Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 26, 27 June 1919 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Ahahui Kalepa O Na Hawaii I Kaupalenaia

Ke Kulana o ka Ahahui i Keia Wa ame Kona Ulu Ana Iloko o 2 Makahiki

Ka Hoomka Ana

            I loko o na malama mua loa o ka makahiki 1917. na hui ae la he mau keiki Hawaii malalo o ke alakai ana a me ka hoohana ana a Edward L. Genet o ka oihana poola, no ka lawelawe ana i ka hana kuai poi ma ka makeke o Honolulu nei. Aole no he nui loa o keia poe i hoomaka ai i kei hana. Aka, mahope mai o ke ku ana o ka hana, ua komo nui mai na keiki, poola iloko o ka hai. I ka wa pokole  loa o ekolu mahina wale no, ua loaa mai la i na lala he puka o @ pakeneka. Mamuli o ka holomua o keia hana, ua nui na Hawaii i komo mai, na Hawaii ma ka hana poola ame na Hawaii e mai. O ka mea i i @. ua ulu ae ka hana me ka holomua a ua nui hou ae na pomaikai i loaa mai. I loko o na mahina ekolu hou ma hope mai o keia hoomaka ana, aia hoi, @ loaa ma ka waihona paamau o ka @ he $500. ke kahua hou o ka hana i @ ae ai ka ikaika o ka hui ma @ hope mai. I keia manawa, o ka poi @ a ka pake ka poi e kuaiia ana a hoopukapukaia aku iwaena o na lala. Mahope mai o keia manawa, malao mai o ka ikeia ana o ka holomua o na hana a keia poe Hawaii. ua pani mai @ ka Pake i ka poi, a ua hoouluia mai la kekahi mau mea nana i hoemi mai ka ikaika @ o ka hui. I ka loaa ana mai o keia haawina, ua hui koke ae la na lunanui o ka hui a noonoo koke i na alahele e loaa ai ka pono. A ana ka lakou hui ana. aia hoi, ua hooholo ae la lakou e kuai i kekahi mau mahinaai. a e komo aku iloko o ua hana kanu kalo ame wili ai no ka hui. Iloko o ka malama o Sepatemaba, ma ka la 27 o ka mahina 1917, ua hoohuiia aka la ka hui me ke aupuni malalo o ka inoa elike me ia i hoikeia ae la malama. Ua loaa ma mahinaai ma Koolau iloko o ka pokole loa, a ua hoomaka koke aku la ka hui e nee imua nona iho elike me ua mea i hoolohoia. Me ka maile i hoonui ae ai ka hui i kona ikaika ma ke kanu ai ahiki i kona ku @ maluna o ke kahua kuokoa elike me ia e ku nei i keia la. Me ka hauole no ka hoike ana i ke kahua i ulu ae ai keia hana. o ia hoi kela. o na lala apau o keia hui. he poe ilihune wale no, a mailoko mai o na lala liilii a lakou i hookomo mai ai i loaa ae ai keia mea a ikeia nei o Ka Ahahui Kalepa o na Hawaii i Kapalenaia. Me ka minamina no ke hoike ae i ke alu pu ole mai o na Hawaii Kuonoono o ka aina i keia hana maikai no ka holomua o na Hawaii iloko o ko lakou aina ponoi. Ioa i hiki i na Hawaii ilihune ke hana i keia hana maikai me ka holomua, pehea hoi na Hawaii Kuonoono e hooulu ole mai nei i na hana like me keia no ka pono o na oiwi Hawaii e ku nele nei i ka hana iloko o ka aina? E uuku hoi ko kakou olelo ana, a e nui ka hana iloko o ka aina!

Ke Kulna o ka Ulu Ana Iho

Iho Nei o ka Hui

            I mea no kakou e ike ai i ke kulana o ka ulu ana iho nei o ka hui iloko o keia mau makahiki elua i ku iho nei ka hana. a i mea hoi no kakkou e ike ai i ka ikaika o ke kahua o $500 i hoomakaia ai a i @ mai ai hou e na lala hou i komo mai ai. he mea maikai no ka hoike ana i na huahelu o ka waiwi dala o ka hui iloko o kela ame keia ekolu mahina mai kona ku ana mai ahiki i keia la. Penei na huahelu elike me ia i hoikeia ma na huke waiwai a ka puuku:

            Ka hoomakaia ana, he mau hapalua lhelu liʻiliʻi wale no.

            Ka hoonui ana, ma ke kuaiia aua o na kea hookahi dala o ke kea hookahi.

            O ka hua i koaa mai mai keia mau kea mai i kiaiia he $560 a oi aku.

            Hoohuiia me ke aupuni, Sept. 8, 1917. Mai Sept 27, 1917 ahiki i Dec. 31, 1917. ua loaa i ka hui he $9951.47

            Mai Jan, 1. 1918, ahiki i Mar. 31, 1918. ua loaa i ka hui he $12,397.40.

            Mai Apr. 1, 1918, ahiki i June 30, 1918, ua loaa i ka hui he $12, 907.33.

            Mai Iulai 1, 1918, ahiki i i Sept. 30, 1918. na loaa i ka hui he $14,531.79.

            Mai Oct. 1, 1918, ahiki i Dec. Dec. 31, 1918. na loaa i ka hui he $17, 028.27.

            Mai Han 1, 1919, ahiki i Aperila 31, 1919. na loaa i ka hui he $17,216. 62.

O keia ae la na huahelu e hoike ana i ka neemua o nana o keia ahahai iloko o keia mau makahiki elua i kala iho la, a e pii mau aku ana keia ano iluna ma keia hope aku. He mea hoohauoli keia i na lala o ka hui, a  he mea hoolana no hoi i na Hawaii e ku mai nei onawaho o ka hui i keila la. O na waiwaipaa o ka kai elike me ia e ku nei i keia la. a he mea pono hoi i na lala apau o ka hui e  ike a e hoomaopopo mai. Penei no ia:

            Aina ama ka halewili ai…. ……….$5,450

            No aina hoolimalima…………….. 3,000

            Na kaa kalaka………….. ………..3,000

            Na waiwai ma ke kalo wale no….. 11,000

            Na waiwai ma ua meaai hale kuai…. 500

            Na lako a me na pono hale………….. 500

                                                Ka huina……. $23, 400

Pehea kou manao e ka mea heluhelu i keia mau huahelu e hoikeia aku nei no ka pono o na lala o ka hui? Oluolu e hoike mai i kou mau manao. Aole anei keia he mea pale loa aku i na hooiloilo ana a na Hawaii ame ka poe e aku aole e hiki i ua Hawaii ke hana i na hana kalepa? Aole anie keia he @ kupono loa nou e ka Hawaii e ala koke mai ai a komo koke mai iloko o keia hui? Aole anie keia he kumu kupono nou e hoopau loa ai i kela ano kanalua ame kela ano nema hoopilikia uhana hana iloko ou?

            O ka pilikia wale no o ua Hawaii aʻu e ike maka nei iloko o keia. ʻo ia kela: He hoihoi kinohi (hoohoihoi makuahonowai) wale iho no ko lakou aole, he mau. He ikaika puehu wale no i ka makani aohe mea iʻo maoli iloko o ko lakou hoihoi ana. Nana mai kakou i keia mea ano e. oia hoi keia: He 720 mau lala o keia hui e ku nei i keia la, kumu kupono loa no ue ka Hawaii e kuai nei i na mea kuai o ka halekuai. Aia ihea ka nui? Aia no ia pake ma. I kahi e hookomo ai i ka lakou dala, i ka Pake no nae e hoomonamona ai. Nana mai kakou i keia ano hoowahawahaia o na Hawaii. Kukulu i ka hana a ku, ia haʻi aku la e haawi ai i na kokua ana. aole i ko lakou hui ponoi. Ia haʻi e hoolilo ai i na dala kuike, i ka hui na dala aie. Eia no nae, iloko no ka uuku o na Hawaii e kakoo nei i ka hana, ua loaa mai na pomaikai he nui elike me ia i hoikeia ae la maluna. Ina e hoihoi na lala apau o ka hui i ko lakou ikaika kuai iloko o ka hui, ua hiki no iaʻu ke hoike ae e ka hopohopo. ole, e loaa ana i ka hui he neemua i pa- haneriia kona ikaika ma ke dala. Loa ua lala apau o ka hui e kuai mai ka hui aku he $2 wale no no ka lakou mau meaai ame ka poi, ua hiki i ka hui ke loaa ma kahi o $1440 o ka pule hookahi. Ua like ia me $74,880 o ka makahaki hookahi. Ma keia, e ike mai kokou i ka nui o na pomaikai e loaa ana i ka hui a i ua lala no hoi. Nui na lala i hele mai e ninau i ka puka o na dala o ka hui, eia no nae, aole hana nmai i ka hana e loaa nui ai ka puka. O ke ola ame ka puka o ka hui, aia i ka lokahi o na lala e kuai i na meaai a ka hui me ka uku ana i na uku kuike, aole ma ka aie wale no.

Na kea o ka Ahahui

            O ke kumuwaiwai o ka ahahuui i kuluia ai, he $20,000 i maheleheleia ai iloko o na kea he 20,000. O keia mau kea ua hooliloia iho nei i na Hawaii i komo mai iloko o ka Ahahui no hookahi dala o ke kea hookahi. Mamuli o ka nui o na Hawaii i komo mai, ua lilo aku ka hapanui o na kea a he 8132 mau kea wale no i koe. Ma na huahelu malalo iho e ikeia ai ka lilo ana o keia mau kea iloko o ka lima o na Hawaii wale no.

            Ma ka halawai o ka papa hooko i malamaia iho nei i keia pule aku la i hala, ua hooholo na lunanui e hoopau aku i keia mau koena o na kea i koe i na lala o ka ohahui elike me ka lakou noi. Aka, mamuli o ka maopopo ole o kahi noho o ka hapanui o na lala ua hiki ole ka hoike ana aku i keia manao ia lakou ma ka leka. Nolaila, ua hooholo ka papa e hoike aku a e hoolaha aku i keia kumuhana ma ka nupepa i ike na lala o ka hui, a i ike mai no hoi na Hawaii e makemake ana e komo mai iloko o ka hui.

            Ma keia kuai ana aku i na kea o ka hui i koe, o ka poe komo mua mai ka poe e loaa mua ana o ko lakou mau kea. aole hoi o ka poe komo hope mai. Lua ua e ulolohi mai ana na lala i ka lawe ana aku i na kea i koe alaila e lilo ana no i ka poe e aku. O ka manawa wale no keia e loaa ai na kea o Ka Ahahui Kalepa o na Hawaii no hookahi dala ($1.00) o ke kea. I ka wa e pau ai keia mau kea i ke kuaiia, aole loa e loaa hou ana na kea no hookahi dala o kea hookahi. A o ka pau loa ana no keia o ka hoooloaa hou ana o ka hui i kea hou no na lala oiai, ua lawa ka hui me ka ikaika hooneemua ma ka hana.

            Nolaila. o ka wa pono wale no keia i na Hawaii e komo mai ai, ina lakou e makeamake ana e loaa ua kea o k hui me ke kumukuai hahaa loa. Mai kali oukou o hala, ka manawa maikai!

O na kea elike me ia i mahelehele, penei lakou i hooliloia ai:

            Ka mahele 1,2000 kea, ua lilo, $2000

            Ka mahele 2, 2000 kea, ua lilo $2000

            Ka mahele 3, 2000 kea, ua lilo $2000

            Ka mahele 4, 2000 kea, ua lolo $2000

            Ka mahele 5, 2000 kea, ua lilo $2000

            Ka mahele 6, 1132 kea, ua lilo $1132

            Ka mahele 7, 2000 kea ua noiia. Ka mahele 2000 kea, aole i lilo. Ka mahele 9, 2000 kea, aole i lilo. Ka mahele 10, 1000 kea, aole i lilo. Ka mahele 11, 500 kea, aole i lilo. Ka mahele 12, 100 kea, aole i lilo. Ka mahele 13, 100 kea, aole i lilo. Ka mahele 14, 100 kea, aole i lilo. Na mahele 15 ahiki i 18, no 50 kea pakahi, aole i lilo.

            O ka poe apau e makemake ana i keia mau kea i koe o ka hui, e hoike mai i ko oukou makemake ma ke kakau. E hoike mai i ka nui o na kea i makemake me ka hoouna pu mai i ke dala no ia mau kea. Hoouna pololei mai i keia dala ma ka inoa o ka Ahahuui "Hawaiiau Mereantile Co., Ltd." P.P Box 550, Honolulu, T. H. Hookahi wale no mahina a oi e haawiia ana no ka hoolilo ana i keia mau kea mai keia la aku apau ka mahina o Iulai. O ka poe no lakou na inoa komo mua mai. o lakou no ke noonoo mua ia naa e ka hui. No laila, mai kali i ka hooholo ana i kou manao. O ka poe mhiai apau iwaena o na Hawaii i loaa ke kalo kuai, ke makemake nei ka huiʻe  hui aku me lakou ma ka leka e ike aku i ka lakou mau kumukuai: a in a he pono ma ka aoao o ka hui, alaila, e kuaii aku no ka lakou kalo. Nolaila, mai poina i ke kakau mai i kau leka i ka hui. Ke kauohaia aku nei no lioi na lala apau o ka hui e kuai mai i ka lakou mau mea kuai i ka halekuai o ka hui, aole hoi iwaho. Aole loa he waiwai o ka oukou e kakoo mai i kana hana. E ala mai kakou a hui like iloko o ka hana, aole hoi e hoohemahema mai oukou. O na lala mawaho o ke kulanakauhale, e hoouna mai oukou i ka oukou kauoha meaai me ke dala pu, 'aole m ka aie wale no. He hana hoomake ka aie, a he hana hoonui lilo i ka hui i ka hoouna ana aku i na bila ame na poe ohi aie.

Ma ke kauoha:

AHAHUI KALEPA O NA HAWAII I KAUPALENAIA

(Hawaiian Morentile Co. Ltd)

Honolulu, T. H.. Iune 25, 1919.

Papa Hooko o ka @ @ Akana, peresidena: Edward L. Genet, hope peresidena: Nolle Sarith, Kakauolelo, Samuel Manu, @; Peter Pasca, @ nahooia; M. K. @, lala o ka papa; James H. S. Kaleo, lala o ka papa.

ST. PAUL, Iune 23. Ma kahi o ka aneane 200 poe i pau i ka make. a he nui ka poe i hoehala, a i hooneleia i na home ma Fergus Falls, he kaona o 6000 kanaka, he 170 mile ma ka hikina akau mai nei aku, mamuli o kekahi makani eyelone o ka pa'ana mai ma keia kaona ma nehinei. He uuku wale no ka hoike i loaa mai maanei i ka po i hala, mamuli o ka mokumoku o na uwea kelepona ame na uwea kelekalapa. Ma na hoike mua loa i loaa mai mamua ae o ke oki pu ia ana o na launa kamailio ana me ke kaona i oki pu ia, ua hiki aku ma kahi o ka 100 mau home i hoopoinoia. He ekolu poe i ole loia ae i pau i ka make, i ka manawa i puhiia ai ke kaaahi mai ke alahao ae, oiai ia e ku ana ma kekahi wahi hooihona o ke alanui. Ua hapai pu ia ae he laina o na kaa ukaua e ka makani eyelone mai ke alahao aku. O ka hapanui o ka poe i make ua manaoia, mamuli mai no ia o ka hiolo ana o na home, a he hookahi hokele i maopopo kona hooliloia ana i mea ole. O na kanaka hana, i huli hoi mai noonei mai Fergus Falls mai ma ke aumoe o ka po nei, na olelo ae lakou, aia ma kahi o ka 200 poe ka haahaa i pau i ka make. He 75 o ke poe, wahi a lakou, ua kanu maoli ia iloko o na apanapana o ka hokele i ka wa i hanee ai.

KA HOKEO AME KA IHILOA I LAU ULUIA.

G. K. Keawehaku.

E kuokoa o na kai ewalu, e Kuokoa no na kai ewalu, e Kuokoa i na kai ewalu, e kaunu kaua e kuu kama. Oi a. E kaunu.

E nana, e kiei, e kilo a e halo ae hoi au i ka'u kihene; mali'a hoi, he mau wahi haona wai koana no hoi koe a ka naulu @ pehi ama'u o Pauau. Ae he koana. Ei la.

Nau no hoi kahi e kuu kama, a o ke koena aku na ka manoa, lau kini makamaka o kaua. I nuu likeia ai ka ono, ke ku-ku-li, kuhinia a ka noeau. Mai ka ohua anee halau o kaua o ke a kupuna o ka La i kumukahi; a ka ipupoki po'i uweke o ka halehalekai o Lehua. Eia Nihoa he paepae kiilili. He lepa kalele Kaula na ka makani.

E ke kama e keha.

Lauahi ka mikimiki

Hapuku kokala

Ake ke ka manu o Kaiona

Ahu ka moka o ka hoka

I ka haona a ka lomaloma

Hu i kapakai kolealea

 

Lewa ka lau o ke uki

Naue ke oho o ka palai

Ka huli na ale ke au momoa

Nau ka hinano

Ma ma i ka puahala o Mahiki.

 

Akia ka alala, auhuhu kolea.

Kahihi mulea ka wai o ke uki.

Neneue ka halahala ke aki makuu.

 

Ka iki maawe olona

Pupuhi ka lau o ka noni.

Olala kao no Halona

Kani na hulu ihu

Ka iki ulu o Hulili

Kuka'i ka ila o Puakea

Lila maia no Kaea

Momole he neo ka alamea.

 

E ke Kama e helu.

1. Akahi- Ekahi

2. Ou- Elua

3. Oi- Ekolu

4. Ha- Eha

Aa- Kauna

10 Kauna- 40- Kaau

10 Kaau- 400- Lau

10 Lau- 4000- Mano

10 Mano- 40,000- Kiui

!0 Kiui- 400,00- Lehu

E Ke Kama ka noeau

Na kane  me na kane

Na wahine me na wahine

Ma ka lakou mau anaina

E lede ananei a keonimana hoi

 

He hilu ke aloha

He nahe, oiaio, laha ole,

O ka manawa (piko) o ke kuahiwi

Kona paia paa

Ke momoku nei no na wai halaua

 

A ono mai ka liʻa

Mohala ke kuko

A liko mai ka iini

PUa ka makemake

Ke aunana nei lakou

Aole haka ee ole

 

E ke Kama ka naauao

Ekolu mahele o na kiko:

1. He alakai i ke ano o ka manao

2. He kuhikuhi i ke ano o ka leo;

3. He mau mea hoomaha no hoi

 

Kumu mua ano hou

Holo ke kao (ono no mua);

He kao nui no (aole uuku; aole lawakua)

E holo ana ke kao (aole e kolo ana)

Me he lio la ka holo ana (aole me he ekake la);

Ua holo loa ke kao (aole i hoi hou mai)

O keia ka ike kukulumanao i kapaia Ka in a kumu (alo) ame ka in a kue

 

Enaena- Hui;

na- Hui;

ahi- Hui;

o- Kuhaʻo, a i ole, wahi ka o

Kilauea- Hui;

i- wahi ku i, a i ole, kuha o ka i;

Hawaii- Hui

O keia ka loina kumu o ka hoonoho ana i ka manao; a hopunaolelo, ma o na huaolelo ame na mamalaolelo la.

E ke Kama ke kanaka.

Kua mauna: kapaʻi, kakiwi, kua, kupa.

Lawaia: oki, okioki, poke, pokepoke, paka.

Mahiai: kohi, eli, paeli, waele, puʻepuʻe, kanu, okupe, kikoʻu, kalai, oleo, kalakalai.

 

Ka pipili i mamau

Mukii ke aloha

Nakii i mamau

Nakinaki, henio ole

Nikiniki, polena,

Kupee, lawalawa.

Haawe, ma ke kua.

Kupuu, hauhou,

Haunu i ke alo.

E hoa, e mali,

E omau maloko,

Awaiaulu ka paa a ke kiowao.

 

E ka upu a ka liʻa,

E hoeu olua i ka noonoo,

E ka haupu a ka manao

E punuku olua i ka makemake,

E kVA alo o ka hui,

E kaa-kua i ka hana,

E amoia e ke ahonui.

E ke aloha ma kolu.

Maʻe a maʻe ka hoomanawa nui ame

O na auolo o ka noeau.

 

Haumu ka paa

Ka lou polena a ka ike.

Ohi, hapuku na lihilihi,

Ko ono hoaka i na maka.

Hoali ua kapu-likoliko i ke alo,

Hoana na lau i kala e

O kunono meʻo nei a ka La

O ka pa ka ka nepue. Koele nui la.

E ka kama, ono ea?

Ono, onoono, momona. @, kuhinia, kuhikuhinia. Kukuli, mikomiko, i ka nuu kupalu a ka ua i Honaʻo.

KIKIKOELE.

 

HE MEA HIKI KE HILINAIIA

            He ike mau ia ka pahola o ka maʻihi iloko o keia manawa. E hoomakaukau e no ia mea. He hikiwawe me ka pahuʻa ole ka hana a keia laau nahu o ka opu ame hoopaa hi a Chamberlain. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co. na akena no Hawaii- Hoolaha.

 

NUI KA PIPII O KA IʻO LIO ME KA ILIO.

            Ma Hawaii nei, he mea hoopailua a makemake ole na na kanaka ka ai ana i ka iʻo lio, ame ka iʻo o ka ilio, me he mea la, o kekahi ia o na kanaima i ka poe i nana aku i ka iʻo ;o kela mau holoholona, i ka haumia, aka maloko o Rusia, i kulike ai me ka hoakaka a kekahi mea, i ike pono i ka noho ana o na kanaka iloko o keia manawa, i pau ai ke kaua, he keu aku a ka pipii maole o ke kuaiia ana o na iʻo lio ame ua iʻo ilio.

            O ke kumukuai o ka iʻo lio ma ka paona, he 30 rube, a i kulike ai me ka waiwaiiʻo o ka rube hookahi, mamua aku o ka wa o ke kaua, he 50 keneka, ua like ia me $15 o ka paona hookahi; a o ke kumukuai hoi no ka paona ilio hookahi, he 12 rube, ua like ia me eono dala.

            No ke poho kukaepele hookahi, he 15 rube, ua like ia me $7.50. Mamuli o ka pipii loa o na meakuai o kela ame kei ano, ua hiki ole i kekahi poe ke loaa ke ola maikai ana, a ua kono okoa ia mai hoi kekahi heluna nui o na kanaka e lawe ae i ko lakou mau ola iho.

            O na kanaka i loaa ka lakou mau hana. he nunui ka uku no ka mahina, a iloko o ka pipii o na meakuai. E hiki ana ia lakou ke kuai, aka aia he heluna nui o na kanaka, i nele i ka hana; o na aina mahiai keia, ua kuwale, aole he hanala aku, mumuli mai o ka nele i na lio, no ka hoohana ana ame kekahi mau lako e ae.

            maloke hoi o na halehana, ua pauiia na puka, aole e hiki ke hoohana aku, aole he lanahu, a o na hale oihana holomua keia, i keia mamua aku oka wa o ke kaua, ua waiho oneanea ia mau wahi i keia manawa.

            Oiai o Hawaii nei iloko o keia mau la e kaniuhu nei i ka pilikia, no ka pipi o na meakuai, ua like nae ia mau kaniuhu ana, me ka ole loa, he hookukuia ae, ma na haawina hoomaewaewa i kau aku maluna o kekahi mau lahui kanaka, e noho ipai nei, me ka makeʻi ka pololi, ka hune ame ka kaʻi.

 

HE ELUA KENEKA POOLEKA ILOKO O IULAI

            Mahope iho o ka aneane ana e piha na makahiki elua, o ka hoouna ana i na leka, me ka ekolu keneka no kela ame keia leka, ua hoea mai i ka manawa e hoemila mai ai a i ka elua keneka no ka leka, e hoomaka ana mai ka la i ae nei o ka mahina o Iulai, i kulike ai me ke kauoha i loaa mai i Honolulu nei, i hoopukaia ae e ka lunaleka nui ma Wakinekona. He nuhou hauoli keia i na hui lawelawe oihana o Hawaii nei, no ka mea, ua hoomamaia e kekahi haawe kaumaha, a lakou e auamo ai oiai he nui n leka a lakou ehoouna ai i kela ame keia manawa, ma keia hoemua ana mai la nae, e koe ana kekahi huina dala mahuahu, no kekahi mau hana e ae. Mamuli o keia kauoha, e hoi ae ana no ke ano o na pookela e hoouna ai, elike me ia mamua o ka manawa i hoopii hou ia ae ai, o ia hoi, o na pepa leka, e hoounaia eni ma ka elua keneka, ua hoemiia iho a i ka hookahi keneka, a e paku'i hoi ia iho hoi na pooleka mawaho ae o na keneka elua. maluna o na leka, elike me kaumaha o ka leka. No na aina mamao, elike me Kina, Iapana ame kekahi may wahi e ae, he elima keneka no ka leka e hooouna ai, elike no me ka manawa mamua aku nei. E heluhelu na Hawaii a hoomaopopo i keia mea i ole ai lakou e kuhihewa, mamuli o ka maa, a kau i ekolu kekeka no ka leka, aka e kau i poo o elua wale no keneka, elike me ia mamua aku o ka loaa ana mai o ke kauoha, e hoopuaia ana ma ka la hope o keia mahina.

 

KAULA KA HOOPA'I NO KA HANA SUAIPA

            Ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala i paa ae ai he ekolu mau Kepani i ka hopuia, no ka hana suaipa, mauka ae nei o Pauoa, a imua o ka aha federala i kauia mai ai ka hoopa'i maluna o lakou apau, no ke ku e i ke kapawai. He hookahi o kela mau Kepani i hoopa'iia, ma kahi o ka ekolu haneri dala, a no kona mau hoa iho, he kanaiwakumamakolu ame kanaiwakumalima dala. He poe Kepani haua kela malalo o ka ohana o Mrs. Booth o Pauoa; ma ka manawa o ka hoea ana aku o na kanaka o ke aupuni, ma kahi noho o na kauwa, a ma ka huliia ana aku oloko o ka hale, ua loaa aku la kekahi ipuahao puhi rama, me kekahi pahu o 520 galani o na mea i hoawaawaia, i makukau no ke puhi ana aku. Ua loaa pu aku no hoi ma kela huli ana a na kanaka o ke aupuni, he nui ke suaipa, maloko o ka hale noho o kela mau. Kepani, a moloko o ka halelio. Aole he mau mea i hanaia aku maluna o ka ohnaa o Booth, no ke kamu, aole no he mea i maopopo ia lakou, no ka hana i lawelaweia e kela poe Kepani.

 

            Nui ka wela o ke kulanakauhale, nei i keia mau la, e nee nei, e hiki ole ai ke hoomanawanui kekahi poe i ka nui maoli o ka wela, a peia pu no paha ma kekahi mau wahi okoa aku o ka Paeaine nei.

 

KOHOLA NA KEIKI A NA MIKANELE

            I kulike ai me ka olelo hooholo hui aponoia maloko o ke kau'o o ka ahaolelo kuloko aku nei i hala, ua hookohu ae nei ke Kiaaina McCarthy ma ka Poalua aku la i hala ia L. A. Kakina, A. L. Kakela ame C. Kuke, i mau lala no ke komisina, no ka hui pu ana aku me ka Papa Hawaii, no k hoomakaukau ana i ka papakuhikuhi o na hana hoomanao, no ka piha ana he hookahi makahiki, o ke kipa mua ana mai o na mikanele ma Hawaii nei. O ka piha ana o ka haneri makahiki mai ka lele mua ana mai o na mikanele ma na aekai aloha o Hawaii nei, ma ka la 31 no ia o ka mahina o Maraki, 1920, a ma keia kulanakauhale, e lawelaweia ae ai na hana hoomanao, e huliamahi ai ko na kuaaina ame ko ke kaona nei poe, i hookahi ke komo like ana iloko o na hana apau i pili aku i ka hoomanao ana i kela la ano nui, ma ka moolelo o Hawaii nei. No keia hoomanao no ka piha ana o na makahiki he hookahi haneri o ka pae mua ana mai o na mikanele i Hawaii nei, ua hoololiia ka manawa e noho mai ai o ka ahahui paeaina, ma keia makahiki ae, a i ka mahina o Aperila, i hiki ai ke akoakoa nui mai ko no kuaaina poe, a komo iloko o na hana no keia hoomanao. O na mamo a na mikanele i kipa mai ai i Hawaii nei, no ka ha'i ana i ka Euanelio o ke ola, he nui a lehulehu wale o lakou e ola nei, ma keia Teritore ma kela ame keia wahi, aka nae, mailoko mai o lakou, I hookohu ae ai o Kiaaina McCarthy, he ekolu, no lakou na inoa maluna ae nei. Ma na mea i hoomaopopoia, aole wale no ma Honolulu nei e lawelawe ai na hana hoomanao, no ke kipa mua loa ana mai o na mikanele i Hawaii nei, aka ma Bosetona pu kekahi, kahi i hoounaia mai ai na mikanele mua loa, nolaila o keia ana kekahi o na la ano nui e kauia aku me na manaolana, e kukuluia ami ana he mau hiona o na hiona o na hana o kela au kahiko, i mau mea a'o mai i na hanauna hou, i ke kulana oiaio o na kanaka o Hawaii nei, iloko o kela au pouliuli.

 

HE ELUA MAU ALIIMOKU HOOMANAKII

            Maluna o ka mokuahi Kepani, ke Siberia Maru o ke ku ana mai ma keia ana, i keia pule aia maluna olaila, he elua mau aliimoku haole, i manaoio i ka mana o ke akua kii, a lawelawe aku la i na hana hoomana me ka hoea ole mai nae i kahi o ka hookoia ana o ko laua iini, e hoauheeia aku na mea i hoopilikia mai ia laua. He mau aliimoku keia he hookahi kupakako, ame ke poo kuene, oiai laua e kaahele nui ana maluna o ka mokuahi, ua pii mahuahua mau mai ka momoma o ko laua mau kino, ahiki i ka nui loa ana, mamua aku o ke kupono i ko laua manao, no ia kumu, i ka wa o ka mokuahi ma Iapana. a hui pu iho hoi paha me ka lohe, no ka nui o ka maua kuai iho la laua i kekahi akua kii a na Kepani o Oki Hotai ka inoa. He akua kii keia nona ke kahiko ma kahi o ke kanakolu makahiki, a o kna hana, o ia no ka hoemi ana mai i ke kino ok apoe nui o ka momona. I wahi e ike pono ai i ka mana o kela akua kii, hoomaka aku la laua e hoomana, elike  me na mea i kuhikuhiia mai ai ia laua, o ka mea apiki nae; ma kahi o ke emi mai o ko laua mau kino, a ke kupono nei, ua oi loa mai la ko laua momona, nolaila i ka wa i ku hou ai ko laua mokuahai e noho hana ana ma Iapana, hoakaka aku la laua i ka pilikia i ikeia, ia wa i hoike hou ia mai ai, ua kuhihewa ko laua kuai ana ia Oki Hotai, he akua kii hoomomona ia, aole he hoowiwi, nolaila ua kuai hou ia aku la keia akua kii, me ka hoomau no o kela mau haole i ka hoomana ana, elike me ka laua i homana ai i ka lua o na akua kii, me ka hoomau no o kela mau haole i ka hoomana ana, elike me ka laua i homana ai i ka lua o na akua kii, me ka manaoio e hiki ana i ka maua o ke akua kii ke hoemi mai i ka momona o ko laua mau kino.

PARIS, Iune 24. Ua haawipio mi o Kelemania me ke ku e ole, a e kakau inoa ana i na kumu kuikahi maluhia a na Aupuni Hui, oiai aole a lakou ku e a mau paku'i hou paha e koi mai ai, Ma ka nana aku, me he mea la, e kakaninoaia ana ke kuikahi, ma ka Poaha a ma ka Poalima paha, a ua kohoia aku o Kauka D. VOn haimahausen, he hoa no ke komisina maluhia Kelemania, no ka hoolala ana i na hana apau, e pili ana no ke kakauinoa, a e kakau aku ana oia i kona inoa ma ka aoao o ke aupuni Kelemania.

PARIS, Iune 23. Ma nehinei i koho ai ka aha lahui Kelemania he 237 ia 138 e kakauinoa i ke kuikahi maluhia, me kekahi mau hookoe nae e hanaia. O ka olelo hooholo a kela aha o ka loaa ana mai i nehinei, i na luna oihana o ka aha maluhia, pela ae la clike me ia maluna. Ua hoike pu ae o August Bauer, ke kuhina hou. e kakauinoa ana o Kelemania i ke kuikahi. I kulike ai me ka hoakaka a ke kuhina hou. aole o Kelemania e ae mai ana no ka ili ana aku o ke ko'iko'i no ke ala ana mai o ke kaua maluna o na kanaka Kelemania, pela pu hoi ka makemake ole, e lawe aku i na ko'iko'i, no ka hookolokoloia o ke Kaisa mua. ame ke kipaku ana aku i kekahi poe i hauia aku maluna o lakou na @ na Aupuni Hui. no n hana karaima e pili ana i ke kaua. Ua koho ke aupuni o Kelemania la Daniel Von Haimhausen he hoa oia no ka aha maluhia, oia ka mea nana e hooponopono aku no ka loaa o ka maluhia me na aupuni hui.

 

KAHULI KE KAA OTOMOBILE A HALAWAI ME KA MAKE

            Mahope iho o ka aumoe o ka po Poalua aku nei i hala, i kahuli ai he kaa otomobile ma ke alanui o Waiale, e kokoke ana i @, a o ka hopena i ikeia, o ia no ka make ana he hookahi o na ohua maluna o kela kaa, he kakiana koa, a pakele mahunehune mai hoi ke ola o kana wahine, me ka lolo nae o kekahi hapa o kona kino, e hiki ole ai ke hoolaia. O kekahi poe e ae maluna o ke kaa otomobie, aole he mau poino ano nui i ikeia, mawaho ae o kekahi mau pilikia liilii wale no, a o ko lakou pakele ana mai ka make mai, o kekahi ia o na mea i hookahahaia i ka manao o ka lehulehu o ko lakou mau hoaloha. I kulike ai me ka hoakaka a kekahi koa, ma ke taona nei oia kahi i holoholo ai, ma ka po o ka Poalua nei, me ka hele ana e nana kiionioni maloko o ka Haleakala Liberty, a maluna o ke kaa uwila o Kaimuki oia i huli hoi aku ai nowaho o kona kahua hoomoana. Ma kahi e pau ai ka holo ana o ke koa uwila i loaa aku ai iaia he kaa otomobile, me eha poe oluna o ke kaa, he kakiana koa hou ae no me ka wahine a kekahi haole okoa aku, he mea hana kelekalapa. Ua kay like aku la lakou maluna o ke kaa otomobile a holo aku la nowaho o Koko Head, no ka hoihoi ana i kekahi haole a noho aku i kahi o ke keena kelekalapa malaila. Mahope aku o ka hona umi-kumamalua o kela po, ua huli hoi mai la ke kaa no Honolulu nei, he elima no ka minuke mahope o ka haalele ana aku i ka hale kelekalapa, o ka hu aku la no ia o ke kaa ma ha'i o ke alanui, a haule ma ha'i o ke alanui, me ka walawalawa ana o kela kaa no ekolu manawa, me ke kiolaia ana o na ohua apau loa mailuna aku o ke kaa, a mokaki ana iluna o ke alanui. Ma ka olelo a ka mea i nui ole kona poina, ma kela manwa ka i hu ai o ke kaa i ke awawa, a kiolaila ai na ohua apau iwaho, o kana mea mua loa i hoomaopopo, o ia no ka waiho malie o na wahine elua iluna o ke alanui, pela hoi kona lohe okoa, aku i ke koa nana e hookele ana i ke kaa, i ka @ mai i ka uwe, me ke kahea ana mai iaia, e holo koke e kii i mau kokua. ua pono hele wale mai la no oia e huli i mau kokua. he oiaio, maloko o kekahi hale, he Kepani e hiamoe ana, a o laua ka i hoi like mai no kahi i waiho ai ka poe  poino. aohe no he mea hiki ia laua ke hana aku, aka ua hoea mai la nae he kaa o na koa, e hoohikihiki ana i na kanaka, no ke ku ana aku i ka lakou uwaki o ka po, a  maluna o kela kaa i hoihoiia mai ai ka poe poino no Kaimuki, a mailaila i kelepona ia mai ai ke kaa makai ame ke kaa ma'i o na koa, a hoihoiia aku la ka poie i eha no ka halema'i o na koa. malaila nae, i make loa ai ka mea i @ kono pilikia.

 

HAULE MAI KA HAWAI A MAKE LOA

            E hoakaka ana ka nupepa Hilo Postherald, i ka haki ana o ka papa i hanaia no ka hawai hookahekahe ko, ma ka apana o Laupahoehoe, Hawaii, i ka wa e hele anakekahi mau kaikamamhine Kepani elua i ke kula, ma ka Poalima aku nei i hala, he hookahi o kela mau kaikamahine i make , a pake'e aku ke ola o kekahi ma ka apua, me ka nui no nae o na poino i kau aku maluna o kona kino. Ua mau no kela mau kaikamahine Kepani i ka hele ana maluna o ka hawai papa, i ke kula, oia o kahi pokole loa ia e hoea aku ai  i ka halekula, pela hoi ke huli hoi mai i ko laua home. Me ka maopopo ole nae aia he poino e hoohalua mai ana ia laua, iloko o ko laua nanea i ka hele, ua haki iho la ka hawai, a haule aku la kela mau kaikamahine ilalo, ma kahi he kanalima kapuai ke kiekie. O ke kaikamahine nui o laua, aia ma kahi o ka umi kumamakolu on a makahiki, oia ka mea i ola mai, me ka haki nae o ka wawae'ame ka lima, a no kona hoa iho, i emi mai kona mau makahiki, ua kukonukonu loa ka poino i kau aku maluna o kona kino, a he manawa pokole wale no kona o ke ola ana, o ka make no ia. O ka mea kupaianaha pae, ma ke ahiahi mamua aku, he eono mau Kepani nunui i hele maluna o kela hawai hookahi no, me na ukana kaumaha, aole he wahi mea a haki iki, a i keia mau kaikamahine hoi elua, o ka haki iho la ia o kela hawai. Ma ka olelo a ke kaikamahine nui i koe mai kona ola, ia laua ka i hoea ai iwaenakonu o ka hawai, o ka manawa ia i haki iho ai, a haule pu aku la laua me ka hawai ilalo. Aole i ike koke ia ka halawai ana o kela mau kaikamahine me ka poino ahiki i ka ha'oha'o ana o na makua ame ke kumukula, no ko laua ike ole ia ana ma kela la, ia manawa i hoomakaia aku ai ka hele ana e huli, ahiki i ka loaa ana aku e waiho mai ana malalo ae o kahi o ka auwai i haki. Ma ka noho ana o ka halawai a ka papa lunakai ma ka po o ka Poalua nei, i apono lokahi ia ae ai kekahi olelo hooholo e kauoha ana i ka Elele Kuhio, e Hooikaika aku oia ma na ano apau iloko o ka ahaolelo lahui, e komo pu o Hawaii nei iloko o ka haawina dala, no na lanui maikai apuni o Amerika Huipuia.

 

KE KAHEA AHAHUI EUANELIO PAEAINA POLOLEI O KA HOOMANA NAAUAO O HAWAII

            E ike mai auanei na lala apau @ Ahahui Enanelio Paeaina o ka @.  Ua Naauao o Hawaii, ke kahea @@ hoike pu ia aku nei ia oukou ka @ lolei e noho ai o ko kakou @ anelio Paeaina i hokeia ae nei @ nona hoi ka manawa ma ka @@ m. o ka Poakahi, ka la 28 o Iulai @. ma ka luakini o Kealaula o ka @ malama, ma Konia, Honolulu, @ ia i noonooia e ua ahahui la ma @ o Ianuari, 1919, ma Kaunakakai @ kai, a i aponoia na manawa la @ papa kahu waiwai ma ka la 11 o Mei, 1919, a aole ma ka la 21 o Iulai, @ elike me ka hoolaha o ka la 20 o @ 1919, i kuleana ole. Nolaila o na lala apau i kuleana @ kauohaia ma ke kumukanawai @ hui la, e hele ae ma kahi i @ nei maluna me ko oukou mau @ apau, no ka noonoo ana i na @ nui e ala mai ana ma na @ nui e ala mai ana ma na ahahui @ ka pono o na hoahanau apau o ka @ mana Naauao o Hawaii, ma ka @ koi aie a John Kekipi maia ia oukou @ i ikeia ua hoopii la ma na @ kela ame keia. A i keia mau la, @ mai keiki. Ua hala paha na la o ke aloha keiki, ua kau ka alima. E na ahahui i kauohaia ma ke @ wai o ka Ahahui Paeaina. e @ oukou mau elele i emi ole iho @ heluna malalo o ka nui o ko oukou @ ahahui, a e hoouna mai hoi ia lakoua ma kahi i hoikeia ae nei maluna. me ka lakou mau makaukau no na ahahui la, a i mau lala hoi e kuka pu ai no ka @ no ame ka holomua o ko oukou na ahahui a no ka pono hoi o na lala apau o ka Hoomana Naauao o Hawaii.

Me ka oiaio,

ROGERS L. KEKUEWA

Kakauolelo o ka Ahahui Enanelio @

aina o ka Hoomana Naauao o Hawaii

Honolulu, Iune 23, 1919

 

WAIHO I KONA KULANA OIHANA

            Ma ka la i ae nei o ka mahina o Iulai e kaawale mai ai o Mr. W. R Hobby mai kona noho ana he lunanui no na paka ame na kahua paani, no ka mea, ua waiho aku oia i kana pala pala haalele oihana, me ka Meia @ iloko o keia mau la iho nei, a e @ ae ana. kono makalua e kakahi mea okoa. Ua hooia ae ka Meia fern. no ka loaa ana aku o ka palapala waiho @ na a Mr. Hobby, aka nae aole ana ma i noonoo iloko o keia manawa, koe wale no, ka waiho ana i kela ninau. @ ka wa e noho mai ai ka papa luna @ @, o kona manawa ia e hoouna aku ai i ka inoa o kekahi mea, ma ia @ no ke apono ana mai. I ka hoakaka ana ae i ke kumu o ka na waiho ana aku la i ka noho @ ana no na paka ame na kahua paani o na kamalii, ua kamailio ae o Mr. Hobby, mamuli mai no ia o ka @ wale aku o kekahi hoa o ka papama kana mu hana, ma ia ano. i hiki ole ai ana ke lawelawe aku i kana mau mea apau i makemake ai e hookoia. Mai kinohi loa mai no ka @ ana ae o na manao ku e no ka hookohu ana aku o ka Meia Fern i keia kanaka ma kela kulana, elike me a mea i @ ia ma ka manawa i hanaia ai ka @ kohu. ua mau no ia ano maikai ole @ ki i ka waiho okoa ana aku la o Mr. Hobby i kana hana. me ka @ @ oi aku kona hana ana  pela mamua o ka hoomau hou ana aku i ka @  i kela kulana, me ka lilo @@@ mau ia kana mau hana apau.

PARIS, Iune 24.

He @ kulana ma Asia Minoa i keia manawa mahope iho oka hookaawaleia ana o Greece, no kekahi mahele nu o @ tore Tureke, a o na ku e ana mai ana mana o Tureke no ka hooleleia aku o na koa Greek ma Smyrna me @ mau wahi e ae. no ka hooko ana aku ke kauoha. Ua ala mai na @ ka ikaika e kipaku i na Greek @ mai o ka aina. I ka wa i loaa na @ na hoike no keia pilikia. na @ noonoo iloko o na elele o ka @ hia, no ka hiki ole ia Greece @ piha aku i kana hana, ma ke @ kahu, no na toritore i waihona @ lalo o kana hoomalu ana. Puhiia ka Have e na Kelemania.

UKU NA I NA AUHAU WAI

I kulike ai me ke Kauoha @ Helu 65, elike me ia i hoololina @ Kauoha Kanawai Helu 91 ame @ Kulanakauhale a Kalana o @ ka poe apau a  paa ana i na ana @ wai paamau, ma keia ke @ nei ka lohe, o na auhau wai no ka @ nawa e pau ana i Dekemaha 31, 1919 ua hooa mai i ka wa e uku @ ukuia ae ma ka Mua o Iulai @. O ka uku ole ana i ua mau auhau @ la iloko o KANAKOLU la, mahope @ e paku'iia aku no ke kaki @ Umi Pakeneka. O na pono wai apau no lakou @ hau e koe ana i uku ole ia mahope @ o Augate 1, 1919, e oki koke ia @.  E ukuia no n auhau apau @ keena o ka OIHANA WAI O @ LULU, Hale Kapiolani. Honolulu @ @.

 

E. G KICHHOFF.

Lunanui Laula, Oihana Wai ame @ Honolulu.

6534 Iune 27, Iulai 4.

 

HOOLAHA PA AUPUNI

Ua hoopaaia mai ka holoholona @ lalo iho nei maloko o ka pa aupuni @ @, ma ka la 18 o Iune: 1 @ keo, juakumuu G N ma ka uha. @ aole e kiiia mai ana e kuaiia aku no ma ka la 5 o Iulai. MANUEL SMITH Luna Pa Aupuni, 1150 Alanui Gulika. 6534 Iune 27.