Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 18, 25 May 1919 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

 

                         NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H. POALIMA, MEI 2, 1919                    3

 

HE PUOLO WAIMAKA NO KA MAKOU MEA ALOHA

---

 

            O ka Nupepa Kuokoa ame kou Lunahooponopono wiwo olw, Sol. Hanohano@ Aloha nui kaua:--E oulolu mai hoi @ nui ame kou lokomaikai, e uwila ae hoi maloko o kau nupepa waiwai  @ ka ipukukui pio ole i ka makani. Kahaula a nana hoi ia e aha’i ae ma na awawa ame na kualono aloha ou e Hawaii nui kuauli.

            Ua hanauia ka makou mea aloha ma Kurtistown Hawaii mai ka puhaka mai o kona mau makua Mr. ame Mrs. Samuel Naia, Sr., i ka makahiki 1901, Oct. 29, a ua piha iaia na makahiki he 17, 4 mahina, 12 la. O ka hanu ana i na ea hu’ihu’i o keia ola mauleule ana.

            Ua loaa oia i ka ma’i ma ka papu o @ Armstrong, a ua hoihoiia aku oia o kona haku kaikuaana ma ka hauka-pala o na koa ma Kahauiki, malaila oia kahi i lapaauia ai ahiki ikona haalele ana mai la ia makou kona ohana.

            He keiki oia i aloha i kona aina hana ame kona lahui ponoi. Ua nana ole ae oia i na waimaka aloha o kona mama ame kona papa, e uwalo aku ana no kona kupono ole e komo iloko o ka @ ana ana i makemake nui ai; o kana pane i kona mau makua ame kona ohana. “Ke hele nei au me kuu manaopaa e pehi i ke kahua kaua o Palani, e hakaka no kuu lahui am eke ao holookoa.

            “O ka’u e nonoi aku nei ia oukou, e a’u mau kupuna kuu mau makuakane, kuu mau kaikuahine ame olua e o ‘u mau makua aloha, e pule oukou no’u kuu kaikuaana, kuu mea anele ame kuu mau hoa e hele pu nei, ame ka pualikoa holookoa o Hawaii nei.”

            Ma ka olelo mai a kona haku kaikuaana, he koa oia i malama i ka ihiihi am eke kapu o ka oihana ana i hikinai nui ai, a he koa hoi i makaukau e hooko i na kauoha apau a kona mau poo maka oihana, e hoounauna aku ana iaia.

            Nolaila e ka uka’holo kiaahi manu o Olaa e, i po i ka uwahi a noe ka nahele, a he nohenohea ka makani luhau pua; he pua ani ke kauaka mea laha ole.

            Ua pau kou ike ana i kona helehelena kou mau kuahiwi ame kou mau kualono, uliuli, ua hala i ke ala polikua a kane; e mo’a unounoa Puna i kea hi a ke Akua wahine, e mo’a makali na ohia o moeawakea; ua hala, ua moe i ka moe kau hooilo ko kama e Puna paia aala i ka hala; aole ou manawa e ike hou ai iaia i keia manawa a mau loa.

            E Haena i ka uluhala nenee i ke one mai o Wahineamie kahi a ka makou lei aloha e luana ai, aole oia e hiki hoi mea ilaila no ka wa pau ole.

            E ka iliili nehe o Aalamanu ame kona mai aekai aloha, ia wahi a makou e pili a me ka makou lei aloha, ua nalo, ua pale na maka i kou ike hou ana iaia. E liilii lehua i Hopoe e, ame ka wai koo lihilihi, maka i ka hapapa, ia wahi a kakou e pili hele ai o makou na makua, a o oukou hoi o na keiki, luuluu wale ka naau kme hoomanauao ae ia mau wahi a kakou e pili hele ai.

            E Halemaumau i ka uahi noe o Kilauea e, ia wahi a makou e pili ai me ka makou mea aloha he keiki, aole e pehi hou ana kou mau kulu kehau i kona mau papalina aloha.

            E ka Ua Kukalahale o Hilo Hanakahi e ua hala o Peter Naia, Jr., i ke aia hoi ole mai, me kona manao e ike hou ana i ka nani o Hilo i ka uluwehiwehi a ka lehua, he lei hoohihi lei a ka malihini, mea ole i ke kono aloko.

            Eia ka e hoopokole mua ia mai ana kona mau la. E ka mokuahi Maunakea e nau i hii hanohano aku ka makou me aloha ame kona mau hoa no ke kulanakauhale poo aupuui o Honolulu, kahi ana i manao ai e a’o i na makaukau apau o ka oihana koa. Eia nae o ke kanaka i hanauia e ka wahine he hapa kona mau la, a ua piha i na popilikia. E ka nani elewehi o Leilehua e ame kona hau kokolo hu’ihu’i e iniki ana i ka ili o ka makou mea aloha ame kou la iniki wela i ke kama o Hawaii, aole olua e ike hou ana iaia. E ka papu o Fort Armstrong i Kakaako e, i ka la uopu wela i ka ili o ke kama hele loa e ua haalele aku oia i kou mau luhiehu mahope, aloha wale!

            E ka papu o Kahauiki ame kou mau haakapila , ilaila ka makou mea aloha @ ahi i lapaauia ai, a haalele mai la i keia ola ana: luuluu wale!

            Nou hou no e ka Maunakea neia hoomanao hou ana, ua hoihoi hou mai no oe i ka makou mea aoha maluna o kou umauma aloha, me kona kinowailua, @ ona mama ame kona haku kaikuaana aloha, e uhai mai ana mahope o kou huaka’i hope loa, no na aekai aloha ou e Hawaii: lihaliha wale!

            Ke hoomaikai aku nei makou ka ohana i na makamaka amen a hoaloha i komo pu mai e kanikau i ka makou mea aloha, ame ka poe i makana mai i na makana pua. Na ke Akua e malama a e kiai ia kakou iloko o Kou lokomaikai, a Nana e lawe aku i na ehaeha ame na kaumaha mai ia makou aku, na makua ame ka ohana apau, Amene.

            O makou iho iho no me ke aloha pau ole,

            MR. & MRS. SAMUEL NAIA, SR.

            Me ka Ohana.

            Kurtistown, Olaa, Puna, Hawaii.

---

 

KA WANANA E PILI ANA I KE KAUA WELIWELI MA EUROPA

---

            “O ka Anekaliko maoli e noho ana oia i kona manawa, he mamo hoi oia na kaula Lukela. E hookohukohu ana oia iaia iho ma ko ke Akua inoa, a kukala mai iaia iho he panihakahaka ma kona makalua. E lawe auanei ke keikialii o ka wahahee i kana hoohiki maluna o ka Baibala, a e hookaulana auanaei oia iaia iho ma kea no he keiki na ka Mea Kiekie Loa, i hoouna ia mai i ko keia ao e hoopai aku i na poe lawehala a pau.

            “Elike auanei oia me ka pohaku metela ka paakiki o kona naau, a o kona mau pualikoa elike auanei ia me ke one o ke kahakai, a e lawe auanei iakou i ka hoailona o ke Akua me lakou.

            “No ka manawa loihi e hooko ia ai kona mau manao hoohalua, ma ka hana ana a kona mau kiu i ke karaima puuwai eleele ma na aupuni o ke ao nei, a e lilo auanei oia i mea weliweli ia e ko kea o holookoa. E lilo auanei na Kauka ame na kanaka naauao loa i ka hoolimalima malalo ona, a o lakou auanei ka poe nana e hooia aku kana miaiona mai ka lani mai.

            “Ma ke kaua ana e loaa ai iaia he wa kupono loa e hooiaio aku ai imua o kea o holookoa aole nae ma kona kaua ana aku i ka Moi o Palani, aka, ma o kekahi moi e ae o kekahi aupuni a iloko o elua pule wale no e pahola ana ke kaua weliweli ma na wahi apau o ka aina. E hulipau ia ana auanei na karistiano ame ka poe apau ma keia kaua ana, a pela ka lahui kanaka o ko na aina mamao mai. E hui auanei na pualikoa apau i kahi hookahi main a kihi eha mai o ka honua nei.

            “A no ka mea, e wehe auanei ka anela i ka ipuka o ka naau o nakeiki a kauaka, a i ke kolu o ka pule e ike auanei lakou ua hoea mai ka Anekaliko, a oia auanei ka hopena kauwa kuapaa o na mea apau malalo o ka mea lanakila. E ike auanei lakou i kona mau ano he lehulehu wale.

            “E luku hoomainoino auanei oia i na kahunapule, na haipule, na wahine, na keiki liilii ame na kanaka makua. Aole loa e komohia ke aloha iloko o kona naau. Me ka momokuahi auanei ma kona lima e anai ai oia ia lakou, a e olelo ana nae ma ka inoa o Kristo.

            “Aka, oia e olelo ana ma ka olelo a na karistiano, o kana hana nae he hana na ka mea i puha i ka hoomaau ame ka lokoino. E kau auanei oia i ka hoailona o ka aekoi hoialona kaua nona, a ke kaulona hewa nei kona maka maluna o ka aeko, kekahi hoi o na aupuni koikoi nana e rla nei kea o.

            “O keia aeko hope nae, he karistiano maoli oia, a e make pu auanei oia me kona ano karistiano iloko ona, a e noho mana auaeni oia mahope aku o ke kaua weliweli o kea o nei. Aole loa auanei e kaniuhu hou na kahunapule ame na haipule ke Akua no ko lakou komo hou ana i ke kaua a i ka wa mua nae i ike ole ia ma ka moolelo o kea o nei, e komo pu ana na kahunapule me na makaainana ma keia kaua weliweli a mahope aku olaila e puana mai auanei na karistiano apau i ka pao i make iloko o keia kaua weliweli, ua make lakou mamuli o ko lakou hoomaau ia no ka pono.

            “E kani auanei ka pu ma na aina apau o kea o nei, e hoike aku ana i ka ‘nu maikai i na koa, a e kani ana hoi ka pu no ka hiki mai o ka hopena o ka Anekaliko ma kea o nei. I mea e lanakila ai na haipule o ke Alua e holoi loa ia aku na Anekaliko maluna o ka lepo o ka houna, a oia auanei ka wa e alako ia ai na kanaka apau i oi aku ko lakou nui i ko Roma, i ka wa e hoomaau ia ana na haipule o ke Akua. O keia ka na aupuni apau e hooikaika ai.

            “Ka Moa, ka Leopaki ame ka Aeko Keokeo, aole loa lakou e lanakila maluna o ka Anekaliko ke ole ka pule a na haipule oiaio o ke Akua iloko o kea o nei e kokua ia loakou. Aole loa he lahui kanaka i hoomaopopo i ka hopoena weliweli e hoea mai ana a o ka lanakila ana o ka Anakaliko, maluna o la kou, o ka noho mana ana no ia o ka uhane kaimonio.

            “A e hoea mai ana iloko i ke kenekuria iwakalua, mahope iho o ke kanana ia ana o ke ao nei, e ku mai ai ka holoholona a hoopai i ko ke ao holookoa. Makahiki o ke ku ana o ka pualikoa nui o ka Anekaliko, e helu ia ana mawaena o kona mau koa kekahi he poe karistiano, e ala mai auanei lakou a ku-e aku i ka puali o ke Keiki Hipa, a e kokua pu ia mai ana lakou e ka poe hoomana kii amen a koa hihiu.

            “E ula ana ke koko mana wahi apau, ka lani, ke kai ka maona, ka lewa, a e kahe ana hoi ma na muliwai o ka aina.

            “E paio ana ka aeko eleele me kona ikaika apau i ka moa, a e puehu liilii ana kona mau hulu, aka hoomau ana no ka moa i kona paio ana me ka wiwoole me kona mau maiuu, a hiki i  kona aneane ana e make, a paa e nae oia malalo o ka malu o ka leopaki.

            “E komo mai ana ka aeko eleele a lawe ae i ka aina o ka moa ma kea no lima nui, aneane e pau kekahi hapa holookoa o kona aina, a o ka wa auanei ia o ka aeko keokeo e komo mai ai a kaiehu ae i na hooponopono aupuni moi ana a ka Anekaliko mai, kekahi pe’a o ka aina a kekahi pe’a o ka aina.

            “Ia wa auanei e haalele iho ai ka aeko eleele i kona hoa paio o ka moa, a e huli auanei oia a paio aku me ka aeko keokeo, a e holo auanei ka moa no ke kokua ana i kona hoa hui. I ka wa e ike ai ka aeko eleele ua poino oia e kaua auanei oia me ka wiwoole, a oia auanei ka wa a ka aeko eleele e kiko ai i na mauii o ka leopaki, a o ka wa auanei ia o ka nuku o ka moa e komo ai iloko o kona io.

            “E kahe ana ke koko iloko o na muliwai, a no na kaukau alii a me na alakai e kanu ia ana lakou iloko olaila. E ku ana ka paila o na kino make o na kanaka ma ke kahua kaua elike me ka puu, a e piha ana hoi na kahawai a hiki ole i ka wai ke kahe ma ko lakou alahele.

            “Iloko o keia kaua ana e make ana na koa wiwoole, a o ka poe e ola mai ana mahope aku o keia kaua ana, e pau ana lakou i ka lukuia e ka ma’i ahulau ame ka wi. E nui ana na manawa a ka Auekaliko e ake ai i ka maluhia aka, o na anela ahiko e hoopuni ana i ke Kuiki Hipa a ka Mea Kiekie Loa, e uwao ana lakou e anai ia aku ua Anekoliko apau mai ka honua aku i loaa ai ka maluhia i kea o holookoa. E weluwelu liilii auanei kona mana me he mainu ola. E lilo auanei ko na kalaunu, e maheleia auanei kona aupuni iloko o na apana he 22, a aole hoi e loaa hou iaia kekahi mea kaua, a aole hoi kekahi moku, a aole no hoi he papu kaua iloko ona.

            “Na ka aeko keokeo auanei e uhai mahope o na Anekaliko i koe iloko o kela poepoe honua, a oia auanei ka wa e noho mana ai ka aeko keokeo maluna o lakou apau. E holomua auanei ka wa e noho mana ai ka aeko keokeo maluna o lakou apau. E holomua auanei ka aina iloko o ka maluhia.

            “Ia wa auanei e noho mana ai ke Keiki Hipa a ka Mea Kiekie Loa, a oia auanei ka wa e hauoli ai na lahui kanaka apau. Pomaikai ka poe i pakele mai ka poino mai o ia aunei lakou i ka hua maikai o ka noho hooponopono aupuni ana a ka Uhane, Aole nae e loaa ia lakou keia mau mea ke ole lakou e anai aku i na Anekaliko apau ma ka honua.”

            O keia ae la ka wanana a ke kaula Hoahanau Ionakana e pili ana i keia kaua weliweli o Europa, iloko o ka makahiki 1600, he ekolu kenekuria i hala ae nei, a o keia ka hooko ia ana o keia wanana.

            O ka hapanui o na mea apau i wanana ia ma keia wanana, ua hooko ia, ia i keia la, ke ike maka ia nei e ka lehulehu i ka oiaio oia mau mea. O ka hoailona leopaki e pohihihi ana paha ka lehulehu ia mea, aka, he holoholona ia i ike nui ia ma na panalaau o Pelekane, a ua hiki npo i ka lehulehu ke koho iho i ke auo oia aupuni. O ka Aeko Eleele oia no ke aupuni o Kelemania ame kona mau hoa hui, a o ka hoailona o ka moa ua kamaaaina i ka lehulehu oia no ke aupuni o Palani, a o ka Aeko Keokeo, aole ia he ninau pohihihi i ka lehulehu i keia la,’Unuhi ia mai ka Deseret Evening News, Dekemaba 24, 1914.

Ke kau leo aku nei “Ke Ola o Hawaii” i kona poe heluhelu, he mau mea maikai keia na kakou e pulama ai liko o kela wa kaua o ka aina, i hiki ai ia kakou ke kaaua iho i na mea apau i wanana ia ma keia wanana, ma o ka hoea mai ana o ka hopena o keia kaua weliweli e noho mana ai ka pono o ka euanelio maluna o kea i holookoa, a e alakai ia hoi na lahui kanaka apau e ka mana o ke Keiki Hipa. He nu maikai keia no na haipule oke Akua Ola. E lawe i “Ke Ola o Hawaii” nau, i ike mau oe i na wanana kupaianaha o keia ano i loaa ole i kekahi mau mupepa, o kakou nei.

 

HULIIA KE KEPANI PEPEHIKANAKA OPULEPULE

---

            No ke ki ana o N. Hatai, he Kepani opulepule limahana no ka Hui California Packing Company, ia. Yank Kat Funt a make a hoeha ia Lee Earl Yong, he mau Korea, ma ke kakahiaka nui o ka Poakahi nei, i ka manawa a laua i hele aku ai e uwao i kekahi wahine Kepani e pepehiia ana e Hatai, aono mau Korea ame eha mau makai o Waialua i hulu mai mahope o ke Kepani pepehikanaka ma ia la.

            Mai ka Hope Makai Nui H. H. Plemmer mai o Waialua ka lohe i hoikeia mai ai i ke kaona nei ma ke kelepona ma ia poi ho no keia pepehikanaka a e hoakaka pu ana i kona hui ole ana me na makai amen a Korea i huli mai ai mahope o ke Kepani mai hora 11 mai o ia kakahiaka a no ke Kepani pepehikanaka ka ua ikeia kona holo aua mai no Honolulu nei. He pu panapana ka kana me ka nui pu o na poka me ia, a ua manaoia ina no kona hoopuniia e hoao mai ana oia e hakaka me ke ki mai i kana pu.

            O ka manawa i hanaia ai keia kip u ma ka manawa no ia a kekahi mau Korea i hele aku ai i ka halekuke kahi e pepehiia ana o kekahi wahine Kepani e Hatai a kauoha aku la ia Hatai e hoopau i kana pepehi ana elike me ka lono i hoikeia mai i ke kaona nei, oia no ka manawa i huki ae ai o Hatai i ka pu panapana a ki mai la ia Yong a ku ma ka wawae. Ia manawa ka i papa aku ai o Funt aole e ki hou mai ia Yong, ia manawa i kiia mai ai o Funt a ku ma ka puuwai a make koke oia ia manawa.

            Ma ka oleloia ua hoopaaia no ka keia Kepani iloko o ka Halema’i pupule no kekahi mau mahina i hala aku no ka ikeia ana he ma’i opulepule kona a ua hookuuia mai nae.

 

NA LUNA NUI O KA AHAHUI KAHALEONALII

---

            Ma ka noho ana o ka halawai a na lala o ka Ahahui Kahaleonalii, he ahahui Hawaii i hoohuiia me ke aupuni ma ka la 11 o Aperila, 1911, ma ko lakou rumi halawai mau ma ka Phoenix Hall ma ka la 13 o Aperila, 1919, o keia maul ala no lakou na inoa malalo nei ka poe i koho pono ia i mau luna no ia ahahui no ka manawa o hookahi makahiki e hoomaka ana ma ia la”

            Papa Kumuahakalani---Kalakaua Kawananakoa, Kaiulani Kawananakoa, Mrs. A.W. Kawananakoa, Mrs. L.K. Makakulani.

            Na luna---Wm. A. Hall, Iku Hai; Mrs. Ruth Lilikalani, Iku Lani; Mrs. M.A. Kaleikau, Iku Nui; David Hoapili, Jr.; Iku Kau; James A. Achong, Iku Wai; Mrs. A.K. Wong Leong, ku One; Jas. C. Leong, Iku Kilo; Abraham kaleikau, Iku Moe; Jas. H. Maluna, Iku aho; Jacob Koahou, Iku Ahi; J.B.K. Kapo, Iku Poni; Dr. F. Wong Leong, Iku Kaneikawaieola; Herman Achong, Iku Laau; A. Opunui, Iku Laau Hope.

            Papa Alii o na Kahuna---Wm. A. Hall, Jas. S. Achong, A.J. Bright, A. Manuel, Mrs. K. Wong.

            O ka uku komo kumau o keia ahahui he $6.50, a mamuli o ka hooholo ana a ia ahahui ua hoemiia mai ka uku komo i $4.50, he uku komo wale no nae keia no ka manawa ahiki i ka la 30 o Iune, 1919, alaila pau, a ku aku ka uku komo mau elike me mamua $6.50. O ka poe e makemake ana e komo i lala no keia ahahui o keia ka manawa kupono, a i emi mai ka uku komo.

 

HE RULA MAIKAI NO NA HOME

---

 

HE WELINA POINA OLE NO KUU MOOPUNA UA HALA.

---

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Sol. Hanohano; Aloha kaua:--- E ae oluolu mai hoi kou ahonui no’u hoi kahi aloha me ka’u wahi ukana kaumaha a luuluu waimaka helelei hoi, a na kou puuwai hamama hoi ia o ke aloha e hookomo iho ma na keena kaawale o ka kaua hiwahiwa, a na kona papa kila makeneki hoi ia e hii aku i ka ukana luuluu a ka puuwai, e ha’i mama ia ana hoi e na eheu kani o ka arobane, ka mokulele kamahao lua ole hoi e ike ia nei ma na alahele pohihihi o ka lewa, e hoike ana hoi oe i ka nani o na huahelu kikokiko maloko o na keona a’ai’i o kou papahele, e hoomalu ia ana hoi e ka mana o ka aila ea, ha’i iho oe ia na kupuna, na makua, na pokii, ka ahana amen a hoaloha, mai ka pukana a ka la ma Ha’eha’e i Kumukahi, i ka hikina a ka la, a ke kaohi ana a ka la i Lehua i ke komohana a ka la, o kuu mea minamina he moopuna ua hala; ke keikikane mua loa hoi a ka’u hiano i hala e i ka po, a kuu moopuna hoi i uhai puaku la no i ka hope o kona makua. Luuluu wale!

            Ae, pehea hoi e nele ole ai ke aloha o kuu moopuna, ua pili aloha wale ia no na wahi apau eia ame kona kupuna a kahu hanai, R.H. Kaonohi, ame kona mau pokii hoi; ae, hala kuu moopuna, hala pu no me ka anoi, aia paha i ka lihikai o Punapaia nala i ka hala, e walea ana no paha me ia kupunawahine ona me opoe, i ka hapahapai ia mai e na auiui ale o ka moana, e hoolohe ana hoi i ka hoene o ka leo o ka pu la’i a Kahalaomapuna i ka naele o Paliuli, e hoomakamaka ana hoi me Laieikawai i ka eheu o na manu’ ae, walohia wale au no kuu moopuna.

            Ua hoomakamaka kuu moopuna me ia wahi kupunawahine no ona me Mali’o i ka niu moe o Kalapana ame kahi kupunakane koaka ona me Halaaniaui, aniani kilohi na’u kuu moopuna, mea nui hoi ia’u ke kupuna, eia nae, ua ko aku kuu moopuna, ua hoopale mai ia’u na maka, ua eena a paa ole hoi ia’u ke hopu aku; ae, aloha au, aloha kuu moopuna.

            Kuu moopuna mai ka ua iniinikialii o Haao, Kau, ke lele ae la mauka o Auaulele, lele no ka ua, lele pu no me ka makani; e lele pooana hoi me ka wai nauke poo o Ka-ha, mai ka makani kuehu lepo hoi o Naalehu, mai ke pili enaena hoi i ka la o Pohina. Auwe kuu moopuna; lihalihu wale!

            Aloha kuu moopuna i ka i’a maka liilii o ka aina, aloha hoi o Kamilopaekanaka, Kaalualu, Paiahaa ame Kaulana; aloha ka wai awiliwili pu me ke kai, o ka wai kaulana o Palahemo, Kalae ame Kailiolono; aloha hoi ke kai waluwalu ili o Waikapuna, ka wai ku’i hoi a Kamehameha, ka lupe nui a ke aiwaiwa, ka poho lioi a ka Iole. Puhiola hoi ame Koko a Makalii; aloha kuu moopuna, ka wai o Molilele, mana’ona’o wale au, ke hoomanao ae no kuu moopuna.

            Ua hanauia kuu moopuna John I Nui Kukalauahiku Opio ma Naalehu Kau, Hawaii, ma Nov. 4, 1902, mai ka puhaka mai o kona luaui makuahine aloha Lepoka, ame kona luaui makuakane Ipaapuka, ka’u hiapo ponoi.

            Aole au’i moeuhane mua e loaa mai ana ia’u he lono hoolelehauli ma ka Poakahi nei, Aperila 14, no ka mea ua noho nanea pu ahiki i ka loaa ana o ka lohe ia’u mai konja mau hoalohaa auaukai a luu dala i ka wa o na mokuahi Kaleponi apau e hoea mai ai; o kee moopuna, ua make iloko o ke kai ma ka hora 11:30 a.m., o ka haalele koke iho la no ia i ka hale no kahi o kee moopuna i haule ai, a nana wale iho la no ma ke au ana ae i kahi e hiki ai ke loaa ke kino i kuu moopuna, a na na keiki luu o ke Alahukimoku i luu a loaa ke kino puanuanu o kuu moopuna ma ka hora 1:30 p.m. o ka auwina la.

            He mea ehaeha ka ike ana iho i ke kino o kee moopuna, ua hala ka uhane, ua pau hoi ka lohe hou ia ana o kona leo, e kahea mai ana, tutu e, hele ana makou me kaina ma; e mama hoi e, e hele ana au i ka auaukai, a pela wale aku.

            Ua pau ka lohe hou ia ana o kona leo, a kaa aku la na hooponopono ana malalo o ke aupuni, a pela hoi, a i ka mea kanu kupapa’u M.E. Silva.

            O kuu moopuna aloha i hala aku la he hoapili paa mau oia no kona luaui makuahine, mahope iho o kona hoi ana mai ame kona kahuhanai a noho pu i ka la ikiiki welawela o ke kaona nei, elike no me ke keiki i aloha i kona makua; aole oia i kaawale aku ahiki i ka wa a ka ulia o ka manawa i kaili ae la i kea ho iloko ona, oiai eia no lakou apau imua o’u ko lakou kupuna, a he nui hoi kona mau hoaloha iwaena o na keiki o Kakaako nei, ma kahi mua hoi a makou i nohpo ai ma alanui Moiwahine.

            Ua nohoia e a’u ame ka’u mau moopuna ka wa loaa ame ka wa nele, a pela ma ka’u mau keiki i kana pu ia ai ia mau inea, ke hoomanao ae i keia mau haawina, he keu a ka mea ehaeha ame ka walohia no kuu moopuna.

            Mailaila mai ka makou noho ana a ke Alanui Ilaiwai,na’u ka hele amen a keiki, he hookahi no ka hele pu ana me a’u moopuna, a mailaila mai ka makou noho ana a ke Alanui Kamani ame Kawaiahao, ko makou home hou hoi a kuu moopuna i haalele mai la; ne, aloha kuu moopuna oka nohona o ka hale hoolimalima me ka ai uahi ole o ke kaona nei.

            Ma ka auwina la o ka Poalua, Aperila 15, hora 1 p.m., i ho’iho’iia mai ai ke kino puanuanu o kuu moopuna no ko makou home, no ka ike hope ana iho i ke kino wailua o kuu moopuna, a kona mau hoaloha opio hoi o ke awala’i o Kou, i lawe mai ai i ka lakou mau makana pua, no ka lakou mau hoomanmao welina pau ole o ke aloha, no ko lakou hoaloha o ka pili ana o na poopoo like ole o ka uwapo, a pela no hoi me na wahi apau o Kakaako. Me ka’u hoo maikai, ke kupuna amen a makua o kuu moopuna no ka oukou mau makana pua, oiai, he opiopio oukou a he opipio ko oukou hoaloha, a ka make i lawe aku la iaia, a ua hookaumahaia hoi oukou, aka, e hoomama i ko oukou noonoo nona, a nana aku i na mea omua, oiai he mau la ino keia, a pela no hoi me na makana pua a na makamaka amen a hoaloha, ame ka ohana , lawe aku i ka’u hoomaikai ana, a papahi iho maluna o oukou me na hoomanao poina ole, a’i e hoomanao ae nei, ua piha i kii moopuna aloha na makahiki he 15 o kona hanu ana i na ea oluolu o keia ao inea.

            Ma ka hora 5 p.m. no o ka Poalua nei i ka’i aku ai oia no kona huaka’i hope loa, ma ka luakini Kakolika o Kewalo nei, malalo o na leo pule hoomaikai a ka makua kahunapule, a pela hoi na hoaloha amen a makamaka, ka ohana, ma kana huaka’i no ka wa mau loa no ka pa ilina o Koula, malalo no o na leo kahoahoa hope loa a ka makua uhane, a ko iho la ka olelo a ka Baibala: Hoi ka lepo i ka lepo, a o ka uhane i ka mea nana i haawi mai.

            Me ka’u mau hoomaikai no oukou apau ame ka ohana no kuu moopuua hele loa, a na ke aloha o ke Akua e hoomama mai i ko kakou mau manao luuluu a kaumaha. Me ka’u mau hoomaikai pu i ke ahonui o na keiki oniu hua mekala o ka papapa’i ko’u welina pau ole, malalo ou e kuu Lunahooponopono opio.

            Owau iho no me ka naau luuluu o ke aloha,

 

NA HUNAHUNA HUIKAU O KILAUEA, KAUAI.

---

            He mau la ua keia, he ola hoi paha ia no ka poe mahiai ame ka poe kanu ko, a halakakahi no hoi ma keia aina ola ia kini, ke a mai la kea hi.

            Ma ka po o ka la 12 o ka mahina i hala, i wehe hou ia ae ai ke kiinioni ma Kilauea nei, iloko o na mahina loihio o ke kapu ana, mamuli o ka ma’i Spanish flu, ua piha pono ka hall o Kilauea nei, a hu maluna, i ka ua mea o ka piha i na kanaka, he ku i ka nani na kii i hoikeikeia mai.

            Ma ka la 17 mai i hele aku ai kou kiu hanu meahou ma Kapaa, no ka hoohala manawa ana, no kekahi mau hora o ka la, kau aku la ma ke kaa lawe leta, me kuu hoaloha maikai, Mr. S.W. Meheula, he mea ole ke alu ka ilona pali, puehu liilii ka lehu o kapuahi, i ka holo naaupo a kahi otomobile e sukusuku ana, oiai ua keiki mei o ka laula o Kapaa, e pupue ana i ke ki maluna pono.

            Ma Kealia i hoomaha iki iho ai maua no ka mauawa, a halawai iho la me ia hoaloha maikai, Mr. Von Ekekela, he o ia mau no oia i kea lo pali, o ka noho no a ke kanaka u’i, iloko o na kukaiolelo ana me ka maikai, oia kekahi o na kupakako o keia mahiko, i noho loihi he mau maaahiki lehulehu.

Ma Kea lia nei i lohe mai ai kou kiu hanu meahou i ka nalowale ana o kekahi Kepani mailoko aku o ka Mahelona Hospital, ua mauaoia ua hele oia a lele iloko o ke kai, mamuli o ka uluhua i kona ma’i he akepau, ua nokeia i ka huli aole he loaa iki.

Hiki aku la ma Kapaa, ma ka home o ka’u amu keiki, Mr. ame Mrs. Joe H. Cummings, malaila i hoohala ai kou mea kakau ahiki i ke ahiahi ana, paina pu iho la me lana, apau no hoi ka paina aua, hoomakaukau iho la no ka hoi mai, ua au’a mai la ka’u kaikamahine, na laua e hoihoi mai ia’u ma ko laua otomobile, he ahiahi ua keia a makou i hele mai ai, a noho nohoi au, hoi aku no hoi laua.

Nolaila, ke haawi aku nei ko olua unele i ka hoomaikai nui palena ole, no ka olua mau mea maikai, i hana mai ai no’u a ka Haku no e hoohui hou ia kakou malalo o Kona malu.

Ma ka po o ka la 18 ma Kilauea nei i kaawe ae ai kekahi Pake iaia iho a make loa, no ka uluhua i ka ma’i mau ame ka nele o kona noho ana.

Ma ka la 24 mai i haalele mai ai kekahi o na kiai naue ole i ka halekukui nani o Hawaii nei, Mr. Chas. K. Akana, amr kona ohana, kokua ekahi o keia hale kukui, no ka hoi ana aku ma ka halekukui o Kalaupapa, Molokai, no ekolu makahiki me ka hapa ka loihi o kona noho ana ma Kilauea nei, he eiwa makahiki a oi kona noho hana ana iloko o kaoihana kukui.

Ma keia la hookahi no i hiki mai ai o Mr. John Makahi, kokua ekahi o Kalaupapa Light Station, no ka noho ana ma Kilauea nei,ma kea no he kokua ekahi, no keia hale kukaui he elima makahiki a oi kona noho ana ma ka hale kukui o Kalaupapa, oia kekahi Keiki Hawaii i noho loihi iloko o ka oihana kukui , he 12 makahiki.

O ia iho la ua hoololi ana iloko i ka oihana kukui, no keia makahiki e nee meid.

Nolaila ma ka hele o keia la, e ike iho ai na makamaka amen a hoaloha, na kini lehulehu e heluhelu ana i ka hiwihiwa a ka lahui, a hala loa aku i ka lwena a ka la i Lehua, i ke kii o ka hale kukui nani o Hawaii nei, ame kona mele i hakuia i kona wa i apaa ae ai, e ke kaikamahine o ka Ualoloku o Hanalei.

Nolaila e ike pono iho ana oukou i kona wahine u’i mailuna a lalo, aohe puu, aohe kee, o ke ku no a ka wahine u’i, pali ke kua, mahina kea lo, ioiai ua olelo aku la au iaia, e wehe ae i kona uhimaka, i hiki ai iaia ke ku kilakila aku, imua o ka lehulehu, me ka haahea nui.

Ua lawa keia wahi mea hou hoonioni i ka pauku kino, ke huil hoi nei ke keiki o ka hale kukui nani o Hawaii nei ua ahiahi.

Me ka Lunahooponopono ko’u aloha nui amen a keiki on iu hua kepau o kou papapa’i ka welina pau ole.

Owau no a mau,

PETER KAMANO SR.

 

HE MELE NO KA HALE KUKUI O KILAUEA.

---

 

Nani wale ka uwila i Kilauea,

E anapa mai la i ka paia lani;

Hoike mai ana i kona nani,

He malamalama oi kelakela;

Helu ekahi a o Hawaii nei,

Ma ka lihi kai o ka Pakipika;

Ua ana pono ia kona enekini,

No kanaha mile kona mamao;

Kaomi lima ia iho ke pihi,

E niniu ia no umi kekona;

Hihiu na hana a ka Puakea,

He oi pakela a ke akamai;

I hana noeau ia e Palani,

Me ua waihooluu like ole;

He kinohinoshi ke ike aku,

Ka anapa a ka onohi kaimana,

Ua hanaia a ku i ka nani,

Molina wai gula ananpanapa;

Ka papa dala ke kahua ia,

Ka hulaliu a ka wai hoohinuhinu;

Ua kohu lihilihi anuenue,

Ka alohi, ka anapa ke ike aku,

Haina ia mai ana ka puana,

Hale kukui nani a o Hawaii nei.

                                    Hakuia e Mrs. W. PA.

 

HE HOOMAIKAI

---

Me na manao maikai a kuio e haawi aku nai makou i ka makou hoomaikai i na hoaloha amen a makamaka apau i haawi mai i na makana pua no ka hoohowahiwa ana i ke kinowailua o ka makou mea i aloha nui ia Mrs. James K.Kula, a i komo pi mai hoi e i pu me makou iloko o na hora o ka luuluu. E oluolu e lawe aku i ka makou hoomaikai a na na mana lani e kiai a e hoomalu mai ia kakou apau ilooko o ko kakou mau ia o ke ola honua ana.

Na makou me ka luuluu,

                                    JAMES K. KULA,

                                    Me ka Ohana.

William H. Saffret

(Uilama Kapale)

 

He moho Lunakiai ma ka Aono Repubalika, Kalana o Maui, Teritore o Hawaii, ma ka la koho baloka Wae Moho, Mei 17, 1919.

Kahua: “E nee imua no ka dpono kaulike mawaena o ka pakeke o ke kanaka waiwai, ka lolo o ke kanaka naauao ame ka lima, o ke kanaka hana.”

E koho i ke keiki hanau o ka aina i kauwa na ka lehulehu.

 

JAMES BICKNELL

 

I KA POE APAU I KUPONO I KE KOHO BALOKA O KE KULANA KAUHALE A KALANA O HONOLULU

---

Aloha:---Eia au ke niau hele aku nei imua o oukou me ka ohaahaa, e noi, a e imi ana i ke aloha pumehana iloko o ko oukou mau puuwai, no ke kakoo, wae a koho ana mai me ka lokahi ia’u i Lunahooia no ko kakou Kulanakauhale nei.

Ua hoohanohano mai oukou ia’u no keia oihana no na makahiki he umikumamaha, a ke hele hoiu aku nei imua o oukou e kikeke a e haha ana i ko oukou aloha.
            O ko’u moto ma ka oihana, o ia ka hoopono me ka makaukau; a mamuliu o ia ka makemake nei e haawiia i kela ame keia, na loina o ke kaulike.

Nolaila, ke hiki mai ika la 17 o Mei ae nei, e hele kela ame keia a i kona pahu koho baloka iho, a koho mai ia ‘u a lanakila, me ka baloka kiekie loa.
                                                            Me ka haahaa,

                                                KIMO PIKANELE,

 

D.L. CONKLING

(HAOLE POUPOU)

Moho Puuku ma ka Paa Baloka Repubalika.

Mai poina i ke koho ana i kahi @ Poupou i Puuku. Ma ka la 17 ae @ Mei no ke Kulaaakauhale a Kalana o Honolulu nei.

He Hoaloha Nou e na Hawaii.

 

            Wae i MOHO e IMI a HANA ana i ka PONO Kaulike no ia POMAIKAI o ka Lehulehu, ma ka Lehulehu, no ka Lehulehu. (Lincoln’s motto.)

Mai POina i ka La 17 o Mei

KOKO POLOLEI IA

JAMES L. HOLT.

(KIMO HOLO OPIO)

ALFRED K. MAGOON

(Ale Makuna)

Moho Lunakiai ma ka Aoao Repubalika. E koho iaia.

 

E Nanaia Kou Mau Maka.

 

O ka Hana ka Makou i Iini ai

Ina aole he hooko o kou mau maka i ka lakou hana me ka MAALAHI---a KUPONO LOA---a i ole ina paha ua loohia oe me ka ma’i NALULU maopopo ole---a i ole “EHA O NA MAKA” ---e hele mai e kukakuka pu no ia pilikia---malia o hiki ia makou ke kokua aku ia oe. Ina aole alaila aole he mau hoolile no ka makoa olelo a’o.

DR. LEWIS EDWIN CAPPS

MEA NANA MAKA

THOMPSON OPTICAL INSTITUTE, LTD.

156-158 Alanui Hokele.

 

            Ma ka Maunakea o ke kakahiaka Poakolu nei i kau aku ai ka Rev. James Davis, i noho kahu ai no ka Ekalesia o Waikane, no kekahi mau makahiki loihi me kona ohana, no ka hoi ana aku i kahu no Lahaina, Maui.