Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 30, 25 July 1919 — HOAKAKA NO KA AELIKE O WAIAKEA. [ARTICLE]

HOAKAKA NO KA AELIKE O WAIAKEA.

Mr.'Luna%Doponopono:—-E oluolu niai i kekahi tfahi kaawale o kau lei momi, i ike niai hoi na kiui hoaaina o "Wai- - -* akea i ko'u inanao wehewehe maluna ua aelike e ku nei mawaena o ka Hui Mahiko o Waiakea, na kahu malama j waiwai ame na hoaaina i kupaa malalo 0 ka llui Mahiko o Waiakea. | E houkaka aua ka holo ana'' o ka aelike mai ka la 1 aku o lanuari, 1021. 60-40 pakeneta o ia ka mahele, a e loaa no i ka mea mahiai he 60 pakeneta, a i ka hui mahiko he 40 pakeueta .a mailoko ae o keia 40 pakeneta e uku ai ka hui mahiiko i na hoolilo o kela ame keia ano mai ka manawa i palauia ai ka aina, kanu ana, holehole, ahiki i ka wili ana i na ko maka, lilo aku i kopaa, a hoounaia aku no Nu loka, a e lawe ia ae keia mau hoolil.o mailoko ae o ka liuina nui o na loaa i loaa mai, penei no ia: Xa lilo hoouna, iuisua, maauaua, lioao ona i ka maikai o na kopaa, uka komi»ina o na akena.o na aina e, uku komisina na akena kploko, 12 pakeneta maluna o'ka waiwaiio o na kea o ka hui maliiko iloko o ka Hui Sugar Factora, Limited. Tsa lilo e hoolawe ia ae mailoko mai o ke 40 pakeneta: Na'lilo o ka wiliia ana o ua kopaa; 12 pakeneta o $400,000.000 waiwaiio o ka halewili; 32 pakenetn o $100,000.00; waiwaiio o no alahao, kaaahi ame na mea e.pili ana i ke alahao; 12 pakeneta malnna 0 ka waiwaiio o na kaaahi e kuai hou ia aua e ka hui maliiko; uku o ka hiu'a maliiko o kela anie keia makahiki $7,500 elike | nie ka mea i hooholoia ai; na īilo paj honohono, hoomaemae, malama buke, ' na lilo no ka uku ana i na limahana i 1 loaa i ka poino, na inisua ola āme pauahi; na Inikini anie auliau, koe ka auhau loaa niakahki; 7 pakeneta nkuphnee o na <lala i hoaieia i ke kanaka nlahiai o ka makahiki; a ina ua lawa ole ka uku ana i na hoolilo o kela ame keia ano mailoko ae o ke 40 pakeneta ua loaa ka mana pilia i ka 'hui mahiko e lawe ae mailoko inai o ke 60 pakenMa a o ke koeua o ia ka ka mea mahiai, aka, aole nae e loaa aku ma kona lima keia mnu dala, ua hoakakaia maloko o ka aelike, e uku aku ka hui mahiko i ua dala apau, ma ka lima o ua kahu malama waiwai, a mai ia lakou aku i ke kanaka i

I niea e maopopo ai ka loaa pakahi i kela 'aīue k^ife : kanakā' mahiai i ka nui 0 kana kopafsiie .konaiie ia ma ka avelike penei: Ina'iie 500 kopaa a Keoni, 450 toua a > Lui,;jfoO ,tona a Kimo a 350 a Bila> a hp\ilupluia keia mau tona e loaa no he 1700 toha a puunaue aku ka 4 iloko o 1700 e' loaa uo he 425 tona ka a\ elike o pakahi, īna ka nana aua 1 keia huaiielu, ua poho o Keoni i kana mau toua o-500 a loaa ka pomaikai ia Bila i kaua..ifia,u tona o 350, o ke kanaka e hooikaika ana, e malama pono ana i kaua malako, o ke'ko'iko i o ke polio aia maluna ona, a o ke kanaka palaualelo huli ke alo iluna nana i na hoku o ka laui, ua loaa iaia ka pomaikai.

I * lle ekolu mahina a ke kawaka uialii- ' ni e kali ai i kana mau dala, aole ma na auo apau e loaa aku i ke kanāka inahiai nā kokua ana mai ka Hui Mahiko mai, e loaa uiua na hooia ame ka ae ana mai o na kahu īhalāma waiwai j maniua o ke kokuā aua mai o kā hui ' mahiko. Ina hc'kane ka mea liooku- ' ouoono ua loaa no iaia he $24 iua o ' kona haua inaoli ana hc 26 la o ka maI hina, a uo ka wahine he $15, ma o koiia I hana maoli ana hē 26 la hana o ka mahina, na ufcu limahana ua like no; me ' k'a ka mahiko c uku nēi. 0 kau iiooha-

; likeliko ana i keia mau aelike, he mai'kai ka aelike a na kahu malama waij wai lio ke kanaka ulakolako, i hiki kupouo ke noho nona iho me ke kauUa'i , ole aku i nā kokua a ka hui mahiko, a ' \.o ke kauaka nele, e loaa ana iaia v na _ kuia. i

~0 na mea.ano nui a e na hoaaina e iiōomaopopp ai, o ia ka liku komisina o na kahu malama wai, ina āole lakou e koT mai i nā uku koniisina o lakou, aiaila e loaa ana m oukou ka pomaikai, aka', ina e koi mai ana lakou i ko lnkou. ma.u uku komiaina, elike me' ka ke kanawai e hoakaka nei, peuei': Ke hoakaka uei ke kanawai e ukuia aku no. na kahu malama waiwai i W* pakeneta o nā dala apau e loaa'mai ana ma ko lakou mau lima, e manao kakou he elima haueri tausani (lala i loaa aku ma ko lakpu. lima pakeneta oluna o $500,000, uo like no ia me $.12,500, o ia ih.o .la ka uku komi*ina a lakou e lawe koke ae ai, a e komo hou ana lākou iloko o ua Uala pu i ukuia aku no na hoohapa hou, e manao hou kakou he elua hanen tausani dala na hoolilo, 2% pakenet» olima 0'5200,000, ua like no ia me $.«,- 000 uku komipinā hou o lakou, hoonui aku keia mau komiaina Ua like in me $17,500 ka uku komisina a lākou e lawb koke ae ai. ine ka hoohakalia ole, aoie o keia wale ko lakou iiku komisina, e komo hou ana no i na loaa rjfakahiki; ke kauoha nei ke kauawai, tia uku komiaina o na kahu malanui waiwai he 10 pakeneta o ke tausaiii mua, $7 pukenetā o $4000, a he 5 pakeneta māluna o na huina i oi aku malūna o $5000. Ina ua manao ia he $1,000,000 ka loaa makahiki, penei e. huahelu ai--10 pakeneta oluua 0.51,0.00, he 7 pakeneta oluna o $4,000, he $270; 5

j p:akeueta oluna.'o $995,000, he #47,750; j K:uokoA—2, I !ua like ia nie $50,1 ; '0 ka uku koini^ina • o na knhu malama waiwai nlaluna o ka I loaa niakahiki, a puuuaue aku ka 7 ilo-1 i ko o ka $50,130 e loa« nō he $7,161.4-2, uku komi;nna o ka iheā ka nnakahiki, a puunaue aku ka 12 iloko o j $7,161.42 e loaa iio he $598.78, uku ko-! uū.iina o ka mea hookahi o ka mahina. I O ka aelike inawaena o ka hul -malii- j ko ame ka |>oe HooainA i kupaa niahope • • o ka māhiko, lie 52-48 kā mali«le, u£ ioaa na men apau nlai kn hui ninliiko | mai, miōL o ka liele maoli aua aku"b ame keia.hoāaina e hoike i kona*"niake- f | naako i ka hakli iuhiko, elike nie ! ke -kunnukui o na paona ko ma Nu loka, *• pela ke kumukuai o na tona ko maka j e loaa i ka mea niahiai, aole uku komi-i sinā ,iole nui o na huahelu ana i niao-' popo na loaa mahele dāla ia oe. Me ka mahalo; : | A. KALEI AONA. Honoluln, T. H., lulai 18, 191P.