Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 26, 27 June 1919 — Page 3

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Jemmie Swanson
This work is dedicated to:  In loving memory of my 'Daddy' Robert Ivan Makaena Swanson, I love and miss you.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, JUNE 27, 1919

 

MOOLEO HALAWAI HANA O KA AHAHUI KULA SABATI, MOKUPUNI O KAUAI, KAU O APERILA, A.D. 1919

--------------

 

La Hana 1, Poalima, Aperila 18.

            Noho ka halawai hana i oleloia ma ka luakini Hawaii o Lihue, hora 1 p.m.

            Mrs. Elizabeth Lovell, lunahoomalu, ame ke kakauolelo, Abbie K. Kaauwai, ma ka noho, himeni L. H. aoao 27 a pule o Kaulili.

            Hoomaopopoia na lala o ka aha. Na lunanui o ke Kula Sabati, W. H. Rice, peresidena nui; W. Werner, hope peresidena.

            Na Kahu Kula Sabati Nui ame na hope:---W. Werner ame J. M. Kaneakua, Kauai Hikina; A.G. Kaulukoa ame Mrs. Henry Blake, Kauai Komohana.

            Na luna nui o ka Aha Mokupuni: Elizabeth Lovell, lunahoomalu; Fanny Sabo, hope; Abbie K. Kaauwai, kakauolelo; Rev. J M. Lydgate, puuku, e waiho mai ana paha ma ke kau o Okatoba; Mrs. Kahele, hoa kuka; J.M. Kaneakua, kakauleta; D. K. Papahee, komite hoeueu.

            Na Kahu Kula Sabati Apana ame na elele—Hanalei, W. Werner me W. K. Samuela: Koolau, G. W. Mahikoa (aole i hiki mai), me John Hano; Kapaa, J. M Kaneakua me Mrs. Kailikea; Lihue, I. A. dickey me Mrs. Kaiewe; Koloa, Mrs. Blake (aole i hiki mai), me Henry Blake: Hanapepe, Mrs. Maliekai me Mrs. Sabo; Waimea, J.K. Kapuniai (aole i hiki mai), me Mrs Koani. Na Kula Sabati o na lahui e, aole.

            Koho ha Lunahoomalu i na komite: No na hoike a na Kahu Kula Sabati Nui, Kaulili, Samuela, Sabo; no na ho ike a na Kahu Kula Sabati Apana me na elele, Kaneakua, Kaauwai, Kaiewe; no na palapala hoopii, Blake, Hano, Maliekai. Olelo Hoalohaloha, Puuki, Kailikea, Koani; no ua Hana Hou, Werner, Kaulukou, Kapahee; Wae i na Luna Nui, Revs. Kaauwai, Kaulili, Puuki; Komite Pa’i, ke kakauolelo.

            Hapaiia ka hoike a na Kahu Kula Sabati Nui—Na Werner i ko Kauai Hikina, a komo ike komite; aole o Kauai Komohana.

            Kukala aku ka lunahoomalu, o na hoike papahelu a na K. K. S. Apuaa apau e komo aku ia i ka lima o ke komite; kokuaia.

            Hapaiia na hoike elele e hoomaka ana ma Hanalei mai.  Na Samuela i ko Hanalei me $1; na J. Haia i ko Koolau me $1; na Mrs. Kailikea i ko Kapaa me $1; na Mrs. Kauwe i ko Lihue me $1; na H Blake i ko Koloa me $1, na Mrs. Koani i ko Waimea me $1; a o na hike elele aku i koe, e komo pu aku ia ma ka lima o ke komite.

            Na Werner i heluhelu mai no na hana hou:

1.                   Aha Paeaina. 2. Alahele o na K. K. S. i ka Aha Paeaina. 3. Koho ana i na lunanui, (a) komite wae i na luna nui. 4. Manawa hoike o na Kula Sabati. 5. Liberty bonds ame war savings stamps. 6. Hoike a ke komite hoeueu. 7. Na hana hoeueu. 8. Ka manawa e lilo ai o kekahi kane, wahine a keiki paha i haumana no na Kula Sabati. 9. Na Kula Sabati o na lahui e. 10. Na post cards no ka hoike ana i ka manawa e noho ai heia aha, a ma ka ninau ana a ka lunahoomalu, ua aponoia, a hele ka aha maluna o na hana hou.

            Haipaiia ka mahele akahi ame elua a ma ke noi ua hoihoia aku keia mau mahele i ka aha makua: Mahele 3, wae a koho ana i na lunanui. Na Rev. Kaauwai i heluhelu mai i ka papainoa a ke komite i wae ai a penei:

            Na lunanui o ka Aha Paeaina:--W.H. Rice, peresidena nui; W. Werner, hope peresidena; W. Werner, K. K. S. N., J.M. Kaneakua, hope, Kauai Hikina; A. G. Kaulukou, K. K. S. N., Mrs. Henry Blake, hope, Kauai Komohana.

            Na lunanui Aha Mokupuni o Kauai; --Elizabeth Lovell, lunahoomalu; kakauolelo; Rev. Lydgate, puuku; John Hano, hoakula; J. M. Kaneakua, kakauleta: D. K. Kapahee, komite hoeueu. Aponoia ka hoike a ke komite a hooholoia pela.

            Mahaele 4—Na Werner i hoakaka mai i na manawa e malamaia ai na hoike hapaha o na Kula Sabati o Kauai Hikina penei: Ina 4 Sabati o ka malama i manao ia o ia ka malama e hoike ai na Kula Sabati o Kauai Hikina, alaila a malamaia ka hoike kula ma Kapaa ma ke Sabati elua, a o Koolau me Waioli ma na Sabati elua hope. A ina elima Sabati, alaila e malama o Kapaa i kona hoike kula ma ke Sabati ekolu, a o Koolau me Waioli ma na Sabati elua hope; hooholoia pela.

            Mahele 5, aole mea i hanaia. Mahele 6. Na Kapahee i kana hoike waha; o Hanapepe wale no ke Kula Sabati i kahea aku iaia e hele aku e hoala hou ae; aponoia no.

            Mahele 7—Na hana hoeueu mai ia Judd mai, e kaahele ana oia iwaena o na lahui like ole.

            Mahele 8. Na Judd he manao hoakaka no keia mahele a penei: Ina he malihiui kane, wahine, a opio e komo ana iloko o na Kula Sabati a piha he hookahi malama; e helu ia no ia he haumana Kula Sabati; ua aponoia.

            Mahele 9. Na Judd i waiho mai i ke noi e kauohaia ke kakauolelo o leia aha a homakaukau i post card a e kakauia ka manawa e noho ai keia aha, a hoouna aku i na lahui e i kuleana i keia aha: a ua ka waihona o keia aha e uku aku i na hoolilo; kokuaia e Werner a hooholoia pela.

            Na ke kakanolelo i heluhelu i ka hoike a ka puuku a aponoia. Na A. G.

 

KUU OPUUPUA MIULANA UA MAE

 

            Mr. Sol. Hanohano, Luna hooponopono o ka Nupepa Kuokoa, ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii; Aloha oe:-- E ae oluolu mai oe no’u kekahi kowa kaawale o ka kaua hiwahiwa, no ka’u puolo waimaka e kau ae la maluna, i ike mai ai na kini makamaka ame ka nui ohana, e noho mai la, mai ka paki poikaohu o Honokohau, ahiki aku i ka wai ha’iha’i laula-i o Eleile, o ia hoi, o kuu Leialoha Kalaimiola, kuu leialoha ua hala, ua nalo no ka wa mau loa.

            Ua hanuia oia e a’u kona mama aloha Mrs. Victoria Lum Lung ma Kahauiki, Maui, i ka la 27 o Iulai, 1918, ka la no ia o kona papa e laweia ai i ka oihana koa, aka, mamuu o ko’u nanau ana i keia leialoha a maua, ua hoopakele mai oia i kona papa mai ka oihana koa mai, aia ka o ka lei milimili a maua ke haalele mai ana ia maua.

            He elua wale no pule o kona waiho ana i ka ma’i a hala wale aku la.

            Ua piha iaia he 10 mahina a oi o kona hanu ana i ke ea he’ihu’i o ka aina, a haalele mai la oia ia maua kona mau makua i ka la 5 o Iune, 1919. Auwe, minamina wale ka luki a maua i haalele mai ia maua. E kuu leialoha, aloha ka home a kaua e noho ai, ua nalo oe no ka wa mau loa, o ia ka’u e hoomanao mau nei, ma ko’u wahi moe.

            Ua nalo, ua meha ka home, a ua pau ko maua lohe hou ana aku i ka hone mai a kona leo ma kona wahi moe. Ua ha’o no hoi ko’u hiipoi ana iaia, ke alawa ae nei au ma o a maanei, aole ona maalo mai imua o kuu alo. Auwe, ua puanuanu ka home. Ua hala aku la oia i ka ao polohiwa a Kane. Auwe, Auwe kuu keiki aloha e. Pau kou kolo hele ana mai mahope o’u kou mama. Auhea oe e kuu lei, pau ko kaua kiei hou ana i na lae kahakai.

            E ka paka nani o Honolua, ua pau ka hoohie hou ana o kuu leialoha i kou nani. E Kahauiki i ke ehukai, eia komilimili, ua hala, ua pau kou kipehi hou ana i kou mau hunakai ma kona mau paplina nohea.

            Auwe kuu lei hele loa e, ua hele i ke ala hoi ole mai. Auwe, kahi a kaua e hele ai i ka wela a ka la ame ka makani. Auwe kuu minamina pau ole ia oe e!

            E Honokohua i ka uluwehi a ke paina, ua pau kou ike hou ana i kuu bebe aloha; na alanui kikeekee o kuu aina ua meha ka holo ana o kona kaa maluna o oukou. Aloha, aloha wale oe e Kalaimiola, kuu leia-i o kuu mau la wahine u’i. Aloha ka owe mai a ke kai i ka iliili, me he la e i mai ana e hoi mai no kaua e pili. Kuu lei, kuu milimili e, come back to your lonely mother!

            Na ka lokomaikai o ko maua haku Mr .D. L. Fleming i haawi mai i na kokua ana ia maua, o ia hoi kona haawi ana mai i hale no ke kino wailua o ka maua lei ame ke kaa no ka lawe ana aku i kona wailua ma kona ilina ma Penekiko, Honokohau, Maui. Ua ukali pu aku maua na makua ame ka nui ohana maluna o kona kaa e hookeleia ana e John Kapaku Jr., ke haawi aku nei maua i ka hoomaikai he nui i ka mahalo piha i ka lunahooponopono no kona ahonui.

            O maua iho no kona mau makua me ka naau haahaa.

            MR. & MRS. OLIVA LUM LUNG. 

Kahauiki, Maui, Iune 20, 1919

 

Kaulukou he hoolaha no ke kumukula o Kamehameha.

Hoopanee ka aha a himeui, 189 L. H., me ka pule a Puuki.

La Hana 2, Aperila 19.

            Lunahoomalu ame ke kakauolelo me ka noho, himeni 132 L. H. a pule o Kaulili. Ma ke noi a Kapahee e hilinai ia ka moolelo a ke kakauolelo ame ke kahea inoa, hooholoia pela.

            Hapaiia ka hoike a na komite—Na Kaulili i ka hoike a na Kahu Kula Sabati ka hoopiha pololei ana i ka lakou mau hoike papahelu elike me ka manao o ke komite; aponoia.

            Na Kaulukou i ke kiahoomanao o W. Ellis, a ma ke noi a Kaulili e maheleia no iwaena o n Kula Sabati, a na Kaulukou no i mahelehele mai penei: Lihue, $50; Hanalei, $10; Koolau, $10; Kapaa, $10; Koloa, $5; Hanapepe $5; Waimea, $10; a ua makemakeia keia huina dala e loaa aku i ke komite Kaulukou, mamua o ka noho ana mai o ke kau o Okatoba o keia makahiki; hooholoia.

            Ma ke noi a W. Werner, e ukuia ke kakauolelo ame ka lunahoomalu mai ka waihona mai o keia aha; hooholoia.

            Ma ke kauoha a ka aha, na ke kakauolelo e haawi aku i na hoomaikai ana a keia aha i ke Kula Sabati o Lihue, ua hooko aku ke kaakuolelo pela.

            Na W. Werner, ma kahi e noho ai ka Aha Makua malaila ke Kula Sabati e noho ai; hooholoia.

            Hoopanee ka Aha me ka himeni L.H. 196, a pule o Rev. R. Puuki.

ABBIE K.KAAUWAI,

Kakauolelo Ahahui Kula Sabati, Mokupuni o Kauai.

Kapaa, Kauai, Iune 17, 1919

 

E MAKAALA I NA KAMALII.

 

            Iloko o na mahina o ke kau wela, he mea pono i na makuahine ke makaala loa i ka ohemo mai o ka opu o ke keiki. I ka manawa e haawi koke ia aku ai na lapaau ana i ka wa pono loa, e hiki ana ke paleia ae na pilikia nui. Ua hiki ke hookauia aku ua hilinai ana maluna o ka Laau Nahu o ka Opu ame Hoopaa Hi a chamberlain. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii.---Hoolaha.

 

I KA AINA KAILILA O MANOKALANIPO

 

            Haalele maua i ke awa o Kou nei i ka hor 5 p.m. ma ka mokuahi Kinau, Poakahi, Iune 27, 1919, malie maikai ka moana; hora 2 a.m. hea ana ke kuene ma ka puka o ko maua rumi, Nawiliwili! Auwe,, aohe i pau pono ka hooipo aua me Niolopua, oiai he malie maikai ka moana, aohe hoaleale. Ia lele ana aku iuka e ku mai ana na makamaka o maua, kii mai la no hoi o Mr. ame Mrs. Swan ia Mrs. J. M. Dowsett, a e ku pu mai ana no hoi o Mrs. Mileka Kahele, ka makuahine puuwai hamama o lokomaikai o ke waw kaulana o Nawiliwili, ame kana hunona Mr. Chris. Holt, oia ko’u mau makamaka o ia aina makamaka ole, aka, malalo o ka inoa o ko kakou Moiwahine Kaahumanu, ua lilo makou he mau hoahanau, i oi aku mamua o ka ohana ponoi.

            Ua leka ae no ka makamaka maikai o Mrs. A.S. Wilcox ia Mrs. J. M. Dowsett e hoi aku no au me in e noho ai, aka, ua hoike mua mai au ia Mrs. Kahele me ia au e noho ai.

            Hiki i kauhale hoomaha iho la ia mau hora o ke kakahiaka, pau ka aina awakea, lawe ana o Mrs. Chris Holt ia’u e hoomakaikai iauka o Lihue ame uka o Kipu, he nani no hoi keia aina, he uliuli a oluolu maikai.

            I ka Poaha, Iune 5, 3p.m. pii aku la maua o Mrs. Kahele i ka home o Mr. ame Mrs. A. S. Wilcox, pa no kahea a keia makamaka maikai a oluolu, he mai! o ke ola ae la no ia o ia ma’i he hilahila, i lawa no a noho iho’ hoea ana ke Kepani wahine me ka waimomona ame ka meaouo.

            I hele aku maua e kii ia Mrs. Dowsett ame Mrs. Swan, wahine a ke kupakako a Mr. G. N. Wilcox, no ka holo ana i Koloa, ua hele makaikai aku la makou ahiki i ke puhi o Lawai. Na Mrs. Swan keia lokomaikai nui ia makou, ma kona kaa otomobile, hiki hou i kauhale i ka hora 6 p.m.

            Poalima, Iune 6, hora 12:30 p.m., kii mai la o Mrs. Swan ame Mrs. Dowsett ia maua o Mrs. Kahele ma ke kaa o Mrs. A. S. Wilcox no ka holo ana i Waimea, holo aku makou a loaa a Mrs. Julia Stewart, o makou ka i holo pu no Waimea, hora 2 p.m., hiki ilaila, holo loa no kahi o Mr. ame Mrs. Hofgaard, malaila kahi i hoomaha ai a kokoke i ka wa halawai.

            Ua malamaia na hana ma ka hale halawai o Waimea, lehulehu no na wahine i akoakoa ae, o na kumukula pukehahi, o Mrs. Hofgaard ka lunahoomalu o na hana, o Mrs. Dowsett ka’mea i ku e haiolelo ma ka olelo Beritania, a owau no hoi ma ka olelo Hawaii.

            Mahope o ka lohe ana o ka poe i hoea ae i na hoakaka e pili aua no keia humuhana, ka mana koho o na wahine, ua pau ka pohihi o ka poe i akaka ole na mea oiaio, oiai he nui na lohe like ole e pili ana no keia kumuhana, a ua hooweliweli wale ia aku no hoi kekahi poe wahine, aka, ua hoike aku maua ia lakou e hoopau ia mau manao hooluihe, aka e ala, e hoonaauao ia oe iho i keia manawa, i hiki mai ua la la, e loaa ai ia kakou ia mana koho, ua makaukau kakou i ka kakou mea e hana ai.

            Ua haawi koke mai la na makamaka haole ame na Hawaii i ko lakou mau kakoo ana. Ua hoike aku maua i hiki mai ana keia mana koho i na wahine me keia mua koke aku no, aole e waiho hou ia keia mana i ko kakou ahaolelo, aka, e loaa pololei mai ana no mai ka aina makua mai (Amerika). Ua nui no na lehulehu i akoakoa ae ma ia halawai; hora 4:30 p.m., huli mai la makou no Lihue.

            Poaono, Iune 7, hora 10 a.m., noho ka halawai makahiki a ka Ahahui Ahoha o Kauai, i noho poo ia e ka makuahine aloha, Mrs. Wm. Rice.

            Ua konoia mai maua e hele aku ma ia halawai, aia a pau na hoike makahiki a kela me keia lunanui o na apana like ole apuni o Kauai, alaila, e ku maua e hoike i kekahi mau kumu manao maluna o keia kumuhana, ka mana koho o na wahine.

            O ka mea hauoli loa e hoike aku ai, ia la, o ia ko maua ike aua iho ma ka aupepa haole o Honolulu e hoike ana ua holo mai la keia bila, ka mana koho o no wahine, i na hale a elua o ka ahaolelo lahui (congress) ma Wakinekona, a o ka mea i koe, o ia ka apono ana mai o ka elua hapa kolu o na mokuaina he 48, o Amerika Huipuia, alaila, lilo i kanawai.

            Hookahi no hana nui o keia mua aku, o ka hoolala ana o kela me keia apana apuni o Kauai no ka hoonaauao ana aku o ka poe i makaukau i ka poe i makaukau ole i na kumuhana maoli a na wahine koho baloka e hana ai, ke hiki mai ia manawa, nolaila, ke lawe ae nei au i kekahi wahi o ke mele o ko kakou Moiwahine Kaahumanu, nana i kaapuni na paemoku no ka pono o ka pono o ka lahui:

            E ala e ka I me ka Mahi,

            E ala na Kini o ka Aina,

            Hookahi puuwai me ka lokahi,

            Mai Hawaii a Kauai.

I moto no keia kumuhana nui a ka lahui, ke aloha, ka lokahi, ka hoomanawanui, ka naauhaahaa, me ke ahonui, alaila ka hoi loaa ka holomua o keia hana. Hora 12 pau na hana halawai, ua noi mai la ka Makuahine Mrs. Rice e naue kakou ma kahi i hoomakaukauia no ka paina ana. Auwe, he nani hoi kau, o na miaai like ole i hoomakaukauia e keia makuahine aloha ame na lehulehu na lakou e lawelawe na hana. Ua hoolakoia ka papaaina me ka puaa, laulau, opihi, limu, ka i’a o na auo like ole, ka ipu haole momona, ka hee, uala ame na ono like ole e aku. Nui no ko’u mahalo i na lawelawe ia ana o na hana a keia ahahui, a hoahewa iho no hoi au i na hana kipehi a kekahi mau lala o ka hale kau kanawai i hala iho la, i na haole, i ka poe waiwai, a pela wale aku.

            Ke huli pono iho a nana pono, ua nui na hana kokua a manawalea a keia poe ia kaua e Hawaii, i oi ae mamua o kaua hoakanaka. Hora 1:30 p.m. haalele aku au ia Lihue no ka hoi ana mai e hoomakaukau noka hoi mai i Honolulu nei, noho aku no o Mrs. Dowsett e hoopau i na hana i hoomakaukauia e na kamaaina. Hoi mai hoi au no ka’u mau hana maanei. Ua ka-u-a mai na kamaaina ame kekabi o na lunanui o ka Ahahui Kaumualii o Kamehameha e noho aku i ko lakou Lapule nui o ia ka la 8 o Iune, e hui pu ana lakou me na Kaahumanu, aka, ua minamina nui au no ka hiki ole ia’u ke hooko ia leo ka-u-a a ia mau ahahui hanohano, aka, o Mrs. Dowsett o maua ka i hele ia leo kono, peia mai ka leta a Mrs. Kahele ia’u.

            Pihu ka halepule o Kapaa a kuku iwaho ka lehulehu. Ua haiolelo o Mrs. Dowsett ia la, a ua nui no ke ohohia o ka lehulehu i lohe. Ua haawi na lala o ka “Ahahui Kaumualii” he ahaaina no na mea apau i akoakoa aku.

            Poakahi, Iune 9, auwina la, ua holo no Hanalei, o Mrs. Dowsett, Mrs. Swan ame Mrs. Kahele no ka malama ana i ka halawai i kaheaia malnila i ka hora 7 p.m. Nui ka lehulehu i hiki ae ma keia halawai, peia ami o Mrs. Kahele.

            Ua hoakaka o Mrs. Kahele e haawi i mau olelo ma ia halawai, a ua nui no na pa’ipa’iia o ka laua haiolelo. 5:30 p.m. ua haawi ae o Mrs. Deverill he papaaina luau no Mrs. Dowsett ame kona mau hoahele, o ka puaa kalua, ka moa, opihi, wi, hee mo’a, hee maka, amaama maloo, kamano me ka ohia, a nui wale aku.

            Nui ka mahalo i na hana lokomaikai o na makamaka o na kuaaiua.

            Ke noi ae nei no i na mana Lani e haawi mai i ka ikaika, ka naauao ame ka holomua o keia mana koho o na wahine no ka pomaikai o kakou ame ka kakou mau hanauna o keia mua aku.

            Ke haawi aku nei maua i na hoomaikai palena ole i ka nui makamaka i kokua mai i ka maua huakai. Me ke aloha nui loa.

MRS. J. M. DOWSETT

Peresidena nui, Ahahui Mana Koho o na Wahine, Honolulu.

            MRS. LAHILAHI WEBB.

 

HAINA NANE

            Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Anoai kaua:--E oluolu oe e hookomo iho i ka’u haina o ka nane a ke Keiki o na Pali Koolau ina he wahi rumi kaawale kekahi o ka kaua hiwahiwa. Eiana hoinainau ana:

            He kama ka’u i hauauia i Kahiki-ku i Kahikimoe, i ke apapanui, i ke apapalani ka i koko, haumakaiole. He laau ma ka lemu, he pohaku ma ka opu. Ku iho la ka ninau: Owai ka inoa pololei o kuu kama

            Haina: Hinai. Hinai mea hooluuluu i’a keia a na kupuna o kakou i ka wa kahiko ahiki no i neia wa, i kekahi poe o kakou a nona paha neia hooheno ana:

            Auwe o ka Ehakoni e,

            O Adamu me Eva,

            Ko kakou mau kupuna,

            I puni i kahi nahesa;

            Hoonohoia ma Edena,

            Kihapai nani maikai,

            Hoowalewale mai kahi nahesa,

            Ia Eva aoao palupalu.

            Auwe i ke au ia Noa,

            I ke kai nui a Kahinalii,

            Paupulu aohe lau kanu,

            Koe o Noa me ka ohana.

            Ea, loaa pono aku la paha i kahi nahesa?

            Eia ka’u wehewehe ana: He kama ka’u i hanauia i Kahiki-ku i Kahikimoe, pololei wale; o ia ke ano o ka hana o keia ano mea he hiuai, kukulu kekahi i na lua i lana, hoomoe kekahi ilalo, ka i koko, haumakaiole; o ka paa aua ia i ka ulana. He laau ma ka lemu, pololei; he pohaku ma ka opu, pololei no.

            Ua hauaia ka laau ma ka lemu i mea e hoopaa ai i ka pohaku, i mea naua e paa keia hinai ilalo i ka hohonu o ka moana. He nui na ano hinai e hanaia ai, hinai binalea, binai maomao, hinai pakolekole.

            Ua lawa paha keia, me na keiki oniuhua ko’u adieu, me ka lana o ka manao ua loaa pono ke kolohe

I. K. KALIIILINEHE O KEAUHOU.

            N. Kona, Hawaii.

 

            Ua hu loa mai la kaua i kula, i kahi o ua waa panana ole, lilo aku la i ke au a Kahewahewa Huli hou ia mai ke kolohe!—L.H.

 

            LADANA, Iune 24.—I kulike ai me na hoike i loaa mai ianei ma nehinei, ua ki aku na aliikoa Kelemania maluna o na moku Kelemania i haawipio ma Kiel ame Wilhelmshaven, i na luina, i ko lakou manawa i hoolohe aku ai i na kauoha a na kapena Pelekane, no ka hoi ana aku noluna o ke lakou mau moku, a pani i na puka kai, ia lakou i hoao ai e hoopiholo i ke aumoku holookoa.

 

KU ANA EWA, NOHO ANA EWA.

 

            Mr. Lunahooponopono, Sol. Hanohano, Aloha oe:--E oluolu mai oe i kou ahonui e hookomo iho i kela ka leo o Ewa nei e kau ae la maluna, i ike mai ai ko’u mau hoaloha ame na makamaka e noho mai la i ka la puka ma Kumukahi a ka la kowelo i Lehua, i na meahou o ka aina kaulana, mai oni ae oe o makaui auanei, a na na keiki o kou halepa’i e haulani iho i kou papa pa’i mikini hoonoho hua me ka mahalo.

            Ae, ua haalele aku i ke kulanakauhale o Honolulu me ka Poaha, la 12 o Iune, 1919, ahiahi o ia la, kau i ke kaaahi me ko’u mau hoa ahiki i Aiea, hoi ko’u mua no Laie, hoalii iho la au i ka nani o Ewa nei, me ua kamaaina o Kalauao, malaila au i hookipaia ai a hui me ka’u mama dear me na moopuna, ka ohana i hui ia me na kamaaina.

            Eia au i Ewa kukahi i ku ai a i moe ai, a ku a hele, a holoholo, a makaikai, a moe, ala a hana, mai Manana a Halawa, kapalena o ka Ewa ku, mai Waimanalo a hui me Manana o Ewa, noho oia o Ewa uli, o Ewa ku, oia o Ewa kea.

            Nolaila o ka’u hooponopono iho la keia. E kala mai ia’u, ua hu aku la paha au ma ka niho mole. Ma ke kakahiaka Poalima ae, naua ae la au i ka nani o Puuloa, me na lokokai e lana malie ana i like me ka wai ka lana malie i Hauola. O Mokuumeume aia ilaila kahi hoolulu o na mokulele, he mau hale nui malaila au i ike ai i ka oili mai o ka mokulele puehu liilii ka lepo; haule no iloko o ke kai holo no elike me ka waapa, a lele hou i luna; nui ka ike o na keiki a kanaka ma ka honua nei, a ke Akua e haawi mai ai i ka ike ame ka naauao.

            Poanoo ae hele i ka lawai’a papa’i, alamihi, opae, oopu, uui ka i’a o keia aina, ina e lako i ka upena, ai mau i ka amaama, ke awa.

            La 15 ae, he Sabati ia, ua hiki mai ke komite paipai o ke Kula Sabati o Halawa, Ewa, oia o Rui Kaaila i ko’u hale e noho nei, ua ae aku au o ka nui o makou, e huli hoi ana no na pali hauliuli o ke Koolau, he tikiki pau ko lakou ia la; maikai na hana o ke Kula Sabati o Halawa o Rui Kaaila ka peresidena, o Waiwaiole Kelii kakauolelo, hoomaka na hana himeni na mele o Ziona, pule ia e Mr. Pilipi, himeni hou ma ia buke no, aia ka haawina ma ka Buke Kauoha Hou, ma Mareko 14:32, ahiki i ka pau ana o na pauku o ia mokuna, he mau ninau a ke kumu i na mea apau, ua nui na haina i haiia mai, ua kaupaona mai no ka persidena, na like no na haina, he nui ka nanuao o na wahine ame na kane o Halawa nei i ka huli i na haina o ka ninau laula, o ia keia:

            Ninau: Heaha ka pono kaokoa a ke Akua i haawi mai ai i na keiki a kanaka ma ka honua nei i keia la?

            I nei Sabati ae e hele aku ai na haumana me na haina, a e hoike aku i na kuhikuhi hai i kau ai. Nui ko’u hauoli i na hana i hanaia ia la, ahiki i ka pau ana.

            Poakahi ae hele au e makaikai i ka hale pauma wai o Kalauao ame Waimalu, ia la no i lele mai ai na mokulele ekolu lakou, a ua ike hoi iwaho o Kapiolani Paka i ka 11 o Iune la o ka Na’i Aupuni Kamehameha, ua hoopa ko’u mau lima no elua moku, nana a kilohi i kona mau helehelena, he nui hoi kau o ka ike ame ke akamai o ka haole, anai na hana o keia au e nee nei.

            Ke kaohi nei au i ka’u kakau ana a ke haawi nei au i ko’u maholo nui i ka Lunahooponopono ame na keiki hoonohohua o ka papa kanane o kou halepa’i.

                                    W. K. APUAKEHAU.

            Kalauao, Ewa, Iune 17, 1919.

 

HE HULA NO KA HUI KAMEHAMEHA

Hookahi meahou ma Kauai,

Ka Hui Kamehameha ku lanakila,

He inoa nui kou, ua kaulana,

Ka Na’i Aupuni a o Hawaii nei;

Nau i ua’i aku na paemoku,

Na kai ewalu a o Hawaii nei,

Oka I, o ka Mahi, kou alakai,

Ko ihe laumeki kou kokua,

Ohohia nui ia e ka lehulehu,

Na makaainana a o ke alii.

He alii nui oe ua ikeia,

Hanohauo i ka waha o ka lehulehu;

Hiki mai ko la kulaia,

Hiki mai ko la kulaia,

Hauoli e ka lani, me ka honua;

Ku’i aku e ka lono lohe enelani,

Ka hui kaulana a o Hawaii nei.

Hainaia mai ana ka puana,

No Kaumualii helu ekolu.

            Hakuia e Mr. Peter Kamano Sr.

Kilauea Light Station.

 

   HE HULA NO SAM. A AMALU

Kaulana mai nei Sam Amalu,

Ka hi’apaiole me ka oihana,

Ma ke kapitala a o Wakinekona,

Nau e paa nei me ka hanohano,

Ka hoku o ka oihana kukui,

Ka pulakaumaka a ka lehulehu,

I komoole me ka helu kaulike.

Nau e noho hoomalu nei,

Halekukui nanai a o Hawaii nei,

O ka oi no oe i ka’u ike,

Ma ka aekai o ka Pakipika.

Hao Amerika i kona mana,

Ka makua hoolawa i ka lehulehu.

Mea ole na hana a ka enemi,

I ka mana o ka Hae Amerika,

Hainaia mai ana ka puana,

Keiki o ka oihana kukui.

            Hakuia e Peter Kamano Sr.

Kilauea Light Station.

 

LIO AHAHUINA O KA MOKUPUNI

O KAUAI, KAU O APERILA, 1919.

           

            Poalima, Aperila 18,1919, hora 9:30 a.m., ua malamaia ka hapalua hora haipule e ka lunahoomalu, Rev. I. K. Kaauwai, ma ka himeni ana i ka Hemeni 207, L. H., a pule mai ka lunahoomalu, himeni hou 33, L. H. a heluhelu mai oia ma Oihana 5:1, e pili ana ia Anania ame Sapeira kana wahine. Ku iho la ka ninau a ka lunahoomalu, no keaha la i haawi hapa ai na hoahanau o ka hapa ia a Satana, o ka ke Akua he haawi piha; nolaila, e haawi piha, aole e haawi hapa elike auanei me Anania ame kana wahine, ke pi , ka ana. Ka minamina, ame ka nonohua, a olelo iho ua lawa aku la no i keia hapa, a e koe no kekahi hapa na’u, aia ilaila ka poino, ka pilikia, ame ka make mau loa.

            E noonoo i keia haawina i loaa ia Anania, me kana wahine, a e noonoo hoi i kau i manao ai e haawi piha no ke Akua, aia ilaila ke ola ame ka pomaikai.

            Hoopauia ka hapalua hora haipule me ka himeni 25, L. H., a pule mai ka lunahoomalu.

            Hora 10 a.m., uoho ka Aha Makua no kana mau hana.

            Hoomaopopoia na lala o ka aha i hiki mai: Waioli, E. J. Kuapuhi, lunahoomalu, D. P. Pauole, elele; Koolau, Rev. R. Puuki, kahu ekalesia, J. Hano, elele: Kapaa, Rev. I. K. Kaauwai, kahu ekalesia, J. B. Cummins, elele: Lihue Hawaii, Hon. W. H. Rice, lunahoomalu a haiolelo, J. H. K. Kaiwi, elele; Lihue Union, Rev. J. M. Lydgate, kahu ekalesia, Hon. L. A. Dickey, elele; Koloa Union, Lydgate ame Kaulili, na kahu ekalesia, J. Olopua, elele: Hanapepe, Mrs. Fanny Sabo, elele; Waimea, Rev. S. K. Kaulili, komite, J. K. Kapuniai, elele; Waioli, Rev. Lo Yuei Fu, kahu ekalesia o na Pake; Lihue Iapana, K. Okamoto, haiolelo; Koloa Iapana, T. Kuboki, haiolelo; Hanapepe Iapana, S. Mamya, haiolelo; Waimea ame Kekaha, S. Nagata, haiolelo; Kilauea Filipino, J. S. Regala, haiolelo; Lihue Filipino, Felix Velasco, haiolelo.

            Na lala mau o ka aha, Hon. W. H. Rice. Rev. H. P. Judd, Rev. F. Scudder, Rev. N. C. Schenek, Judge D. K. Kapahee, J. H. K. Kaiwi, A. G. Kaulukou, Wm. Werner, K. Samuela ame J. M Kaneakua.

            Na J.M.Kaneakua, kehahi lala o ke komite papa kuhikuhi hana, i heluhelu mai i ka lakou hoike no na la hana elua. Na ka maheleolelo mau o ka aha, A. G. Kaulukou, i unuhi aku ma ka olelo Beritania, o lohe na lapana, Pake ame na Filipino. Ninauia ka hoike a ke komite a aponoia. J. M. Lydgate, Kaneakua, Werner, Komite.

            Koho ka lunahoomalu i ke komite imi kumuhana, Lydgate, Kaulili ame Werner. Aoiai ke komite e lawelawe ana i ka lakou apana hana, ua oluolu ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii e haawi mai i kekahi mau manao hoakaka e pili ana no na hana ma na aha mokupuni, he nui na manao maikai ame na mea hou mai ia mau aha mai.

            Na ke Komite Werner i heluhelu mai i ka lakou hoike komite imi kunuhana: 1, hapalua hora haipule; 2, na palapala hoopii; 3, na hoike komite mau; 4, na hoike komite wae; 5, hoolaha anu a heia Aha; 6, Kahua luakini, (a) na luakini, (b) na hale halawai, (c) na hale kahu; 7, ke ola o na kau, (a) ka Church power drive; 8, ua Papa ekolu, (a) ka Papa Hawaii, (b) ka Papa Amerika, (c) ka Papa Misiona Amerika; 9, na ekalesia kahu ole; 10, lulu no na wahine kanemake; 11, olelo hoalohaloha; 12, koho ana o na lunanui; 13, ka Aha Paeaina; 14, ahahele o na elele ame na kahu i ka Aha Paeaina; 15, haawi laikini; 16, manawa o keia aha e noho ai i keia kau ae.

            Ma ka ninauia ana o ka loike hapa a ke komite no na kumuhana he 17, ua hooholo loa ia. Doho ka lunahoomalu i ke komite hoike papahelu a na kahu ame na elele, Kaneakua, Werner ame Rev. S. K. Kaulili.

            Hapaiia ke kumuhana 17, hoike kihapai kahu, ame na elele.

            Na R.P. Pauole i heluhelu mai i ka na hoike elele, mai Waioli, Hanalei, me ka $1; komo i ke komite.           

            Na E.J. Kuapuhi i heluhelu mai i kana hoike haiolelo, mai ka ekalesia mai o Waioli; komo i ke komite.

            Na J. Han@ i heluhelu mai i kana hoike elele mai Koolau mai, me ka $1; komo i ke komite.

            Ne ke Kahu R. Puuki i heluhelu mai i kana papa hoike helu, mai Koolau huiia; komo i ke komite.

            Na J.B. Cummins i heluhelu mai i kana hoike elele mai Kapaa mai, me ka $1 komo i ke komite.

            Na Rev. I.K. Kaauwai i heluhelu mai i kana hoike paphelu mai Kapaa mai; komo i ke komite.

            Na ke kakauolelo i heluhelu mai i ka papa hoike helu a ka haiolelo a lunahoomalu o ka Ekalesia Hawaii o Lihue, Hon. W.H. Rice, komo i ke komite.

            Na Jas. H.K. Kaiwi i heluhelu mai i kana hoike elele mai Lihue Hawaii mai, me ka $1; komo i ke komite.

            Na Rev. S.K. Kaulili i heluhelu mai i kana papa hoike helu, mai Koloa mai: komo i ke komite.

            Na J. Olopua ia heluhelu mai i kana hoike elele mai Koloa mai, me ka $1; komo i ke komite.

            Na Rev. S.K. Kaulili i heluhelu mai i kana papa hoike helu komite mai ka Ekalesia Hawaii mai o Waimea; komo i ke komite.

 

KA LA O KA NA’I AUPUNI KAMEHAMEHA.

 

            I ka Nupepa Kuokoa. Aloha kaua: E oluolu mai oe ame koa Lunahooponopono e hookomo iho ma kekahi wale kaawale, i keia mau wahi meahou o ke kuaaina: i ike mai ai na kini me ka lehulehu, aole no i pau na mamo a Kamehameha i ka make.

            Ua malamaia ka la e na limahana o ke alanui o Kalopa ame Paauilo hui ia, ma kahi o ka Hope Luna Hopili me ka hora 11 a.m.: ua noho na mea apau ma ka papaaina. a ua noiia he Puki kamaaina o Manuela Paella ua la pule: a he pule kana e haaheo au kanaka Hawaii ina o oe kekahi malaila a penei ka pule ana: “E ke Akua”. Kamehameha ame makou. Ke hoomanao nei makou i keia la o ka Na’i Aupuni me ka ihu o ka puaa ame na ono like ole o ka puu, nolaila, e mau ke o ana o kana olelo, ‘E hele ka elemakule a moe i ke ala, a o kahi luahine hou na hoopoino iaia, oia ka mea e wa i ai la awa.’ Amama ua Noa.”

            I ka noa ana no nana aku ia Hanule ma, miki kela, palu keia. He elua wale no a ka lio. Ma keia la aa i ike ai i ka nui ino o ka opihi kohu mea la ame i koe opihi koele aku o ke kai, ua alaa a mai e ke keiki ihu pani C. Koolani Kekahi o na hope luuahana o Paauilo.

            I ka eha ana o Hanale, ua kuma no na himeni hooni puuwai e Paulo laua me Kamae na ihupani ma ia hana o Honokaa: nana ia, he kakaa wale no ua la i ka lehelehe ka na mea o ka paa mele; ina no hoi paha pela iki au i na ua pili wahi manu no la hoi, aole, ua loaa ia’u ke mele o ka poe Holokahi no. He kela no mua, he huki kaula la ke na ike.

            Ua hoohalaia ke koena o ke ahiahi me na mele ame na hookaauolelo a na elekule.

            I ko’u ninau ana aku i na kamaaina he ehia la ka nui o ka poe i hiki mai, e heluia mai ana penei: “A pe a kau, a kau, a hala, hala kau aia ku hoi e nani auanei. Manao aku la au he ekolu paha Haneli a i ole oi aku paha, nui no. Aole i pau ka ai me ka i’a a hoi ke kiu hanu meahou.

            Me ke aloha nui i ka Lunahooponopono me kau mau keiki ulelehua.

D.D. WAIHAALELEAKAMANU.

Hamakua, Hawaii.

 

KA HAE HOKU O AMERIKA, LA 4 O IULAI, 1918

---------------

 

            Lamalama ke ao uliuli o na lani,

            I ka la nani o ke kau;

            O ke kau no a ka hae hoku,

            I ka luna wekiu o Iolani:

            Ilaila hoolono me ka pili aloha,

            I ke kani leole’a o na pila hoonani.

 

            Makua alakai o kona lahui,

            Ouli o ua kupa Amerika:

            Ouli o ka lahui Kuokoa,

            Nana i alo na moana kai loa;

            Ua ike ka homua akea i kona nani.

            Me lona ikaika mana nui.

                                    MARYJANE MONTANO.

 

            Na Mrs. Fanny Sabo i heluhelu mai i kana hoike elele mai Hanapepe mai, komo i ke komite.

            Na Rev. Lo Yuet Fu i heluhelu mai i kana papa hoike helu mai ka Ekalesia Pake mai o Waioli; komo i ke komite.

            No ka hoike papahelu a na haiolelo Iapana, hoopaneeia a apopo.

            Na ke kakauolelo i heluhelu mai i ke hoike a ka elele ekalesia mai ka Ekalesia mai o Waimea, me ke $1; komo i ke komite.

            Na J.M. Lydgate i hoike mai i na loaa, na hoolilo ame ke koena ma ka waihona, a aponoia. Na hoolilo $6.00 koena ma ka waihona $38.35.

(Aole i pau.)

 

E Nanaia Kou Mau Maka

(written within a pix of an eye)

He papa kiekie, he eleu me ke kupono, a oluolu ke kumukuai me ka nanaia o na Maka Aniani e ka Poe Akamai loa, o keia ka loina alakai a Thompson.

Ke Kono Aku Nei Makou Ia Oe e Hele Mai e Hoao.

Dr. Lewis Edwin Capps

MEA NANA MAKA.

Thompson optical

Institute, Ltd.

156-158 Alanui Hokele.

Mauka mai o ka Hokele Young.