Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 21, 23 May 1919 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HANA KA PAIO O KE KULANA O KA LOIO KALANA
Aohe wa a Kohoia ka Lunakanawai Heen a Puka i Loio Kalana ma ka Poaono Nei
POHO NA MANAOLANA O BROWN NO KONA KOHOIA
E ku Hou Aku Ana Laua ma ke Kahua Kalaiaina no ke Koho Baloka o Iune ae nei
@@@ ke koho baloka wae @@@ oihana no ke Kulana o ka loio Kalana o Honolulu nei, ma @@@@aka la i hala, o ia no ka @@@ o na paio ana @@@ no ke kulana loio @@@ lawe ana ae o ka Lunakanawai Heen, i ke alakai ana i na @@@ apau, me ka hiki ole @@@ mikini kalaiaina a ka @@@ Brown ke wawahi aku, i @@@ nee ana a ke kaihoee o @@@ o ka papa maikai o na @@@ kaiehu aku iaia, mai ka @@@aku maloko o kela keena, @@@ aohe no he wa a koho @@@ Lunakanawai Heen, i loio @@@ baloka helu no koe, @@@ ka hapanui o na baloka @@@ o na baloka o ka Lunakanawai Ashford ame ka Loio Kalana @@@.
@@@ loa he wahi kanalua iki, no @@@ a o ka Lunakanawai Heen, i @@@@ ma ke koho baloka wai @@@@ nei i hala, in a i unuhi hou @@@ Lunakanawai Ashford i kona holo @@@, aka nae, o ka hopena o ke @@@ aku la i hala, ka mea nana @@@ maie eia ka Loio Kalana @@@ maka nei iloko o kona mau @@@ , no ka hiki ana iaia, ke @@@ mai i ka palua ia aku o ka ika-@@@ Lunakanawai Heen, ma kela @@@ nui ae iloko o ka mahina @@@ mai ana.
@@@ o ka loheia ana o ka ho-@@@ koho baloka, ua hoike ae ka @@ K@@@ Brown i kona manao, in a @@@ ana ka lanakila iaia, ma @@@ baloka wae moho, he hana paa-@@@@@ ka loaa ana o ka lana-@@@ koho baloka nui; oiai nae, @@@ kona poe hooikaika, ma @@@ wahi, nono ana ka la-@@@ he ooa loa nae ka noo-@@@ mana koho, ka poe i ike ua @@@ i ka helu ia ana o kona mau @@@ i ka oihana o ka lehulehu.
Waena o Crabbe e na Repubalika
@@@@ no ke kulana Meia, ma @@@ Repubalika, ua aha`i ae o @@@ Crabbe i ka lanakila maluna @@@ meia Repubalika apau, ma @@@ han@@@ a oi aku kona mau @@@ mamua o ka moho e pili ko-@@@ ana iaia.
@@@ hahana loa no kela kulana, @@@ ia o Clarence Crabbe ame J@@@ keia no na moho ikaika i @@@ ma waena o na Repubalika, @@@ paa ma Demokarata, ma ka @@@@@ e haawi i ka lakou mau @@ ana no John C. Lane, ame @@@ he moho nawaliwali ia, e @@@@ ke lanakila maluna o Joseph @@@@ ma ka koho baloka nui aku @@@ Lane, in a ua maopopo ole ka @@@ Clarence Crabbe ma keia koho @@@ pela, ma ka hopena o ke @@@ no keia mau luna oihana, @@@ mai, ma ka lehelehe wale no @@@ a na Demokarata, aole hoi @@@ ana, na koho lakou ia Joseph @@@ ka moho meia Demokarata, @@@ e loaa iaia ka lanakila @@@ koho baloka, ua kuhihewa nae @@@ ana pela, no ka mea e ku @@ Nui Rose ame ka Puuku Conk-@@@
@@@ aole i lilo ke kohoia ana o ka @@ Nui Rose a puka, i mea hooaku i ka manao o na makaainana @@@ oloko nei o keia kulanakau-@@@ahiia nae ia maikai ole, ma@@@ waeia ana ae o Mr. Crabbe, @@@ Lanakanawai Heen i mau moho, @@@ ana i na kulana oihana @@@ ke Kulanakauhale o Kalana @@@@@ nei, na kulana i manaoia @@@ a na Repubalika i keia ma-@@@ me ka uuku loa o kahi ma @@@ no ka hiki ke lanakila ma @@@ Mr. Clarence Crabbe.
@@@ Poe i Kohoia
@@@ o na moho apau i alualu i na
(E nana ma ka Aoao 2)
He kii keia e hoike ana i kekahi mau hiona l ka la koho baloka wae moho aku la i hala ma ka Poaono nei, ma ke Kulanakauhale a Kaiana o Honolulu nei, ma kekahi mau mahele koho. E ikeia ana na kii o kekahi mau moho me na alakai kalaiaina, ame ka poe hooikaika. Ma ke kii maluna ma ka hema o J. C. Cohen ame na Lunamakaainana D. M. Kupihea, ma ka akau ae ka Meia Jos. J. Fern ame Kalei Aona. Mawaena iho o Willie Crawford, a i kamaaina i na nupepa namu, ma ka inoa o "Kipa-pa Wile." Malalo loa ma akau o Clerance Crabbe, ka moho meia i waeia ma ka aoao, Repubalika.
Waeia Ae o C. A. Long ma Kahi o Wooley i Lunakiai
Ma ka helu pono ia ana o na baloka o na moho lunakiai no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ma ka hoike pili oihana a ke Kakauolelo Kalauokalani, ma ke ahiahi o uehinei, i hoea mai ai i ka maopopo ana, o Carlos A. Long ke mea i waeia ae i lunakiai ma ka paa baloka Repubalika, ma kahi o Frank Wooley, a o ka ehiku hoi o ua moho i waeia, no ka holo ku-eana aku i kna moho ma ka aoao Demokarata.
Ma keia helu hou ia ana o na baloka o na moho apau, ua ikeia, he 105 mau baloka i loaa hou aku ia Carlos A. Long, a he 48 hoi baloka i hoemiia iho o Frank Wooley, me ke ku mau no o na moho e ae, ma ko lakou mau kulana oihana pakahi iho?
Ma keia helu hou ia aua, o ka Meia Fern wale no, iwaena o na moho Meia apau, ka me i loaa hou he umi baloka, a he o ia mau no na baloka o na moho e ae no kela kulana.
No ka moho kakauolelo a na Demokarata, he 13 wale no baloka ka oi o Claus L. Roberts mamua o C. K. Holt, nolaila ua waeia no oia.
O ka Lunakiai Hollinger ka mea kiekie loa o na baloka, he hookahi haneri me kaualima-kumamalima baloka hou i loaa ma keia heluia ana, a he 240 hoi baloka i loaa hour ia Pacheco.
O ka oi e na baloka o ka Lunakanawai Heen is Brown, he 474, a in a e huiia aku ana me na baloka he 556 i kohoia no Ashford, ua like me 1030 baloka, ka oi aku mamua o kona heluna o ua baloka o Brown.
O keia malalo iho nei ka heluna baloka oiaio i kohoia no kela ame keia moho, no no kulana oihana like ole:
NA MOHO HUINA
MEIA
R. Ahia, William …………………. 657
R. Cohen, Joel C. …………………764
R. Crabbe, Clarence L. ……………1597
R. Duncan, Rudolph M. ………….. 540
R. Lane, John C. ………………… 1467
D. Fern, Joseph J. ………………… 2462
NA LUNAKIAI
R. Aehi, William C. …………………… 814
R. Arnold, Charles N. ………………… 2620
R. Clarke, Albion F. …………………. 667
R. Colburn III, John F…………………. 379
R. Enos, J. B. ………………………… 568
R. Fernandez, Nagaran ………………… 480
R. Fogarty, Edward…………………… 1763
R. Henry, William ……………………… 942
R. Hocking, A. ………………………… 1047
R. Hollinger, Ben ……………………… 2872
R. Holt, James L. ……………………… 1262
R. Horner, Robert ……………………… 1060
R. Kahanamoku, Duke P. ……………… 967
R. Ka-ne, Louis K …………………….. 231
R. Kruger, Frank J. ……………………. 395
R. Lake, Chas ……………………………313
R. Logan, Daniel …………………………. 1409
R. Long, Carlos A. ……………………… 1178
R. Lew, Eben P. ………………………… 1280
R. Luiz, Joseph ………………………… 1090
R. Macy, George ……………………… 587
R. Magoon, Alfred K. ………………… 706
R. Makekau, Manase K. ……………… 700
R. Manu, Sam ………………………… 437
R. McGregor, Daniel P ………………… 418
R. Paikuli, William E. …………………… 348
R. Richards, Manuel K. …………………. 358
R. Schwarzberg, E. L. ………………….. 363
R. Seto, Anthony Y. …………………… 828
R. Soares, O. P. ………………………… 936
R. Whitcomb, Harry …………………… 514
R. Wooley, Frank ……………………… 1110
R. Wright, Benjamin J ………………… 786
D. Ahuna, Robert ……………………… 951
(E nana ma ka Aoao 2)
Na Moho i Weia ma ka Poaono Nei
O na moho a kela ame keia aoao kalaiaina, i wae ae ai ma ke koho wae moho o ka Poaono aku la i hala, no na kulana oihana, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, e ikeia no ia malalo iho nei, a o lakou na moho e paio hou aku ana ma ka pahu baloka, no ka manawa hope loa, a o ka poe e lanakila ana, o lakou ke noho oihana aku no na makahiki eha a oi e hoea mai ana.
Malalo nei e ikeia ai na inoa ame na kulana oihana pakahi o kela ame keia ame ko lakou mau aoao kalaiaina.
MEIA
Repubalika Demokarata.
Clarence L. Crabbe Joseph J Fern
KALAUOLELO KALANA
David Kalauokalani Claus L. Roberts
LOIO KALANA
Arthur M. Brown Wm. H. Heen
NA LUNAKIAI
Ben Hollinger M. C. Pacheco
Charles N. Arnold Jonah Kumalae
Edward P. Fogarty Lester Petrie
James L. Holt W. H. McClellan
Daniel Logan Jesse Uluihi
Eban P. Low W. J. Sheldon
CARLOS A. LONG, F.C. Benevedes
O keia malalo iho nei ka poe i koho maoli ia a puka, no na kulana oihana a lakou i alualua ai, a o lakou no hoi ka poe e paa nei i kela mau kulana i keia manawa:
James Bicknell, ma ka aoao Repubalika, no ke kulana lunahooia; David L. Conkling, ma ka aoao Repubalika, no ke kulana puuku ame Charles H. Rose, he Demokarata, no ke kulana makai nui.
Koho Hou Ia Na Luna Oihana na Apau o ke Kalana o Maui
I kulike ai me ka lono kelekalapauwea ole, i loaa mai i keia kulanakauhale mai Maui mai, no ka hopena o ke koho baloka wae moho o ka Poaono aku la i hala, me he mea la, aole he koho baloka hou ana aku ma kela kalana iloko ae nei o ka mahina Iune, aia nae ka maopopo loa i ka loaa aku o ka hoike no ka hopena o ke koho ana a na koa ma Oahu nei.
Ua loaa ae na hoike koho baloka no ke Kalana o Maui ame Molokai, ma ia mau hoike, ua kohoia ka poe apau e paa nei i ko lakou mau kulana oihana pakahi i keia manawa, a pau na moho e holo ku-e ana ia lakou i haule.
Ua koho hou ia ka Lunahoomalu Sam E. Kalama o ka papa lunakiai o ke Kalana o Maui, ke Kakauolelo William F. Kaae, ka Lunahooia Charles Wilcox ame ka Puuku L. M. Baldwin, me ke ku-e ole ia.
O ka heluna baloka no na moho lunakiai, e ikeia no ia malalo iho nei penei:
Aiken, 693, Cockett, 854; Drummond, 1041; Flemming, 1090; Medeiros, 561; Saffrey, 500; Uahinui, (Molokai) 979; Ekau, 207; Keahi, 99; Keohokalole, 101; Lyons, 533. Ua pau wale no na hoa kahiko apau o ka papa lunakiai i ke koho kou ia.
No na kulana oihane e ae, e ikeia no ka heluna baloka i kohoia no na moho elike me keia:
Clem Crowell no ke kulana makai nui, he 1498, i ke 32 no Kupau; ka moho holo ku-e iaia. Ka Loio Kalana Bevins, he 1297 on a baloka, i ka 449 no Enos Vincent, ka mea holo ku-e iaia.
He elua mau mea e kakaliia aku nei, no ka malamaia aku he koho baloka nui ame ka ole, o ia no ka loaa ana o ka huina oiaio, ke huiia me na baloka o na koa, a pela hoi ka manao hoakaka kanawai o ka loio kalana, maluna o ka hopena o ke koho baloka aku nei i hala.
MANAOIA E HOEA MAI ANA KE KAKAUOLELO DANIELS
Ma ka manawa e hoolaaia aku ai kealahuki moku olalo o Puuloa, o ka oihana kaua o Amerika, iloko o kekahi manawa ma keia mau aku, ua manaoia e hoea mai ana ke Kakauolelo Joseph@@ Daniels o ka oihana kaua o Amerika no Honolulu nei, a i ole, o kona hope paha, ioa o Franklin Roosevelt.
Aole i maopopo loa ka manawa e weheia aku ai kela alahuki moku, no ka lawelawe ana aku i na hana, e laa ke kelepa hanaia mai nei no na hemahema i koe, eia nae, aole he kanalua no kona ku aku no ka manawa loihi aole hoe elike me kela hana mua ia ana, ka paa ole, a lilo ia ia luhi i mea ole.
Ma ka manawa e weheia ai o kela alahuki moku hou, o ka oihana kaua maanei nei, e hoea mai ana he mau mokukaua o Amerika, me na mokuluu, a o kela kekahi manawa ano nui ma keia mua aku. Ma ka aoao o na aliikoa maanei nei, pela no hoi me ka poe lawelawe oihana, ua makemake loa lakou e hoea mai ke Kakauolelo Daniels o ka oihana kaua moana, a in a no ka hiki ole iaia ke holo mai, alaila o kona hope ma ka oihana, i ike pono ai oia, i na mea apau i hanaia maanei, a e hanaia aku ana hoi, ma keia mau aku.
NUI KA POE KOHO BALOKA I HOEA MA NA WAHI KOHO
Maluhia ke Koho Baloka ma na Wahi Koho Apau ma ke Koho Baloka Wae Moho
HOIKE NA MANA KOHO I KO LAKOU MANAO OHOHIA
Kiekie Loa ka Heluna Baloka i Kohoia ma ka Hapanui o na Mahele Koho Baloka
Ma ka hapanui o na mahele koho ma ka Poaono nei, ua nohoalii iho ka maluhia, ma na wahi koho, a koe wale no kekahi mau mahele kakaikahi, malaila e lohiia ai na walaau kalaiaina, he hookahi mea nui, o ia no ka piha hio o na moho, ame ko lakou mau kanaka hooikaika kalaiaina, e hoike mai ana i ka nui hooikaika maoli o na moho, e loaa ia lakou ka waeia, a i ole e koho maoli ia no paha a puka.
Ma kekahi mau mahele koho, ua ike ia kekahi poe wahine, i ka hooikaika kino i kekahi poe moho, he mau kaa hoi kekahi i pika i ka poe hookani pila, e kaahele ana mai kekahi pahu a i kekahi, me ka lilo i mea hoohauoli i ka noonoo o ka lehulehu.
Oiai, na kapu ka waiona i keia manawa, aole no nalowale aku na hoailona, o ka nohoalii ana o ka Mei Alokohola maluna o kekahi poe ma kela la, a ua hiki ole ae kekahi poe e koho i ko lakou baloka, mamuli iho la o ka lilo ana i ke koho baloka a ke suaipa, a o ka poe i hoea ae e koho i ko lakou baloka, ua hiki ke kohoia aku, aole i maopopo ia lakou ka lakou mau me e koho mua, me ke wahi mea liilii loa la ke koho baloka.
Nui ka Poe i Koho
O ka maa ma na kau koho baloka aku nei i hala, o ia no ka hoohemahema o kekahi mahele o na mana kono i ka hele ana ae e koho i ko lakou ma baloka, ma na koho baloka bui wale no lakou e hele ae ai koho, ma keia koho wae moho nae, ua nui maoli ka poe i hele ae e koho, a ua kiekie na baloka, i loaa ma ka hapanui o na mahela koho, mamua o na mea i ike mau ia i na kau koho o keia ana aku nei i hala.
Mamua ae o ka hora e hoomaka ai ke koho baloka ana o na wahi like ole, ua hoea mau ae na mana koho e kakali mai ana o ka hoea aku o na lunanana, a i hakali no a kani ka hora ewalu, o ka hoomaka iho la no ia o koho, me ka mau o ke koho ana, ahiki i na minuke mamua ae o ka paa ana o ka pahu ma ka hora elima o ke ahiahi.
Ua lilo maoli ke koho baloka wae moho i hala aku la i koho ano nui loa, e ikeia ana na kaa otomobile, me na hoailona maluna o na welu nunui, e kono ana i ka lehulehu, e koho aku ia Brown i loio kalana, ia Rose no hoi i makai nui, a ia Cohen i Meia; ua like loa kela koho baloka ana, me ke koho ana la no ke kau koho nui, ka manawa i oili okoa mai ai na aoao kalaiaina a ku imua o ke kahua mokomoko.
Ma ka mahele eono, o ka apana ehu, o keia ka mahele nui o na kanaka Hawaii ame na Pukiki, ka mahele i kau aku ai na manaolana o na moho, no ka loaa o ka ikaika ia lakou. He eha haneri me kanakolu kumamaono ka nui o na baloka i kohoia ma keia pahu, o keia ka heluna kiekie loa ikeia o ua baloka i koho ma kela pahu, me ka nui no nae o ka poe i hoea ole mai e koho i ko lakou baloka.
O keia la mahele i manaoia ai, e papalua ana na baloka e loaa ia Brown ma mua o Heen, ua kuhihewa nae ia mau kohokoho ana, no ka mea ua ku na Demokarata a kakoo i ka lakou moho, a hui pu aku hoi me ke koho ana a ka poe maikai, ua hoemiia mai ko Brown ikaika, a he iwakalua wale no baloka a oi, kona mau baloka imua o ko Heen.
Ma na mahele koho nui o na mana koho, ua oi aku mamua o ka eha haneri poe i hookomo ae i ko lakou mau baloka, me he mea la nae, o ka mahele kiekie loa o na baloka ikohoia, o ia ka mahele umi-kumamakahi o ka a@@@@ elima, ua hiki aku ma kahi oka elima haneri a oi ka nui o ka poe i koho.
Nui ke Ohohiaia
Mamuli paha hoi o ka nui o na moho o ka oi loa aku, na moho no ke kulana lunakiai, ua piha ohoia maoli ke koho baloka i hala aku la, aole wale no, ma ka aoao o na moho, aka ma ka aoao @ kekahi o ka lehulehu, no ke @@@ e ike i ka poe e waeia ae ana, a e kohoia aku ana paha ma na kulana oihana like ole.