Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 31, 1 August 1919 — Page 5

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Tenille Afemata-Marasco
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, AUGATE 1, 1919.

-------------------------------

He Moolelo no

 

MAGURETA

 

a i ole

 

Iloko o na Wiliau a ke Aloha. He Moolelo I Piha me na Haawina o ka Ehaeha.

 

            Ua mahalo maoli au iaia ma na ano apau, he hookahi wale no nae mea nana i hookaumaha mai i ko’u noonoo, o ia no ka ike aku i kona hooikaika i kana hana i kela ame keia la. Ua haawi aku au he hapa la hoomaha nona, i na pule apau, aole mae ona ae iki, o kana wale no; o ka hana i na manawa apau, poai ke komo aku nei kakou i ka wa wela, ua loaa ka manao hopohopo iloko o’u, e loohia ana oia i ka ma’i i kekahi manawa ke ole e loaa he wa no ka hoomaha ana.”

            I hele mai la au, no ke kono ana aku iaia e hele maua i ka holo kaa i keia ahiahi, aka nae, ina aole he nui loa o kana mau hana i keia manawa, alaila manao au, e hookuu mai ana no oe iaia e hele i ka holokaa me a’u i keia auwina la.

            “Aole a’u mau ku-e ana no kena manao ou aka he hauoli nui ia ma ko’u aoao, ka ike aku, e hoomauia ana ke ola kino maikai iloko o ka lede opio. E hele koke ae no au e ninau i kana manao,” o ke komo hou aku la no ia o ka poropeka iloko no ka hui pu ana me Kanani.

            Aole no hoi i loihi aku ia nalo ana o ka poropeka, oili hou mai la me ka lamalama o kona mau maka, a i mai la: “ua ae mai nei o Mrs. Kauwila e hele i ka holokaa me oe, nolaila, ua hiki ia oe ke hele mai i na manawa apau au i makemake ae ma kekahi manawa o keia auwina la, a lawe aku iaia i ka lolokaa ma kela ame keia wahi.”

            “Me na mahalo he nui ia oe e kuu poropeka,” wahi a Laulani me ke ku ana ae iluna, no ka hoomakaukau ana e haalele iho i kela keena. “E hoea mai ana au me ke kaa ma ka hora elua o keia auwina la, nolaila e hookuu mai oe ia Mrs. Kau wala mai kana mau hana mai, ma kela manawa.”

            O ka iini nui no iloko o ua o Laulani, o ia ka halawai kino ana me ka lede opio, a e hoohala hoi i kekahi mau minuke pokele ma ke kamailio ana, eia nae iaia i noonoo ae ai ma kekahi io he mea maikai ole ka hui ana aku me Kanani, mahope iho ka noke ana o kela wahine opio i ka uwe, he mea ia e hoomahuahuaia aku ai na mano maikai ole iloko o Kanani.

            I kona haalele ana aku i ke keena hana o ka Poropeka Kadina ua nui na noonoo like ole iloko ona, ua lohe oia i ka kapanui o na olelo i kamailioia mawaena o Kanani ame ka Poropeka Kadina, a no ia mea, ua hoala hou ia mai kona aloha no Kanani, me ka manaolana, malia ma kekahi la e hoea mai ana, e lawe mai no oia i kona hoaloha o na la kamalii i wahine mare nana.

 

MOKUNA XXVI.

 

            Ma ka hora elua ponoi o kela auwina la ua hoea aku la o Laulani me ke kaa no ke keena hana o Kanani, ua makaukau e hoi ua lede opio nei, e kakali wale mai ana no ia Laulani, i ka hoike ana ae o ka Poropeka Kadina, ua hoea mai o Laulani lalau koke aku la no o Kanani i kona papale, a kau ae la ma ke poo. Komo mai la no hoi i kona mau mikinilima, o ka haalele aku la no ia i kona pakaukau, a iho mai la no kahi i ku ai o ke kaa, me ka pane ana mai ia Laulani:

            “Me na hoomaikai he nui ia oe e Laulani no kou kii ana mai nei ia’u e hele i ka holokaa. Ua nui maoli no kau mau hana kokua no ko’u pono,” alaila kau aku la oia iluna o ke kaa, o ka lilo aku la no ia o na lio, ma na alanui mania o kela kulanakauhale.

            “He malihini au ma keia kulanakauhale, nolaila o ka ike ima i kekahi hoaloha kahiko, ua lilo ia i mea hoohauoli mai i ko’u mano, a he mea makai no hoi ka hele like ana, e maka’ika’i ma kekahi mau wahi, mamua hoi o ko’u hele hookahi wale iho no,” i panai mai ai no hoi o Laulani, ia laua e kau ku la maluna o ke kaa.

            “O keia lawe ana ou e Laulani ia’u i ka holokaa, he hana ia a’u e hoomaikai loa nei,” alaila nui iho la ka hanu o Kanani, oiai ua hoala hou ia mai na hoomanao ana iloko ona, no na hana a Laulani iaia, mamua o ka mare ana o ua o Kanani ia auwila.

            “No ko’u ike aku, i ka haikea o kou helehelena, pela hoi ke amu mai o kou kino, pela au i manao ai, o ka loaa ana he manawa nui kupono ia oe e hele holoholo ai, ma nawahi ea maikai pela wale no e hoomauia aku ai kou ola kino maikai. Ma na mea a ka Poropeka kadina i kamailio mai ai ia’u, he keu maoli kou hooikaika i ka hana, me ka hoomaha ole, aole ia he mea maikai, e hana oe me ka malie, a e hookoe i kou ikaika. Heaha ke kumu o kou hoopapau nui ana i ka hana, me ka hele ole e holoholo?”

            “Pela wale no e hiki ai ia’u ke hoopoina i ko’u mau pilikia,” ulaila leha ae la kana nana ana ma na maka o Laulani, me ka hou ana mai: “Ua hoea ae anei oe ma ke keena mawaho i ka poropeka, i ko maua manawa e noke ana i ke kamailio na ke keena maloko aku?”

            “Ae. Malila au kahi i noho ai, iko olua manawa e kamailio ana.

“Alaila, ua lohe mai anei oe i na mea apau e kamailioia ena mawaena o maua e Laulani?”

            “Ke kaumaha loa nei au i ka hoike ana aku imua ou, ua he au i na mea apau ke lilo ia i mea hoehaeha aku i kou noonoo” wahi a Laulani me ka leo kaumaha.

“Ua hauoli loa au, o oe ka mea i hoea ae no kela keena, ina aha he kanaka malihini, e lilo i’o ana i mea hoehaeha mai i o’u manao aka nae he keu aku a ka mea maikai ole!”

            “Heaha ia mea maikai ole au e kamailio mai nei e Kanani?”

            “I ka olelo mai hoi o ka Poropeka Kadina, ua emi mai ko’u ioha ame ko’u mahalo no ka’u kane.”

            Aole o Laulani i pane koke aku no kela mau hoakaka a Kaani aka nae i ka hala ana o kekahi mau sekona akahi no oia kamailio aku: “Ua ike au, ua hana hewa loa mi o Kauwila ia oe, a he mea hookaumaha no i ka noonoo ka hoomaopopo na ia kakou e hookau aku ai i na hilinai ana maluna ona no na oiaio ame kona mau ano maikai, eia ka e okupe ana oia; ka mea oiaio no ea, he hana hiki loa i kekahi poe, ke pale na aku i ka hoowalewale, a i kekahi poe hoi, he hana paakiki a ia. Pehea nae ka ikaika o ka manao o kekahi mea, aia no ano nawaliwali iloko ona.” Ke nana pono loa mai la o Laulani maluna o Kanani, a heluhelu mai la i na noonoo o kela wahine opio no kana me, me he mea la, aole ana mau ahewa wale ana maluna na.

            “Ua kulike loa ko’u manao me ko ka Poropeka Kadina Kauwila, iaia i haalele mai ai ia oe ua haalele pu mai a i kana mau koi apau maluna ou, a ua waiho iho i ka wahawaha iloko ou nona.”

            “O e Laulani. Pehea la oe i kamailio mai ai i kena mau olelo ia’u?” wahi a Kanani me ke kau ana aku o kona mau aka maluna o Laulani.

            “He nani hoi ia. Ke kamailio nei kaua maluna o keia kuuhana he mea pono ia’u ke hoike ae i ka mea oiaio loa, o no keia. Aole i make kela aloha kahko iloko o’u nou e nani ke makamaka hou nei no ia, elike me kela manawa a i hoike aku ai ia oe.

            “O kela aloha iloko o kuu puuwai nou, a u no hoi i hua’i pau aku ai imua ou, he ekolu pule, mamua ae o kou mare ana i ke kanaka nana i kaili aku i kou puuwai, ke puapua’i mai ae nei ia me he wai mapuna la iloko o’u i kela ame manawa. He hookahi wale no mea nui loa iloko o’u, o ia no ka ike aku ua loaa ka hauoli ia oe.

            “Ua makaukau au e hapai ae ia oe, mailoko mai o keia noho paaua ana, malalo o na hana aloha ole a kau kane, a kukulu ae ia oe, ma kahi i kupono i kou kulana, iwaena o ko ka honua nei. ina ua make kela aloha iloko o kou puuwai no kau kane, mamuli o kana mau mea i hana mai ai ia oe, a lawe mai i na a’o ana a ka Poropeka Kadina, ma ke koi ana aku i kou kuleana maloko o ke kanawai, e hookaawaleia mai oe, mai ia Kauwila mai, alaila e hoolilo mai ana oe ia’u i kanaka hauoli hookahi ma ka honua nei; ma ka lilo ana i mea nana e hoopakele ae ia oe ame kau Alika, mai na inea mai o keia ola honua ana.

            “O, e Kanani, kuu hoa paani o na la kamalii, kuu hoaloha hoi o na la i aui hope aku la, e ae mai ana anei oe i keia leo uwalo imua ou, ma ka lilo ana mai i wahine mare na’u? Aole no au i kauka’i aku e loaa koke mai kau pane i keia manawa, aka e haawi ana au i manawa nui kupono nou e noonoo ai. Malia paha ua hoohikilele loa ia aku kou noonoo, mamuli o keia mau manao o’u ina pela e haawi i manawa nui kupono nou e kaana ai i kou mau noonoo maikai.

            “ O e Kanai, ia’u i nana aku ai ia oe, e hooikaika kino wahine ana. I wahi e loaa ai kau ai, a e loaa ai hoi kahi e hoomoeia ae kou poo; e hiki ai ia oe ke malama aku i kau kaikamahine, ua aneane loa au e lilo i kanaka hehena, oiai ua nui ke dala ame ka waiwai ia’u, eia nae ua nele i ke kuleana, e kaana pu aku ai me oe, a e olokaa ae i na haawe kaumaha au e auamo nei me ka hoomanawanui.

            “E hoi mai i o’u nei e Kanani, a i hookahi ko kaua kaana like ana i na hauoli o keia honua. E ae mai owau ka mea nana e hoohauoli aku ia oe a e pulama aku hoi i kau bebe, me ke aloha oiaio o ka makuakane, ka mea i loaa ole i ke kanaka nana i hoopilikia aku iaia. E ae mai ia’u e kokua aku ia oe ma ka hoonaauao ana i kau Alika, ma na ike apau o ke ao nei, elike me kau i makemake ai e loaa aku iaia.

            “Malia paha he maloohaha wale no ke ano o keia mau olelo a’u e kamailio aku nei ia oe, aka aia iloko o kuu puuwai ka mea oiaio loa. Ina paha he mea hiki ia’u ke unuhi de i kuu puuwai iwaho, a wehe hamama ae i kona mau aoao apau, e hiki auanei ia oe ke heluhelu aku, ua palapala ia iloko olaila ke aloha oiaio ame ka hiipoi no kou pono wale no e kuu Kanani. E Kanani, ina oe e hookau mai ana maluna iho o’u ke ko’iko’i o ka imi ana aku i ke alahele e kaawale ai oe mai ia Kauwila mai e hoea mai auanei i ka manawa au no e mihi ole ai, ua makee wale aku no au, e hoopuniia kou ola ana iloko o ka hauoli.”

            I kela hooki ana iho o ka Laulani kamailio ana aku, aole e hiki ia Kanani ke pane mai, pela no hoi ka hiki ole i ua o Laulani ke hoomau hou aku i ke kamailio ana, aka ke noho hamau loa la laua, a ka mea kakau moolelo e ike aku la i ka pinapina’i o ka pana ana a ko laua mau puuwai pakahi.

            I ka hala ana nae he mau minuke o kela noho mumule loa ana o laua alawa ae la ka Kanani nana ana i na maka o Laulani a pane aku la:

            “O e Laulani ua maopopo no ia oe he hana hiki ole loa ia’u ka ae ana aku i kena manao ou, wahi ana me ka leo kuoo. “Ua ike no oe, i kou manawa i ninau mai nei ia’u e ae aku au e lilo i wahine mare nau, aole ia he hana pololei, a inia no paha e hooko aku ana au i kou makemake, e mau ana no kela noonoo ana iloko o’u a iloko hoi o kaua a elua, aole he pololei o ia ano hana, nolaila e loaa ole ana no he nohona hauoli ana ma keia mua aku.

            “Ua kamailio aku au imua o ka Poropeka Kadina i keia kakahiaku, ia’u i ae aku ae’e mare ia Noela Kauwila, ua hoohiki aku au imua o ke Akua oiaio loa, e kupaa no au mahope o ke kane a’u i mare ai ahiki i kona make ana, o ka mea wale no ia nana e hookaawale ae ia’u mai iaia mai, aole ma kekahi ano e ae. Owau ponoi ka mea nana i hana i keia hoohiki paa, me ka hookikina ole ia mai. No’u iho, aole loa o’u apono i ke kahawai i hanaia, no ka hookaawale ana i na mea i mareia a koe wale no paha ma kekahi ano kupono loa, a malalo hoi o ke kumu ko’iko’i e hiki ole ai ke alo ae.”

            “Heaha ua kumu kupono la i kou manao e Kanani?” wahi a Laulani, me ka haka pono ana mai o kana nana ana maluna o ka wahine opio.”

            “Ma ko’u manaoio, he hookahi wale no kumu kupono e hookaawaleia aku ai ke kane mai kana wahine mai a pela hoi ka wahine mai ke kane mai mamuli o ka hele lalau ana aku o kekahi o laua me ka mea e.”

            “Ua haaleleia mai oe e kau kane, a ua hookauia mai maluna ou na pilikia ame na poino, i like aku me ka kane i holo mahuka aku me kekahi wahine okoa.”

            “He mea oiaio no kena au e kamailio mai nei, aka nae iloko o kuu noonoo, aole i oi aku ke ko’iko’i o kona haalele ana mai ia’u no na hana kolohe ana i lawelawe ai ma na mea pili dala, mamua o kona holo mahuka ana me kekahi wahine okoa.

            “Ina no paha i holo mahuka aku o Kauwila, me kekahi wahine okoa, ua kanalua loa au no ka hiki ia’u ke mare hou aku i kekahi kane, oiai no oia e ola ana, he mea no ia e hoehaehaia mai ai kuu noonoo. E konoia mai ana paha au e noi ku imua o ka aha hookolokolo, e haawi mai i palapala oki mare no’u aka o ko’u lawe ana mai nae i kane hou, oiai no oia e ola ana, he hana hiki ole loa ia ia’u ke hooko.

            “Ua ike no oe e Laulani, o keia maoli ka mea pololei a’u e kamailio aku nei imua ou, koe wale no, o na mano makee iloko ou, no ko’u pono, o ka mea wale no ia nana i ka pae ae i ka mea oiaio loa, a makemake mai la oe e lilo i mea hoopakele ia’u, mai na inea mai o keia ola honua ana,” alila kaulono loa mai la kana nana ana ma na maka o Laulani, me he mea la, e olelo okoa mai ana, e hoopau loa ko ua o Laulani noonoo hou ana aku iaia, ma ke ano ana i makemake ai.

            Aole e hiki ia Laulani ke hoole aku i ka oiaio loa o na olelo apau a Kanani, i kamailio mai ai, he hookahi wale no kumu oiaio loa o kona kapae ana ae i kela oiaio, no ka makee wale no ia e loaa he nohona hauoli ana ia Kanani, ole ai oia i na inea ame na ehaeha o ka noho nele ana.

            No ka pane koke ole aku nae o Laulani, ua hoomau hou mai la no o Kanani i ke kamailio ana:

            “Aohe o’u noonoo nui no ia mea he palapala oki mare; a he alahele paha e loaa hou aku ka noho lanakila ana, elike me ka na kanaka o keia wa e kamailio nei. ua mare aku kekahi poe me ka pupuahulu, a koi koke no e hookaawaleia malalo o na kumu liilii loa. Ua hooliloia ke kanawai laahia o ka mare i mea ole loa; o ka noho ohana ana o ke kane, ka wahine ame na keki iloko o keia mau la, ua nanaia aku, me he wahi mea liilii loa la ia, a ua paheneheneia aku hoi ke kanawai o ke Akua; ua hoohaahaa na kane ame na wahine ia lakou iho, ma o ka holo ana malalo o ka malu o ke kanawai oki mare.

            “No’u iho, ia’u i ku aku ai a nana i keia mau mea oiaio ae la, ame ko ke Akua mau ano, ua konoia mai au eolelo ae, he hana pono loa na na kanaka maikai apau, ke ku ana ae iluna me ka maloeloe, a ku e aku i keia kanawai oki mare. O, e Laulani, aole e hiki ia’u ke ae aku, e loaa ia’u ka noho lanakila ana mamuli o ka pono o ke kanawai oki mare. Aole loa e hiki ia’u ke hoomaikai ia’u iho, ke ku e au i ka’u hoohiki paa i hana ai, me ka manao pela iho la e loaa ai ia’u he nohona oluolu ana. E hoike mai ia’u e Laulani, aole anei o keia mau mea apau a’u e hoakaka aku nei imua ou, ua kulike loa ia me kou manao?”

            “Ua maopopo no ia’u, ua pololei keia mau mea apau au e Kanani o ka hoakaka ana mai nei, a o ka’u wale no e nonoi ku nei ia oe, o ia ka huikala ana mai ia’u, no ka’u mau olelo i hoopuka aku nei, no kou imi ana i alahele e loaa hou ai ka nohona hauoli ana.”

            “Aohe a’u mau mea e huikala aku ai ia oe e Laulani, oiai o kou mau manao apau, ua oili mai ia mamuli o na manao maikai a makee no’u nei. O oe e Laulani, ke kanaka oiaio a maemae ma kou mau ano apau, a ua hoopomaikai nui ia mai au, ma ka loaa ana ia’u o kekahi hoaloha oiaio loa, elike me oe, a’u no e hoomanao mau nei i kau mau hana o ka hoaloha oiaio, iloko o na makahiki lehulehu aku nei i hala,” alaila hoololi ae la i kana kumuhana e kamailio mai ai, me ka pane ana ae:

            “I kekahi manawa, uahookui-he maoli ia mai no ko’u noonoo, me ka nalu ana iho iloko o kuu uhane, ua hewa maoli ka honua nei, ma o ka loaa ana o keia pono, he kuleana ko ke kane, a o ka wahine paha, e hookomo ai i kekahi hoopii oki mare imua o ka aha. Ma kekahi manawa koke aku nei no i hala, mahope o ka noho pu ana no na makahiki he iwakalua, ua hookomo aku la ke kane a kekahi wahine he hoopii oki mare imua o ka aha, o ke kumu, aole ona aloha i koe no kana wahine, a lawe mai la i wahine hou nana, he wahine ulakolako, a he one, no kekahi hokele o ka poe hanohano, me ko laua holo like ana aku no ka aina mamo, malaila laua e noho ai.”

            “O keia anei ka mea oiaio e Kanai? Ua maopopo loa no anei ia oe, aole he mau kumu hou ae mawaho o kena mau mea au e kamailio mai nei?”

            “Ae, no ka mea, wahi a kana wahine mare, he hauoli mau ko laua noho ana i na makahiki apau, e eia wale no a i ka hookamaaina ana aku o kana kane me kela wahine hou, o ka loli mai la no ia o kona mau ano, eia nae he o ia mau no ke aloha o kela wahine no kana kane. Ua noho hoomanawanui kela wahine iloko o na pilikia apau i kau aku maluna o kana kane, a ua hana kino wahine aku, no ka hoopakele ana ae i kana kane, mai na pilikia pili dala mai, i halawai i ka hilahila.”

            “Ina pela iho la na mea oiaio i piii i ke kulana o kela mau mea ea, alaila, he hookahi no olelo kupono a na kanaka e kamailio ae ai no keia wahine, aole loa he hana kupono ma kona aoao, ke aloha ana aku i kekahi kanaka lokoino, a aloha ole iaia,” wahi a Laulani.

            “Ma na mea i kamailioia mai ia’u, ua hooholo like laua a elua, he hana hewa loa na kekahi kane ka noho pu ana me kana wahine, ina aole he aloha iloko ona, no kana wahine. O keia manao, aole loa he pololei iki aia nae, ke apono neiko ke ao nei i keia ano hana a o ia ka’u e olelo aku nei ia oe e Laulani, he hana pono loa na na kanaka maikai apau, ke ku ana ae iluna me ka maloeloe, a ku e aku i ka pololei o na mano o keia ano. Ke hoakaka maopopo loa mai nei ka olelo a ke Akua ia kakou, e pili aku ke kane i kana wahine, pe’a hoi ka wahine i kana kane, o ka make wale no ka mea nana e hookaawale, aka, ina no ko laua hookaawaleia malalo o na kanawai o ka aina, e noho laua me ka mare ole, aia wale no a make kekahi, alaila mare hou aku ka mea i koe e ola ana. Ua manaoio au i na olelo oloko o ka’u Baibala, a he pono ia’u ke ku maluna o ke kahua a’u i ike ai i ka pololei ame ka oiaio loa. Elike me ka loihi o ke ola anao Noela Kauwila, pela no ko’u kupaa ana maluna o ka’u hoohiki.”

            “Ina no ka huli hoi hou mai o Noela Kauwila imua ou i kekahi la, e apo aku ana no anei oe iaia, ma ke ano me he mea la, aole ana hewa i hana mai ai maluna ou?”

            No kekahi mau sekona, aole e hiki ia Kanani ke pane koke mai i kela ninau a Laulani, aka nae i ka loaa ana paha iaia o ka noonoo maikai, kamailio mai la:

            “Ma ko’u manao, he hana pono loa na’u ka hookipa hou ana mai iaia, malia, o ka’u mau hana maikai, o ko’u mau ano oluolu, a ku i ka makee nona, o ke alahele wale no ia e hoopakeleia ae ai oia, mai kona hoomau ana aku i na hana, nana i hookomo iaia iloko o ka pilikia.

            “Ua hana hewa loa oia, aole a kaua hoopaapaa ana no ia ninau, he hoike ana mai keia, i ka puniwale o kona noonoo; a ua pakele hoi au, mamuli o ka ikaika o ko’u kupaa ana; nolaila e ike mai oe e Laulani, ina e huli hoi mai ana oia me ka manao mihi ke paa nei kuu manao, e hiki loa ana ia’u ke kokua aku e lilo oia i kanaka hoopono a makee iaia iho, ma keia hope aku.

            “E ike mai no hoi oe, o ka makuakane ia o Alika, he hana pono loa na’u ka imi aha aku i na alahele apau e loaa ai iaia ka makee no kana keiki, alaila halo’ilo’i mai la na kulu waimaka mai na lihilihi mai o Kanani, ka mea hoi nana i komo mai ia Laulani e kamailio hou aku:

            “Iwaena o na wahine he nui, ke manaoio nei au, o oe kekahi o na wahine oiaio a pookela loa.”

            “Aole owau ka wahine pookela, he nui no ko’u mau hemahema, he hookahi wale no a’u mea manaoio loa, ma ua haawi kekahi mea i kana olelo hoohiki, e hooko oia ia mea me ka pololei. Oiai hoi, ua wehe hamama aku la au i ko’u puuwai imua ou e Laulani, ua hoike aku i na mea i hiki ole ia’u ke kamalio ae i ka nui ame ka lehulehu, e lilo oe i hoaloha pilipaa mau no’u a i kaikunne hoi, ma kahi o Reginola kuu kaikunane pehea la ia i kou manao?”

            “Ke hooia aku nei au imua ou e Kanani, aole loa au e hookaumaha hou i kou noonoo, ma keia hope aku, elike me ka’u i hana aku ai ia oe i keia la, aole loa au e hoala mai i na mea o ka wa i hala, a hoao paha e hoikeike aku ma kekahi ano i ka nui o ko’u makee ia oe, elike me ka loihi o ko Kauwila ola ana.”

            Ua maopopo loa i ua o Laulani me kona kamailio ole aku nae ma na huaolelo, e ike mai o Kanani, ina nei no ka make o Kauwila, e hoao ana oia ma na ano apau e lilo mai o Kanani i wahine nana o ka manaolana hookahi wale no ia i koe iloko o Laulani, no ka hoea mai i ka hookoia ana o ka iini a kona puuwai.

            “Me na mahalo he nui no kena mau olelo au e Laulani.” Wahi a Kanani o ka pane ana mai, me ke kulou nae o kona poo ilalo, oiai aole oia i hoohewahewa, i ke kau ana aku o kekahi haawina hookaumaha maluna o Laulani, no kona ae ole ana aku i ke koi a ke kanaka ana i nana aku ai he hoaloha oiaio loa nona.

            Mamuli o ko laua hooholo like ana, ua hoopoina loa ae la laua i ke kumuhana i kamailioia mawaena o laua, me ka ala ana mai o na noonoo maikai ole a kamailio aku la laua ma kela ame keia mea, elike me ia e oili ae ana iloko o ko laua noonoo; a me he mea la i ka nana aku ia Kanani, ua hoopiha loa ia aku oia me ka hauoli, ka mea i loaa ole iaia, mahope mai o ka holo mahuka ana o Noela Kauwila mai iaia aku.

            Ua loaa like no ia haawina hookahi o ka hauoli ia Laulani, mamuli o ka waiho ana aku i na mea maikai ole apau mai kona noonoo aku, he hookahi wale no mea nui, o ia kona lilo ana i mea nana e hoopakele, a e kupale ia Kanani, kona hoaloha, mai na popilikia mai apau.

            Ua piha he mau hora ia laua ma kela hele ana i ka holokaa, a o ka maikai iho no hoi o kela la, a hui pu me ke kaawale ana aku o na noonoo hookaumaha mai ia laua aku; ua lilo kela hele ana i ka holokaa i mea maikai loa, o Laulani nae ka i mahlo, no kona noho kokoke mau ana aku ma ka aoao o ka wahine hookahi ana i aloha ai; ua hele no hoi a na hora o ke ahiahi, hoea hou aku la ko laua kaa a ku ana mamua o ke keena hana o ka Poropeka Kadina.

            He hookahi kumu o ko laua hoi hou ana no ke keena, he mau ieka kekahi a Kanani e pane aku ana ma kela po iho, nolaila hakalia no a ku ke kaa mawaho o ke keena, o ka lele iho la no ia o Kanani ilalo, a holo aku la me he kaikamahine opio la noloko o kona keena hana, a kakali mai la no o Laulani, o kona oili hou aku i hoihoi pololei aku ai oia iaia no kahi o lona hale hoolimalima.

            I kela komo ana aku a Kanani noloko o ke keena, ua halawai mai la me ia kekahi hiona nana i hoopuiwa loa aku iaia, o ia no kona ike ana aku i ka Poropeka Kadina e noho ana me ke kulou ana o ke poo maluna o kona pakukau, a e paa ana hoi he leka ma kekahi lima. I kona lohe ana mai nae i ka nehe aku o na wawae o Kanani, aea ae la kona poo iluna, ua hele hoi kona helehelena a a’ia’i pu, o ia no oe o ka pepa keokeo, a o ia ka Kanani i pane aku ai i kona haku hana me ka pihoihoi;

            “E huikala mai oe ia’u e ka Poropeka Kadina, no ko’u komo ana mai la me ke kikeke mua ole mai i ka puka.”

            “Aohe a’u mea e huikala aku ai ia oe,” wahi a ka Poropeka Kadina, me ke kauoha ana mai ia Kanani, e noho iho ilalo, a pane hou mai la: “Ua hookahaha loa ia aku paha kou manao, mamuli o kou ike ana mai ia’u ma keia kulana, he mea mae ia e haawi aku ana ia oe i kekahi ike, aia no he mau haawina kaumaha maluna o ka poe oo elike me ia i kau aku ai maluna o ka poe opiopio.” Me ka alwa ana iho i ka leka e paa ana ma kekahi lima.

            “I kekahi manawa, pehea la ka ikaika o Kekahi kanaka, kona mau ano kuoo, e hiki ole ana iaia ke ku aku ma kona mau ano mau, o ka’u wale no nae e nonoi aku nei ia oe, e hoopoina no kau mea i ike ai, a ma ke kakahiaka auanei o ka la apopo, e hoi hou mai no ko’u mau ano kahiko apau, au i ka maaina ai,” alaila opiopi pono iho la oia i ka leka, a hookomo aku la maloko o kekahi holowaa o kona pakaukau, ma ka Kanani nana aku nae ua hele na lima o kona haku hana a haalulu.

            Oiai aole no ana hana i koe, kii aku la oia i na leka maluna o kona pakaukau, haawi aku la i kona aloha ahiahi i ka Poropeka Kadina, o kona hemo hou mai la no ia iwaho, eia nae aole me na manao maikai, aka me ke kahaha, me he mea ia ua hehi aku oia maluna o ka lepo makamaka hou loa o kekahi luakupapa’u i hoomoeia aku ai kekahi mea make.

 

MOKUNA XXVII.

 

            Oiai hoi o Kanani e auamo nei i kona mau kaumaha he nui, elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ae nei ma na mokuna i hala, aia pu kona kaikunane iloko o ia haawina hookahi, ma kekahi aoao o ka poepoe honua, nolaila e waiho iki ana kaua ia Kanani, e huli hoi la no kona hale hoolimalima me Laulani, a e hookolo aku hoi kaua mahope o ka moali o Magureta ame kana kane, ke Kauka Noka Alika a kaikunane hoi o Kanani.

            Mahope iho o kela hoi ana aku o Reginola ame Magureta maloko o ko laua home hou ma Palani, ua ike maoli iho no o Reginola i ka oluolu maikai o ka noho ana, me he mea la. aia oia maloko o kona home ponoi kahi i noho ai ua kaawale la mai ka huikau mai, ame ka hi o o ke ano i kamaaina ma na hokele ame na hale hoolimalima noho nui ia e na kanaka.

            Ma ka aoao hoi o Magureta ua loaa no iaia ka noho hauoli ana oiai nae, ma ka inoa wale no ko laua lilo ana i kane a i wahine na kekahi ma na ano e ae, he o ia mau no ko laua kukaawale ana, o ia no oe o ka aila ame ka wai i hookomoia maloko o ka pahu hookahi.

            O Magureta ponoi no ka mea nana e nooponopono i ko laua home hou, me hokahi wale no kauwa lawelawe e kokua aku ai iaia ua hana o Magureta pela i paamau ai kona manawa i ka hana a kaawale no hoi mai ke komohia ana aku mo ka noonoo ana, i na mea i hanaia mai nona o ka wa i hala.

            No kela ike o Reginola i ka hana kino maoli o kana wahine, ma ka hoomakaukau ana i na mea apau e pili ana i ko laua home, ua kamailio okoa aku la oia ia Magureta e kii i kekahi kaikamahine hou, o ia hoi, i kaikamahine okoa ka mea nana e hana i ka hale, a i mea okoa hoi ka mea nana e kuke i ka lakou mau meaai ame kekahi mau hana e ae.

            “he mea makehewa wale no ka noonoo hou ana aku i kaikamahine malama hale,” wahi a ua o Magureta. ‘Aole he nui o na rumi o keia home, e hiki ai ke lawe hou mai i kaikamahina lawelawe, a hoi iho no hoi, ua hiki ia Nora ke lawelawe a hoi iho no hoi ua hiki ia Nora ke lawelawe mai i na hana ikaika apau, a he mama loa ka’u mau hana e kokua aku nei iaia, o ka mea nui ea, ua hauoli maoli ko’u noho ana, ma keia ano iho la ma ka ike ana, owau ponoi no ka mea nana e hooponopono i ko’u home, i kulike me ka’u i makemake ai.”

            “Ke makemake nei au e ike i kau pane e Magureta, ke hooko nei anei oe i keia mau hana, mamuli o ko’u hoole ana aku aole e lawe mai i kekahi dala o kou mau loaa makahiki?” wahi a Reginola, me ka hakilo pono ana mai ma na maka o Magureta.

            “E kamailio aku ana au ia oe i ka mea oiaio loa, he mea makehewa ka hoopunipuni ana. Aole no kou ae ole ana e lawe i ka’u mau dala, ke kumu hookahi wale no, o ko’u hookauwa ana ia’u iho, aka nae, he wahi lihi no mamuli mai o ia kumu, a no ko’u manao maoli iho no hoi kekahi.

            “Mai lilo keia i mea e hookaumahaia aku ai kou manao e Reginola, ke lohe i ka’u mau olelo o ia keia: He wahine au na’u i hoole aku i ka hooko ana i kau mau mea apau i makemake ai, o ia kou lawe ole aku i kekahi mahele o ko’u mau loaa makahiki, a hoohana no ka pono o ko kaua noho ana, nolaila ua hiki ole ia’u ke noho ma ke ano o ka poe hanohano a kuonoono, me kuu ike no ua kaupalenaia kau loaa, no ia kumu la, ua hoohaahaa au ia uiho aole wale me ke ano o ko kaua noho ana, aka ma ka lawelawe kino ana aku i na hana i pili i na wahine ma ko lakou mau home.

            “O kuu iini, o ia no kou hoopau ana i ka lawelawe ana i kau oihana kauka, i hookahi hana o ia no ka huli hou ana aku i na makaukau oi ae no ia oihana, elike me kou manao, ia kaua i holo mai ai no keia aina mamao, oiai ke ike nei au i ka nui maoli o kou hooikaika ana ma na hana, oiai no nae ua nui ka’u dala, a ua lawa no kaua e ola ae me ka hana ole, ahiki i ko kaua huli hoi hou ana aku no Amerika. Ina oe e ae mai ana, e lilo oe i mea nana e malama a e hoohana aku i ka’u mau dala, ua hoohauoli loa mai oe i kuu manao, ma na ano apau.”

            “Ua hiki ole loa ia’u ke ae aku i kena manao ou e Magureta. Ua ili iho ke ko’iko’i maluna o’u, ke kukulu hou ana i ko’u kahua e ku ai, o ko’u ae ana aku e lawe mai i kau mau dala, a e hoolilo aku no ko kaua pono, ua hoole au ia’u iho aole e kupono e lilo i kane nau ma kekahi olelo ana ae hoi ua kauka’i aku au i ka pono o ko kaua ola ana, maluna o kau mau dala.”

            “Ina o kou manao kena e Reginola, alaila e hoomau aku no au i ka lawelawe ana i ka’u mau hana. Elike me ke kulana o ka’u kane, pela no au e hoohalike aku ai. Heaha auanei ke kohu, na ka wahine e noho ai iloko o ka hanohano na na kauwa e lawelawe mai i na hana apau, a e hele oe ka’u kane e hooikaika, ma ka huli ana ike dala, no ka uku ana aku i ko kaua mau hoolilo i hookahi no ko kaua hana like ana a hoao au e hoemi mai i na hoolilo ma ka ae ole ana aku e lawe hou mai i kekahi kaikamahine kauwa.”

            He mea makehewa wale no, no keia mau mea, ka hooikaika ana e ae aku kekahi i ka manao o kekahi, ua paa maoli no ko laua manao, nolaila ma na kakahiaka apau, e puoho ae ana o Magureta mai kona hiamoe mai, ma na kakahiaka apau, a hele kino okoa aku no e hoomakaukau i na meaai no ka aina kakahiaka a oia no ka mea nana e lawe mai i na meaai na Reginola me ko laua ai pu, alaila hele aku kana kane i ka hana me he mea la, ua lilo kela ano i mea hoihoi loa na Magureta oia maikai mai la kona ola kino mohala maikai mai la no hoi kona mau maka, a hoi mai la no hoi ka ikaika iloko o kona kino, ka mea nana i hoohauoli loa aku i ka manao o Reginola.

( Aole i pau )