Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 24, 13 June 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

SOLOMON HANAOHANA, LUNAHOOPONOPONO

POALIMA

 

UA KU MAOLI I KA HAUHILI

            He kea @ la hui. i ka puka ana ae nei o ka poe i lana kila ma ke koho haloka, a haule no hoi ka poe i puka ole. o ka hoea ana mai ia i ka phpena o na o paio kalai ʻ aina. no na luna oihana o ke Kulana-@ a Kalana o Honolulu nei, eia ka aole, ua @ @ ia ae ke ahi a lapalapa e komo aku ai an hoopii kanawai iloko o na aha hookolokolo, e hoo-uka hou ia ai he mau hoopaapaa kanawai ana me ka @. ma na aoao kalaaina kuloko o kakau.

            Ua hookau ae o David Kalauokalani iaia iho ma @ kuiana maikai ole, mamuli o kona ae wale anaa aku i naa ʻ o ana mai a na @ o kona aoao @. aole e hoopuka i na palapala hooia no ke @ ana o Kumalae ame Pacheco, he mau @ no ka papa lunakiai: i oi loa aku hoi i kona hoopuka ana aku i mau palapala hooia, no ke ko-@ ana o Fogarty ame Sheldon, o laua na mea i @.

            He mea oiaio. ua hoakaka ka Loio Kuhina Irwin @ manao kanawai, no ke kupono ole ia Kuma-@ ame Pacheco. ke noho he mau hoa no ka papa @. oiai no laua e paa ana i ko laua mau ku-@ pakahi iho, ma ke ano, he mau hoa noloko o ka @ kuloko, aole nae e lilo ia manao kana-wai o ka Loio Kuhina, i kumu e paa ai o David @ malolo o ia manao, o ke kupono ole o keia mau kanaka, a kupono paha, e paa i ke ku-@ lunakiai. he ninau ia, i kaa wale aku no ke kuleana hooholo mai i ka aha kiekie; o ka ae ana aku nae o Mr. Kalauokalani in naa ʻ o ana mai a na @ no kana mea e hana aku ai, ua maopopo loa @ ku-e ana i kana hoohiki oihana ame ke kana-wai. ma kahi e pili ana i kona hoopuka aku i na palapala hooia. no ka poe apau i lpaa ia lakou ka @ baloka kiekie ma kekahi koo baloka ana. @ me ke koho baloka i hala aku la.

            I ka nana maoli aku  i ke kumu oiaio o ke ala ana mai o keia pilikia, ua makemake aku kekahi @ kalaiaina o kakou. na kekahi aoao e lawe i ninau kanawai imua o ka aha kiekie no ke kupono o Kumaalae ame Pacheco ame ka ole; no ka manao o na @. pela iho la e konoia aku ai ka @ @ e hookomo i ka hoopii iloko o ka aha. i hiki ai ke hooholoia ke kupono ame ke @ ole o Kumalae ame Pacheco.

            @ i hoopuka aku o Kakauolelo Kalauokalani i na palapala hooia no ke kohia ana o Kumalae @ Pacheco ke holo moho lunakiai. no ka hiki ole ia laua ke lilo i mau hoa no  kela pepa in a e kohoia ana a puka, aiole nae e hiki, ua manao na alakai o na aoao o kakou, o lilo @ ia hapai ana mai i kela ninau, i mea e hoo-@ aku ai na moho e ae, ma kekahi ano, pela @ i waihoia ai a mahope o ko laua kohia ana.

            O ka pilikia oi ʻ iko ʻ i loa a makou i hoomaopopo @ @ mauawa, o ia no ko Kalauokalani ae wale ana aku i na auia mai; in a no e kaa ana ka pono ma kono aoao. aole no ia he kumu e holoiia ae ai  @ @ ahewa a na mana koho iaia; a in a hoi no ka hooholo mai o ka aha e ku-e ana i ka mea ana i hooko aku ai, elike me ia i a ʻ oia mai ai iaia, na wehe hamama ai oia i ka puka, no kekahi hoo- @ , e aka nau aba na jeau gioe ajy, e ku-e ana iaia ma kona kulana awelawe oihana.

            O kekahi mea maikai ole loa a Kalauokanaai i hena aku ai, o ia no kona haawi ana i na palapala @. no ke kohia ana o kekahi mau kanaka, i @ ia laua ka heluna baloka kiekie no ko laua @ ana. i mau hoa no ka papa lunakiai; aole keia he hana i kupono i kona kulana kakauolelo, @ @ he pohihihi, a he kanalua kekahi iloko @ @ ka pololei ame ka pololei ole o ka manao kanawai o ka loio kuhina, e waiho aku oia na ka poe e aku, e hapai mai ia ninau, o kana wale no, aia ka hooku ana aku i na kuhikuhi a ke kanawai @. ma kona ano he kakauolelo kalana, e pili ana i ka poopuka ana i na palapala hooia, o ka poe apau i kohoia a puka.

            Ua hoakaka keia pepa i kona nianao, i kulike me ko ka loio kuhina, no ke kupono ole o Kumalae ame Pacheco, e noho i mau hoa no ka papa luna-kiai. eia nae, aole i lilo ke alahele a David Kalauokalani i lawe ae ai, i mea aponoia e keia pepa aka. e hoopuka aku no oia i na palapala hooia no ke kohoia ana o kela mau kanaka a puka, a e kaohi mai i ka hoopuka ana aku i mau palapala hooia @ i kekahi mau mea e ae, ahiki i ka puka ana mai o ka olelo hooholo a ka aha kiekie.

            I ka nana aku ma kekahi ano, ua loaa ka manao hopohopo i na Repubalika, in a e haawi ana o David Kalauokalani i na palapala hooia no ke kohoia ana o Kumalae ame Pacheco, alaila i ka manawa e hoole mai ai ka aha kiekie, i ko laua kupono. ua hoohakahakia iho la ko laua mau noho maloke o ka papa lunakiai, ma ia anom ua holo aku ke kuleana ame ka mana i ka meia no ka hookohua mai o na pani ma ko laua mau makalua; o ka mea oialo. he mau Demodarata ae ana ma ia mau wahi; a @ ole hoe kekahi manao i hoolalaia no ka @ o na Repubalika e noho iloko o ka papa lunakiai.

            Ina i makemake o David Kalauokalani e kau hou aku na hilinai ana a ka hapanui o na mana koho maluna on a; ua hoea mai i ka manawa ana e hookupono mai ai iaia, ma na hana apau i pili aku i kona keena. O kekahi o ia mau hookupono ana, o ia no ke koi ana aku i kona mau kokua kakauolelo, e waiho mai i ko laua mau kulana oihana, no ke kumu, he alakaiia new oia ma kana mau hana e kona kokua ekahi; a ke paa nei hoi kona kokua elua. he elua ana mau oihana aupuni.

 

NA HOOMANAO NO KA NA ʻ I AUPUNI KAMEHAMEHA

            Ma ka poakolu aku la i hala, i hoomanao ae ai ko Honolulu nei poe. no ka piha ana o ka hookahi kaneri makahiki, o ka make ana o ka Na ʻ i Aupuni Kamehameha. Me he mea la, iwaena o na moi apau o ka honua nei aole he moi, mamuli o kana mau hana, i oi aku ke kilakila, iloko o ka noonoo o kekahi lahui kanaka, elike la me ka Moi Kamehameha I; na hana hoi i konoia mai ai na kanaka Hawaii. e malama ae i kekahi hoomanao iloko o keia makahiki. ka mua loa i keia ma ka moolelo o keia Paeaina.

            He mea na kakou, na na Hawaii e haahea ai, no ka malamaia ana o ka hoomano nona; ua holopono maoli na mea apau i hanaia, mai ke ka ʻ ihuaki ʻ i mai o ka po Poalua nei, ame na hana tabalo, a hoea wale mai i na hana hope o ka po Poakolu nei, e lilo ai ia mau hana, i mea poina ole no kekahi manawa loihi e hoea mai ana.

            Maluna a na komite o na hana like ole, no ka holopono ana no keia la ano nui, a maluna pu hoi o ka poe apau i komo iloko o na hoohiwahiwa like ole, na mahalo ame na hoomaikai palena ole, e pono ai e haawiia, no ka mea ua hoohana maoli ia no na kalena apau, no ka holomua o na mahele hana apau maluna o ka papa kuhikuhi no keia la.

            Ua kupono ka hoomanaoia ana o ka la o Kamehameha, elike  me ia i hala aku la, no ka mea, ma o Kamehameha I la, i hoea mai ai kakou, i keia mau la, a na makaainana apau o keia Teritore, e hauoli nei, in na pono ana i waele ae ai i ke alahele a malaelae no kakou.

            Ua hoike mau ia kakou i ka moolelo o ka Moi Kamehameha I, i kela ame keia manawa, aole no nae ia he mea e nele ole ai, ko kakou kamailio ana no kekahi mau mea oiaio loa i hanaia eia, a kakou, me ka maopopo loa, ua kulike kana papahana, me papahana a ke Akua i makemake ai e hookoia iloko o keia au malamalama, e ike maoli aku ai no ma ona la.

            Iloko o ka noho pouliuli o ka Moi Kamehameha I, no na mea i pili i keia au malamalama, ma kana mau hana nae, ua hoike mai ia, aia kekahi mana oi ae, nana e alakai ana i kona noonoo, ahiki i ka oili okoa ana mai o ka mea pookela loa, o ia no ka hoolokahi ia ana o na paemoku apau, malalo o ka noho hoomalu ana a ka moi hookahi.

            He mea kupanaha loa, me ka hookahaha no hoi i do kakou noonoo, ke pookela o ko Kamehameha I ano. Iloko o na hoouka kaua apau ana i alakai ai i kona poe kanaka no ka lanakila, aole ia no ke aiualu ana i ke kaulana, ka hanohano ame ke pookela iwaena o kona lahui kanaka ponoi; aka aia pu ka makee ame ka hiipoi iloko on a no lakou, elike me ka mea oiaio loa a kakou i ike ai; i kona wa i kuahaua ae ai i kona kanawai: "E hele ka elemakule ame ka luahine a moe i ke ala me ka hoopilikia ole ia."

            Ua make aku o Kamehameha I, mamua o ka loaa ana i kakou he aupuni kumukanawai; o ke kanawai nae ana i kau ai, maluna o keia lahui kanaka, iloko o kela au pouliuli, ua kulike loa ia me ke kumukanawai a kakou e hauoli, nei i keia la, malalo o ka have hoku o Amerika Huipuia.

            Ua like pu ka makee o na lahui Hawaii i ka moolelo o ko Kamehameha I ola ana, me ia a na kanaka Amerika i hiipoi ai i ka moolelo o ko Keoki Wakinekona, ko lakou peresidena mua loa; mai kona moolelo mai, e loaa ai ia kakou he mau haawina a ʻ o lehulehu, no ke ano o ke  ola ana o ke kane ame ka wahine Hawaii, ma ka hoolilo ana ia kakou apau. i mau makaainana maikai iloko o keia au malamalama.

            He mea hauoli no ka manao, ka ike ana i kekahi heluna nui o na Hawaii, e komo kino ana, iloko o na hoomanao ana no keia la; o ka hauoli oi aku nae, o ia no ka heluna nui o na keiki Hawaii mai ke nui a ka liilii, i hulianahi ae iloko. o ke ka ʻ ihuaka ʻ i o ka Poakolu nei, ka mea mana i hoike ma ia kakou, aole ka i kokoke aku keia lahui ka ma ia kakou, aole ka i kokoke aku keia lahui kanaka ma ka ʻ e o kona nalohia aku, aka he mau pulapula lakou na Kamehameha, no ka hoolaupa ʻ i hou ana i ka aina, a no ka hoike ana aku i ko ka honua nei; e mau aku ana ke o ana o keia lahui, ame ka inoa o Kamehameha I, ma o lakou la.

            Ua hala aku la keia la o ka makou e hoeueu ikaika aku nei i na Hawaii apau, a i hoea hou mai, ua manawa i konoia ai kakou, e hoomanao i kekahi la ano nui i pili ia Hawaii nei, e ku kakou apau imua, ma ke ano he lahui, a hoike ia kakou iho ma ka hana, i ko kakou mau manao lokahi, aole o ka hookuu aku na ka poe kakaikahi wale no e hana, a noho aku ka hapanui, a nana, me he poe la no na lahui e, i kuleana ole. ma ka hoomanao ana i ko kakou mau la ano nui.

            O ka haawi koke mai o ka aha kiekie i ka olelo hooholo, no ke kupono ame ke kupono ole o ke Senaatoa Pacheco ame ka Lunamakaainana Kumalae. e noho i mau hoa no ka papa lunakiai. mamua ai  o ka hoea ana mai i ka mahina ae nei o Iulai, pela wale no e hoopauia ae ai na pohihihi apau e hoi mai ai ko kakou manao, a ka wai lana malie.

 

NUHOU KUWAHO

            PARIS, Mei 28- Iloko o ka mauawa o ka hookuku ku ʻ iku ʻ i  puupuu ana ms. Le Mans ma ka Poalua mawaena o Credeville, he kanaka Palani, ame Drabeck o Kikako, ua kuiia kekahi puupuu pololei e ke kanaka Palani i ka puuwai o ke kanaka Amerika me kona lime hewa. Ua haule o Drabeck ilalo a pau ka ike a laweia i ka halema ʻ i, a malaila oia i make loa ai i keia kakahiaka me ia mau no o kona ike ole ae. He huli pono nei na makai i ke kumu.

            LADANA, June 10- Ma ke ano he hua no kekahi hana hoeueu hooweliweli hou i na Judnio o Rusia ua oi aku mamua o ka 6000 mau Judaio i lukuia elike me ka lono kelekalapa uweaolelo i loaa mai ianei i nehinei. O keia hana luku wale maluna o na Judaio ua hanaia maloko o na wahi like ole he 50, elike me ka hoakaka a ka lono.

            CHARLESTON, June 10- He 130 a oi aku mau kulanakauhale ma Veriginia Komohana i hoailonaia no ka hoo-pa-huia aku, elike me ka mea i ikeia maluna o ka palapala aina i loaa aku in a ke kino o kekahi hoa o ka ahahui I. W. W. ma Pittsburgh. Ua hopuia ke kanaka no ka huipu ana me ka poe i hoohuoiia na lakou i hoolala a i hoopahu i na hale he mau la lehulehu i hala, he hoopa-huia ana i nahaha ai na hale o kekahi poe ko ʻ iko ʻ i. Ma ka manao o na makai, he mea ano nui ka paaana o nei kanaka e liko ai i mea maopopo ka paa ana aku o na alakai.

KAA NA OIHANA I NA PILIPINO.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi lawekoa Sherman, mai Mauila mai, ma ka Poaono aku nei i hala, i hoea mai ai he heluna nui o na kanaka Amerika, e huli hoi ana no ko lakou mau home, mahope o ka waiho ana aku i na oihana a lakou i paa loihi ai no kekahi mau makahiki me ke aupuni o Pilipine, a ua hoopihaia aku do lakou mau makalua e na Pilipino.

            Ma ka hoakaka a Kauka A.J. Cox, ke kaikuaana o I.M. Cox e uoho uei ma ke keena hoonaauao o keia Teritore, elike ka me ka hikiwawe o ka hoohakahakaia ana aku o na kulana oihana ma Manila, ma o ka waiho ana aku o na kokaaa Amerika ia mau oihana pela iho la ka hikiwawe e hoopibaia ae ai e na Pilipino.

            Wahi ana ua hooholo mai ne ka ahalolelo ma Manila, e kauoha ana i na poo o na oihana like ole, pela no hoi me na limahana, e waiho lakou i na oihaua o ke aupuni, a no ka manawa o hookahi makahiki, e hoomauia no ka loaa aua aku o ka uka ia lakou, me he mea la e noho hana ana no malalo o ke aupuni.

            Mamuli iho la o kela hooponopono @ he nui a lehulehu wale na kanaka Amerika me ko lakou mau ohana e buli boi nei no Amerika a maluna mai o na mokualii lawe koa e haalele aku ana ia Maoila.

            Ma na mea a keia kanaka Amerika i hoike ae ai, o keia keehina i laweia ae e ke aupuni ma Manila, mamuli mai no a o ke alahele e hoea aku ai i ka loaa hou ana  o ka noho kuokoa ia Manila.

            Ma ka manawa o ke kaa ana aku o na mokupuni Pilipine malalo o ka hoomalu ana a ke aupuni o Amerika Huipuia, he heluna nui o na kumukula mai ua wahine a na kane, i holo aku nolaila, no ka hoonaauao ana i na Pilipino, a iloko o na makahiki he umi, ua oi ae ke kamailioia o ka olelo Beritania, mamua o ka olelo Paiono, a o na Pilipine i loaa ia lakou na hoonaauao kiekie ia, maloko o na kula, o lakou ka i hookahuia mai la ma na kulana ano nui iloko o ke aupuni.

 

E HOOKUULA ANA NA HAUMANA

A ʻ O BAIBALA

            No ka manawa mua loa, ma ka moolelo o ka Luakini o Kaumakapili, e malamaia ae ana he mau hana hoike, no ka papa kula a ʻ o Baibala o Kaumakapili, ma ke kakahiaka o keia Sabati iho, me ke konoia o na mea apau e hoea ae no kamakaikai ana i ua hana a kela papa.

            O ka ekolu keia o na kakahiki o ke o ʻ oia ana o kekahi papa kula a ʻ o Baibala ma ka Edalesia o Kaumakapili, a ua hiki mai i ka hookuuia ana o na haumana o kela kula, ma keia Sabati iho.

            O na haumana e hooknuia ana mai kela papa a ʻ o Baibala aku, ma ka hora umi kumamakahi o ke kakahiaka Sabati ae mei, oia o Katy K. Lono, Julia Asam, Marther Welch, Norma Alama ame Clinton Kanahele.

            He papa mula keia malalo o ke a ʻ o ana a ka lakoumau kumu, Mr. Manley ame Mr. Kamau.

            Eia la hoi mahea kela wahi i kapaia o "Kauanonoula" oia ka ninau a kekahi luahine ia laua e u ku ana ma kahi kokoke i ke kihi o ke alanui Moi me Likelike.

            Ku iho la ka luahine i niuauia aku ai a noonoo, a i aku la i kona hoa:

            Eia ae no hoi la ma kahi e kuku mai la kela poe kanaka e heluhelu mai la i ka pepa haole (Advertiser), oia hale holookoa no ame ia hale mai, a oia no hoi ka @ o Haawinaaupo maikai mamua me Mika Paku.

 

NUHOU KUIOKO

            Ma keia po e paikau ana na pualikoa kiai lahui apau maloko o ka Halekoa, koe ka Puali B.

            Ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i na palapala lehulehu a na makamaka o ka hoouna ana mai i keia keena, a loaa kahi kawale o ka nupepa.

            He mau kaukani o na kaukani Hawaii i hoohanohano ae i ka la o Kamehameha ka Nui ma ka Poakolu nei, June 11.

            Ma ka hora 9 o keia kakahiaka e hoolohe ia ai ka hihia o ke Kakauolelo Kalana. Kalauokalani mamua o ka aha a ka Lunakanawai Franklin.

            Mauka ae nei o ka Luakini o Kaumakapili, ma ka hora 11 o ke kakahiaka o keia Sabati iho, e malamaia ae ai he hoike no ka papa a;o kula Baibala o ke Kula Sabati o Kaumakapili, ka papa mua loa o kela ano e hookuuia ana ma kela la.

            O kekahi o na hana hoopihoihoi noonoo i manaoia e hoikeike mai imua o na kaukini o ka poe makaikai ma Kapiolani Pake, ma ka Poakolu nei, o ia ka lelo ana mai o Kekahi haole koa mailuna mai o kahi kiekie o kanaono kapuai, ua hoopau okoa ia ma kela auwina la, mamuli o kona kunana me ka hopohopo, he hoailona no kona palekana ole ke lele mailuna mai o kela wahi kiekie, a iloko o ka upena i hoholain malalo ae no ka hoopakele an iaia.

 

AOHE O HAWAII E LOLI KOKE

ANA I MOKUAINA

            Ma ka Poakahi nei i holo aku ai ka Eiele Kuhio no Wakinekona, a mamua o kona haalele ana mai, ua hoike e oia i kona manao aohe e loli koke ana o Hawaii teritore i mokuaina no kekahi manawa e hiki mai ana me ka nana ole i ka olelo hooholo hui a ka ahaolelo kuloko o ka hoounaia aua aku i ka ahaolelo lahui e hoomanao aku ana i ka ahaolelo e hoolilo mai ia Hawaii eritore i mokuaina.

            Ma ka ka Elele mea o ka hoike ana ae ua nui na kumuhana ano nui iloko o ka ahaolelo lahui i keia kau, a he kana, lua loa oia i ka hapaiia mai o ia kumuhana a noonooia ma kekahi ano.

            He mauaoio ko ka Elele e hookomo pu ia ana o Hawaii iloko o ka bila "na alanui maikai" i hapaiia mai e pili ana me ka bila haleleka. Ua manaoio pu oia e apono aua na Mokuaina apau i ke kanawai koho baloka lahui o na wahine, he kanawai e komo pu ana me Hawaii.

            Ua hoike ae ka Elele Kuhio i kona kakoo e hoounaia kekahi komisina mai Hawaii aku nei a i Wakinekona malalo o na manao o ke kanawai a ka ahaolelo kuloko i hooholo ai na ka po hope loa o ke kau. He manaolaua koua e hoounaia aua ia komisina i nogo poo ia e ke Kiaaina McCarthy. Aole e haalele koke ke komisina in Hawaii nei ahiki i ka miahina o Ianuari, no ka mea @ kona manao aohe makemakeia o ia komoisina ia Hawaii nei ahiki i ka mahina o Ianuari, no ka mea ana kona manao aohe makemakeia o ia komsina ma Wakinekona mamua ae o ia manawa. Ina e hooholo ana ka ahaolelo lahui e noho ahiki i ka pau ana o ke kau wela a iloko ahu paha o ke kau haulelau, alaila, e kelekalapa mai ana oia ianei no ka hoakaka ana mai i ke komisina e holo aku mamua ae o ka manawa i hoakaka mua ia ae nei. He hoike aua mai keia i do da elele manao noho mau aku i Wakinekono apau keia makahiki. Eia nae, inae hoopauee ana ka ahaolelo iloko o Augate e hoi hou mai ana no oia i Honolulu nei, elike me kaua o ka hoike ana ae.

 

(Picture)

            E nanala kou mau maka

            He papa kiekie, he ele me ke kupono, a oluolu ke kumukuai me ka nanaia o na Maka Aniani e ka Poe Akamai loa, o keia ka lonina akakai a Thompson.

            Ke Kono Aku Nei Makou Ia Oe e Hele Mai e Hoao.

            Dr. LEwis Edwin Capps Mea Nana Maka.

            Thompson Optical Institute, Ltd.

            156-158 Alanui Hokele Mauka mai o ka Hokele Young.

 

HAUHILI KA AI A KAWELE A

            He kou no hoi o ka lanakila ana o na moho no na kulana oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, a haule hoi ka poe i haule. o ka hoea ana mai la ia i ka hopena o na oolo ku kalaiaiua, o na la aku nei i hala, aole nae pela ka mea i ikeia, aka ua oili hou ae nei he mau hana, ma ka aoao o ke Kakauolelo Kalauokalani, e hooiia aku ai ka bahana o na paio ana, ma ka aoao o na loio, e hoea loa aku ai paha na hoohalahala ana iloko o ka aha keikei ma Amerika.

            Mahope koke iho o ka la koho baloka nui aku nei i hala, i ka wai puka ae ai ka poe i kohoia, mai ka meia mai a hoea aku i na hoa o ka papa lunakiai, oiai na mea apau e noho ana me ka nanea, me ka manao, ua hala aku la na la ikiki o ka hoouka kaua kalaiaina, aia boi, ua oili ae la kekahi lono hoolele hauli, no ka hoopuka ana aku o ke Kakauolelo Kalauokalani he palapala hooia no ke kohoia ana o Fogarty ame Sheldon, aole hoi no Kumalae ame Pacheco, na mea i kohoia i mau luakiai.

            Ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala, i hoopukaia ae ai kela mau palapala hooia no ke kohoia ana o Fogarty ame Sheldon, e Kakauolelo Kalauokalani, a iloko uo hoi o ia manawa hookahi, i oili pu ae ai ka lono, no ka paaia ana o ka palapala hooia no ka Luna kanawai Heen, malaloo ke kumu, he oihana lunakanawai kann e paa ana, e hiki ole ai iaia ke lilo i loio kalana.

            Ua lilo kela hana ma ka aoao o ke Kakauolelo Kalauokalani i mea nana e hoopioloke aku i ka manao o na mea apau, o ka oi loa aku i ka manao o na mea apau, o ka oi loa aku, iwaena o ka pohai o ka poe kalaiaina.

 

UA A ʻ OIA AKU

            O ke keehina i laweia ae e Kakauolelo Kalauokalani, ma ka hoopuka ole ana i na komisina oihua no Kumalae ame Pacheco, mamuli no ia o ke a ʻ oia ana aku e ka Loio Withington ame ka Lunakanawai Robertson, aka nae, ua lilo kona ae ana aku ia manao i mea hookomo aku iaia iloko o ka pilikia, a i mea hoi e ala mai ai na mauao maikai ole o kekahi mahele o na makaainana iaia.

HOOLE I KA LAWE ANA MAI

            Ua hoounaia aku na hookohu no ko laua kohoia ana i mau hoa no ka papa lunakiai ia Sheldon ame Fogarty, me kekahi leka e hoakaka ana no do laua kohoia ana, aka nae, i ka wa i @ aku ai o ko Sheldon komiisiua, ua hoihoi hou mai oia i ke keena o ke kakauolelo, a o Fogarty ka i malama i kona komisina, ma ke ano he kuleana kona i ka mea i loaa aku iaia, e koi aku ai i kekahi noho iloko o ka papa lunakiai.

            No kela hooneloia ana mai o Kumalae ame Pacheco, i ko laua mau palapala komisina, ma ke ano he mau mea i kohoia a puka, i hoa no ka papa lunakiai, ua hoea okoa aku laua, ma ka auwina la o kela Poaha, no ka home o Kakauoleo Kalauokalani, a ninau okoa aku la, ioa paha ua hoole oia i ka haawi @  mai i ko laua mau komosina, o ka pane a Kalauokalani, ua hoopuka aku oia i mau komisina no Fogarty ame Sheldon, a ua hoonele hoi i ka haawi @ mai i ke komisina ia laua, elike me ka manao kanawai o ka loio kuhiun ame na mea i a ʻ oia aku iaia.

            Ua hoia pu aku o Joe Leal, no ka home o Kalauokalani, ma kela auwina la hookahi no, a koi aku la i ke komisina o ka Lunakanawai Heen, ka mea i kohoia i loio kalana, o ka pane a Kalauokalani, ua kakauinoa oia i kona komisina, me kona kahaha nae, i ke kumu o ka haawi ole ia ana aku i ka Lunakanawai Heen, aka e loaa aku ana ia ma ka auwina la o ka Poalima mai.

 

            AE OKOA OIA KA MEA NANA I A ʻ O

            I ka wa o ka pahola ana ae o ka lono, ma kela Poaha, no ka hooneleia ana aku o Kumalae ame Pacheco, i ko laua mau palapala apono, no ʻ ko laua kohoia ana a puka, ua hoea okoa aku la na ninau imua o ka Lunakanawai Robertson me 1). L. Withington, in a o laua na mea na laua i a ʻ o aku ia Kalauokalani, o ka Lunakanawai Robertson, ka i kuhikuhi aku ia Mr. Withington, no ka haawi ana mai i ka pane oiaio.

            Ua ae okoa mai ka Loio Withington, oia ka mea ma ka aoao e nana ana i ka pono o Mr. Fogarty, a oiai ua hoopuka mua ae ka loio kihiua i kona inanao kanawai, no ke kupono ole ia Kumalae ame Pacheco, e noho i mau lala no ka papa lunakiai, oiai he mau hoa laua noloko o ka ahaolelo kuloko, no laila ua a ʻ o aku oia ia Kalauokalani, aole e haawi i palapala hooia no ke kohoia ana o kela mau kanaka.

 

KUE I KANA HOOHIKI

            O ka hoolohe ana aku o Kakauolelo Kakauokalani i na a ʻ o ana mai a na loio, a oi loa aku hoi koua hoopuka ole ana i na palapala hooia, no ke kohoia ana o Kumalae ame Pacheco, ua hoakaka ae o Kiaaiana McCarthy ame ka Loio Kuhina Jrwin, i ke kupono ole o kela mau hana a Kalauokalani, a wahi a ka Loio Kuhina Irwin, ua kue o Kalauokalani i kana hoohiki oihana.

            Ma ka manaoio o ka Loio Kuhina Jrwin, aole i kupono e lilo o Kumalae ame Paihecco i mau hoa no ka papa lunakiai, aka nae aole e lilo kona manao kanawai i kahua no Kaiauokalani e hoonele ai i kela mau kanaka me ko laua kupono ame ke kupono ole, o ka aha kiekie wale no ka mea nana e googolo mai, a o ka hoopuka ole ana aku o Kalauokalani i ko laua mau komisina, ua lawe ae oia i ka mana o ka oihana hookolokolo iloko o kona lima.

 

WABIA NA HOA O KA PAPA HO AIE DALA I NA AINA MAHIAI

            Ma ka Poakahi nei i waeia ae ai e ke Kiaaina C.J. McCarthy no hoa hou o ka Papa Komisina Hoaic Dala @ Mahiai Teritore i hookumuia ai e ka ahaolelo i hala oia ka Loio Kuhina Harry Irwin, ka puuka Teritore D. E. Metzger ame ke Komisina Aina C. T. Bailey. E loaa ae ana i kela ame keia hoa o ka papa he $100 no ka mahina, a e loaa ae ana i kakauolelo na ia papa nona ka inoa aole i hoikeia ae i nei manawa.

            Ua hoakakaia ma ke kanawai a ka ahaolelo kuloko o 1919 i hala o ka Loio Kuhina, ka Puuku Teritore ame ke Komisina Aina Aupuni na hoa o ke Komisina a e kau ana he $100 no ka mahina ko lakou uku mawaho ae o na uka mau e ukuia mai ana ia lakou no @ lakou mau kulana hana pakahi.

            O key papa komisina he like no ia me na papa komisina he like no ia me na papa komisina i hookumuia e ke kanawai a ka ahaolelo lahui i hooholo ai maloko o na mokuaina buiia o Amerika, ke kanawai e hoolako ana i @ aina mahiai me ke dala i hiki ai ia lakou ke hoohana aku maluna o ka ana. O ka waiwai hoopaa wale no a ke komisina, e noi aku ai oia ka aina hookuonooono a waiwaipaa e ae i onaia e ka mea noi. Ua kaupalenaia ka huina dala e aie ai, eia nae he akea loa ka manawa no ka hookaa ana mai a na ku e hoi i kana oihana, ua he ano he kakauolelo no ke Kulanakauhana a Kalana o Honolulu nei.

 

HOOPILIA O KALAUOKALANI

            No kela hoopuka ole ia ana o na palapala hooia no ko lana koho pono ia ana, ia Kumalae ame Pacheco, a hoowina aku la hoi ia Fogarty ame Sheldon i hoopukaia ae ai he palapala @ no Kakauolelo Kalauokalani in a ke awakea o ka Poalima nei, a me kela auwina la no i hoea ae ai oia imua o ka Lunakanawai Kaapuni Franklin me kona loio me John W. Catheart, a me hope iho o ke kukakuka ana o na @ a elua me ke kahu o ka aha, ua hoopaneeia mai ka hoolohe ana i ka hoopii e kue ana ia Kalauokalani, a ke kakahiaka o keia la; o ke kumu o ka hoopanee loa ia ana mai a keia Poalima, no ka nui o na hana o na la aku la i hala, no ka hoikeike fea, a no na hana hoomanao no hoi o ka la o Kamehameha.

            O ka hoop i laweia ae e ke keena o ka oio Kuhina, e ku e ana i ke Kakauolelo Kalauokalani, o ia no kona pili i ka hewa, malao o ke kanawai, o ia ka hoopuka ana aku i na palapala hooia, no ke hohoia ana o Fogarty ame Sheldon, a hoole hoi i ka haawi ana i na palapala o kela ano ia Kumulae ame Pacheco.

            Mahope iho o ka hopuia ana o Kalauokalani, ua nui na olelo i puka ae mai na kanaka mai, e hoakaka ana @ no ka oi loa aku o ka pono e hoopania o Kaluokalani moloko o ka halepaahao, o ka manao hoi o kekahi, ma kela hana a Kalauokalani, i hoea mai i ka manawa e pau loa ai ka hoihoi o na makaainana iaia.

            Ma ka aoao nae o ka poe i haawi aku i ko lakou hilinai ana i ke Kakauolelo Kalauokalani, aole o lakou kanalua iki no ke kaawale o na ahewa ana mai iaia ae, o ka mea a Kalauokalani o ka hooko ana aku, he alahele ia, e hoea mai ai i ka hoopauia ana ae o na pohihihi, no ke kupono a kupono ole o Kumalae ame Pacheco, e lilo i mau hoa no ka papa lunakiai.

            Ma ka aoao e kupale ana ia Kalauokalani, o ka Loio Kalana mua J. W. Catheart, A. G. M. Robertson, D. L. Withington ame Geo. A. Davis, he poe wale no i hele a laeula i ke kanawai, a o ka Loio Kuhina Irwin no hoi ame kona mau kokua, ma ka aoao o ke aupuni.

 

LOAA KE KOMISINA O HEEL

            I kulike ai me na hoakaka a Kakauolelo Kalauokalani, ua hooko ae oia ma ka Poalima nei, ma ka haawi ana mai i ka palapala hooia n ok koho pono ia ana o ka Lunakanawai Heen i loio kalana, aole nae ia ma ke ano maalahi, aka me ka nui o ka hana, ma ka noke ana ka i huli, ahiki i ka loaa ana ma kahi waiho o na palapala maluna o k pakaukau a ke Kokua Kakauolelo Mills.

            Ua makemake na @ apau e loaa koke ka olelo hooholo a ka aha, no ke kupono ame ke kupono ole o ka mea a Kalaukalani i hana aku ai, mamua ae o ka manawa e noho mai ai ka papa lunakiai hou, no ka mea, in a aole e pau ke pohipohi, alaila e ala mai aua kekahi pilikia, mamuli o ka hoopukaia ana o na palapala hooia no ke kohoia ann o Fogarty ame Sheldon, eia nae @ hoihoi hou o Sheldon i kona komisina o ka mea paha ia e hiki ole ai iaia ke koi aku i kona kuleana iloko o ka papa lunakiai.

 

KA LAAU HAMO A CHAMBERLIN

            O ka hoea ana mai o ka rumatika, a i ole o kekahi mau ano pilikia e ae paha, o ka Laau Hamo Eha a Chamberlain, ka mea nana e kipaku aku i ka eha me ka hikiwawe loa, me ka hoola koke ana i kahi i pilikia. Ma ka hamo mua ana uo, e loaa ai ka oluolu. I ka manawa e malamaia ai he omole o keia ano @ ka home, e hooluolu koke ia ana ka hu ʻ i o ka wela ahi, a papaa paha, ka moku, a palapu, me ka pehu ole. O ka mea oiaio, no na ma ʻ i ma ka homo he hoola hikiwawe loa ia, e pono ai e hoolakoia kela ame keia ohana. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii. - Hoolaha.