Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 32, 8 August 1919 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

 

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

 

Buke LVII—HELU 62                                                                      NA HELU APAU 6360

 

MAI POINO ELUA MAU OLA MALUNA O KO LAUA WAAPA

 

Loaa he Kokua ma Eleele, Kauai, a Hoopakeleia luka o ka Aina me ka Palekana

 

EONO LA O LAUA I KA MOANA ME KE KOMO WAHI AI OLE

 

I Holo e Kiola i na Poo i’a i ka Moana Poino Nae ka Enekini o ka Waapa

 

            Mamuli o ka hoomanawanui, i ka pololei ame ka makewai, a hui iho hoi me ke kokua ana a ke au ia laua, i pae aka ai ka waapa Kepani, me na kanaka elaa maluna oua, me ka maalahi ma Kanai, no laua na inoa o David ame kekahi Kepani, mahope iho o ka paialewaia ana e na ale o ka moana no ua ka eono.

            Ea haalele i iho kela mau mea maluna o ka waapa lawai’a Kepani, me ka piha i ua poo i’a, no ke kiola ana i ka meana, ma ke kakahiaka o ka Poakaki, ka la 28 o iulai aku nei i hala; a i ko laua huli hoi ole ana mai ma kekahi manawa o kela la, ua hoouna koke ia he mau waapa lawai’a e huli ka lana me ka hoi wale mai, aole he wahi hoailona no ko laua ikeia ma kekahi wahi.

            Ma kekahi la mai, ua hoouna okoa ia aku la he mau waapa lawai’a nunui, e huli ma ka moana akea, me ka hoi nele mai no o kela mau waapa, aole he manaolana no ka loaa o kela mau kanaka, a ua ala mai na manao kohokoho ua halawai maoli laua me ka poino ma ka moana, me kekahi mau kumu i maopopo ole.

            Oiai nae e noko ia ana i ka huli ma kela ame keia wahi o ka moana, ua hoea mai la ka lono no Honolulu nei, no ka hoopakeleia ana o kela mau kanaka ma Kauai, akahi no a loaa ka maha i ko laua mau hoaloha maanei nei.

            Iloko o kela mau la eono o ko laua paialewaia ana i ka moana, aole a laua mau meaai no kela mau la, koe wale no he wahi wai liilii loa, a me ka hoomanawanui wale no ko laua noho ana iluna o ka waapa ahiki i ka loaa ana i na kokua.

 

Nui ak Pololi

 

            Ma ka manawa o ka hoounaia ana o kela mau mea ma ka laua huakai e kiola i na poo i’a i ka moana, he uuku loa ka laua mau meaai, a he mau kaakawai elua wale no koluna o ka waapa, me ka manao nae, ua lawa no kela no laua e holo ai, a huli hoi hou mai moloko uei o ke awa.

            Iloko o na la mua elua, aole no o laua pilikia loa, aka iloko aku o na la eha aole he wahi meaai hookahi i komo mai iloko o ko laua mau waha, koe wale no na kulu wai liilii, a laua e mau pakiko ana.

           

Hei Mai no Honoluu Nei.

 

            Maluna o ka mokuahi Kinau, i huli iho mai ai kela mau mea no Honolulu nei ma ke kakahiaka o ke Sabati i hala he kulana nawaliwali ko ke Kepani, me kona hoihoi loa ia noloko o ka halema’i aka no kona kokoolua iho, no o ia mau no ka ikaika o kona kino a nana i hoike ae i ke kumu o ko laua palikia.

(E nana ma ka Aoao 2)

 

HOOKAHI I MAKE EHA LOA KEKAHI MA KA ULIA KAAHI

 

Hu ke Kaa Halihali Halakahiki o Wahiawa a Haule Mai ke Alahao Kaahi Aku

 

MAOPOPO OLE NA KUMU O KELA HU ANA O KE KAA

 

O ka Mea Maloko o ke Kaa ka i Make Loa Pakele Kona Hoa i ka Haule Ana

 

           

Hemo ke Kaa I Hoopaaia ai

 

            O ke kaa a keia mau Hawaii i poino ai e kau ana o ka 18 ia o na kaa lawe ukana a ke kaaahi e pahu ana a o ka hope loa no hoi o na kaa o ia huakai kaa ma kekahi mana alahao okoa ma ka manawa o keia ulia ana. O keia wale no ke kaa i hu mawaho o ke alahao a hoomaka aku la ka holo ana maluna o ke alahaka he kanaiwa kapuai ka loa a kahuli aku la a walawala ana iloko o ke kahawai he 26 kapuai ka hohonu mai ke alahaka iho. No kanakolu kapuai ka mamao o ka holo ana o ke kaa maluna o ke alahao a ma ia wahi aku ua hu ka huila mawaho o ke alahao, a no kanaono kapuai ka mamao o ka holo ana aku maluna o na kua mamua o ke kahuli ana a haule i ka owawa, mahope o ka hemo ana mai ua kaa e ae.

 

Maopopo Ole ke Kumu o ka Hu Ana

 

            Ma ka hoakaka a na luna nui o ka hui kaaahi elua wale no la mamua aku ka hana hou ia ana o ke alahao ma kela wahi a he paa maikai ke alahao e manao ole ai e loaa ana kekahi ulia malaila, a e hiki ole ai hoi i kekahi kaa ke hu malaila. Ua nanaia na huila o ke kaa aohe wahi i poino, aohe no hoi he hiohiona e loaa ai kekahi kumu no ka hu ana. Hookahi wale no huila o ke kaa i hu mawaho o ke alahao a na ia hu ana i hoohu pu i na huila e ae a lilo i kumu haule no ke kaa holookoa i ka owawa.

 

 

 

LOAA KA HOME O NA KEIKI HOME O NA KEIKI HOME OLE MA HILO, HAWAII. MA KE KII MALALO IHO NEI E IKEIA AI KA REV. FATHER ALOYSIUS BORGHOUTS, KA MAKUAKANE O KEIA HOME, MA KA HEMA O KE KII ILOKO O KONA LOLE HANA. MA KA AKAU AE NA KEIKI HOME OLE NO LAKOU KA NUI MA KAHI O KE KANAONO, MAI KA ELIMA MAKAHIKI AHIKI I KA UMIKUMAMAONO MAKAHIKI MALALO IHO KE KII O NA HOME, ME NA KEIKI E HANA ANA MA KA MAHINAAI.

 

HOOHOLO E KAPAE I KONA KAIKAINA

 

            Mahope iho o ka hoolohe ana i ka hoike a ke komite ola, ma ka halawai a ka papa lunakiai, ma ke awakea o ka Poakahi aku la i hala, i hooholo ae ai ka Meia Joseph J. Fern, e kapae i kona kaikaina, mai ka noho ana ma ke ano he lunanana no ka makeke kuai i’a.

            O ka Lunakiai Hollinger, ka mea uana i lawe mai i na kumu ku e ma kekahi manawa a ka papa o ka halawi ana, no ka hoopauia o George Fern, mai ka noho lunanana i’a ana no ka makeke, malalo o ke kumu, ua loaa oia i ka ma’i lepera. Ua kaa aku ka hana o ka huli ame ka noii pono ana, i ka oiaio ame ka pololei o kela kumu ku-e, iloko o ka lima o ke komite ola o ka papa, a i wahi e holopono ai na hana noii a ka papa, ua kauohaia kekahi poe kauka, e nana i ke kulana oiaio o George Fern.

            Ma ka la 17 o ka mahina aku nei o iulai i hala, ua nanaia o Mr. Fern e na Kauka Hollman, Hanohett ame Ayer, o ka lakou mea i ike, aole he anoano ma’i lepera iloko o George Fern.

            Ma ka la 22 mai hoi o kela mahina no, i waiho mai ai na Kauka Hollman, Wood ame Shepherd, i ka lakou hoike imua o ke komite ola o ka papa, e hoakaka ana, oiai aole i loaa maoli ia lakou na anoano o ka ma’i lepera iloko o George Fern eia nae ma ko lakou manao, ua loaa no oia i kela ano ma’i, ma ke ano lahilahi loa, elike me ke kulana i ikeia ma kona lima hema, a pela ma ka wawae.

            Ma ka la 28 hoi o iulai no, ua nana hou ia o George Fern e na Kauka Hanehett, McDonald ame Walters, a o ka lakou ike, aole i loaa ia lakou he anoano ma’i lepera maloko ona.

            Oiai nae, ua kaa ka hapanui o na kauku, ma ka aoao e hoole loa ana i ko lakou ike ana i kekahi helehelena o ka ma’i lepera maluna o George Fern, ua manao ka Meia, aole he mea kupono e ae ana e hana aku ai, o ka unuhi wale no i ka inoa o kona kaikaina mai ke kulana lunanana mai, no ka mea wahi ana, ua hele na wahi apau o ke ao nei a puni i ka lohe no na mea e kamailio ia ana no kona kaikaina.

 

HOOLE I KA HAAWIPIO ANA.

 

            Me ka nana ole i kona hoopauia ana aku, mai kona kulana mai, ma ke ano he lunahana no ka poe pulumi alanui, i hoole ae a o A. K. Vierra no kona hooko ana aku i ke kauoha no ka hoopau ana iaia mai ka hana aku o ke aupuui, a i ole haawipio aku paha i kona kulana, e holo aku i ke kanaka hou, a ka Enekinia Kalana Wilson i hookohu aku ai.

            Ma ka Poaono aku nei i hala, i hoike okoa aku ai o Mr. Vierra imua o John H. Wilson, ke poo hou o ke keena enikinia kalana, i hoolohuia e ka Meia Fern ame na hoa Demokarata o ka papa lunakiai, aole loa oia e hoolohe aku ana i kana kauoha, aka e hoomau aku ana no oia i ka paa ana i kona kulana; pela hoi ka hooko ana aku i kona mau hana me he mea la, he o ia mau no kona paa i kela hana, malalo o ka mana o kona hookohu oihana, malalo o ka papa lunakiai kahiko.

            Ma kekahi manawa ae nei i hala, ua hoounaia aku he leka i na limahaua kahiko apau, e ka papa lunakiai, ma o ke kakauolelo kalana la, a mai na poo aku no hoi o na keena oihana, e hoike aku ana ia lakou, ua pau ko lakou noho hana ana maloko o ko lakou mau keena pakahi.

            I ka hooko ole ana nae o Mr. A. K. Vierra i kela kauoha, ua hoouna hou aku la o John H. Wilson, ma ka Poaono nei i kekahi leka ia Mr. Vierra, e olelo aku ana iaia, ua pau kona noho hana ana no ke aupuni kulanakauhale, a aole oia i makemakeia e hoea aku no kahi o kana hana, ma ka Poakahi nei.

            Me ka hoohakalia ole iho nae i ka pane ana aku i kela leka, ua hoouna aku la o Mr. Vierra he leka ia Mr. Wilson maloko o kela leka e hooia aku ana ola, no ka loaa ana mai o ka leka hoike a Wilson iaia, aka no ka hooko ana, aku nae elike me ke kauoha, e hoopau ana iaia mai ka hana aku o ke aupuni, e hoole ana oia i ka waiho ana i ka hana, a i ole i ka nana ana mai, he mana kekahi Mr. Wilson; koe wale no, he mea oia i hookohuia aku e kekahi papa lunakiai, i ku ole i ke kanawai.

 

Ana, ina e ikeia ana he hoailona o ka ma’i maluna ona, e koho ana oia ma ka aoao e hoopauia o George Fern.

 

PAKELE MAI PIHOLO ILOKO O KE KAI.

 

            E ole ka hoea koke ana aku o kekahi mau keiki opio me ko laua mau papaheenalu, ma kahi e au ana kekahi mau kaikamahine elua, ma ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, pela iho la i hoopakeleia mai ai kela mau kaikamahine, mai ko laua piholo ana iloko o ke kai, mawaho ae nei o Waikiki, me ke kaawale loa o kela mau kaikamahine mai na poino mai.

            Ma kela auwina la Sabati, ua hele he elua mau kaikamahine, no laua na inoa o Mary cage ame Miss Waters i ka auaukai, me ko laua hoao ana e au, mawaho o ka Papu De Russey, nowaho o kahi e kokoke ana i ka hale o Kakela.

            He mau kaikamahine akamai kela i ka au, me ko laua hoopilipili kokoke ana no i kahi o ke poina-nalu. No kekahi wahi loihi kela au ana a laua me ka holopono loa, a i ka manawa i kaalo pono ae ai mawaho o ka hokele Moana, ua ike aku la ke keikai ka Luna Kakaukope Burnette o ke aupuni, me kekahi keiki Hawaii e iho, oiai laua e lana ana maluna o ko laua mau papa heenalu, i ke kulana kupilikii o na kaikamahine, oiai, aole o laua hoomau, i ka au ana nomua, aka e huli hoi ana laua nouka o ka aina.

            Me ka hoohakalia ole iho, ua hoomaka aku la kela mau keiki e au me ko laua mau papa heenalo, no kahi a na kaikamahine e noke ana i ke kupaka aka i ka hoea ana aku o na keiki opio me ko laua mau papa, ua kau mai la laua maluna o ka papa heenalu, a malalo o ke kokua ana a kela mau opio, i pae aku ai iuka o ka aina me ka maalehi loa.

 

Ma ka Poakahi nei, i hookomoia ae ai he hoopii iloko o ka aha, e koi ana i ka hui o Gay & Robinson, no na aina kula ame ka pono wai ma Hanapepe, Kauai, a ke aupuni e koi nei, he mau waiwai ia no ke aupuni.

 

 

 

MAHUKA HOU IA PAAHAO MAI KA HALEPAAHAO AKU

 

No ka Elua o ka Manawa I Holo Mahuka Aku ai o Keliipuleole me ka Loaa Ole

 

MANAO KA MAKAI KIEKIE JARRETT E PAA ANA OIA

 

O Keia no ka Paahao Mahuka Nana i ki i ka pu i ka Hope Makai Nui Fernandez

 

            Ma ka po Sabati i hala iho la i mahuka hou aku ai o Keliipuleole mai ka halepaahao aku o Kawa, aole i paa i ka hopuia. O keia no ke kanaka paahao i mahuka ai mai Kawa aku, he mau mahina lehulehu i hala aku nei a i paa hou ai hoi i ka hopuia mahope o kona hahaiia ana e na makai no kekahi mau la, a o ka paahao no hoi i huli mai e ki i ka Hope Makai Feruandez o Ewa. Ma ka manawa mua a Keliipuleole i mahuka ai he pu panapana kana, oiai oia e hahalia aku ana na huli mai la oia ihope a ki mai la i kekahi mau poka lehulehu i ka Hope Makai Fernandez, he mau poka a ua o Keliipuleole o ka olelo ana ae mahope aohe ka he poka oloko, he pauka wale no.

            Aole ka ililo keia mahuka hou ana aku la o Keliipuleole no ka lua o ka manawa i mea kaumaha i ko ka Makai Kiekie Jarrett noonoo. Wahi ka ana o ka olelo ana ae, “He hoi hou mai no koe ona ke ike iho i ka pololi. Pela na paahao a pau i mahuka aku ai, hele wale aku no a no ka loaa ole o ka mea e ai ai hoi hou wale mai no. Manao au, ua opulepuleia ko Keliipuleole noonoo a ua makemake oia e hele holoholo mawaho ahiki i ka pau ana o kona makemake alaila hoi hou mai. Aole oia he paahao maikai.

 

HAULE IA HAWAII MA KAHI KIEKIE A MAKE LOA

 

            I kulike ai me kekahi meahou o ka loaa ana mai i ka nupepa Advertiser mai Hilo mai, ma ka Poaono aku nei i hala, ua halawai ae ia kanaka Hawaii, nona ka inoa o Henry Maeha me ka make ulia, mamuli o kona haule ana mai kahi kiekie mai o hookahi haneri kapuai, ma ka Poalua aku nei o ka pule i hala.

            He kanaka hana o Henry Maeha i ka manawa o ka mokuahi Kaiulani, e kiola ana i ka ukana, he lepo hoomomona no ka mahiko, ma Hakalau.

            E ku ana ka oia ma kahi o na ukana e hoahuia ai, a iaia o ka lalau ana aku i ka huka o ke kewe, no ka wehe ana ae mai ke kilina mai, o ka manawa ia i lou mai ai kekahi eke o ka lepo hoomomona i ka huka, a pa mai la ma kona umauma, a no ia kumu, i ka la aku ai oia, a lele aku la i kahi e, a haule i kekahi pali kiekie o hookahi haneri kapuai.

            Ma ka noho ana o ka aha koronelo nieniele kumu make, e ninaninau a e noii pono i ke kumu o ka halawai ana o kela kanaka Hawaii me kona hopena poino, ua hooholo kela aha kiure, ua halawai oia me ka make ulia.

 

 

APONO KA PAPA I KEKAHI MAU HOOKOHU HOU

 

Ola ia Mau Limahana Demokarata ua Aiia ka Makau e ka Hauliuli o na Kona

 

HOOPAUIA NA LIMAHANA KAHIKO MAI KA HANA AKU

 

Lawe na Poo Hou o na Keena i ko Lakou Mana ma ka Hookohu Ana i Poe Hou Loa

 

            Ma ka halawai a ka papa lunakiai ma ka po o ka Poalua aku nei i hala, i aponoia ai, ka papainoa o na limahana, i hookohuia aku o na keena lehulehu, no keia nee ana aku, ma kahi o ka poe i hoikeia aku ka lohe ia lakou, no ka huli ana i mau hana hou na lakou, ma ka la 1 aku nei o keia mahina.

            No ke keena o ke kakauolelo kalana, ua aponoia ka hookohu oihana o Mr. J. K. Jarrett, no ka uku mahina o elua haneri me kanahiku dala no ka mahina.

            Noloko o ke keena kukuluhale, ua aponoia ka hookohu oihana o H. K. De Fries, ma ke ano he kokua lunanana kukulu hale, no ka uku mahina e elua haneri me iwakalua kumamalima dala.

            Ua aponoia na hookohu oihana a ka Enekinia Kalana Wilson, oia o Fred Ohrt, kokua enekinia ekahi, noka uku mahine o elua haneri me kanahikukumamalima dala o ka mahina, e hoomaka ana mai ka la 1 o ka mahina ae nei o Septemaba.

            No ke keena alanui, ua hookohuia aku o William H. Cooper i kakauolelo poo, no ka uku mahina o elua haneri, ma kahi o Thomas B. Cummings i hoopauia.

            No ke kulana kiko-la, ua hookohuia aku o Douglas K. Mossmau, no ka aku o hookahi haneri me kanaono-kumanalima dala, ma kahi o S. K. Kekumano.

            O R. K. Boyd, mea hooponopono buke, ka i hookohuia aku, no ka uku mahina o hookahi hanei me kanaonokumamalima dala, ma kahi o A. K. Hopkins i hoopauia.

            Noloko o ka aha hoomalu, ua apono aku ka papa i ka hookohu a ka Lunakanawai Hoomalu Lightfoot ia Dan K. Kaeo i kakauolelo ekahi, a i Joseph L. Dwight i kakauolelo elua; ia Manuel R. Pereira i maheleolelo, ma kahi o Frank C. Benevides i hookohuia aku i lunanui no na paka ame na kahua paani o na kamalii.

            O na hookohu i hanaia e Mr. Benevides, ka lunanui o na paka, eia iho ko lakou mau inoa: M. W. Perry, kiaipo no Kapiolani Paka, no ka uku mahina o hookahi haneri dala; S. P. Kaiwi Jr., mea pulumu no ka halekula o Liliuokalani, ma kahi o J. K. Kaneikama i hoopauia, no ka uku o kanaono dala o ka mahina; Isola Kini, mea malama i ka paka o Kaimuki, ma kahi o N. K. Kaleikini i hoopauia, no ka uku o kanaono dala o ka mahina; Haleniau, mea malama i ka paka ma ke alanui Kauakaua, no kanaono dala o ka mahina; Kiliona Opio, he mea malama paka no, no ke alanui Kalakaua, no kanaono dala o ka mahina; M. K. makua Kalohi, mea pulumi no ka halekula o Kauluwela; Thomas Pattison, mea malama holoholona no Kapiolani Paka.

            Ua aponoia ka hookohu oihana o Herman Meek i mea ohi no na loaa o ke keena lawe opala, ma kahi o J. N. Keola i hoopauia.

 

 

            COBLENCE, Aug. 5.—O na koa Amerika kakaikahi e noho iho ana ma Coblence nei ma nei manawa aku e kaukai aku ana lakou no ka loaa mai o ka lakou mau lako ai mai Parisa a mai Angwerp mai, ke awakumoku hou a na Amerika.