Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 22, 30 May 1919 — KA HALAWAI A NA WAHINE MA MOOHEAU. [ARTICLE]

KA HALAWAI A NA WAHINE MA MOOHEAU.

M,«u ka Iloku o Ilawaii, Mei, lō, 1019.' O keln halniwai i niahunniu ma ko' ahiahi « ka Poalna i ,hala, oia palia ko- j kahi halawai piha īnaoli i malamaia nia kela Holo o Moohean, oiai, ua hojiiliaia ' na noho i hoomakaukauia, a ua kului ka poe i hele ae i ka halawai iliuia, a elike me 3ta nui o ka poe iluna o ka ho-; 10, pela no hoi ka poe ilalo, a e kuku ana hoi ma ke.alapii, o pii ana iluna o kela holo. O kekahi niea no hoi i mahalo nui ia ma kela halawai, o ia 110 ka inaluhia maoli no o na hana i lāwo-j lawoia, a ua hooloheia na haiolelo me '■ ' • I ke ohohin nui. j Ua hoomaluia keia halawni e Senatoa Desha, a i kokuaia hoi e Loio Kalakamika ma ka hoolauna ana i ka poo haiolelo o ia ahialii. 0 ka mea mua no Dana i wehe na liaua o ia ahialii, oia no ka pcreaidena o ka līui lmi Pono o na Wahiue, oia hoi o Mrs. J. !M. Dowsett o Hx)nolu-lu, a he mau olelo kuliu maoli na olelo i weheweheia mai e keia le<lo, a e hoakaka ana no ,hoi i na kuniu kupono ole maoli o na hoa o ka Ahaolelo luuamaīaainana i ku-e ai no i ka lakou mau mea i hoopaa ai ina ko lakou ka-! hua hana, a i hele ai hoi imua o ka | lehulehu e haiolelo ai no ka pono e ha- j

awiia keia pono i na wahine, a i ka w?i nae o ka hooko ia mau "01010 hoopaa" a lakou, alaila, lioi liope iho la lakou. Ua kamailio pu no hoi oia i ke kulana 0 na wahine iloko iho nei o keia kaua weliweli o Europa, a ua lilo lakou i mea lawe i ka makalua o na kane i hele i ke kaua, a e hoolako aku qna ia lakou me na lako kaua, ame na mea e pono ai lakou, nia ko kahua kaua o ka ehaeha, aole hoi ma na hana hoolako kaua wale, aka, ua lawe no na wahine i ko ko'iko'i o ka palau ana ma na kihapai 'ke kanu ana i na lako ai i niea ej hoolako ia aku ai na puali koa nia ke kahua kaua, aia nae a ma kahi o ka | haawi aku i keia pono kaulike i na iua- ' kuahine o ka aina, alaila, hoole iho la | kela mau hoa o ka ahaolelo no ka haa- j wi ana aku i keia mea no a lakou i hoo- j paa wahawai wale ai i ka lehulehu koh ohaloka o keia aina. lle nui wale aku kana mau olelo ko'iko'i i waihoia aku iinua o kela anaina ia ahiahi, a na kc'Senatoa Desha i unuhi aku kekahi mau mea waiwai nui o kela liaiolelo ma 'ka olelo makuahine o ka aina. Ua haiolelo pu no hoi kona hoahe!e 1 1 au pu mai ai i keia mau kai, o ia hni o 'Mrs. liahilahi AVebb, a he mau olelo hoi e hoikeike ana i na hana i hoolm naia e na wahine ma ka aliaolelo teiitore mai uei, a e wehewehe ana hoi i ua hana maikai o na wahine, aole hoi i hele wale aku e hana lioohaunaele i ka hanohano o na lioa o J«a ahaolelo, Na Loio Kalakamika kekalii mau o'lelo waiwai loa, a e hoike aua i kekalii mau kumu maikai loa e pono ai e haawiia keia pono koho i na wahine, a aole hoi e lilo o Haivaii nei i aina "hapu-kuo-koa, a i aina hapa kauwa-kuapaa," a | ma ka haawi ole ana, o na hoa <J ka j ahaolelo teritore i keia pono, ua hoomau aku lakou ia ano uoho ana o ka aina. līe mau olelo ohohia ia kela a ka Loio Kalakamika. i O ka hope o na mea haiolelo o ia ahiaVt, oia no ka makuahine Mrs. Aima Xawahi, a nana i mai kekahi mau kumupale no ka mea pili i kekahi mau kumu i maka'u honua ai ke-1 kahi mau lunamakaainaua, a pepohi j aloha ole i kela bila kanawai, me ka iir.i ole nae i ka oiaio o ia mau knmu hoo- j laha pepehi o na enemi o ka pono koho j balok'a o n awahine. Ua lilo na olelo j hoonuinni wale no ka hele mai o nai koa Amerika i Hawaii nei, a lawe mai | ka i ka lakou mau wahine i mea hoo- j maka'uka'u wale i 'kela mau lioa o ka ahaolelo, oiai nae, wahi a ka mea hai- j olelo, "Aole paha kela mau hoa o kaj ahaolelo i hoomaopopo ,aole he koho ba-j loka o na ka Amerika, a o na wahino; e mare ana t i na koa kumau o Amefika,j aole loa e loaa ia lakou kela mau pono j kaho baloka. Ua ma'ka'u honua wale

keia inaii ho;i o Ka aliaolelo i na niea hooinakn'aka'u walo. No ka uleu o naj "wahiue i ka auhau elike me na kaue, ua' hoakaka nnauao mni ka niakuahine i ko kahua 010 o kela mau olelo, oiai| eia »o na wahine ke uku nei Jvekahi poe o lakou i na auwau waiwai, a ke kanawai auhau hoi, aole i hoopaa ia na wahine e uku i na auhau kino, aia no a hoololi ia kela kanawai, alaila, hiki Oee auhau ia na wa'hine i ka auhau kino. ]ie niii aku na olelo pale a 'ka Makuahino Aima Nawahi i kamallio ai imua. o kela anaiua me ko ohohia nui ia, a wahi a kekahi niakamaka hole o makou i kamailio mai ai ia makou: <4 Ea, he ano loio maleaukau maoli no o Mrs. Nawahi ina ke pale ana i ka pono oua waliine, a ua noeau uo hoi kana mau olelo pale lio ka 'pouo o *na wahine." Ua liookuuia kela halawai o na waliine o Hilo nei me lta nui o ke ohohiaia 0 na olelo a ka poe haloleio ma ia abi; ahi, a ua lilo hoi na olelo o ia ahiahi 1 ni no ka noonoO o kekahi poe kulanalana ma keia ninau pono o na wahine.