekaa otomobile no ke Teritore ma ka hlepaahao Teritore.-Kaahu.

            H. R. 88-E hookaawale ana i kekahi haawina dala o $30,000 no na laina paipuwai no na aina hookuonoono ame na kauhale o Kapaa, Kauai.-Kaahu.

            H. C. R. 39-E noi ana i ke Kiaaina e waiho aku i noi i ka ahaolelo lahui no na halema 'i federala.-Kaumeheiwa.

 

HE HOOMAIKAI.

 

            Elike me kekahi mau hooponopono maikai ana, i haalele iho ai makou kekahi mahele hapa o ka Puali Puhiohe Hawaiian Band no Kalaupapa, Molokai. He huaka'i aumoana kuikawa keia a ko kakau ahaolelo i holo aku la, a oiai ua makemake ia ka bana holookoa no ka holo pu ana me na solona no Molokai malalo o ke alakai ana a Capt. R. H. Baker, aole nae e hiki, no ka mea ua paa mua ka bana malalo o na kauoha, no ke puhi mau ana ma na kihi alanui Moi ame Papu no ke campaign Kokua Wikiwiki, pela i hooholoia ai me ka maikai e holo kekahi hapa, e noho hoi kekahi no ka hooko ana i ke kauoha.

            Pela iho la makou i holo aku ai malalo o ke alakai ana a ka hope kumu, Chas. P. Kaleikoa; he uni-kumamaha ko makou heluna ame na lede himeni elua, Mrs. Alohikea eme Mrs. Chilton, na kahuli leo le 'a o ka bana a o Hawaii nei hoi.

            Aole makou i paa pu me ka makou mau hokeo, o ia hoi ohe, aka, o na kaula o uwehone, o ia hoi na ano pila like ole, oiai ua lawa ka bana ia mea apau, o ia ka makou mea paahana i lawe aku ai no ka hoohauoli ana i na kini lehulehu o ka aina o ka ehaeha.

            Ua ikeia aku na nanaina hauoli o ka hoomahie nui wale iwaena o ke anaina e ku mai ana e hoolohe i ka makou mau mele me ka hialaai nui, ma o ke mele ia ana aku o kekahi mele hooni puuwai e Mrs. Alohikea, o ia hoi "Mahina Wahapaa," ua ikeia aku ka oni o ke anaina, a ua kupono aku la hoi i ka ii aloko.

            O ka Mea Hanohano Geo. R. Cooke, o kana kauoha, o ia ka makou e hoolohe a e hooko, a ua malamaia makou me ka maikai, aole mau hoohalahala ana, maikai na mea i pahola ia mai imua o makou, pela makou e hoomaikai ai nona. Oiai makou e hoonanea ana i ke anaina me ka makou mau meakani ame na mele, a i ke ku pono ana o ka la i ka lolo, ua paholaia mai he papaaina nani lua ole, i luluu i na ono like ole a ka puu e moni wale ai no i ka haae.

            He maikai na mea i hoomakaukauia e ka makua o kela aina, Mr. J. D. McVeigh, malalo o na hooponopono noeau a mikioi ana a na lima palupalu o na wahine kokua. Ua noke aku makou i ka hoonuu i na mea i hoomakaukauia ahiki ole, oiai ua kupalaka, aohe rumi e onou hou aku ai.

            Oiai makou e ai ana, e hoonuu ana i na opihi makaiauli ame opihi koele, puua wale ai la no hoi no kekahi o ko makou mau hoa paahana, no ke kaana pu ana iloko o keia mau ono i hoomakaukau ia. O ka mua iho la no hoi keia o ke kaawale ana o kekahi mahele o keia oihana puhiohe mai kekahi, i ko 'u manawa e noho hana nei he umi makah@ki iloko o keia oihana.

            Mamuli hoi o na hailona ana, pela i kaa ai i ko makou mahele o ka oihana ka hanohano e hoea aku imua o na kini lehulehu o Kalaupapa; nolaila, ma ka aoao o ka mahele o ka oihana puhiohe i hoea aku imua o aukou e Kalaupapa, ke pahola aku nei i ka makou hoomaikai palena ole i ka Lunanui J. D. McVeigh ame kou mau wahine kokua lima palupalu, no no hookipa ohaoah i panaiia mai imua o makou, a e lawe aku i ka makou mau hoomaikai i pahola ia aku me na manao kui 'o o ke aloha, a na ke Akua e kiai ia kakou, ahiki i kona hoohui hou ana ia kakou i ka wa pono Ana i ike ai. O makou iho no,

                                                                                                            GEORGE MALUNA,

                                                                                                                                     Ame na Hoa.

 

PUA LOKE LANI.

 

            Ua hiki mai oe,

            E Pua Loke Lani,

            Ke koa wiwo ole,

            O Hawaii nei.

 Anela o ke aloha,

 Pua i mili ia,

 I hui aku nei

 Me ka Lilia o Palani.

            Ua puia ko ala,

            I Hawaii akea,

            Ko nani kamahao,

            Kii i ka puuwai.

             Haina ka puana

 O ke koa,

 Wilhelmina Tenney

 E o mai i kou inoa.

 MARYJANE KULANI MONTANO.

Mar. 30, 1919.

 

 

UA UPOʻI NA LIHILIHI MAKA O KUU MEA ALOHA, MRS. MIRIAMA KEKUKU APUAKEHAU

 

 MRS. MIRIAM K. APUAKEHAU.           

(He kii keia i kona wa he 25 makahiki)

 

            I ka Lunahooponopono ahonui o ka Nupepa Kuokoa, Mr. Solomon Hanohano; Aloha kaua iloko o ka luuluu:-E maliu mai hoi oe no 'u kauwahi kuono u ka mokulele nupepa a kaua, i hookikakaha aku hoi ai ma na aekai aloha o Hawaii, i komo kauhale aku ai, a ike mai na kauna, na kaau, na lau, na mano, na kini, ame na lehu o na lehulehu o kuu mea aloha, mai ka ailana nona na kuahiwi ekolu (Kumukahi), a i ka aina nona na uluhua i ka hapapa, hookahi no kuahiwi o Kuhaimoana, kela pihi kae'ae'a o ka palena o na moku, i oki  ia e ke kai nui, kaawale aku o Kaula.

            Ea, e Mr. Lunahooponopono, e lululima pu hoi kaua, a oiai, me ka haalulu o kuu mau lima, ke kakau nei au i keia episetore no kuu mama hele loa, i palamimo, niau kolonahe, waianuhea a aheahe la 'i malie loa me ka pau o ke aho, a pili pu ka umauma i ka puuwai, kahi o na koni eehia a walawalania i kuu manawa, i ka ike pono ana iho i ka upo 'i malie ana ae o na lihilihi kuku o Aipo, a holo ae la ke anu maeele ma o a maanei o ka poe e ku pohai ana, a uhi mai la me he noe la ka malu o ka po, a o wa ae la ka hale kino o kuu mea aloha, a kuu aku la ka luhi no ka wa mau loa, a i ka mau loa, a nalohia aku la ka malamalama me kolaila mau luhiehu apau, a hoalii mai la ke anu maeele o ka malu o ka po, me kolaila mau kiaha dala, i naponapo a okaoka kauliilii, aole nae i nahaha, aka, ua pua oni ole ke kanaka a he mea laha ole. Auwe no hoi ka luuluu e, ame ka walania o na walania, i ike mua ole ia, i ka uhi ana iho o ka malu he-kuawa, me ke ahi o Wailuku, ke pani wai o Iao. Aloha ino no hoi ia wahi a maua i pili ai.

            Ea, e Mr. Lunahooponopono, e aloha wehe papale hoi kaua, a no ka mea, ua puehu liilii aku la kuu papale alii, a Solomona i olelo ai, "O ka wahine noho pono, he papale alii ia no kana kane, " he oiaio, o kona ano ia i keia kau hope a ke Akua i kanaka. A oiai, ua pa aheahe la 'i malie loa mai la kekahi kikiao makani wehe-o-lau-niu, a pio iho la ke kukui o ka hale kino o ka 'u mea i aloha ai, a ka manao e lauwili nei, a "kaha poele iho la ka papai o Honolulu, alamibi ka i'a e hoi ai, me ke ahu mokaki ana iho o ka hoka i kapa a kai," na 'u, na na keiki, na moopuna ame na kini o ua aina nei, i ke ahe olu haliu i ka makani i upu iho ai i ke auu me ke koekoe, hanulipo a o ka palai.

            Oiai, ma ke kakahiaka Poaono poina ole, Maraki 8, 1919 ho, hora 8:20 a.m., i pauaho mai ai kuu mama, ka makou mea i aloha nui ia. Auwe no hoi ka eha o na ehaeha e, a oiai i kuu poli no kahi i hiipoi malie ia iho ai, a puehu aku la i ka lawe a ke au-ka me ke aumiki.

            Mamua no nae o kona pauaho ana mai, iloko no o knoa noonoo maikai, ua puili mai la oia ia 'u, a hoopuka mai la i keia mau olelo ku i ka walania, "aloha no hoi kaua, " alaila, he hora paha a oi mahope ho i upo 'i ae ai na lihilihi no ka manawa hope loa, he mau minuke ia o ke kupouli, i hele a eleele Hilo-e, panopani i ka ua, i ka ua mea o ka makolukolu o ke aloha palena ole i kuu mama hele loa.

            He pilikia hikiwawe no keia i hiki mai ai, loaa no i ke anu me-kekahi ehaeha ikaika loa, i ka hora 11 paha ia o ka po mamua iho, a kahea ia ke kauka, hiki mai, haawiia ka laau me kekahi mau mea e ae e pono ai, aole nae ia he mea e oluolu ai, a i ke kakahiaka ana ae no, o ka haalele mai la no ia i Puna na hoaloha, wehe i ka pili hookoo ialoko. Pololei ke mele a kahiko: "Ina ke aloha la, he ai liliha," he aiaio, ke hoalii nei na hu'i eha iniki makolukolu a ke aloha kulipolipo no ka makou mea aloha i hala aku.

            Ea, e kuu Lunahooponopono ahonui, e hoomanawanui iki hou mai hoi oe, no 'u kau wahi kolamu o ke kuinakapa-Hawaii a kau, ke kilohana pookela o nanupepa o ka olelo makuahine, me ka haku'iku'i o kuu puuwai, i hele a aluhee, palahe, nawali, malule, i okaoka a aeae loa, ke puana aku nei au, ua hanauia kuu mama, kuu wahine aloha poina ole, i ka la 6 o Augate, 1857, ma

Kaoo, Honokaa, Hamakua, Hawaii Moku o Keawe, mai ka poli mai o kona mama Emalia Kaheana, ame Kaopua, kona papa, a mare aku kona papa i wahine hou, loaa mai he mau kaikaina, me na kaikunane, oia o Mrs. Geo. H. Holt o ka ua kukalahale, a aia no hoi i ka ua kupuupuu o Waimea na pokii, a mare no hoi ka makuahine i kane hou, loaa elua kaikunane, hookahi i make, a hookahi e ola nei, alaila, ua hiki mai la kakou i ka piha ana o na makahiki o kuu mea aloha he wahine, o kuu mama hoi, i ke 61 me 7 mahina.

            Eia hou, ua hoonaauaoia no alo ma ke kula aupuni o Paauhau, a i ka hoi ana mai 'i Honolulu nei, ua komo i ke kula o Pohukaina, a i ka 19 o kona mau makahiki, ua hoohuiia maua ma ka berita mare e ka Rev. D. Kekiokalani ma Laie nei, i Sepatemaba 10, 1876, alaila, ua piha na makahiki o ka noho aloha pu ana he 42 me 7 mahina. Auwe no hoi ke aloha pau ole e!

            I ka mahina o Sepatemaba, 1877, ua holo aku la maua no Waimea, Kauai, a noho malaila me ko'u kahu hanai, e hele ana, e kiei ana, e halo ana i ka nani o ka mokkupani kihapai, me he waili'ula la ka hoi ka anapa ana iho, a nalo aku la kuu mea aloha i ka pehia e ka limu ka kanaka o Manuakepa, o ke onekani, me pahapaha lei o Polihale, aole olua e lei a hehi hou ia, a no ka mea, ua lawe e ke kiu a lilo kuu hoa, i ka ehu wai-ulailiahi o Waimea.

            Aloha ino no hoi ia wahi i noho ai a kupa, oiai, malaila i hanau ai ka maua hiapo, i kekahi la o k @ mahina o Novemaba, 1879, huli hoi mai la no Laie nei, a i ka mahina o Augate, 1880, holo aku la maua e ike i ke onehanau. Ua kipa hou aku e ike i kek ai hawanawana, mailaila aku a ka ua kipuupuu, hala hope mai la o hole Waimea i ka ihe a ka makani, nee aku la no ke onehanau o

kuu mama, i ke ala ulili o Hamakua hui me na kuku, na makua ame ka ohana; aloha no hoi ia mau wahi i pili ai; ilaila hanau hou hookahi keiki.

            Ma ka mahina o Okatoba 1883, huli hoi e ike hou ia Laieikawai, ka u 'i, o na pali Koolau, a ma ka malama o Novemaba, 1885, holo aku la e ike i na Hono a Piilani, e holo ana, e pekipeki ana, e ike i na waieha, me ke kula laula o Kamaomao, e hiki aku ai i ka ua Ukiu, kahi a maua i hoopulu ia iho ai e ka ua Ulalena o Piiholo, a holo ae la e ike i ka uahi moe kololio, hau anuanu o ke kula, nee mai i ka luna o Haleakala, o "Maui no e ka oi," a ma ka mahina o Feberuari, 1886, hiki hou i Laie nei, a hanau hou eha opuu momi.

            Ma ka la 12 o Aperila, 1889, haalele iho la i na kaiaulu aloha o Hawaii, a holo aku la no ka ipuka gula o Kaleponi, a mailaila aku no Loko Paakai, Utah, a hanau kolaila kamahele, a hoololohe no e lilo i alihikaua no kolaila puali anela, a ma ka pule hope o ka mahina o Ianuari, 1891, haalele aku la i na mokuaina huiia a o Hawaii no e ka oi.

            Nolaila, e na kini e heluhelu ana i keia mookuauhau, owai o oukou e hookuku mai, me ko maua mau wahi i pili aloha ai, o ka paeaina nei, a i ka aina nona ka have o ke kuokoa, ka lanakila ame ka maluhia, a na keia have hoku auanei e hoomalu ka honua holookoa ma keia hope aku,a iho mai ko kakou Mea Hoola, ke Alii o na Alii ame ka Haku o na Haku.

            Ea, e opu aiii mai hoi e kuu Lunahooponopono, he wahi mea iki koe, o ka pau no ia. O kuu mama hele loa, ua helu pu ia oia ilooko o ka hoopono, ka ike, ka naauao, ka noeau huli Baibala, he puuwai i piha i ka lokomaikai, he oluolu me ka hookipa pauaho ole, i ka poe apau e kipa mai ana i ko maua home, o ko ke Akua poe oano o nala hope nei, mai Hawaii a Kauai, ka hoike no ia mea, aole oia wale, o na moho o na aoao kalaiainaelua kekahi poe hoike, e laa na senatoa, na lunamakaainana, na meia, na makai nui lunakiai ame na moho elele, ua kamaaina lakou i kuu mama, a ua kapa lakou iaia, ka makuahine o ka home, o na pali hauliuli o ke Koolau, o ka aina i ka eheu o na manu (Laiewai).

            Ua noho alpha pu ia no hoi me na kupa o ua aina nei, ma na hona hooholomua iloko o na ahahui like ole o ka ekalesia, a o kana kalen oi ae, o ka himeni no ia, aka, o ka misiona oi loaae, o ia no ka loaa ana ia maua na keiki kane, na kaikamahine ame na moopuna, oia hoi, ekolu i hala e ma o, eha e noho pu nei me a'u, hui me ke keiki mua e hele mai la i ka loa ame ka laula o Amerika, i ka hookani pila, Prof. Joseph Kekuku, Jr., a na lakou mai na moopuna he 17 e ole maikai nei, a na na moopuna hiapo i hanau mai elua kuakahi e ola nei, alaila, e hoomanao iho no ka poe e heluhelu ana, ua o mai no ke ohohina o ke kolopupu o kuu mea aloha.

            E cala pu mai no hoi oukou, o ke kii e kau ae la maluna no ka manawa o 6 makahiki no ia a ko mau a ma@e ana. A no'u iho, na keiki, na moopuna ame ka ohana, ke haawi aku nei i ka mahalo me na hoomaikai kiekie ana he nui, no na bo-ke pua nani a u'i i hoounaia mai e na ohana ame na hoaloha mai Honolulu nei, a no na kini no hoi o Laie nei, no ka lakou mau hoohiwahiwa, a no na kokua ana mai i na hora o ko makou ehaeha, mai na makua a na keiki, ame na sisters o Lanihuli pu no hoi, ka makua peresidena no hoi, ka lunanui o ka mahiko, no na kokua ana i ka hale lua, no ke anaina haipule hope ma "I Hemolele, " a no na keiki eli lua a kameki ana, i mea e maluhia ai no na haneri ame na kaukani makahiki, mamua o ke kani ana o ka ua ka anela, a no na keiki hapai pahu ame ke lehulehu apau i komo pu i ka huaka'i hoolewa o ka kakou mea i aloha nui ai.

            Ke hoomaikai pu aku nei i na keoni-

NO KA PONO MANA KOHO O NA WAHINE.

            Solomon Hanohana, Lunahooponopono o ke Kuokoa:-E oluolu e lawe aku i na hoomaikai nui no kau mau kakoo ame ka hiwahiwa a ka lahui no ka ninau pookela e hekau ae la maluna, na senatoa hanohano pu i kakoo lokahi ame, na Lunamakaainana kakaikahi i loaa na iwikuamoo e paepae i na lima o ka aha senate, no ka mea, he ninau pookela keia ma ke kahua hana o ka aoao a na hoa kaukanawai i hoopaa a i hoohiki ai, a loaa ia lakou ka lanakila ma ke koho baloka ana a ka lehulehu, "Ka Leo hoi o ke Akua."

            Ke minamina nui nei au i na hoa hanohano Hawaii o kaua, i ka hoomaopopo le'a ole i ka hoohiki a lakou i berite ai me ka lehulehu, e kakoo i ke kahua hana o lakou i lanakila ai. Ke haawi pu nei au i ko'u mahalo i ka elelealii a kaua, no kana mau kakoo pu ana.

            Ma ka makahiki 1896 ka wahine mua loa i lili i senatoa mai ka mokuaina mai no ia o Uta, oia o Dr. Martha Hughes Cannon (Pukuniahi), ua noho oia ma ia kulana no elua kau, a o na bila apau ana e hookomo ai iloko o ka ahaolelo, ua holo a lilo apau i mau kanawai, no ka mea, aole ana mau bila i hookomo ai ma ke ano hoopau manawa, a i ole hoopiha ie opala. O kekahi o na kanawai pookela ma ia mokuaina a ia senatoa wahine i hana ai, o ia no na kanawai hooponopono no ka papa ola, ha hooponopono ana i ke keena hoonaa@ao, ka hooponopono ana i na meaai, a he nui aku.

            Eia kekahi, ma ka mokuaina o Colorado i ka wa i loaa ai ka mana koho i na wahine, akahi no a ikeia na kanawai maikai no ka hoponopono ana i na keena hoonaauao, papa ola, no meaai, na haukipila ame na keiki makua ole, a he nui hou aku na mokuaina o Amerika Huipuia i lawe ae ai na wahine i ka haaheo o na hana hanohano ma ko lakou mau aina.

            O na kane apau e ku-e ana i ka haawi ana i ka mana koho i na wahine, he poe kipi lakou i ko lakou mau home ponoi, a he mau koo ikaika loa no na hui waiona, me ko lakou hoomaopopo a ike ole, no ka mea, ma na moolelo o na hana kalaiaina ma Amerika, he ku'e loa na hui waiona i ka haawi ana i na wahine i ka mana koho baloka. Ina ua kupono na wahine a kakou e hoohanau mai i mau keiki, alaila aole ka lakou i kupono e kokua mai ia kakou na kane i ka hana ana i na kanawai e pono, a e pomaikai ai na keiki a lakou i hoohanau ai@

            Ua lawa keia e Solomon, a no kekahi wa aku, aka, aole i pau na manao kakoo a wehewehe i na moolelo pookela ame na kanawai makamae a na wahine Amerika i hana ai ma ko lakou mau aina hanau, a e aha ana oe e Hawaii@

            Me ka mahalo nui ia oe ame na limahei o kou papapa'i ko'u hoomaikai.

Owau mau no,

                                                                                                GEO. KAINA LOWE.

Waiakea, Mar. 21, 1919.

 

NA MEAHOU O MAKUA.

 

            Ma ke Sabati, Maraki 16, 1919, ma ka luakini o Makua, Oahu, ua akoakoa ae na kamaaina o kela kaha aloha ma ko lakou kuakini me ka huina kanahakumamalima mai na makua ame na keiki. O ka mahele hana mua i lawelaweia ai, o ia no ka mareia ana o Mr. David Paiaina me Mrs. Lahela Hao e ka Rev. Wm. Kamau, ke Kahu Ekalesia o ka Ekalesia o ka I'a Hamau Leo o Ewa, a kahunapule hoi o ka hale o na hoa hanohano o ka hale lunamakaainana, kau o 1919. E mahaloia ka mare no na mea apau.

            Pau ka mare, ua hapaiia ka oihana laa, ka bapetizo ana i ka moopuna a Rev. ame Mrs. Kamaiopili, a i ka papetizo ana, ua puana ae la ke kahu i ka inoa o ke kama o Miss Agnes Luisa Huawaiokaula Naiwi, e bapetizo ana iloko o ka inoa o ke Kahi-Kolu. Pau ka hana bapetizo, ua weheia ka haiolelo e Frank Keliinohopono, ma ka olelo a Iesu, "Owau mai no ke ala, ka oiaio ame ke ola, aole kekahi e hiki i Ko'u makua, ke hele ola oia ma O'i nei."

            Pau ka haiolelo, ua hapaiia ka hana hookomo i ka poe hoike manaoio eono, ame elua komo ma ka palapala mai Kaumakapili ae, huina ewalu. Maikai ka hana a ke Akua ma kela kaha.

            Pau no hoi keia hana ua malamaia ka ahaaina a k Haku e ke kahu, na hoahanau mua me ka poe hou, ame na malihini i kipa mai. He ilihia na hana mai ka mua a ka hope, a o ka hana hope loa he hoi e hoopiha i ka lua o ka inaina, a i ka piha ana no hoi, mohala ae la na make ke nana aku.

            Mahalo i na kupa o ka aina. Aloha e ke Lunahooponopono me na keiki hooni i na mikini.

                                                                        ANNA M. KAMAU.

Pearl City, Mar. 20, 1919.

 

mana i hoouna, mai i na leta hoaalohaloha, John L. Paoo, lunakanawai o Koolauloa, Hon. J. C. Lane, Major A. W. Neely, Henry Cobb Adams, luna auhau o na Koolau, a no na hoaloha nui a hanohano i kipa mai e lululima aloha pu me na olelo kaukau o ke aloha kuio; S. L. Desha, senatoa o ka aina ua lu lehual Chas. E. King, ame na lala no apau o ke komite hanohano o na hale kaukanawai, i hele mai ai e noii i ke kula o Waialee.

            Maluna ae o na mea apau, e hoomaikai aku i na kahikolu, e halo aku imua Ona, a Nana e hoomaha mai. Me ke aloha nui i ka poe apau i ike a kamaaina i ka makou mea aloha mai Hawaii a Niihau. Me ka hoomaikai nui i ka Lunahooponopono ame na limahana.

            JOSEPH KEKUKU APUAKEHAU,

                                                Me ka ohana.

            Laie, Maraki 24, 1919.

 

He puolo walohia me ka ehaeha no kuu leia-i ua hala.

Miss Mary k. Kaiepa.

            Solomou Hanohano, Aloha oe: E hookomo iho oe i ka'u lei he keiki ma kahi kowa o kau wahaolelo, i ike mai ai na kini, na makamaka, na hoaloha, ka ohana o kuu leialoha i hala, Mele Kahalewai Kaiepa.

            Ua make kuu kaikamahine i ka la 16 o Feberuari, 1919, ma ka Home Bihopa, Kalaupapa, Molokai. Ku aku au i ka Poakolu, ua hala aku la ka uhane, ua nalo aku kona kino, o kona kaikuaana ponoi ka'u i ike; a uwe iho la me ia me na manao mokumokuahua o ke aloha i kuu keiki. Auwe kuu luuluu walauia i ke aloha!

            Au ae la ko'u mau kiionohi i ka moana a'u i au mai ai i na ale kuchu o Pailolo, me kuu iini e halawai ana au me kuu kaikamahine, a ike lihi aku i kona mau maka ame kona leo, ua poho ia mau iini ana; auwe! kupouli ke aloha o kuu keiki e wawahi ae ana i kuu manawa. Auew, aloha ino kuu leia i poina ole, ke eha nei kuu uhane i na hora o ka ehaeha, o kuuu lei i ka nana ae ma o a maanei e au ae ana na maka, e ike ae i kona mama ame kona mau kaikunani, aole ia ma kona aoao, hele ka uhana o kuu kaikamahine me ka ehaeha.

            Ua hanau oia i ka la 14 o Mei, 1901, mailoko aku o'u, ko lakou nui he elima, hala aku la hookahi, koe ekolu keiki kane a hookahi, koe ekolu keiki kane a hokahi kaikamahine aia aku la no i Kalaupapa, na ke kane hope nana kela kaikamhine i hala aku la me elua pokii kaikuanane.

            Ua hoonaauaoia oia i ke kula wilkina Kakolika, mahope mai hookomoia ma Waikikikai, mailaila aku komo i ke Kula Liliuokalani, o kana halekula hope loa ia, no ka ma'i, hiki ole ke hoomau aku i ke kula.

            I ka mahina o Novemaba, 1917, paa oia ma Kalihi; i ka 1918 i laweia ai oia no Kalaupapa, a malaila oia a ha'a wale aku la ma kela aoao mau o na mea apau. Nana no i haawai mai, a Nana no i lawe aku.

            Eia kona mau kaikunane, ka ohana, ke komo pu mai nei me a'u i na manao luuluuo ke aloha. Ke haawi aku nei au i na hoomaikai i na makua o ka Home ame na kaikamahine ame ka lehulehu i ko lakou kokua ana mai i ko lakou aloha ame ka lakou mau pua, me ko lakou komo pu ana i ka huaka'i no kona kino puanuanu a waiho iho la na iwi aloha o kuu kaikamahine i ka aina malihini.

            Aloha wale kuu kaikamahine hele loa. Aloha kakou, na ka nani o ke Akua e hoomama mai i na ehaeha o kona mama.

            Mrs emalia K. P. Kealoha.

 

He mele.

Na ka uwila la i lawe mai,

A loaa i ke aha e ka makanai,

Nani wale Maemae i ka'u ike,

Kahi moa kani hewa i ke aumoe.

Kuhi ana paha la ua ao,

I ke aka ana ae a ka mahina.

O ka uke holo kiahi manu Olaa,

Ua laahia oe me ke kuhihewa:

Heaha ka'u hewa la i hana ai,

Au e hoopale mai nei ia'u@

Maemae lihau po i ka lehua,

Kupu kelakela i ka maka o ka opua,

Puapua e ka hala pua ka hinano,

Ke hiki mai a hiki mai.

Hiki mai e ka lono i o'u nei,

Aole hoi au e kipa hou aku,

Nani wale ia home i aloha ia,

Me he ua haao la i ke kula:

He manao no ko'u la e ike aku,

Palea ia mai e ka hilahila.

Ilaila kaohi ia ko'u manao.

I kahi wai hoihoi lau i a o eleile.

Kuhi au i ka nani la o ke kiele.

Ua like me ka hala la o Mapuana,

Malama pono ia iho ke aloha.

Ke kuleana a'u i hiki aku ai.

he waiwai nui ka ke aloha,

Ke pine paa ia i ka puuwai.

            D. M. David kalani opio.

Niolopa, Ku Lane, Honolulu, Oahu.

 

E malama pono ia oe iho.

 

            Ina i makemake oe e maikai ka noonoo ame kou waihona ai mai hookuukuu wale oe i kou opu e hoopihaia me na waiawa o na meainoino mai kou kino aku; e laa na pilikia i ika mau ia no ka lepoaa. I mau meaai maikai, inu nui i ka wai me ka nui o ka holoholo ana iwaho o ke ea, pela e maikai ai kou opi. Ke loaa ole ka maikai ma ia ano, alaila e lawe i na Huaale a Chamberlain. Na lakou e hoopalupalu i ka opi, a he maalahi me ka maikai ka ai ana. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson, Smith & Co., na akena no Hawaii. Hoolaha.

           St Louis, Mar. 28. O Mrs. Carrie Chapman Catt. ka peresidena o ka ahahai a na Wahine Amerika koho baloka, ka i kohoia i keia la i lunahooma@ ka manawa no ka ahahui a ka poe @aloka Amerika.

 

Hoolaha kuai o na hoolimalima aupuni.

            Ma ka hora 10 a. m., Poalua. mei 6. 1919 ma ka puka komo mamua o ka Hale Kapitala. Honolulu. T. H., ma@ a e kuai ia aku ai ma k@ k@ala akea maialo o ka P@ o @ Kahawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o ka 1915, na hoolimalima laula o na Aina Aopuni i @kakaia mala@ iho nei:

            @ Kela hapa o ka Aina Aupuni o Waiku, e waiho la maloko o ka Apana o Hana. mokupuni o Maui nona ka ili aina o @5 eka. oi aku a @ mai paha: uku hoolimalima hahaa. $223.00 o ka makahiki, e uku hapa maka@i@i @ manawa o ka hoolimalima. 15 @ mai Mei 2, 192@ aku.

            (2) Ka Aina Aupuni o Wa@. Lahaina, Maui, nona ka iliaina o 19@ eka. oi aka a emi mai paha: u@ hoolimalima haahaa, $11.00 o ka @, e uku hapa makahiki maa ia: ma@w@, o ka hoolimalima. 15 makahiki mai Aperila 7, 1919 aku.

            E hanaia heia hoolimalima m@ ka manao no ka hookoe ana @nui Aupuni i mau pa hale @ona @ aina aole e oi aku mamua o @ nona hoi ka hohona ma hahi i @ loa i ka 300 kapuai.

            Na ka poe kuai mai e uku i @ lilo o ka hooloha ana.

            No na kii palapalaaina ame na @kaka aku i koe, e noi ae ma ke @ o ke KO@isina o na Aiaa Aupuni. Hale Ka@itala. Honolulu. R. H.

                                    C. T. Bailey.

                        Komisina o na Aina Aup@ni.

            Hanaia ma Honolulu, Aperila @1919.

6342 Apr. 4: Mei 2.

 

Ma ke kauoha.

 

Hoolaha i ka poe hoohana i ka wai.

 

            O Ka põe hoohana i ka wai ma @ uku paa, ke hoikeia aku nei ka @he @ keia, o keia malalo iho nei na h@ ho@ kahekahe wai:

            Hora 5 a hora 8 a. m.

            Hora 4 a hora 6 p. m.

 Ke hoiia aku nei e malama loa keia rula.

                        F. G. Kir@hhoff.

            Lunanui Laula, Oihana Wai me S@.

6342- Apr. 4, 11, 18.

 

Ma ke kauoha.

 

            Ke hoolhaia aku nei ma keia @ muli o ke kauoha a ke kanawai e wai mai na moho holo halo@a no ka @iha Kalana i ko lakou mau palapala @ moho balota, i ke Kaka@olelo o ke @ lana, aole e emi iho malalo o @ la @ iwakalua(20). mamua mai o @ K@ balota Wae Moho. a o ia manawa k@ ballota hoi no ke Kalana o Kauai @ e malamaia ana ma ka Poaoao. Mei 1@. 1919, uolaila he mea pono loa e wai @ ia wai keia mau palapala holo m@ halota no na oihana Kalana o Ka @ nei, i ka mea nona ka inoa malalo @ nei ma kona Keena Oihana man@ o ka hora 12 o ka po o ka Poa@, Aperila 26, 1919.

            Ina makemake kekahi moho e pa'i pu ia kona inoa Hawaii. pela no hoi kona inoa ma ka olelo haole maluna o ka balota. e noi maopopo mai oia pela ma ka palapala ma ka manawa o kona waiho ana mai i kona palapala holo moho.

            E kakauinoaia ka palapala holo maho @alota e ka poe kupono i ke koho balota, aole @ae e emi iho ka koho balota, aole nae e emi iho ka @i malalo o ka umikumamalima (15). o ke Kalana O Kauai nei, kahi e k@h@ h@ ta ia ai, a i ole ia o ka apana ho p@ kahi a ka moho e imi ana @ k@ wae ia ae, ma ke Kau Koho. ba@ Wae Moho i haiia maluna a e w@ pu mai no hoi me ia palapala holo @o ho, i na dala he umi ($10.00). he @ u no ia palapala.

            Ma ke dala kiuke e ukuia mai ai keia mau dala, a i ole ma ke kikoo hanako i hooiaioia, a i ole ma ke Kikoo Dala Haleleta paha no ka @uia @ o ia mau dala i ke Kaka@olelo o ke Kalana o Kauai nei.

(Kila)               J. Mahiai Kaneakua.

                        Kakauolelo, Kalana o Kauai.

Hanaia Maraki 2@, 1919.

 Lihue Kauai.

            6342 Apr. 1. 11. 18.

 

E Nanaia Kou mau Maka.

O ka Hana ka Makou i 'Iini ai

Ina aole he hooko o kou mau maka i ka lakou hana me ka MAALAIII a KUPONO LOA- a i ole in a paha ua loohia oe me ka ma'u NALULU maopopo ole a i ole "EHAO NA MAKA" e hele mai kukakuka pu no ia pilikia malia o hiki ia makou ke ko kua aku ia @ Ina a@ ala@ aole he mau hoolilo no ka m kou olelo a'i.

Dr. Lewis Edwin Capps

Mea Nana Maka.

Thompson Optical

Insitute, Ltd.

156-158 Alanui Hokele.

Mauka mai o ka Hokele Young.