Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 19, 9 May 1919 — Page 5

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo Pohihihi

a ka

MAKAIKIU WAHINE RUTA REVENA

I Huli Ai Mahope o ka Megeu o na Rose

a Loaa Pono ka Mea Pepehikanaka

 

MOKUNA XIV

Ka Paa Ana i ka Hopuia

 

            No ka emoole loa o ka mea i hanaia, a no ka emoole loa @ ka make ana o ka wahine, ua hiki ole ia Ruta ke hoomaopopo iho i ka mea i hanaia eia no kekahi minuke-i kana noonoo iho na kona kino wale no i hana iho la keia hana me ka hoohana oleia o kona noonoo.

            Aole no hoi i haawiia i manawa loihi nona e noonoo ai no keia hana. no ka mea i ka wa i pa-hu iho ai ke kino o ka wahine pepe@kanaka iluna oka papahele, lohe koke aku la @ Ruta i ka halulu mai o na kapuai wawae kaumaha @ke kanaka mawaho mai o ka rumi.

            Iaia i ku ae ai iluna mahope o ka hoka wale ana iho no i ke kino o ka wahine make, huli ae la kana nana ana no i @ o ka puka, me ke kakali ana, me ka pili o ka hanu, me ka makaala pu nona iho.

            He manawa pokole, ua hookeia mai la ka puka a hamama a komo ana no ke kanaka nui nana oia i kauo mai iloko ka rumi, he kanaka kino pilikua oia i ka Ruta nana aku, pepeekue na lima, mauaua kona helehelena, li-o na maka, @he nae he ike pono aku o Ruta i ka helehelena mamuli o ka paa i ka uhiia me ka palulu maka.

            Ia ike ana mai ana ia Ruta e ku aku ana no ame ka waiho @ o ke kino o Mrs. Wiliama iluna o ka papahele, ku iho la oia me ke kahaha loa : ma ka Ruta hoomaopopo aku aole no kana mea e ike mai ana ia manawa, aka me ka manao kuhihewa oia ka mea i make a nona hoi ke pa-hu ana o ka lohe ana aku, eia nae, he okoa kana mea i koho ai, a he koa kana mea e ike mai ana.

            "Ea, heaha kau mea i hana iho nei me kuu makuahine, @ keia kepolo?" i ninau mai ai ke kanaka ia Ruta i kona manawa i ike mai ai  i ka waiho o kona makuahine iluna o ka papahele me ka hele a piha loa i ka huhu, a e lele e wale ana no hoi na maka.

            Aohe o Ruta i pane aku i haina no kana ninau, no ka mea, e hoolala ana oia ia manawa i kekahi alahele no kona palekana. He mea oiaio ia, no ka mea o kono hora hope loa ia, nolaila, he mea pono iaia e noonoo pono i kekahi hana e pakele aku ai, ma keia manawa ua huki ae la ke kanaka i kana pu panapana a paa iloko o kona lima a kau pololei mai la i ka pu ia Ruta.

            Eia nae ma ka Ruta nana aku, aohe manao paa iloko @ua kanaka la e hoopokole koke i ko Ruta ola ia manawa, ke ku mai la no oia nana pono ia Ruta me ka maopopo ole @kana mea e hana mai ai, me ka makemake ole e hoopokole koke i ka laua kamailio ana.

            A hala paha he minuke, akaaka ae la me ka leo nui kohu @ ana na ka ekake, a i mai la : "Ua loaa iho la oe ia'u i keia manawa hope loa, e kena wahi wahine hooululua i ko makou noonoo. O ko hana ana kaia a make ai. Ua hana au i kekahi hana kuhihewa mamua, a ua kame ka mea okoa, a ua pakele oe, aka, ia manawa aku la nae ia, i keia hana ana e make ai oe, a aole hoi au e hana ana i kekahi hana kuhihewa hou elike me ia mamua.

            "Ea, e nei wahi wahine makaikiu hupo hooluhua a alalai mamua o ko makou alahele, no ke aha kou makaala ole @ kau hana ponoi? Mai oi aku kou pono ina oe i noho malie i kou hale a hanai kau mau hana ponoi, no ke aha oe i hookomo mai ai ia oe iho iloko o ka hana hiki ole ia oe ka hana, no ko makemake nae paha e maopopo ia oe ka mea nana i pepehi ia Mr. Kama, ea? Ae, e hoike au ia oe i nei manawa. na'u ia i hana, a o oe aku ana ka panina."

            Oiai ke kanaka e ku ana malaila, ke hoolala la o Ruta @oko iho on a ikana mea a hana aku ai no kana hoopakele ana iaia iho. Ua ike oia he mea hoopau manawa wale no ke kakaiahili olelo ana me ia, aohe loaa kona palekana malaila, oiai nae, he mea hoomama loa ae no ia i kono manao ma kekahi manawa.

            Aohe ona kanalua ia manawa he kanaka puuwai eleele kona hoapaio e kamailio pu ana ia manawa, owai la jona inoa aohe maopopo iaia, a ua maopopo loa kana mea e hana mai ana maluna on a. Eia hou, ua ike iho no oia nona iho he wahine makau ole oia ma kekahi ano pehea la kona kuhaiki loa ke komo oia iloko o ka pilikia elike me keia.

            No kono ike ana ua kokoke loa mai kona manawa e make ai iloko o na lima o ke kanaka puuwai eleele, poniuniu ae la kona mau maka, a hoomaka iho la oia e hikaka, upoi ae la kona mau lihilihi o ke ano e maule iho ana, a o kona hina @ku la no ia imua, o ke ano o ka mea e make loa aku ana ma na hiohiona apau ke nana aku, eia nae, he hana maalea wale no ia nana.

            "Alaila e make e ana ka palia oe mamua oka hoea ana mai o kou manawa-i ka nana iho ua makau e oe i ka make, a pela oe i hoomake e iho la ia oe," wahi a ke kanaka.

            No kona ike ana iho i ko Ruta waiho lolo, a e hala ana paha kekahi manawa loihi iaia me ia kulana nawaliwali mamua o kona pohala ana ae, waiho iho la ua kanaka nei i kana pu panapana maluna o kekahi noho, a huli aku la e nana i ka makuahine make on a ana o ka hoopunipuni ana mai he makuahine o Mrs. Wiliama nona.

            Iaia no a huli aku ke alo i kahi e, a o ke kua ia Ruta; o ko Ruta ku koke ae la no ia iluna, mahope o ka hopu malu ana aku i ka pu panapana me ka palamimo loa mailuna mai @ ka noho, me ka pu panapana iloko o kona lima.

            "Kau koke i ou mau lima iluna!" i kauoha aku ai o Ruta me ka leo mana i like me ko kekahi kenerala mana nui maluna o ke kahua kaua.

            Huli ino mai la ke kanaka ihope e nana ia Ruta a e hamama pono aku ana ka waha o ka pu panapana iaia, a ua hookahaha loa ia oia me ka hiki ole ke kamailio mai no kekahi manawa.

            "Kau koke ou mau lima iluna, a i ole oe e hoolohe mai, e ka kokkeia aku ana oe e a'u me ka hookahalia ole iho."  i poha hou aku ai ka leo mana o Ruta ia manawa, no ka mea, ua ikaika loa ae la oia ia manawa, ua loaa mai la iaia ka mea nana e hoopakele ae i kona ola, a ua hala aku la hoi na minuke o kona make, a aia ke kanaka malalo o kona mana ia manawa.

            Aohe hoolohe hou ana iho a ke kanaka, o kona kau ae la ao ia i kona mau lima iluna.  "Ua lanakila oe," wahi a ke kanaka o ka pane a@ mai me kahi leo nawali.  "He wahi wahine akamai a piha maalea maoli no oe.  Kuhihewa aku nei au o kou haule no la hoi kela a make loa aku, waiho aku nei au i ka pu iluna o ka noho, i loaa hoi i manawa no'u e hooponopono iho ai i ke kino make o kuu makuahine, eia ka, he moi hoopunipuni wale iho no kela nau.

            "Aohe a'u ku-e ana aku i kou leo i nei manawa, ua lanakila oe.  He lohe olelo wale no au i ka oleloia no ka maalea o na makaikiu a ikemaka iho la.  Ua hoolilo oe ia'u i keia manawa iho la i kanaka hupo haalele loa.  Heaha no hoi ka'u mea o ka manao ana iho nei e nana i ka pono o nei wahine make a owau ana ka ka lauhi o ka'u hana hupo."

            "Aohe au hoopau manawa wale ana iho maanei.  E hoopau oe i na mau olelo hoopau manawa au, no ka mea, aole pomaikai e loaa ana ia oe, aohe no hoi o'u makemake e pai mai oe ia'u, ua maopopo ia'u ina nui loa aku ka paiia ana o na wahine e hoopihoihoiia ana ko lakou noonoo a e pau ana ka manao koa a maka'u ole iloko o lakou, aka no'u iho, he wahine okoa loa au mai ka hapanui mai o lakou, eia hou, ke iini nui loa nei au e ike owai la oe, nolaila i hoopauia ae ai ko'u manao kanalua ke kauoha aku nei au ia oe e wehe ae i kena uhi e hoopaa la i ou mau maka i keia manawa koke no."

            "E oluolu oe e kala mai ia'u," i pane mai ai ke kanaka.  "No ka hoike ana aku ia oe i ka mea oiaio loa, ea, aole hiki ia'u ke hana elike me ia au i noi mai la no keia kumu, ma na hana mauna ola apau e hoopaa mau ana au i ko'u helehelena me ka uhimaka, a ke paa nei kuu manao e hooko aku elike me ia."

            "Auhea oe, ke haawi aku nei au ia oe i hookahi minuke i koe nou e wehe ai, ua maopopo no oe ia'u, aka, o ka pau loa nae hoi ia o ko'u kanalua ina oe e wehe ae ana i na uhimaka ou e paa mai la.  He oi aku ka pono e lawe aku au ia oe me kena ola ou mamua o ka lawe ana aku i kou kino make, oiai nae o ka manao hope a'u i hoike aku la ia oe ke alahele oi loa aku ia o ka maikai, pela kuu manao.

            "E pono oe e make, ua maopopo ia oe ke kumu, aka, oiai aole ia mana iloko o kuu lima, ke waiho aku nei au i kou hoopa'i na ke kanawa e kau mai.  Aole ana anei oe e wehe ae i kena uhimaka ou?"

            "E wehe ae ana au," a o ka hopu ae la no ia o ua kanaka la a huki ino ae la i ka uhimaka mai kona mau maka ae, a kiola iho la iluna o ka papahele, me ka hoopuka ana ae i kekahi mau huaolelo ino.

            "Auwe!" i hooho ae ai o Ruta, "aole au i manao o kekahi kanaka i kaulana ka inoa no ka maikai o ka hana, a he kanaka hoi i ikeia ma ke ao apuni he hanohano, e lilo ana i kanaka ino hookamani i ka manawa hope loa, eliko iho la me keia.

            "Ua kaulana oe no kau mau hana manawalea ma na wahi apau, kau mau hana aloha a kokua i ka poe ilihune, a pela aku, a eia ka, he kanaka oi aku oe o ke ino.  Heaha ana kau mea e pane mai ai nou iho, e Mr. Haoada Kerega, no keia hana au i ahuwale ae la i nei manawa?"

            "Aohe a'u mea e pane aku ana imua ou," wahi ana o ka pane ana mai, me ka hoka a ke kulou mau la no hoi kona poo ilalo.

            "Aole paha ia o kau pane kupono e olelo mai ai," i pane aku ai o Ruta me ka oluolu loa.  "Ua ike mai nei au i kekahi kelepona aia maloko o ka holo - ua ika aku nei au ia'u i komo mai nei.  E oluolu oe e hele ae mamua o'u a hele pu aku kaua no kahi o kela kelepona e kau mai la, mai hoohakalia iho oe no ka mea, he olelo hiki ole keia a'u e kauoha aku nei ia oe, ke hoololohe iho a ke hoole mai.

            "Ma ka hoike ana aku ia oe i ka mea oiaia aohe o'u makemake e hoopoino i kou ola elike me ia i kupono loa e hanaia aku ai ia oe, a no ka mea, aole au i maa mai mua mai i ka lawe i ke ola o kekahi mea, elike me ka hana a kekahi poe e aku, nolaila o kou hoolohe mai ka pono a mai hoopau manawa wale mai oe, he manawa hana ko'u."

            Ma ke ano o ka Ruta kamailio ana aku ua ike mai la ua o Haoada Kerega aole o Ruta he wahine hiki wale ke paaniia mai, nolaila, me kakhi huaolelo ole huli mai la ua o Haoada hele mamua a mahope no hoi o Ruta o ka hahai ana mai, me ke kau mau mai no i ka pu panapana mahope o kana pio.

            "Ku iho malaila, ua hiki mai la kaua i kahi a'u i makemake ai ia kaua e ku iho.  Hopu aku i ka ohe hoolohe o ke kelepona.  Kahea aku oe i ke keena makai helu 3100, a mai lilo ko'u hoike ana aku la i kahi au e kahea aku ai i mea hooulukuia no kou noonoo.

            "I ka wa e loaa aku ai o ia keena ia oe ea, hoike mai oe ia'u."

            "Ua loaa aku la," wahi a Haoada.

            "Pono.  Ninau aku oe i ke Kakiana Makai Makate."

            "Ua loaa aku la," wahi a Haoada.

            "A, maikai!  Olelo aku oe iaia e holo koke mai ianei, ua paa iho nei ika hopuia e ka Makaikiu wahine REvena ka mea nana i pepehi ia Mr. Kama a make, a pele me Kite Leimomi.  Oia wale ae la no ka'u mea i makemake ai ia oe e hoike aku.  Kau aku i ka ohe hoolohe iluna."

            Elike no hoi me na poe hana hewa apau ka hoopepe me ka wiwo a nawali o ka olelo, me ka nana ole maka u ole a maka'u wale paha ia mea, pela okoa iho la no o Haoada ia manawa.

            O ka hapalua hora i hala ae ia Ruta o ke kali ana aku o ka hoea mai o ke kakiana makai ua like ia me ka hora okoa ia Ruta, no ka mea, ua ku a uluhua loa oia i ke kali, he makemake loa oia e kaa aku kana pio malalo o ka malu o ka oihana makai a pau kona pilikia, na lakou aku ia paahao e malama.

            O ke kumu o kona uluhua loa ua ike oia o ke kanaka ana e paa ana ia manawa, he kanaka waiwai loa oia, a malia he mau hoaloha e aku no paha kekahi ona e hoea mai ana i kekahi manawa ana i maopopo ole aku ai, a o kona ku no ia i kahi o ka haiki e paio hookahi aku ai, eia nae e makaala loa mau ana oia ia manawa, me ke ala mau o ke kiko o ka pu ana e paa ana iloko o kona lima ia manawa, no ka oni ae no o Haoada a hoao mai paha e ku-e iaia, o kona ho-ki koke aku no ia i kana ilio e nahu.

            Ua loaa ae la nae iaia ka maha i kona wa i lohe aku ai i ke kani ana mai o ka bele mawho o ka puka a o kona kahea koke aku la no ia : "Komo mai ma ka puka aniani hamama, ua paa ka puka i ka lakaia.  Mai hookokoke au oe ma kahi o na pua rose e kau ana maluna o ke pakaukau."

            He mau minuke ma ia hope iho komo mai la ke Kakiana Makai Makate a ku ana iloko o ka holo.  He kanaka kino nui a pu'ipu'i ka Makai Makate e kau ai no ka weli i ka poe e ike aku ana iaia, i na maka no ame kona leo maka'u e na lawehala, hakalia a lawelawe lima maoli mai he palahe wale ana no kolaila, eia nae, he kanaka oia i kaulana i ka oluolu ame ka pepehi ole i na lawehala.

            "Eia i'o ka oe ianei," wahi ana o ka pane ana mai ia Ruta me ka hoihoi loa o ia pane ana mai; "ua maka'u ole maoli no oe o ka hana ana ae nei a hiki i ka paa ana o nei lawehala ia oe hookahi, na ke kane hoi ia, iloko ka hoi o kou kino wahine, eia ka e paa ana nei kanaka ia oe."

            "Ae, eia au ianei," i pane aku o Ruta.  "a ke ike ae la no hoi oe la i ka hana a'u o ke konoia ana ae e hele mai ianei.  Ua maopopo ae la paha ia oe kela kanaka, ka lawehala nana oe i kahea aku nei e hoea mai ianei?" i ninau koke aku ai o Ruta iaia.

            "Ae, ua ike aku la au iaia, o Haoada Kerega kela, ke kanaka i kaulana i ke aloha ame ka manawalea wale aku i kona waiwai i ka poe ilihune.  "Heaha kana i hana ai i paa iho nei oia ia oe i ka hopuia?"

            "He wahi hewa auanei a uuku mai, he kanaka pepehikanaka maoli oia, he kanaka a kakou apau i kuhihewa loa ai he maikai, eia ka, o kekahi oia o na kanaka i hanauia mai me ka manao pepehikanaka, a o kela mau hana ana i hana ai a i kaulana ai hoi i ka piha aloha i na kanaka ilihune he mau hana hookamani wale no ia nana, he hana e uhi ai i ka ino, a mahope o kahi poopoo he kanaka puuwai eleele loa.

            "Aole oia wale aka.  he kanaka e makemake wale ana e hoopoino aku i ka poe ana e makemake ai e make.  He hana hoohala manawa iaia, pela ko'u manao.  ke hoomaopopo iho i kana mea i hana ai, me ke kanalua ole, oiai nae, he kanaka e manao ole ia aku ai e hana ana oia i nei hana lokoino lao ke hoohalikeia ae me kana mau hana maikai apau i hana ai o kela mau la aku nei i hala.

            "E ke Kakiana Makate, ke makemake nei au e lawe koke aku oa iaia mai ko'u mau lima aku i nei manawa, no ka mea, ua hoea mai la no oe ka mea i kuleana ma ia hana, a oiai hoi ua pau ae la no ka'u hana i makemake ai iaia, nolaila e lawe aku oe.

            "Iloko o na hora kakaikahi i hala aku la ua ikaika loa ko'u hoaoia ana a aneane no i kahi o ka pilikia, hookahi wale no kumu o ko'u pakele ana, pela ko'u manao, o ka loaa ana mai o kekahi kokua mai na lani mai, a ke makemake loa nei au e loaa kekahi manawa hoomaha maikai loa ia'u, no ka mea, ua hele au a piha loa me na manao pihoihoi, a ua aneane no hoi e haalele mai ka ikaika i ko'u mau lala.

            "E lawe aku oe iaia i ka halewai i nei manawa, a ina he makemake oe e loaa kekahi hoike oiaio mai iaia mai, nau ia e ninau mai iaia ke hoea aku ilaila.  Ua hoike mua mai nei oia ia'u ponoi, no ka mea, pepehikanaka me na pua rose, a pehea ana la kana e pane aku ai ia oe ina no kou ninaninau hou mai iaia."

            "Heaha kou manao, e olelo mai ana anei oe ua paa ia oe i ka hopuia ke kanaka nana i pepehi i kela poe mamua?" i ninau mai ai ka Makai Makate me ka piha i ke kahaha.

            "Ae, o ko'u manaoio maoli ia.  E oluolu oe mai ninau mai ia'u i kekahi mau ninau hou i nei manawa - ua hele au a luhi loa me ka nele maoli iho la i ka ikaika o ke kino e hiki ole ai ke hoomau aku i ke kamailio ana.  E oluolu oe e lawe aku iaia i ka halewai i nei manaA ka la apopo au e iho hou mai ai no ka akoakoa pu ana aku i ka manawa e ninauia ai o i nei," i pane aku ai o Ruta.

 

MOKUNA XV.

Ka Hoohiki Imua o ka Mea i Make.

 

            Ua hauoli loa o Ruta ma ka manawa ana o ka hoi hou ana aku no kona home ma ia auwina la.  Ua lilo kana mau hana o ia kakahiaka i mea hoopihoihoi a hoopilikia loa i kona noonoo, nolaila, ua makemake loa oia e loaa iaia i manawa maikai loa nona e hoomaha ai.

            Ua lilo keia hihia i mea hoohana nui ia no kona mau aalolo a no kona noonoo ame kona kino holookoa, no ka mea elike me ke ano i hanaia i ike mua ia ae nei, aole i'o no e nele ana kona maluhiluhi maoli me ka hoanoeia o kona noonoo, me ka makemake e loaa i manawa e hoomahaia ai o kona noonoo ahiki i ke kaawale ana aku la o kela kana iloko o na lima o ka oihana maikai.

            Iaia i hoea aku ai i kona home i aku la i kana kauwa paele: "E Rose," mahope o kona auau ame kona ai ana aku i kekahi mau meaai," e hoi koke aku ana au e hiamoe i keia manawa, no ka mea, ua hele au a luhi loa, luhi ke kino a luhi pu me ka oonoo, nolaila, eia ka'u kauoha ia oe, mai noho oe a hele iki ae e hoopuoho a e hoala paha i kuu hiamoe ahiki i ke kakahiaka, me ka nana ole aku owai ana la ka mea e hele mai ana e makemake e ike ia'u.  E kii ae oe e hoala ia'u ma ka hora ehiku ponoi o ke kakahiaka."

            "Ua pono ia, e kuu lede," wahi a Rose o ka pane ana mai me ke kunou haahaa pu mai ia manawa hookahi.

            He mea oiaio, ia hoi ana aku no a ua o Ruta a hoea i kona rumi moe, a hakalia no a pau kona mau aahu i ka wehewehe, a komo mai la kona mau kapa moepo, o ka haule aku la no ia hiolani me Niolopua, kau ke poo i ka uluna o Welehu ka Malama, puhala ka iho nono i ke Kaao a aole no hoi oia i ala iki ahiki i ke kii maoli ana aku o Rose a hoala iaia ma ka hora ehiku o kekahi kakahiaka nui ae a ia ala ana mai ana ua loaa maoli iaia ka maha, a ua hele no hoi a ohaha elike me na opuu pua ke omamaka i na kehau o ke kakahiaka, he hora mamua ae o kana manawa i manao ai.  Aole nae oia i ala ae a ku iluna, moe malie no iluna o ka moe me ka noonoo ana i na mea i hanaia i na la kakaikahi aku i hala.

            "Hauoli loa au i ka pau ana iho la o keia hihia," wahi ana o ka namunamu wale ana iho no iloko ona.  "O ka'u e olelo ae ua hookahaha loa ia mai ko'u noonoo no ka ike ana aku o Haoada Kerega no ka i kaulani i na mea apau he kanaka puuwai hamama, a i piha hoi i ka lokomaikai oia iho no ka mea pepehikanaka.  Kupanaha!  He kanaka hookamani maopopo maoli kela!

            "Nawai no la ka loaa ole o ka hilinai iloko o'u no na ano kanaka o keia ao; he maikai kekahi poe ke nana aku mawaho a ma ka olelo, eia nae, maloko o ko lakou mau naau hana nui he okoa loa.  Ua lehulehu loa na manawa o ko'u halawai ana me na kanaka o keia ano - o kekahi o ka poe hana ino a puuwai eleele loa i paa ia'u i ka hopuia he poe i ikeia ka hele mau i ka pule, a he poe hoi i manaoia aku he haipule oiaio, eia nae ua hooiaioia mai ko lakou mau puu he nui imua o'u.

            "No keia Kerega he kupanaha, oia ka mea i haawi he umi kaukani dala makana ika mea a mau mea paha e paa ai o ka mea nana i pepehi ia Kite Leimomi, eia nae, oia kekahi o na kanaka pepehikanaka maopopo loa i ike ia ae nei.  He hana akamai wale no kela nana ma ke ano hoonalonalo i kana mau mea i hana ai i ole e hoohuoiia a oleloia aku he makee oia i ke ola, eia nae, me he mea la i ka nana aku oia no ka mea nana i pepehi ia Kite Leimomi, ma kana mea i hana mai ai maluna o'u ka hoike i aneane e oiaio loa no ia hewa ana i hana ai.

            "E kau aku ana nae maluna no ona kana hana lapuwale i hana ai, aole i ka mea okoa aku, a o na kaukani dala he umi ana i hoolaha ae ai ma ke akea e haawiia aku ana i ka mea e loaa ai ka mea nana i pepehi e lilo ana ia'u.

            "O keia ana ka makamua loa iloko o ka moolelo o ke ao nei i uku ai kekahi mea pepehikanaka i kekahi uku makana mailoko ae o kona pakeke ponoi no ka hopu ana iaia iho.  Hu ka aka!  Aole paha oia i moeuhana mua nona no ke pahele ana o ke kau ana?"

            O kona ala ae la no ia iluna a komo awiwi iho la i kona mau aahu.  "E iho aku ana au i kai i ka hale hookolokolo i keia kakahiaka no ka nana ana aku i kela hihia o Kerega," wahi ana o ka olelo ana aku ia Rose mahope iho.  "Hana wikiwiki mai oe i mau meaai na'u no ka aina kakahiaka i iho kakahiaka nui aku au.  Ma keia la e ikeia ai ka hopena o keia hihia."

            "Pehea iho la keia?" i ninau aku ai o Rose, oiai oia e hoomakaukau ana me ka awiwi loa i na meaai no ko Rose aina kakahiaka.

            "No ka mea ma ka la aku la i nehinei i paa ai ia'u i ka hopuia ke kanaka nana i pepehiia Mr. Kama," i pane aku ai o Ruta.

            "Pela?  O, maikai!  Maka'u ole maoli no oe ka mea nana i hopu!" i hooho ae ai o Rose me ka piha loa i ka olioli. 

            "Owai ka mea pepehikanaka i paa ia oe i ka hopuia?" wahi hou a ka Rose ninau.

            "O Haoada Kerega, kela kanaka i kaulana i ka lokomaikai ame ka haawi manawalea wale aku i kona waiwai i ka poe ilihune, ina ua lohe iki oe i kona moolelo."

            "He oiaio ia? O ke kanaka ino lapuwale a ---" wahi a Rose.  "Ua manao mua no au pela e paa ana oia ia oe i ka hopuia, a ia'u i lohe aku la aole au i hoopuiwaia mai la ma kekahi ano, no ka mea, ua maopopo mua ia mea ia'u.

            "Ua loaa mua ia'u ka ike i ka wa i haawiia mai ai keia hihia iloko o kou lima ua olelo iho au ia'u iho, e malama loa kela haole, a i ole, paele paha nana i pepehi ia Mr. Kama iaia iho, a i ole, ia lakou iho, no ka mea aohe manawa no lakou e pakele aku ai i ka manawa o Ruta e hanu aku ana mahope o ko lakou meheu."

            "O, nui loa mai la kau pai ana e Rose no'u," me ka akaaka pu ana aku oiai oia e noho iho ana ilalo no ka ai ana i kona aina kakahiaka, no ka mea aohe ninau pohihihi malalo iho o ka la i loaa ole ka ike ia Rose no ka hiki iaia ke hula aku ahiki i ka loaa ana.

            Ua lilo o Ruta i mea nui loa ia Rose mai ia manawa mai, me he mea la ua lilo o Ruta i kii nana e hoomana mai ai me ka uhane ame ka ikaika apau elike me ka haawina i loaa i na Paele no ka poe ili keokeo e hana aku ana ia lakou me ka maikai ame ka hoopunahele loa.

            "Ua hala paha he hapaha hora ia Ruta ma ia ai ana, e i ka pau ana o kona ku ae la no ia a hoomakaukau iho la iaia no ka hele ana aku."  O ke aloha no kou, e Rose, eia au ke hele nei i keia manawa no ka hoopau pono ana aku i na hana o kela hihia hoonaluea noonoo.

            "Mai ninau mai oe i kekahi ninau no ia hihia i nei manawa ahiki i kuu hoi ana mai, no ka mea, aole o'u manawa e ku iho ai a pane aku i haina no ia ninau au.  E loaa ana no ia oe na mea hou apau no ia hihia maloko o ka nupepa ahiahia mamua o ko'u hoike ana aku ia oe."

            O kona oili ana aku no ia a u ma ka lanai o ka hale a o ka ike koke aku la no ia i ka hele mai me ka awiwi loa o kekahi mau malihini, a i ke kokoke loa ana mai eia ka o Mr. ame Mrs. Delema no me Iasepa, ke kakauolelo a Mr. Kama.

            "E Miss Revena," i kahea mai ai o Mrs. Delema, "he huakai awiwi loa anei kau?  I hoea mai la makou e hoakaka aku imua ou no kekahi mea, ke ae mai nae hoi oe."

            "Ae, he huakai awiwi ka'u e manao nei e hele aku, aka hoi, no ka hoolohe ana aku i ko oukou mau manao, e hoopanee iki no hoi paha ko'u hele aku no kekahi mau minuke," a huli hou mai la oia ihope e wehe i ka puka no lakou.  "Komo nui mai iloko nei."

            Aole oia i wehe ae i kona aahu holokaa, aka noho iho la no me ia lole iluna o ke koki no ka hoolohe ana aku i na manao o na malihini o ka hoea ana mai la me ka iini nui iloko ona e lohe aku i ka mea hou.

            Oiai na malihini e noho mai ana hookahi mea hauoli loa i ko Ruta noonoo oia kona ike aku i na Delema i ka oluolu maikai maoli o ko laua mau lehelehe, he hiohiona ana e ike aku ana no ka maikai ame ka lokahi o ko laua noho ana, ke ike mau aku la oia i ka nana ae o kekahi me na minoaka ana i kekahi a he maikai maoli no hoi ka laua mau kukai olelo ana mawaena iho o laua.

            No Mr. Iasepa hoi ua oi ae ka maikai o kona helehelena i ko ka manawa mua ana o ka hele ana mai; ma kona mau make ke nana aku e hoakaka maoli ana no i ka loaa o ka manaolana iloko ona mamua o kona manawa i hele mua mai ai.

            "Inahei nei kou hoi ana mai, e Mr. Iasepa?" i ninau aku ai o Ruta.

            "I kela po aku nei.  Ua loaa ae au ia Mr. Delema nei ma ke ano ulia, a mai iaia nei ae ko'u lohe ana no ka paa ana o Mr. Haoada Kerega i ka hopuia.  Oia ke kumu o ko'u hoi hou ana mai no nei."

            Ia manawa o ko Mr. Delema ku ae la no ia iluna a hele mai la e hopu i ka lima o Ruta a i mai la: "E Miss Ruta Revena, ke makemake nei au e haawi aku i ka'u mau hoomaikai palena ole ia oe no kau hana koa loa i hana ai ma o ka hopu ana a paa ia Mr. Haoada Kerega.  Aole ma ke ano e pai aku ana ia oe, aka, ma ke ano oiaio loa, o oe kekahi o na wahine makaikiu maka'u ole loa a'u i ike, a nou na mahalo kiekie loa e hiki ole ai ke hoopoinaia ma nei hope aku."           

            "Ae, he oiaio loa keia.  Owau pu kekahi e komo pu aku ana me Mr. Delema ma ka hoomaikai kiekie ana aku ia oe no kau mea i hana ai.  He mea kamahao loa oe iwaena o na wahine, a no ka mea, aole au i lohe iki mai ko'u hanauia ana mai ahiki iho la i keia mau la no kekahi hana koa loa a maka'u ole a kekahi wahine i hana ai, elike me kau i hana ai a paa ana kela kanaka ino pepehikanaka, ke kanaka a kakou i manao aku ai he maikai ma na ano apau mamuli o kana mau hana maikai, eia ka he kanaka hookamani ino loa oia.  E pono oia e make.

            "Ma ka'u moolelo o ka lohe ana mai, a i ko'u noonoo akahele loa ana maluna o kau mea i hana ai, i wale iho la no au ia'u iho, he wahine kamahao loa a lua ole oe o ke koa, mamuli o kou hopu ana a paa i kela kanaka o oe hookahi wale no me kekahi kokua ole, oiai nae he wahine opio kino @ilalahi wale iho no oe e hiki ole aku ai e hoonana a loaa kekahi manolana no ka paa o kekahi kanaka nui kohu pilikua elike me kela, a eia nae, ua paa oia ia oe.  O, ua oi loa aku keia mea au i hana ai mamua o ka kekahi kane i hana ai a e hana aku ana ma nei mua aku.  O, he kamahao!" a hooki iho la o Mrs. Delema i kana kamailio ana me he mea la ua ilihia loa oia ia minuke.

            "Oia wale ae la no ka oukou mau mea la i makemake ai e kamailio mai ia'u? i ninau aku ai o Ruta, me ka akaaka pu ana aku.  "Ke kuhi aku nei au he nuhou ano e ae la ka oukou o ka hele ana mai la e hoike ia'u, eia ka o ka mea hou no i kamaaina i ka hapanui o na kanaka i keia minuke.  Aka, e haawi aku ana no nae au i ka'u hoomaikai ia oukou no ka oukou mau olelo mahalo ia'u, a ke manao nei nae au e oi aku ka oukou hoomaikai ana aku i na mana lani e pono ai, no ka mea, ma Kana kokua i loaa ai ka lanakila ia'u, no ka mea, he make ko'u e ole wale no Kona lokomaikai. 

            "Ea, e oluolu oukou e ninau aku au, pehea i loaa ai ka ike ia oukou no ka paa ana o Mr. Haoada Kerega i ka hopuia, a na'u oia i hopu i paa ai?"

            "Na ke Kakiana Makai Makate i hoike mai ia'u ma ke kelepona ma ka po aku la i hala," i pane mai ai o Mrs. Delema.

            "Ahe, ua maopopo ae la ia, a eia hou ka'u ninau: Heaha ka oukou mea i makemake ai e ike ia'u a hoike mai ia mea i keia kakahiaka?"

            Alaila, leha ae la o Mr. Delema i kana wahine a ia Mr. Iasepa.  I ka Ruta noonoo iho ia minuka me he mea la ua nele loa lakou a ekolu i kekahi mau huaolelo kupono e hoike mai ai iaia no ka lakou mau mea i makemake ai e hoakaka mai imua ona, eia nae, i ka hala ana o kekahi manawa o Mrs. Delema o lakou ka i kamailio mua mai i ka i ana:

            "He makemake makou e hoakaka aku i kekahi mea imua ou, e Miss Ruta, a oia keia.  He mea pono e ike aku oe i keia mahope o ka nui o ka hana a makou i hookau aku ai maluna ou."

            Ma keia wahi hooki pu iho la oia i kana kamailio ana a nana awe la i ke kane, a kunou mai la iaia oia ke hoakaka mai i ko lakou manao imua o Ruta.

            Ia manawa hoakaka mai la o Mr. Delema i ka i ana mai:  "E Miss Revena, ma kela la aku nei au o ke komo ana ae iloko o kuu keena, ua noi mai oe ia'u e hoike aku au i ka inoa o ke kanaka i hoakakaia maloko o ka leka a Feidete Faure o ke kakau ana mai ia'u.

            "Ke manao nei au ua loaa ia oe ka ike i nei manawa no ua kanaka la, oia no o Mr. Iasepa e noho aku imua o kou alo, ke kanaka opio no hoi i hoea mai ai imua ou ma kekahi manawa aku nei i hala, ma ka po aku la i hala ka pololei," wahi hou a Mr. Delema.

            "Ae, ke hoomanao nei au." i pane aku ai o Ruta.

            "Ia oe i ninau mai ia'u no ke kumu o ko'u hoike ola aku, ua hai' aku au ia oe ia manawa, aole hiki ia'u he hooko aku ia noi au, mamli o kekahi hoohiki i haawiia aku i ka mea i make.  No ia hoohiki au e makemake nei e hoakaka aku ia oe i nei manawa," wahi a Delema.

            "Oia ka'u e iini loa nei e lohe aku a e oluolu oe e Mr. Delema e hoike mai," i pane aku ai o Ruta.  Oiai ua loaa ae nei ia'u ka mea pepehikanaka pololei, eia nae, oia mau no ko'u pouli ma na mea e pili ana i keia hana."

            "E loaa aku ana ka ike ia oe, ma ka hoomaka ana e wehewehe aku i ka moolelo e pono ia'u e hoakaka aku ia oe i kekahi mau mea e pili ana i ko'u old ana he mau makahiki ihope.  He mau kaikuahine mahoe ko'u." alaila hoomaha iho la kana kamailio ana me ka nui pu iho o kona hanu, me he mea la e uwe ana no kona hoomanao ana ae i kekahi mea, a no ia ike ana aku o kana wahine i kona ano e ana ae, kulou aku la oie imua a pa'ipa'i aku la mahope o kona kua a i aku la:

            "Hoomau aku i kau kamailio ana, haha'i aku oe iaia i na mea apau."

(Aole i pau.)