Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 30, 25 July 1919 — Page 2

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

         Kuu clear Mr. Soloman Hanohano, me ke aloha: Maikai no na mean apai, linalele i ke kulanakauhale alii i ka la 16, Poakolu, hora 10 a.m., me ke anu hainaka i na hoaloha ame na makamaka, a nee mai la ka hope kikala upehypehy o Maunakea ou ka hookupa ana aku i ka nuku a Mamala. Maikai ke kai, lana malei, ke ku la au mamua me he la oke kulana kapena, no ka mean, e kau ana kela any papale o ka poe Pelekane maluna o kuu poo, he kohu maoli ou o ke kulana iho no o ke kanaka ua, kau ka ena iluna maalo iho la ua ka haleipukukui, ke ku la no au mamua, nana mai i ka nani o ke kulanakauhale.

         He u'i maoli no ka waiho mai o na hale, i ka huli ana ae i ka poe pele, hone ana ka leo o ku'u hoa pili, "E hoihoi ae oe ia'u iloko o ka rumi," me ka eleu wale no ia i hanaia aku ai, a moe maile ana i ka pela holuhou o Maunakea.

         Pii hou mai la au iluna kaalo ana makou ma Waikiki; he nani maoli, hoomanao ae la au i ka hula o na keiki o ia wahi, i Waikiki anuanu au, kiei ana o Kaimana Hila pumehana au, iniiniki malie.

         Ia hele ana mai la a ua Maunakea nei. He mahimahi maoli no, hala mai la o Kaala wai, ke ike mai la no au ia Waialae, ke nee mai la o Hanauma, ke holoholo nei no au iluna o ka oneki, me he la heaha la ia mea he naluea, ke oa mai la ka puu o ia Pake, me na Kepani, eia no au ke ku nei nana i ka uani o ka aina, a ike aku la au i ka haleipukukui o Makapuu , ka helu ekahi o Hawaii nei , a ma ia kowa e nana ana au ia Molokai, i hui iho ai au me ka Hon.K. B. Kane, lunakiai mammua, aia iloko i ka haleleka i keia manawa, loaa iho ia ko'u hoa kamailio me ka hauoli, a noho i ho la maua, a nana mai la i ua ele o ka moana me ka maikai, me na olelo hoakaka mai a'u aku, ua kohu kelamoku maoli no hoi oe, aole ou ma'i mai, o ka ia la olelo no hoi au a holo hou i ka moku, aole kela ano maua aka, ke nana mau la no maua iamua i ke oi ae o ka lae o Molokai, e kala mai e lawe ana no au maka inoa nui o ka mokupuni ahiki i ko maua ike loa ana aka i ka aina: minamina no hoi ke nana aku i ka maloo maoli no, aole ua ia manawa, ua ike aku la au i keia mea keokeo me ko'u manao he kino wahine la no ia kula e hele ana i ka holoholo awakea, eia ka he wahi haleipukukui.

         Ke mahalo la maua i ka nani o ka waiho ana o ka aina, a ike lihi ia aku la o Kaunakakau, a e ku ana ka moku malaila no kekahi mau ohua e lele aku ana, oia no hoi no kaikamahine a Kuke, o ka hora 1:30 p.m. ia ia manawa.

         Nee hou ka moku a kuhikuhi ia mai la o Pukoo kela, ua hoomanao mai la au i na makahiki he ho i hala aku mahope, o ia ko'u hele mua ana mai maluna o Mokolii, ka moku; ke oili ae la o Maui, a kaalo iho la o Lanai me kona kula panoa a hui iho la au me ia hoaloha o John Kakuewa, ka lunanui o na kelamoku, o ka hui ana e hana, a nana i kuhikuhi mai o Kaauapali kela, o ku aku ana kakou i Lahaina i ka hora 4:30 p. m.

         He nani ke nana aku, ike aku la ia Lahainaluna, kukui aa mau i na kau a kau me kela hula a na keiki o Honolulu, i Lahaina, makani kokololio, i Wailuku iniiniki malei.

         Haalele ia Lahaina hora 5:30 p.m., pii mai la ka moku a kuhikuhi mai la o Mr. Kekuewa o Molokini kela kukui e a ana ia manawa, ame ke kukui o Kinau, e a ana i kona lae, e ku ana. He maikai ia hele ana mai, kani ana ke pakini a ke kuene, hoomaemae iho la au a hele aku la e hoopiha ia Hanale, na hele wale a heahea i ka noho mau iluna o ka oneki, no ka nana ana i ka mea a ka maka e nana ai. I aku la au i ko'u hoaloha Kekuewa: "Aia ihea o Alenuihaha?" Eia aku a hoea mai; aole e nalowale e luliluli ino ana ka moku o ua kowa la ia, no ka mea, he lohe mau au i ko kamailioia, in a komo ma keia kowa, e ma'i ana; nolaila hoomanao mau ioa au, eia ka mea apiki, me he la o ka'u ike iho, me he la, aia no au iluna o kuu kaa otomobile kahi kukahalana ai.

         Ua hauoli au i ko'u ike ana i ke ano o ia kowa. He inoino maoli no ke ike la au i kuu hoa pili i ka pupue mai i ka uluna, ua nui maoli ka ma'i oiai nae au e holoholo ana imua, i hope, ane ka hauoli.

         Hora 10 p.m. hoi iho au e hooluolu a lilo aku la me Aniolua, kau a ka nanea maoli, a halulu ana ka leleuma, o ia ko'u kumu ala a ninau aku la au i ke keiki kuene, "O wai keia wahi i ku iho laka moku?" O Kawaihae keia a hoomanao ae la au i ka olelo a na keiki holokahiki o "Kamipulu Kawaihae" ka keia, me ko'u akaaka pu kokahi imua ok uu aliiwahine, a ninau mai la kela: "Heaha kau mea e aka'aka nei!" No ka inoa hoi o keia awa a kakou e ku nei; o ka hora 1:30 a.m. ia, a pau ae le ko'u noonoo, ua hooipo aku la me Niolopia, a i kuu puoho ana ae e hookomo ana makou ma ka lae o Hamakua ma Laupahoehoe.

         He nani ka aina ke nana aku a kuhikuhiia mai la o Papaaloa, kela home o ka poe hookuonoono, a ku aku la i Hilo i ka hora 7:30 a.m., e pa'ina ana au i ko'u aina kakahiaka me ka hooniakaukau ana e lele aku i ka hina, me ko'u puiwa i ka lea i pa'e mai: "Nobody's home" ame "Have a heart." Ia manawa hu no hoi ka akaaka, no ka mea ua hapaiia mai kuu mua iluna ia manawa, a olelo aku la no hoi ia olelo i walewahu i kou hoa nei, me ka hauoli i ka ike ana aku ia. Loka Laane e ku mai ana ma ka uwapo a hoi ae la a lihulima me ka pumehana me ka hoomakaukau ana i na ukana me ka hooponopono ana i ka kaa apau na hemahema o ka nee no ia no ke kaona o Hilo, me ka mahalo ka maikai o ke alanui, ke ike la i na hoaloha o ke nui lima wale no, ke holo la ke kaa, he umi mile i ka hora.

         Me ke kupanaha maoli ke nana aia au i ke ano o ka nee ana o na kaa ame ke ku ana, aia iwaenakonu, o na kihi e kuhi ai na lima, aka o ke ku o ka pou ua lawa ia e a'o mai ana ia oe e malama mau oe i kou aoao akau ahiki i kuu hui ana me ia makamaka maikai George Desha me ka hauoli.

         He nui aku na makamaka, hui me ka Loio Kalana Wm. Beers ame Mr. Alex. Nawahi no ka hooponopono ana i ko'u kulana holopuni ia Hawaii, e hoomaka ana ma Hamakua.

         Haalele ia Holi 11:30 a.m. no ka holo ana ahiki i Laupahoehoe, no 30 mile. He nui ka nani o ka aina me ka palapalanina au e hele pu nei, nolaila ma na pana ano nui no ka nana i keia manawa, ahiki ko'u kaa i Laipahoehoe i ka hora 2:45 p.m., i kahi e ku nei ka haleipukukui aine ka halepaahao a kukulu iho la kuu halepe'a, me ka maikai o ke ola kino o na mea apau, a hui hoehoe nei.

         Haalele i ka hora 12m. no Waimea no 30 mile ka loin; hui iho la me ka Lunakanawai E. K. Simmons, D.K. Deinhardt, hope makai nui o N. Hilo ame W. K. Kahaleohu, lunapaahao o North Hilo, me ka maikai, nolaila, eia ao ke hoomakaukau nei no ka nee hou aku no neia huaka'i holopuni a ka maka e mahalo nei i na mea a ka Makua Lani i hana mai ai i pono no kona lahui kanaka ma keia paumoku, a ka nui a ka hewahewa e kuu Solomon Hanohano.

         Mai ko'u haalele ana ia Laopahoehoe ahiki i ka ike ana i ka nani o ke kula o Waimea i ka la 18, nona na mile i holoia mai he 30, e ike ana i ka nani o ke aina ame na home hookuonoono ahiki i Honokaa, a pii mai la no Waimnea ame ka puu kaulana o Maunakea, aohe hau oluna o ua puu nei, maikai ke ea aole nuuanu loa.

         Moe iho la au we ko'i hoa ma ke alanui e holo ana no na Kona, malalo pono o Maunakea, ma ia la, me ka oluolu maikai, aole o ka wela, hui iho la me ia makamaka maikai oia o Mr. Mokelehua, he luna hana no ka hui o ka Parker Ranch; maikai kana hookipa ana me kana alii waine.

         La 19 ae, hoomakaukau no ka nee ana aku no na Kohala, haalele ia Waimea 11:30 a.m. me na lei o Waimea maluna o na papale o makou. He ohyohy mai hoi kau ke nana ai mean, o ino kela puna akulikuli. He nani maoli. Haawi ke aloha no Kohala no na mile ai ahiki i ko makou kau ana iluna o ka mauna o na Kohala, ua like ia me na mile ehiku a ku iho la kuu kaa, no ka mea, o ke alanui he inoino maoli, me na uakee like ole.

         Malaila kukakuka hou ka hoonee ana, in a o ke aao keia o ke alanui ahiki i kahi i makemakeia ai, alaila e hoohuli hou ke kaa, a e hoi hou i Kawaihae e hoomaha ai; ua holo like ia manao, a hoohuli hou ke kaa ihope; k hoomanao oe e kuu Solomon Hanohano, he pali wale no keia, aole kanaka, aka, ua hauoli no, no ka mea aia au me kuu kaa i na kapuai kiekie, me ke makaukau, o ia hoi ke halepa'a, na meaai, na lole hoopumehana ame makou ekolu, me ka nana ana i ka nani o ka waiho mai o Waimea ame Mauna Loa, ame ka kai e lana mai ana, a hoi mai la ka ihu o kuu kaa no Kawaihae me ka manao e loaa kahi kupono o ku ai kuu halepe'a o ka mea apiki, aole o ka mea i manaoia, ua kuhihewa maoli.

         He wela key wahi, ua oi aku i ko Waianae, nona na mile he 12 mai Waimea mai, nolaila, i kuu hoi ana mai, 7 mile, ua like ia me 12 mile, a hui me 12 mile, ua like ia me 26 mile; ike kupono ole ana o kamanao e noho i Kawaihaeo, ua hoi mai la makou ahiki i ka aneane ana e komo i Waimea nona na mile i koe ekolu, e kukulu iho la au i kuu halelole ma ia kahua.

         He wahi kahawai e kahe ana, me kahi ululaau e kuku ana; e hoomanao oe mai ko'u haalele ana ia Waimea i ka hora 11:30 a.m. ahiki i Kawaihae, e hoi hou, ua holoia e ke kaa na mile he 35 i na hora 6 me ka inoino o ke ala i kaulana ia ka inoa o kela kaha a'i i ke maka ai o Kamipulu o Kawaihae a na keiki holokahiki. He wela maoli ka noho ana o kela wahi, aole ua no hookahi makahiki. He wela maoli ka noho ana o kela wahi, aole ua no hookahi makahiki. Ua lohe mua au i Waimea, nolaila ua hoopiha au he 15 kalani wai iloko o ekolu kini, o ia ko'i kulana e holopuni nei ia Moku o Keawe me ka iini e holopono ana, ua minamina loa au i kuu hiki ole ana i Hamakua a ike lihi aku i ka Mea Hanohano Makekau ame ka ana kaulana o Kohala; ua paleia mai au no ke ino o ke alanui, eia au ke hoomaha nei i keia Lapule me ka hoomanao ana i ka Makua Lani me ka heluhelu ana mai o ka'i aliiwahine ma ka Buke o Hebera me kana mau hoakaka mai ame ko maua pule like ana i ka Haku no na maikai ana i hana mai ai no makou me ke oia kino maikai. E hoomaunawanui a hoea hou aku.

HE 10 POE I MAKE MAMULI O KA HAULE ANA O KA MOKUEA

         Kikako, Iulani 22. -- He umi poe i maku a he 25 i hoehaia maanei ma ka la i nehinehi, ma ka manawa o kekahi mokuea e hooleleia ana e kekahi hui o Kikako nei no na hana hoolaha i a ia ae e ka ahi a haule mai a me kahi o 500 kapuai a kau pono iho la maluna o kaupono o kekai hale hanako e ku ana iwaenakonu o ka apana o na hale oihana.

         He mau limahana no ka banako ka hapanui o ka poe i make, he poe i paa iloko o ka mokuea a aia e ke ahi ma ka manawa i pahu ai ka ipu aila ea i ke pa ana i ho i kaupoku.

         I ka haule ana mai o ka mokuea a pa i kaupoku aniani o ka banako a haule iloko o ka hale me ka maopopo mua ole i ka poe hana oloko oka banako, ua hoopioloke ia na mea apau o ka banako, lehulehu wale ka poe i eha i ka manawa e holo pioo ana i oaa ka puka e hemo ai iwaho.

         Lehulehu na kaikamahine hana ma ka papahele elua o ka banako i lele ma ka puka aniani, a ua hoeha kukouukonu ia kekai o lakou. He eha a elima mau kanaka e kau aua iluna o ka mokuea i lele mai ka mokuea aku, elua o lakou i palekana, o ke koena iho ua ha'iha'i na a'u.

         He mau kaukani kanaka i ikemaka i ka ahule ana mai o ka makuea a momoku ae la no kahi o ka banako aohe nae he mea hiki ia lakou ke hana no ka hoopakele ana ae i kekhi mau ola.

MAKE HE KEPANI MAMULI O KA HINA ANA O KE KUMULAAU

         Make loa o Uyemura Kengo, a hoehaia o Tokuehi Nagamura me ke kukonukonu loa me Kipuka, he wahi ia ekolu mile ka mamao mai ka Eiwa Mile aku ma Olaa, Hawaii, maka manawa i pa mai ai laua i kekahi kumulaau hina ma kekahi la o ka pule i hala aku la, elika me ka hoakaka a ka moolelo e pili ana ia poini ulia mauwale.

         I kulike me ka hoakaka ma ka moolelo, he huli meli hana momona ka ka keia mau Kepani o ka hele ana iloko

o ka ululaaw, a i ko laua ike ana i kekahi punana meli hana momona iloko o ka puhu laau, ua hoomaka aku la laua e oki ia kumulaau a oiai laua e oki ana a i ka moku ana ua hina mai la ke kumulaau maluna o laua, o keia ka moolelo a ka nupepa Tribune o Hilo.

         Ua paa loa o Kengo malalo o ke kumulaau a no Nakamura ka ua pa oia i kekahi lala a ahu loa. He mau hora lehulehu mahope iho ko Kengo kii ia ana aku e kekahi poe a hookaawaleia mai kela kumulaaw hina mai on a i paa ai. He wahine kane make ka kaua o ka haalele ana iho me ekolu mai keiki.

NA MARE

         Jos. R. Hoke ia Alice Alleu, Iulai. 9.

         D. E. Kaealiilii Jr ia Julia Kapaka, Iulai 9.

         Sol. Kanahele ia Anita Yuen, Iulai 11.

         Robert Asam ia Aunie K. Hostein, Iulai 12.

         Chong Sue ia Elizabeth, Iulai 11.

         Espy Potter ia Ellen Kalani, Iulai 14.

         Liwai Kawaiahao ia Kapihe Manuela, Iulai 15.

         Harold C. Ross ia Ivy Kamano, Iulai 15.

         Howard B. West is L. E. Booth Iulai 15.

         Thomas Plevins ia Emily Ah Nem, Iulai 16.

         Wong Ah Sing ia Anuie Seyu, Iulai 16.

         Harvey O. Weight ia Berniee Clark, Iulai 17.

         Alex. Robinson ia Alice Ringer, Iulaii 18.

         Robt. J. Sanderson ia Julia Brown, Iulai 19.

         Loka Linua ia Aunie K. Murray, Iulai 20.

NA HANAU

         Na Heury Gomes ame aunie Yim Onhe kaikamahine, Iulai 19.

         Na Richard Nelson ame Ellen Todd, he keikikane, Iulai 15.

         Na J. Kahananui ame Dorothy Mitchell, he kaikamahine, Iulai 18.

         Na Daniel Aona ame Aunie Huli, he kaikikane, Iulai 19.

         Na Geo. Kumano ame V. Kaaihue, he kaikamahine, Iulai 19.

         Na Kim Chi Duh ame Maria Nahiua he keikikane, Iulai 22.

         Na Herman Kahalewai Ke ame Presilia Brook, he kaikamahine, Iulai 22.

NA MAKE

         Libby Ah Nem, me ke alanui. Loug Iulai 15.

         Moses Kaehaokawai, o ma ke Alanui Bishaw ame Campbell, Iulai 19.

         Mrs. L. Kuikahi ma ke Alanui Waiakamilo, Iulai 19.

         Kahalekai, ma ke alanui Liliha, Iulai 20.

         Beatrice Kekoa, ma ke Alanui Auld, Iulai 22.

KOHOLA NA LUNANUI O KA HUI POOLA HOU

         Ma ka halawai a ka Hui Poola o ka noho ana ma ka po Sabati iho nei o keia mau keonimana no lakou ua inoa malalo nei ka i kohoia i mau una nui:

         J. A. McGuire, peresidena; C. L. Crabbe, hope peresidena; B. J. Wright, kakauolelo; C. B. Lemon, puuku; D. Kealoha, lunahooia.

         O na lala o ka papa alakai oia na lunanui i hoikeia ae la na inoa maluna ame keia mau keonimana no lakou keia mau inoa malalo nei: Jesse Uluihi, John Pau, David Poki ame G. can Gieson. Ma ia halawai pu i apono loa ia ai ke kumukanawai, na kanawai ame na rula o ka ahahui. Aia ko lakou hale halawai ma ke alanui Liliha, Holokahana Lane, a ma ka lono i hoikeia mai he mau haneri ka ka nui o na laia o ia hui i nei manawa.

HE MAU ITAMU O KA PAPA LUNAKIAI

         Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe: E ae mai no'u kekahi wahi kaawale o ke kino lahilahi o ke Kuokoa, no keia mau wahi lalani itamu, he mau wahi hanamai a ka papa lunakiai o kakou e noho mai nei.

         He mai la kakikahi wale no i hala ae nei, ua hookohu ae la ka Meia Fern ia. Crane Alameda i lunanana no ka oihana paipu, a ia Frank C. Benevides i lunanui no na halekula, kahua paani o na kamaiki ame na paka o ka lehulehu. Ma ka nana aku i keia mau inoa i hookohuia mai la ua ku maoli no ia i ke kaulike, no ka mea, he mai keiki hanau ia no ka aina, a i hoonaauaoia hoi i ka aina nei, a ua lawa pu hoi ka makaukau ia laua no ka hooko ana aku i na hana o ka lehulehu me ke kanalua ole, a e ike aku ana no na mana koho i ke ano o ka laua mau lawelawe oihana ana ma keia mua koke iho.

         Ma kela po aku nei ua waihoia ae he olelo hoohlo imua o ka papa, a ua holo hoi ma ka heluhelu ekahi ana no ka hoihoi ana i na halekula malalo o ka mana o ka unauana kapilihale, a nana e hookohu aku i hope nona, nolaila ma ko'u manao ma keia hana a ka papa a na hoa Demokarata o ka papa Iunakiai o makou e hana mai nei, ua hu loa aku ia mawaho o ka palena, no ka mea, o ka moto mua loa a lakou i hoao ae ai e hana, o ia no ka hooemi ana mai i na lilo o ke aupuni kalana ma o ka pokepokeia ana in a uku o kekahi mau hope o kekahi mau keena, eia nae ka mea apiki ke manao hou ae nei e hoihoi aku i keia hana malalo o kekahi mea, i hiki ai ke koho hou ia aku kekahi mean me ka nui o ka uku, a pehea ana oe e na limahana o na alanui, ia lakou nei no ana paha ka pokeokeo o na uku a koe no kaua?

         Ma kela po aku nei ua hookomoinaa ae he olelo hooholo no ka hoike ana aku i na limahana o na keona Enekiaia ame ka Oihana Wai no ko lakou pau ana mai ka hana mai ma ka la ekahi o Augate e hoea mai ana, a ua holo hoi ia olelo hooholo i na Demokarata eha o ka papa; aka, ma kahi o ka pulumi pau ia o ia poe, aia no ia me na poo o ke keeua aka nae, aole no he mea hewa e makaala aka ka Mea Hanohano Kumalae i ka pono o kona lahui, no ka mea aia iloko o keia mau keena he poe i makaukau ma ka lakou mau hana pakahi iho, i loaa ole hoi ua kinaunau, aka, aia nae ia i ka lakou apakau ana niai. Me ka mahalo.     MANA KOHO DEMOKARATA.

HOOPAUIA NA KUENE O KA NOKUAHI

         I kulike ai me kekahi meahou o ka hoopukaia una ae maloko o ka nupepa Star-Bulletin, o ka poakahi nei, ua hoopauia aku ka na kuene Pake e noho hana ana maluna o ka mokuahi Kinau, mamuli o ka hoopoina ana o kekahi kene Pake i kekahi kaikamahina Korea uuku inaluna o ka mokuahi.

         I kulike ai me ka meahou uo ka hoopauia ana o na kuene mai ko lakou noho hana ana muluna o ka mokuahi Kinau, ma kekahi keiepa ka a kela mokuahi, ua hoopoinoia iho la he kaikamahine Korea uaku e kekahi kuene Pake, a i ka manawa i hoomaopopoia ai ka poina i kau aku maluna o ke kaukamahine uaku, ua kukulu laina ia na kuene apau, o ka mea apiki nae, aole e hiki i kela kaikamahine ke kuhikuhi i ka Pake uana oia i hoopoina; a no ka hoike ole o na kuene Pake o ae, i ka mea o lakou i pili i ka hewa, ua hoopauia aku lakou apau e ka hui mokuahi, mai ka noho haua ana mahuna o keia mokuahi.