Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 19, 9 May 1919 — Page 7

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

"me keia bila, a i ole, olelo hooholo e hoomapopo ana i kekahi ma kou moakaka. koe a ua hooemiia mai elike me ke kauoha @ I 'auku 1793-1813, i hoololiia, a i ole, e komo ana i liko o kekahi hoolimalima. haawina dala, a i ole, hoolilo ana i kekahi @wai o ka  lehulehu. a i ole, e lawe ana i ka mana lawe waiwai @ a ke kanawai. a i ole, hoolilo ana i na daal o ka lehulehu, koe na @iuna dala malalo o elima haneri, ame na hoakaka kanawai no @ hookau ana aku i mau hana hou. a i ole, hoopa'i, i kona hoo-@ola ana mai. e hoolahaia iloko o kekahi mau la aole e emi iho @ lo o ekolu (koe na la Sabati ame na la kulaia) mamua o @hooholo loa ia ana. Ina o ua nila ia, a i ole olelo hooholo @hoololiia ana ma kona ano nui, o ua bila ia, a i ole, olelo hooholo e like me ia i hoololiia e hoolaha ia no kekahi manawa i like @ loihi me la mamua o ka hooholo loa ia ana. Aka me kahi o @ makemake loa ia ua hiki no i na lunanui ame na poo keena, @la ae o ka Meia, e hoolilo aku ia mau dala, aole e oi aku ma @ o elua haneri, elike me ka mea i manao ia he kupono no ia @ mea i makemakeia.  Aole kekahi mea maloko nei e papa i @ hooholoholo ana i kekahi hoololi, a i ole, mau hoololi i kekahi mau @lawai i ke kulanakauhele ame kalana e hookomo ana ia mau Lo'i ma ke kuhikuhi ana"

 

Make 3. O na poohou helu 1,5,810,15,17, ame 22 o ka @ku 1654 o ka Mokuna 111. o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii 1915. elike me ia i hoololiia, ma keia ke hoololiia nei i @helu ai penei:

 

"I hana a e kauoha e hookoia maloko o na palena o ke ku-@hale ame na mea pili ola o ka lehulehu, ka nana ana o @de ka wawahi ana i na hale i ikeia aole i kupono no ke ola a lehulehu. na hana paipu lawe mea ino, na sua, na hale uwi @ u wa@ ia. ilina. na kahua kanu o na poe make, kanu ana o ka @ ame kulanakauhale ame na mea pili ola kino ame na poe @ e manaoia ana he kupono no ka hooko ana aku i na @ oleloia. a e loaa ia lakou ka mana elika me ia i haawiia @ o ke hanawai i na akena o ka papa ola, koe wale no na mea i @lenaia a  e hookauia aku ana maluna o lakou e na kauoha @kou mau palapala hookohu.

"5. E hoolaha a e hooponpono i na wahi ame na kumu ma-@hila e lawelawe ai na kamana, mikanika, amala ame na hale @ poi. lualiilii. makemake i'a ame na wahi hana kuli, na hale @i hoolimalima. na hale moe. na hale keaka. na keena ame na @hi e lawelawe ia ana na hana lea lea o ka lehulehu ame kahi e @kuluia ai ia mau hale. malamaia ana, hoohanaia ana, a i ole, @elaweia ana : ame na wahi e kukuluia ai na hale uwi waiu, na @e ho ame na kula hanai holoholona me na wahi e malamaia ai @holoholna : aka nae,. ma kahi e huikau ai na kanawai kulana-@hale. rula, a i ole. kauoha ame na rula, a i ole, e kakulu. hoohui. houuulu i mau keena kinai ahi hou ame ka hoo-@popo ana i mau lako kinai ahi hou, malama ana ame ka hoo-@ ana i na mea kinaiahi ; ame ka hoomakaukau ana i mau kauoha hou ame na kaupalena no ka hoomlu ana i na mea e p@lekaua ai a e hoomaluia ai a e hoopauia ai na ahi.

"10. Ka hoomaopopo ana i mau pa aupuni no no ka lehulehu ame ka hana ana i na rula kupono apau, kauoha ame na keakea

@ i na pipi. ilio ame na holoholona e ae ame na manu laka e holo wale ana ma ke akea. ame ka hoomalu ana ame ka pepehi @ la mau mea.

"15. Ka hoomaopopo ana i mau hoopii, lawe wale ana no ka uluki ia ana o kekahi kanawai ; aka nae, aole e oi aku kekahi hoo-pai i ka heluna o hookahi tausani dala, a i ole, hoopaahao a oi aku mamua o hookahi makahiki, a i ole, ia ,au hoopa'i no a i  elua. ka hoopii ana ma ke kanawai elike me na kuhikuhi a ke hanawai no na hihia mikamina.

"17. Ka hoomaopopo ana, hooholo ana me ka ae ana i na aku ukuhana. a i ole, uku mahina no na luna aupuni ame na poe hana o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu. koe na luna o Loho halokaia, na lunanui, a i ole na poe hana o ka aha kaapuni ame na aha hookolokolo apana ame na luna ame na kumukula maloko o ke keena hoonaauao o ka lehulehu, o ko lakou mau aku e hoomaopopoia ana e ke kanawai i keia manawa, a i ole, i keia mua aku paha.

"22. Ka hoomaopopo ana me ka ae ana e hoolilo, kuapo,a i olem hoolilo ana ma kekahi ano okoa aku, ma ka olelo hooholo e hoalaka ana i hookahi heluhelu ana no kona aponoia ana, a i ole waiwai kino i kupono ole, a i ole, i lawa ole na ka hoohanaia ana e ke kulanakauhale ame kalana, koe wale no a o ua mau waiwai la ua oi aku mamua o hookahi tausani dala kona waiwai o ma ia wahi o ua olelo hooholo ala e hooloia no elike me ka kanoha maloko o ka Pauku 1648."

 

PAUKU 4. O ka Pauku 16665 o ka Mokuna 111, o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii, 1915, e like me ia i hoololiia, ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1665. Manawa ma ka oihana. E hoomaka ana me na @nui e kohoia ana i 1919. o na lunanui apau e kohoia ana no ke kulanakauhale ame kalana, koe ma na mea e hoakakaia ana maloko nei. e paa no lahou i ko lakou mau kulana no eha makahiki ahiki i ke kohoia ana o ko lakou mau pani a lawa malolo o ke kanawai."

 

"Pauku 5. O ka Pauku 1678 o ka Mokuna 111. o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii. 1915, elike me ia i hoololiia, ma keia he hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1678. Uku o na Lunanui i Kohoia. O ka uku o na @nui like ole o ke kulanakauhale ame kalana i kohoia e ukuia ma ka mahina mailoko ae o ka waihona puuku o ke kulanakauhale ame kalana elike ,e keia malalo iho nei:

                                                            No ka Makahiki

Meia ……………………….                  $6,000.00

Na lala o ka papa o na lunakiai, pakahi.   1,200.00

Makainui………………………………   4,200.00

Kakauolelo Kulanakauhale âme Kalana   4,200.00

Lunahooia…………………………        4,200.00

Loio Kulamakauhale âme Kalana..          6,000.00

Puuku ……………………………        4,200.00

Pauku 6. O ka Pauku 1687 o ka Mokuna 111, o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii. 1915, elike me ia i hoololiia. ma keia ke hooloiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1687. La o ke koho laulau ana. O ke koho laula ana i na lunanui e kohoia ana o ke Kulanakauhale ame Kalana o. Honolulu e malamaia no iloko o1919 i ka Poalua mua mahope o ka Poakahi mua iloko o ka malama o Iune, 1919, a o na luna-nui e kohoia ana ia manewa. a i ole. e kahoia ana paha a puka iloko o ke koho laula ana. elike me ia i hoakakaia ma ke kanawai. e lawe no lakou mau kulana i ka la 1 o Iulai,1919, a e paa ma ko lakou mau kulana ahiki i ke kohoia ana o ko lakou mau pani a ku i ke kanawai ; o ke koho laula hou ana aku ia mau lunanui o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu mahope aku o 1919 e malamaia no i ka Poalua mua mahope iho o ka Poakahi mua o ka malama o Novemaba iliko o ka makahiki 1923 a iliko o na ma-kahiki eha mahope aku ; a oia mau lunanui e kohoia ana iloko o 1923 a iliko o kela ame keia mau makahiki eha mahope o ko lakou kohoia ana. koe wale mo a oia la he la Sabati. a ina pela e lawe no lakou i ko lakou mau kulana i ka la 3 oia malama a e paa ma ia mau kulana ahiki i kw kohoia ana o ko lakou mai pani a ua ku i ke kanawai. () na hoolilo oia mau koho ana e ukuia no e ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu."

 

Pauku 7. O ka Pauku 1701 i ka Mokuna 111. o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei i helu- heluia ai penei :

 

"Pauku 1701. Kupono ma ke kanawai ma kokua. O ka poonui o ke kulanakauhale ame kalana o ka manawa a i keia hope aku paha, a i ole, ikeia ma ke kanawai, koe na luna i kohoia ma ka haloka ame na luna aupuni e aku aole i hoomaopopoia ko lakou hookohuia ana. I ka ma- nawa e loaa ai he hakahaka iloko o kekahi kulana kohoia. a i ole. o kekahi poo aupuni paha, a i ole, luna okoa aku elike me keia poe maluna ae, a aole he mau hoakaka ana no ia mea ma- loko o keia mokuna. a i ole, ma ke kanawai no ka hoopiha ana ia mau wahi. ma ia hakahaka. a e paa oia ia kulana no ke koena aku o ka manawa i koe. koe nae a ua hoopauia no kekahi kumuokoa aku."

 

PAUKU 8. O ka Pauku 1716 o ka Mokuna 111. o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii. 1915, ma keia ke hoololiia nei i helu- heluia ai penei:

 

"Pauku 1704. Ka hope lunahooia ame na kakauolelo. ua hiki no i ka lunahooia e hookohu a e hoopau i kona manao ana pela ia mau hope, na kakauolelo ame na kokua e ae, elike me ko lakou lawa. a i ka uku e aeia mai ana e ka papa o na lunakiai."

 

PAUKU 10. O ka Pauku 1732 o ka Mokuna 111, o na kana-wai i Hoopomoponoia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1712. Ka hope puck, na kakauolelo. Ua hiki no i ka puuku ke hookohu a e hoopau i kona manao ana pela ia mau hope, na kakauolelo ame na kokua e ae, elike me ko lakou lawa, a i ka uku e ae ia mai ana e ka papa o na lunakiai."

 

PAUKU 11. O ka Pauku 1704 o ka Mokuna 111, o na Kanawai i lloooponoponoia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1740. Na hope olio, na kakauolelo, etc. Ua hiki no i ka loio kulanakauhale ame kalana e hookohu a e hoopau i kona manao ana pela ia mau hope, a i ole, mau kokua kanawai e ae paha. ia mau kakauolelo. kakaupokole, ne mahele olelo, a i ole, na lookua e ae, elike me ko lakou lawa, a i na uku e au ia mai ana e ka papa o na lunakiai.

            "O kekahi luna makai o ke keena makai ua hiki no e hooumaia e ka makainui no ka lawelawe ana i ka hana makaikiu no ka hoo-makaukau ana i na hihia hoopii o ke keena a e hoomau aku oia ia hana elike me ka loihi me ka manao o ka loio kulanakauhale ame kalana."

 

Pauku 12. O ka Pauku 1744 o ka Mokuna 111, o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1744. Hope kakauolelo, na kakauolelo. Ua hiki no i ke kakauolelo o ke kulanakauhale ame kalana e hookohu a e hoo- pau i kona manao ana pela ia mau hope, ma kakauolelo, na ka- kaupokole ame na kokua e ae, elike me ko lakou lawa, a i na uku e ae mai ana e ka papa o na lunakiai."

 

Pauku 13. O ka Pauku 1751 o ka mokuna 111, o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1751. Na luna makai ame na kokua e ae. Ua loaa i ka makainui ka mana e hookohu malalo o na hooponopono ana a k komisina hoii, elike me ia i hoakakaia ma ke kanawai, ia mau luna makai, a i na uku e ae ia ana e ka papa o na lunakiai i kela ame keia manawa : aka nae, aole kekahi hooponopono ana a ke komisina noii e manaoia e papa ana i ka papa me ka hoopau ole ana i kekahi kulana o kekahi luna makai i ae ia ame ka hoo- pau ana i kekahi kulana. a in a e hoopauia ana kekahi me kona hoopono. us hiki no mamuli o kekahi noi ma ke kakau i ka makainui iloko o kanakolu la, e hookau iaia ma ke poo o ka poe kupono e hookohuia o na poe i aponoia e ke komisina noii. Ua loaa pu no hoi ka makainui ka mana e hookohu a e hoopau i kono manao ana pela ia mau hope makainui, na kakauolelo, a i ole. na kokua e ae, aole malalo o ke komisa noii. a i na uku e ae ia mai ana e ka papa o na lunakiai.

 

" O cela âme keia hope makainui, maloko o kona apana iho. ua loaa ka mana malalo o ke kuhikuhi ame ka hoomalu a ka makainui e hooko i na hana e kooia ana e kanawai e hookoia e ka makainui."

 

PAUKU 14. O ka Pauku 1755 o ka Mokuna 111, o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

     "Pauku 1755, Hoike no na eha, Mamua o ka hiki ana e hoomapiiia ke kaulanakauhale ame kalana no kekahi mau koi poho ma-muli o na eha i loaa i kekahi mea, a i ole, wai wai maluna o ke- kahi o na alanui. alahele,alaololi, alaheleaoao, a i ole. Na wahi e ae o ka lehulehu o ke kulanakauhale ame kalana, o ka mea i eha pela. a i ole. o ka oma, a i ole, ka mea paha i ka waiwai i hoopilikia ia, a i ole, o kekahi mea paha he hope nona, ua hiki no iliko o eono malama mahope o ka loaa ana o ia mau eha a pilikia paha, ke kukonu o ia mea ame ka heluna dala e koiia ana no ia mea."

 

PAUKU 15. O ka Pauku 1760 o ka Mokuna 111. o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii, 1915, ma heia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1760. Na kokua hou ae ame na lako i papaia. Aole kekahi keena, papa, a i ole, luna aupuni, malalo o na ano apau. e ae ia e hoolimalima i kekahi mau kokua mawahi ae o na poe i hoomanaia aku. a i ole i hoakakaia e ka papa o na lunakiai, a i ole,  e kuai i na lako a oi mamua o ka heluna dala i haawiin aku no ia mau mea e ka papa o na lunakiai, koe no nae ma na pilikia kukonukonu loa i aponoia e ka meia a maloko o na palena o kwia mokuna."

 

Pauku 16. O ka Pauku 1770 o ka Mokuna 111, o na Kanawai i Hooponoponoia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei i heluhelu ai penei:

 

"Pauku 1770. Na kokua paku'i