Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 19, 9 May 1919 — KE KULANA O NA HOA AHAOLELO E HOLO MOHO NEI [ARTICLE]

KE KULANA O NA HOA AHAOLELO E HOLO MOHO NEI

Xo ke alualu ana i ke kulana lunakiai no ka papa ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, he ekelu mau hoa oloko o ko kakou ahaolelo kuloko,

e holo moho nei, no ka waeia ae ma ka aoao Demokarata iloko o keia kau wae moho e hoea mai ana, oia o Senatoa Paeheeo, na Lunāmakaainana Kumalae ame Ahuna; a i kulike ai me ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Irwin, aole e hiki ia lakou ke noho i hoa no ka papa lunakiai, ina no ke kohoia i hoa no kela papa. 0 ka pololei a pololei ole o kela manao kanawai i hoakakaia ae e ke keena o ka loio kuhina he hana i? e oili mai ana ma keia hope aku; o ka mea nui. a kakou e nana aku ai, o ia no keia: 1 ka waiho ana ae o Senatoa Paeheeo i kona inoa he moho ma ka aoao Demokarata e alualu ana i ke kulana lunakiai, ua waiho aku oia imua o ka loia kuhina i ka ninau, no kona manao kanawai, no kona hiki ke holo ame ka ole, oiai he hoa oia noloko oko kakou ahaolelo kuloko. No keia ninau i hoouna ae ai ka loio kuhina i kona manao kanawai, e hoakaka ana, aole e hiki i kekahi hoa oloko o ahaolelo ke lilo i hoa no ka papa, oiai oia e nohō ana no kona kau i pau ole oka ahaolelo. He Demokarata ka Loio Kuhina Irwin, he mau moho I)emokarata hoi keia mau hoa oloko o ka ahaolelo, 0 ka mea apiki nae, aole i hooloheia aku kela a'o ana a ka loio kuhina, no ka mea, ke ku nei no keia mau moho, me ka imi ana aku i ko lakou lanakila ma ka pahu haloka, ma keia kau koho wae moho e hoea mai ana. Ma kahi o ke Kanawai Kumu e pili ana i ka lawe ana o na hoa o ka ahaolelo i elua mau hana, 1 ka manawa hookahi, penei no ke ano nui: "Aole e hiki i kekahi hoa o ka ahaolelo ke paa i elua oihana o ke Teritore." Ke olelo nei keia mau moho no lakou ka manao kanawai a ka loio kuhina Demokarata i hoakaka mai ai imua o na moho Demokarata, ua kupono ole loa ko lakou holo ana, a ina e kohoia ana, e lilo ana ko lakou kohoia ana i mea waiwai ole; he kahua malaelae ko lakou e holo ai, no ka mea o ke kulana lunakiai, he oihana ia malalo o ke kulanakauhale, ua kaāwale loa mai ka mea i koiia mai e ke Kanawai Kumu, i mau oihana no ke Teritore. Ua hooholoia ke Kanawai Kumu no keia Teritcre, i ka manawa aole he aupuni kalana a kulanakauhale ma Hawaii nei; a o ka oili ana ae oke aupuni kalana me kulanakauhale mailoko ae o ke 'J eritore, he keiki ia i hanau ae na ke Teritore, aole nona iho, a e hooinaluia ana e na kanawai o ke Teritore, a ma kekahi olelo ana ae hoi, aole i like ko laua ku kaawale ana kekahi mai kekahi mai, elike me ke aupuni federala ame ke aupuni Teritore. Ma ka ninau e pili ana i ke kulana holo moho o Kauka Raymond, no ke kulāna elele lahui i V/akinekōna, ua hoakaka mua ke keena o ka loio kuhina, no ka hiki ole iaia ke holo moho elele, me kona paa no i ke kulana lunakiai, no ke Kalana o Maui, nolaila ua konoia oia e waiho aku i ke kulana lunakiai; o ia manao kanawai hookahi no keia, i pili i keia mau hoa o ka ahaolelo kuloko; o ka mea kupaianaha, mahope iho o ka hooleia ana mai o ko lakou hiki ole ke holo no ke alualu ana i ke na lunakiai, elike me ia i koiia aku ai, i ka manao kanawai, o ia ka hoopaakiki ana, me ke pale ae i ke a'o o ka loio kuhina o ko lakou aoao kalaiaina hookhi. Ina paha i waiho ole ia aku he ninau o kela ano, e holo no lakou ahiki i ka lilo ana i mau hoa no ka papa lunakiai, a na ka aoao i haule, e hoala mai i ka ninau, a e hookomo aku paha i ka hoopii kanawai, no ko lakou kupono ole, he oi loa aku ia o. ka pono, aole o keia hoopaakiki wale iho no i ka liolo ana; e ala mai ai he mau hoopii kanawai ma keia hope aku. He moakaka no ka manao o ke Kanawai Kumu ke nana iho, no ka hiki ole i na hoa oloko o ka ahaolelo ke paa i elua oihana o ke Teritore; aka nae ina e noii pono ia aku ana ke kahua ame ka mole i ala mai ai kela hookapu ana, aole loa kakou e hoohewahewa ana, ma ka ike ana aku, ua pili pu aku no ia i na kulana oihana o ke kalana, no ka mea, e kupale ana ke kanawai i na hana alunu a na hoa o ka ahaoleio, mai ka hooholo ana i kekahi mau hooponopono ahaolelo ana, a lakou e komo kino aku ai a ohi mai elike" me. keia i hoomahuahuaia ae ai ka uku o na lunakiai i haneri dala o ka mahina. He like ole nae na manao hoakaka maluna o keia ninau, o ka aha kiekie wale no kahi e hoopauia ae ai na pohihihi o kekahi mahele o na makaainana; aka nae, o na hoa oloko o keia kau ahaolelo i pau koke aku la, i apono aku i ka hoomahuahuaia o ka uku o na lunakiai, a alualu i kela kulana, mamuli 0 kela mau dala mahuahua o ka mahina, he mea pono i na mana koho haloka, e hoOnoho ia lakou 1 kauhale.

O kekahi pilikia nui i ike mau ia ma na kau koho haloka apau i kaahope aku nei, o ia no ka huikau me ka maopopo ole maoli i na kanaka Hawaii ke ano o ke kaha ana i ko lakou mau baloka; he mea pono i na moho, a i na alakai o na koao kalaiaina o kakou, e a'o ikaika i na mana koho naaupo, i na wahi e kaha ai i ko lakou mau baloka ; ma na wahi i hookaawaleia, aole mawaho o ka laina, aole hoi maloko, a ma na huaolelo a maū huahelu paha. Ua hana mau kekāhi poe pela i ka lakou mau baloka, a i mea e kiola ole ia ai kela mau haloka, a e waiwai ai ka hele ana ae e koho i na moho, e hana me ka naauao; aole me kela ano kahiko o ka wa i hala. Ina aia ka makee iloko o kakou e kokua i ko kakou mau hoa makaainana, i lilo i luahi no na hana e poino ai ko lakou noho ohana ana. e hoopakele ia lakou, ma ke koho ana i na moho, e loaa ia manao makee iloko o lakou.