Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 32, 8 August 1919 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H., POALIMA, AUGATE 8, 1919

 

HOIKE KULA SABATI O KAHUKU

            E oluolu mai o Mr. Lunahooponopono i wahi rumi no keia poo e kau ae la maluna.

            Ma ke Sabati, la 18 o Iulai, i malama ae ai o Kahuku i kona hoike apana, elike me ka manao o ke Kahu Kula Sabati ame na haumana.

            He wahi hoike uuku no keia i malamaia ae nona ka huina o na ohana i akoakoa ae ma kahi o ka 21, na makua ame na keiki.

            Ua weheia na hana elike me ka mau, me ka pule hoomaikai mai ke komite, G. M. Kauaulalena mai.

            He ehiku ppa i hoonohonohoia iloko o keia huina 21 me na haawina mailoko meni mailoko mai o ka Leo Hoonani ame ka Hoku Ao Nani.

            He maikai na hana me ke aheahe malie kohu haawina no me ka uhane. He mau manao paipai mai ka Makua Solomon Maepono e hooikaika ana i kahi ohana uuku i launa ia me na haawina waiwai; pela no ka Makua Albert Kane, o kana olelo paipai e hooikaika ana i na haumana, e lilo i hua kulina, ua hoakaka mai oia i ke ano o ke kulina, kona hua hookahi ua like ia me ka lepo maikai e hua ana pa hanakolu, pa kanaono, pa haneri, a mailoko mai o ke kulina ka palaoa, ka pia, ka huika ame kekahi mau mea no he nui.

            Mai ka Makua Kaleo he man manao waiwai e kalele nui ana kana manao paipai i na hoahanau, e hoomakaukau no ke kaohi ana i ko lakou komite mamua o ka lilo ana aku i kekahi wahi. No na kumu o ia ka nee ana o na hana imua oiai oia wale no ke komite i noho mai i ikeia kona hooikaika ana, pela kakou e ike nei i keia haawina o na hana Kula Sabati iloko o keia mau Kula Sabati o Hauula ame Kahuku, a he nui aku o hana mau manao waiwai, pela mai no o Mrs. Kauaulalena me na olelo pokole i ku no i ka maikai. A pela no ke komite me kana mau olelo pahaohao pohihihi i ko‘u noonoo.

            E lawe mai ana i ka hookumu ia ana o keia hana iloko o keia paeaina, kona ulu ana mai ke kumu hookahi mai, o ia ka ekalasia, a o ke Kula Sabati mai, a o ke C. E. hoi ke kolu.

            @ awina e hoike mai ana i ka lolo ho @e o na mua i mau mea hou, a ua oi @ ka ikaika o na meahou i ko ko mua. He hoike maopopo keia i keia la mamuli o keia huina i loaa mailoko mai o keia uuku a e paipai ana e hoomau aku i keia hana maikai, me na hoomaikai i ka mana kahikolu ame na obana i hana pu.

            Mai ke Kahu Kula Sebati Mrs. Kaleo mai ka manao hope e hooikaika ana i kona mau haumana e kupaa e hoomau i ka hana, a mahope iho i hoike mai ai ka hope kakauolelo i ka huina i loaa iloko o keia hoike K. s. he $40, a hookuuia na hana, me ka pule a ke komite, a mahope iho i laweia mai ai na meaai mama, o ia ka ipu ame ka meaono, ua ai a lawa a hoihoi i ke koena.

            Me ka hoomaikai nui i ka Makua Lani no na hana o ka la mamuli o ka launa ana mai o Kona uhane iwaena o keia ohana uuku, a na Kona mana no e kiai a hoonee i ka hana imua.

            Me ka Lunahooponopono o ke Kilohana ko'u aloha ame kou mau limahana ko'u welina.

            HAUMANA K. SABATI O KAHUKU,

            Waialee, Iulai 23, 1919.

NA ANOAI LIKE OLE O MAKAHU ENA

            Hiki mai la i Makahuena nei, ma ka auwina la o ka la 3 o ka mahina i hala, me ka ulumahiehie me na waina oa a ke kehau, e hoopulu ana i na lihilihi maka o kamahele a hui pu iho la me na kamaaina o keia wahi, Mr. ame Mrs. D. K. Kapahee, Mr. ame Mrs. D. K. Pele, ame ka ohana.

            He maikai no ka noho ana o keia Halekukui, he ua no hoi, a he wela no hoi i kekahi manawa, he ai wahi i'a no hoi i kekahi manawa, he ai wahi i'a no hoi i kekahi manawa, a he nele no hoi i kekahi wa, he kukui ulaula keia, aole keia o ka ula ia Wabanaku, o kela ula kahiko no, ula luna, ula lalo, kani mai ke oli.

            Nia keia wahi kou mea kakau i ike ai, i kekahi lua puhi, e pii mau ana ka ehu o ke kai i ka po ame ke ao, oiai he kokoke loa i keia halekukui.

            Ma ka home oho o Mr. Pele, i haawi ae ai o Mr. ame Mrs. D. K. Kapahee he paina hoolaulea, na ko laua mau hoaloha, Mrs. Maioho, ame na kaikamahine o ka huikaulua o ke kaona Mrs. Wright, ame Mrs. John Kellett.

            Eia iho na kohi kelekele a ka puukolu ppuaa ono momona o Lawai, na Anae, limu kohu, na opihi ono o Mauaulepu, na i'o wana momona, uala, meaono, waimomona, a he nui wale aku, a oiai hoi ua konoia mai la keia wahi kaaka piha eu, e hui pu aku iloko o keia papaaina maikai.

            Ua haupa iho la elua a ka lio, o keia, oiai ua hele mai la o Hanale a kau, i ka nuku, aea no hoi ke poo iluna, e ku ana o Keoni Bulu, ke aikane aloha a na mea apau, ma keia paina, aohe Iron Kekake, aohe B. B. C. kela mau laau kaulaua, e pahee ai ko puu lapuwale ko moni.

            Mahope iho o ka elia ana ia Keoni Bulu, haule iho la paani wahi pepa, me na kaikamahine o Honolulu, 3 aipuni, i ua mau le@e nei ka aipuni hope no hoi, i na keiki o Manokalanipo, auwe no hoi ke aloha e, ku laua la mea nui e.

            Ua halawai pu iho la, me ia makamaka maikai, a kupa no hoi o Koloa nei, Mr. Wm Bacle, ma kona home nani, a uluwehiwehi, ke nana aku, he puuwai hamana, he lokomaikai, aohe mea koe, ua pilia iaia na makahiki he 78; he o ia mau no pae kona ola kino maikai.

            Ma ka haleleka o Koloa nei, hoolauna hou ia iho la me ia hoaloha maikai, Mr. George Naleimaile, Hope Makai Nui o Koloa nei, iloko o na hookaan olelo ana me ka maikai, ame kona kono ana mai, i kou mea kakau, e naue pu aku na kona paina awaken, oiai ua kupono ka la i ka lolo, ua hoonuu iho la i ka lokomaikai, o keia makamaka maikai, a piha pono iho la ka lua o ka inaina, wali pono iho la ka auwae o Hauale ia Keaoni Bulu.

            Nolaila he haawi aku nei keia makapeni, i ka mahalo a nui, ia Mr. ame Mrs. D. K. Pele, no ke kokua ana mai ia'u, i ka halihali ana i ko'u mau wahi ukana, me kona mau holoholona, apela no hoi me na mea e oluolu ai ma ke kino, ame na mea like ole, apau, i kokuaia ma no'u, i ko'u hiki malihini ana mai ma keia wahi.

            Pela no hoi me Mr. ame Mrs. D. K. Kapahee, no ka laua papaaina maikai, i luuluu i na ono like ole, i pahola ia mai imua o kou mea kakau nei, no olua kekahi mahalo nui loa, pela pu no hoi me Mr. George Naleimaile ia haawina hookahi, no kana mau meaai ono maikea, ana i manawalea mai ai ia'u me ka maikai, na ka Haku e hoohui mau ia kakou, iloko o kona aloha puni ole, mahalo o kona malu.

            Ua lawa keia mau wahi mea hou liilii, a hui hou aku no, he huli hoi nei keiki o Makahuena ua ahiahi, ke kokololio mai nei ka makani huihui o Koloa, he kipuupuu.

            Haina ia mai ana ka puana,

            Makahuena i ka ehu o ke kai.

            Me ka Lunahooponopono ko'u mahalo nui, ame na keiki oniu hua kepau, o kou papapapa'i ko'u adieu.

            Owau mau no.

PETER KAMANO SR,

Makahuena Light Station.

 

HOOLE KA POE HOOKUONOONO O WAIAKEA

            I kulike ai me na meahou mai Hilo mai, i kakauia mai i ka Advertiser a i hoopukaia ae ma ka la Sabati aka nei i hala, aia ka like ole mawaena o ka poe hookuonoono o Waiakea, Hawaii, ame ka mahiko o Waiakea, ma o T.H. Davies la, ka akena o ka mahiko.

            Mamua aku nei, ua hoomaopopoia kekahi aelike, i manaoia he aelike a ua aoao a elua i hoea mai ai i ke ku'ikahi ana, o ia ka malama ana aku o ka hui mahiko i na aina ko, ahiki i ke oo ana o ke ko, a i ka wa e okiia ai, o ka manawa i ho la ia e maheleia ke kuleana o kela ame keia aoao iloko o na lona mai ke ko mai; aka nae iloko iho nei o keia mau la, i oili hou ae ai kekahi hana, a na kahu waiwai, o ka poe hookuonoono o Waiakea i hoole mai ai.

            O keia kumu aelike hoi a na kahu waiwai o ka poe hookuonoono o Waiakea o ka hoole ana mai la, o ia no ka waiho aua aku o ka mahiko, ma o T. H. Davies la, i kekahi ano moraki, i kamanawa e makemakeia ai e upuhi i kekahi mau dala mai ka mahiko aku ma ke ano hoaie, no kela moraki nae, ua

 

            KE KULANA O KE KIAAINA NO KA MAKEKE

            O ka ninau, no ka loaa he makeke aupuni, malalo o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, o kekahi ia o na niuau ano nui loa iloko o Kiaaina McCarthy, a mahope iho o kona noonoo ana i na alahlele me ka akahele e hoea aku ai i ke ku ana he makeke o kela ano, ua hooholo oia i kona manao, e hoopanee aku i kela kumuhana, ahiki i ka maopopo pono ana kahi o ke dala a loaa mai ai, no ke kuai aua aku i ke kaulaua e ku ai ka makeke, ame ke dala no, ke kuai ana i ka hale.

            Ma ka Poakahi nei i hoohala ai ka Lunakanawai Eben Low i kekahi manawa ma ke kukakuku pu ana me Kiaaina McCarthy no kela niuau makeke, a i ka haalele aua aku o Mr. Low i ke keena o ke Kiaaina, ua hoopau loa ia kona manau pohihihi, me ke apono ana, i ke kupono o kela hooholo ana o ke kiaaina, e hoopanee, i ka hoonee koke ana aku i nahaua imua no ke kukulu ana i ka makeke iloko o keia manawa.

            Ua hoakaka ae ke kiaaina i kona manao, he kuleana kona i haawiia e ke kanawai, e kuai aku ai i kahua e kukuluia ai ka makeke no ke kulanakauhale, clicke me ka makemake o ka papa o na lunakiai, aka, iloko o ia manawa hookahi ua kanalua oia i ka lawe aua mai na waiwai okekahi peoe lehulehu, no ka hana i manaoia ai, no ka mea, wahi apa, he ehiku mau on a o na aina i manaoia ai, e kukulu i ka makeke malaiala.

            O ke kuai hoolilo ana aku i kekahi mau ana o ke Teritore, a hoolilo aku i na dala e loaa mai ana, ai he kahua e ku ai o kekahi, makeke no ke kulaun kauhale, wahi a ke kiauina, aole ia he hana pololei, ma kona manao, oiai he kuleana ko na makainana o ke Teritore iloko o na waiwai o ke Teritore, a o ka makeke, ua kuleana wale no ke aupuni kulanakauhale.

            O ke alahele maalahi wale no ana i ike ai, i wahi e hooko koke ia ai kola manao e kukulu i makeke no ke kulana kauhale, o ia no ka lawe ana ne o ike aupuni kulauakauhale, i na ho'iko'i o ka hoolilo ana aku i kona mau dala ponoi, ma ke kuai ana i ke kahua, ame ke kukulu ana aku i ka makeke, aole hoi o ke kauka'i aku, mai na dala mai o na aine o ke Teritore e kuaiia aku ana ia ha'i.

            Ua hoakaka ae o Kiaaina McCarthy, oia kekahi mea i makemake loa e ku aku he makeke no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, o ka mea wale no nae nana i houlolohi i ka hookoia ana o kela manao, o ia ka ninau pohihihi, no kahi e loaa mai ai ke dala koe wale uo a lawe maoli ae na lunakiai i ke ko'iko'i ma ka hooholo ana e hookaawale i haawina dala no kela hana, a i ole, e hookoomo paha i na hoopii kanawai maloko o ka eha, e hoahewa ana i na aina i makemakeia ai malaila e ku aku ai ka makeke.

            O kekahi alahele maulahi e ku koke aku ai ka makeke, wahi ana, o ia no ka hoopuka ana i na bona aie, no ka mea he kuleana maopopo loa ia a ke kanawai i haawi mai ai i ka papa lunakiai, me ka waiho ana aku nae i kela ninau imua o na maua koho baloka, no ka hooholo ana mai, a ku e ana paha.

            Mahope o kela kukakuka ana o ka Lunakiai Low me ka kiaaina ma kela la, ua ike o Mr. Low i ka pololei o kela manao o ke kiaaina, eia nae, nole no i pau na manaolana, no ka hoea mai, o ka manawa e loaa ai ka makeke hou.

 

            kulike ole ma na mea maloko olaila, me ka noonoo o na kahu waiwai. Ma ka manao kue o ka poe hookuonoono o Waiakea, no kela moraki, e hoakaka ana ia, i ka hookomoia ana o kekahi mau mea ano kupono ole iloko o ka moraki, ma kekahi olelo aua ae hoi, he mau mea ia e lilo ai ka moraki i mea hauhili, na ke ano he moraki, e hoopakele ana i ka hui mahiko mai ka poino mai, i ka manwa o hooko ole ai ka mea hookuonoono i ka mahele o ka aelike.

            Ma ka manao o na kahu waiwai o ka poe hookuonoono, in a no ke kakauinoaia o kela moraki, alaila ua like no ka ia me ka aelike maoli i hauaia ma ka la 27 aku nei o ka mahina o Iune.

            O kekahi kumu ka i ku e ia ai kela moraki, i ka manawa o aie ai ka mea hookuonoono i ke dala mai ka mahiko aku, a uku hou aku i ua dala a ke mahiko, ua pau iho la kona kuleana e aie hou ai i ke dala a o kekahi, ua ku e ke ano o keia moraki i na mea i hookahuaia ai na manao i kinohi, a i komo mai ai ka poe hookuonoono, ma ka hana ana i aelike me ka mahiko.

            O kekahi mea i ku aia ai o keia ano o ka moraki, e na kahu waiwai, o ia no ke konoia ana o ka mea hookuonoono, e uku i ka inisua, he hana hoi a lakou i ike ai i ka waiwai ole, koe wale no, ka hookau hou ana aku o ka mahiko i kekahi haawe kaumaha malaua o ka poe hokuonoono.

NO KA OPU WALIWALI

            Elike me ka rula maamau, he mea pono ia oe ke koho i ke ano e kau meaai, i kupono i kou kahiko ame ke ano o kauhana, no ka malama ana i kou opu me ke kupono. Ina oe e ike iho ana, ua nui loa kau mea, i ai ai, a ke paa mai paha ka lepo, e lawe i kekahi o na Huaale a Chamberla@ Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Ca., na akena no Hawaii.-Hoolaha.

HOLO KAAPUNI LA HAWAII

(Leka Ekolu.)

            Kuu Solomon Hanohano, aloha kaua:-Eia no au ke hoouna aku nei i ka'u leka no na pana auo nui o keia wahi, mai ko'u haalele ana ia Napoopoo ahiki i keia manawa a'u e kakau nei ia oe, ia holo ana mai no Hookena, he maikai no ka aina aka o na mea a Pele i hana ai, aia mau ia i ke alo pali, ke ike nei i na mea a'u i lohe wale ai. Hiki au me kuu mau hoa ame kuu makamaka maikai oia o Mr. ame Mrs. B. L. Kamakau i Hookena, o ia mau no ka waiho aua ka aina, aohe ano loli ne, i kuu hiki ana i ka makahiki 1897, eia nae o ke kaulana ua puni Honolulu. E ku mai ana no kekahi mau home me he la aole kanaka oloko a hui iho la me ke alii wahine a ka mea Hanohano C. K. Kaaua, ame ke aloha nui ame ka au'a e noho e hoomaka me ka mahalo no ka mea e nee ana ka moku kaa no na Kau, ame ke ake ana e hui me k me Hanohano Lunakanawai Makahalupa, nuu hala oia i uka o ka apaua mahiai, nolaila ike  ole ai au' ike ia mau ka maaina o ka nee mai la no ia nomua ahiki i ka hui ana o na alanui e holo ana no Kau, a hoomaha iho la me ko'u mau kamaiua o na la pokole, a ai iho la i ka ipu aiwaha o ia aina, e hoomau ana i ka puu o na Kamahele ame na honi ihu ana ame ke aloha e ha ku'i ana i ka puuwai, ame na kuluwaimaka o ke aloha aikane, a kaawale ae la makou ame ke ani lima ana, a hoi mai la laua no Napoopoouka, a nee aku la au no na Kau, ahiki i ke kuu ana o ka heleuma o kuu moku kaa oka bora Ekahi ia.

            Eia keia iloko o ka ululaau lehua, a kukulu iho la i ko makou halepea, me ke kamau ana iho i kahi aina ahiahi, alilo aku la me Anoipua. He oluolu maoli keia wahi, aohe mea nana e hoopuiwa mai, ahiki i ke ao ano, o ka leo o na manu kau e lohe aku i ka hone mai, a i paku'iia mai e na kaikamahine leo le'a o ia kula uhiua uhiuha; mea mai la ka'u aliiwahine ia'u: "Heaba hoi ke ano o kela e kaui mai la." Na kaikamahine leo le'a ia o keia wahi. Hu ae la kona aka no keia ano holoholo Palaama Ekake, ua olelo aku au iaia, kena kino nui ou ua like oe me ka ole iaia, ua hiki oe ke laweia eia iluna o kela aina pohaku o kena nui iho o ko kino nana aku oe ea nakanaka hoi ia o ko kikala, i kau o ke anapuu o kana holo ana, e kau aku ana oe iluna on a, no ka mea o ia ke ano o ka maikai ana e hoao i na mea apau. O na unile i holoia ia la 24 mile, maikai na mea apau o ka inoa o keia wahi a'u e hoolulu nei o Papa, a hoomaka ka nee ana nomua, ma keia wahi aku, he ino ke alanui ahiki i kahi i hu ai o ka pele ma Kahuku. Kau, a loaa mai ke alanui maikai, e holo oe a pau ke aho, i ka pahee ame ka pakika ka holo imua.

            He maikai ke alanui aia keia mawaena o ka pohaku pele e ku ana na ahua pohaku, like ole a haule iloko o ke kai, o ka hora 9:15 a. m. ko'u haalele ana, a komo makou i Waiohinu i ka hora 11:30 a. m., a e ake ana e hui me kuu wahi hulu maku, oia uo ka Rev. Kamoku, aole oia i loaa a hui iho la me ua hunona me ke aloha ame ka au'a e noho e hoomaha, aole e nee ana makou ahiki i kahi kupono a nee mai la a hui iho la me Mr. Kekaula, me kona au'a mai. Owai keia kaa o Mokumaia keia. Ua nui ka hauoli o ko'u heluhelu ana iho la no ia la a ku ana no ko kaa ame ke aloha, o ka nee mai la no ia nomua ahiki i ka halekuai o Naalehu, a hui iho la me ia makamaka me Mr. H. Apiki, ame ia makamaka haole i ka maaina ia'u a nee mai la nomua ahiki i ke ku ana o kuu moku kaa, i Punaluu, a ku iho la kuu halepea, o ka hora eha ia me ka hapa no na mile 42 o kuu iho la hoomaha me ka maikai o na mea apau ame ka hui ana me na kamaaina o keia kaha.

            Ua nui maoli ko'u kahaha i ka noho ana o keia wahi. He aina makani maoli ame ka nui o ua pana o keia kaha, a moe iho la ia po me ka hoomano ae i ka Makua I ani a ao ae ke Sabati no, ka hoomaemae ana no ka launa ana aku me na kamaaina maloko o ka halepule no ka mea eia kuu halelole malalo ponoi o ka halepule, ame na haawina pili no Paulo i kona paa ana iloko o ka hale paahao ame kana mau hana ame na hoike Kula Sabati ame na himeni, a owau ka i haawi i mauolelo paipai.

            He malihini oiaai he hoahanau au no Kawaiahao, aole au i maopopo pehea la i maopopo ai i ka makuahine Kahu ko'u Ekalasia, aka ua ku ae la me ka mahalo aku i na hoahanau o Punhaluu ame ka'u olelo paipai o ia keia ke ola o ka lahui Hawaii, ame ke ola hou o ka lahui.

            Eha mahele no ia, ua waiho ia mai i manawa nui no'u ua olelo aku au, i ko'u kaapuni ana mai nei a ma na wahi a'u i noho ai o ka apana o Punaluu nei ka oi ma ka'u ike iloko o ka uuku o keia Kaha, ua nui maoli na pulapula wahine opio e ulu ae nei, Ma keia wahi, aole mau lahui e, nana e hoopoino, ua maluhia maoli e nui ai ka lahui, aia maluna o oukou e na makua ke ko'iko'i o keia mahele e a'o aku i ka noho aua o na kupuna, mai hookuu e holo uo Honolulu, aia malaila na hoowalewale hui nui ame kuu a'o aku, o ke aka ana o na makua e holo no Honolulu, no ka nui o ke uku hana o ia ke poola 3 a e 4 dala o ka la ua like ia me ka ole, no ka mea he nui na mea nana e hoopoino.

            Ea nui aku na olelo pili i kekahi ohana a'u i ike ai ua hoi ae a noho i na hale loloa, me kona ohana, ua lilo aku kekahi o kana mau kaikamahine i na koa ame na Pilipino, in a i noho ma kuaaina nei aole e loaa keia pilikia; nolaila ua nui ka'u mau kamailio ana maluna o keia kumuhana, a he nui aku ua nui ka mahaloia mai ame na lulu kula Sabati, o ka poe i hele mai i na huiia na opio ua loaa maoli 28 me ka paikiiia ana a hookuu na hana me ka maikai.

            Ua auaukai âme ka auau ana i ka wai kauhana o keia kaha. He nui na manawai e hu ae ai ua oi aku ke anuanu, a hui iho la me ka mea Hanohano Senatoa Pilihale ame kana aliiwahine ame A. M. Balaunu in a no aole au e kahea aku, aole no paha oia e ike mai ana ia'u, no na mea pili kalaiaiua no paha oiai ke mau la no paha ka wela, heaha auauei ka nana, a ia mea a hoi mai la au i ka wai o Kauwila kahi a na aliiwahine e auaua ai, oia o Kamamalu ame Keliikolani ilaila e nanaia ai na kikala o na aliiwahine o ia hoi ke pii nei keia wai iluna a ke iho iho ua like me ke anuenpue, a ia manawa e kiloi ia iho ai ka pohaku iliili iluna o ke kikala i na ka e lana malie ana, o ke kikala i na ka e lana maile ana, o ke kikala ke ia nakanaka ka honua, in a ka e kakaa ana ka iliili o ia ka ke kapakahi Manuia ke ano e ia kikala, a pela me ka wai hu o Kaula.

            He nui no ka hana a nei akua mai pohaku hanau o Koloa. He nui maoli keia ano iliili phaku, a hoike mai la kekahi kamakaina ia'u, ke ku nei ko haleole, kokoke lua i kahi i noho ai o na akua mai Kauai mai, Eha ko lakou nui, a noho ma keia kahua, no ka mea o ka hoailama, aia keia pohaku he haunalepo hoi no lakou.

            He kupauaha maoli no ke nana iho i ke ano o keia pohaku, mai ua pohaku mai o keia. He paakiki maoli ano akala uliuli maikai, aole hoi e like me ke ano o kekahi pohaku he eleele ano e ae, aka o keia aole nalowale mai na pohaku e ae.

            He nui o ka hana a nei akua mai Kauai mai, no ka imi ana mai no ia i na iwi o ia kanaka kaulana i lawe maluia mai oia o Wahialua a hunaia i ka heiau o Punaluu nei, e ka luahine Keikapu, ka mea kiai. He akua keia no keia Kaha, nolaila ka hana a na akua o Kauai o ia no ka lawe ana aku i ke pawai a ka puka o ke ana alaila, kahea aku e Keikapu e, Keikapu e, alaila e o mai la ke'a maloko alaila, olelo aku keia poe mawaho, eia ko pakai, alaila wehe iki mai la kela i ka puka a hoopa mai la ka lima, i ke pa, a i ko'eko'e, alaila olelo mai la ko'eko'e alaila kii hou i pakai, alaila lawe hou aku oe a kahea hou aku no elike me mamua, alaila maikai mai la alaila e noi aku oe e, wehe ae i ka puka alaila kahea ae la i na pohaku e ku ana e pii ae iluna. Pela a hana ni ahiki i ke komo ana aku o na akua o Kauai ahiki i kona ike ana ua loaa pono oia o ka abai no ia i na iwi a holo iloko.

            He loihi keia ana aohe no hoi he wa apuka aku a paa ai, a o ka make no ia a hoi no hoi ua akua o Kauai me ka hauoli, pela mai kamaaina o keia Kaha.

            He maikai keia wahi, aole lapu wale mai, moe oluolu oe o ka po e kuu S. H. Ua nui maoli keia hooluhi ana ia oe, eia au ke hoomakaukau nei, e nee no ka Luaopele i ka hora 9 a. m. no na mile 30.

            Maikai ne mea apau o ke aloha no hou a nui.

            Kou hoaloha

J. K. MOKUMAIA,

            Punaluu, Kau.

HE PUAA KUPAIANAHA

            Mr. Solomon Hanohano. Aloha nui oe; -He wahi meahou kupanaha loa, eia ma Koloa, Kauai nei, i hauaia e ka noeau o ke Akua mana loa.

            Eia he puaa holo nahele, e malama pono ia mai nei e ko makou kapena makai o Koloa nei, Mr. Maleimaile. He puaa wahine kona ano, o ka mea apiki nae, he ope'a kona elike me ko ka puaa kane; ua nui keia puaa, eia paha ma kahi o elima mahina a oi aku, nolaila he manaolaua ko'u, aole e make aua keia puaa.

            Ina paha i loaa mau keia puaa mamua o ka hoikeike o Waikiki, in a ua laweia aku ilaila i mea makaikai na ka lehulehu, aka; he nui no ka wa e ike ai i keia holoholona kupaua nui wale, aole no e poho kahi hapaha ike, no keia meahou a ke Akua i hana ni.

            Ua ike au i na holoholona kupanaha mamua o ka mea apiki, aohe ola o keia ano holoholona' o ka'u mua loa keia i ike i ke ola a nui a pehea ana keiki aole paha; e hoohalike aku ana paha kaua hana me ka puaa wahine, a i ole, me ka puaa kane paha

            Nani ka hohonu âme ka lua ole o ua mea kupanaha a ko kakou Haku.

Me ka mahalo a nui,

            J. S. CHANDLER.

            Koloa, Kauai.

UA HALA O HON. DAN KAMAHU

            Solomon Hanohano me ka hiwahiwa a ka lahui' Aloha olua: -Me ka hona 6 a. m. o ka la 26 o Iulai kona hala ena, aole ma ke kaahi no Honolulu aole no hoi na makua ame Waialua, aka, aia aku la oia i kahi e kaao mua ia nei; ku ka poe aia maanei o ka muliwai o Euperate a'e ka poe mai kai ma kela noao o ka Muliwai o Ioredaue.

            O Dan Kamahu aku la ko Lualualei nei o keia muhina, a o kuu wahi lei a i hoonani home uo hoi ka mahina aku nei o Maraki Mrs. E. K. Malulani.

            E Dan Kamahu, ke helelei makawalu nei kuu mau waimaka nou a ke kuo hele nei i ka uka'o. Lualualei nei malalo o ka lau hunehune o ke Kiawe, auwe no hoi ka mea ehaeha a mokumokuahua o ka naau i ka nana aku i kou mau kihapai, ua nalowale aku oe no ka wa mau loa, a eia no hoi au ke luhi hookahi na hei i ko'u wahi.

            E Solomon Hanohano he kauaka kalaaina o Dan Kamahu, elike ole aku me ke kalaiaina a kahi poe a eia iho:

            Ma ka hoolaha nupepa, o Solomon Hanohano a ma ko'u aoao ka hoola aku.

            Ma ke akamai olelo Beritania pili olelo, o Edward Woodward. Na hapapake, Rev. Akaiko Akana ame Judge. W. H. Heen, ka D. Kamahu ninau hoi ia'u i na kanaka makaukau i ke kalaiaina eia ka pane; J. K. Kanepuu, William Kekoa, H. P. K. Malulani, he nui aku no aka o makou iho la no ka'u i maopopo. Eia hou:

            Ma ke kalaiaina paakiki inoino, a hemahema liilii ma kekahi mau mea o oe wale no e D. Kamahu, he a'e la na akaaka, eia ka ma kahi o ia mau leo akaka, he mau waimaka helelei ko Malulani malaila.

            E Mrs. Maryann, Kamahu, ua haa aku la ka ai, me ka, i a, me na pono apau a kakou i luhi pu iho nei i ka wela o ka la o Lualualei nei. Aloha oe a nui loa; aloha oe a nui loa; aloha pu no hoi me ko leo i ka hea mai e Malulani pii mai e inu kope, aole, pii mai e inu waiu, aole pii mai e kalaiaina.

            Ae, mai hookaumaha oe la oe iho no ka mea e loaa aku ana no oia ia kaua, aka nae, ke hoomanao ae i ka Paulo he mea pau ole ke aloha.

            Owau me ka ehaeha o ka manao nou e kuu loa o na hana kalaiaiua, au i hualele mai la.

H. P. K. MALULANI,

Lualualei, Waianae, Iulai 29, 1919.

 

HE PUOLO WAIMAKA

            E Mr. Lunahooponopono o ke Kuukoa e, Aloha oe: -E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka Nene A hiai ka hiwahiwa a ka lahui, i keia manao a nana ia e uwila ae ma ka hikina a @ ke komohana, i ike mai ai ka @ ame ka lehulehu ua hala ka'u mea @ ia kane, kuu haku, kuu makua, @ malihini, oia o David Naoiwi ka mea nana i hapai ae ia'u iluna a li@ kupa no ka Ehukai o Puaena, ka a@ aloha a kuu haku kane i noho ai a kapa. Ua hala oia ma kela ao ma ka ia au e Mei, 1919. He inoa maemae ka David Naoiwi, he kuonoono, he puuwai @ ma, he heahea, he hookipa i ka po e hele aku ana a komo i kona hope.

            Ke hoike aku nei au imua o ka lehulehu me ka oiaio aole au e poina a@ nona no kaua mau hana maikai i ha@ mai ai ia'u. Owau iho la ka elima o kana mau wahine i mare ai a moe ao la. Ua piha ia maua ua makahiki @ ku o ka noho pu ana a moe aka la o@a.

            Ke hooki nei au me ka mahalo @ aku i ka poe i haawi mai i na makana pua me ke ku kiai pu ana me a'u, a ke mahalo pu aku nei i ka Lauahooponopono me na keiki o ka papapa'i no ka ae aua mai i kowa up keia kauanae alona. Me ke aloha,

MRS. L. KAMAHULANI NAOIWI

            Me ka Ohana.

Waialua, Oahu, Iulai 28, 1919.

 

MAUI GIRL

Kaulana mai nei o Maui girl.

A eia i ka waha o ka nui mana

He manu paha nei no ka maele

Aohe kiamanu a e hei ai

A he i'a paha oe no ka pili hau

Ua ku i ka aiana ma ka piko

Paa mai ko kino paa i ka ole,

A he ole wale no ka i ko waha

Oi aku uo oe i ka'u ike

O ka helu ekahi ma ke komikomi

Eia mai au, welo a Nanea

Mahope oe la pii hewa ia

Ilaila oe la e ike iho ai

Keiki o ka ua Kepiomanu

A he liko no ia i ka iuiu

Opuu resolani ko'u hoa ia

Keiki no au uo Hilo nei

No khi one wali la i Hanakahi

Hookahi mea naui no ke kanaka

O ka piko waiolu lawe malie

Hainaia mai ana ka puana,

Hooheno keia no Maui girl

S. A. S. NANIELUA

 

MA KE KAUOHA

Na Kanawai Ahaolelo Kau o 1919

Kanawai 238.

( B. S. Helu 109.)

            HE HANAWAI E HOOMAOPOPO ANAI KA HOOMAKA ANA O KA MAKAHIKI AME NA HAAWINA NO LOKO O KE KULANAKU HALE AME KALANA O HONOLULU.

            E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

            PAUKU 1. Maloko o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu, e hoomaka ana me ka makahiki 1920, e hoomaka no ka makahiki i Ianuari 1 a e pau no i Dekemaba 31 o ia makahiki no.

            PAUKU 2. O na koena apau e koe ana maloko o ka waihona laula, kuikawa a i ole, waihona e ae paha iloko o ka waihona puuku o ke kulanakauhale ame kalana, i ka pau ana o ka makahiki elike me na mea i hoikeia maloko nei, in a e koe ana no ka hookaawale ia ame ka hooliloia mai ia waihona laula ae, kuikawa. a i ole, ma kekahi waihona e ae paha, no na mea i makemakeia no ia waihona kuikawa wale no, no ka makahiki e hiki mai ana.

            PAUKU 3. Ua loaa ka mana i ka papa o na lunakiai o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu no na mea e pili i na loaa laula, a koe in a aole i hoikeia mai ma kekahi ano e ae ma ke kanawai, e hana aelike, hookaawale, a e hoolilo mamua o Iulai 1, 1919, aole e oi aku mamua o hookahi hapa (1/2) o na dala apau i loaa mai iloko o ia waihona puuku iloko o ka makahiki e nee ana 1919.

            PAUKU 4. O ka nele ana o ka papa e hoomaopopo i mau haawina no na uku ame na hoolilo maamau, e uhi ana maluna o na poe o na keena hooko ame na poe lawelawe iloko o ke kulanakauhale ame kalana mawaena o ka manawa e hoomaka ana ame ka pau ana o kekahi makahiki elike me ka mea i hoikeia na loko nei, ame ka la e hoomaka ai ka haawina no ka makahiki e hoomaka ana ua hiki no e hana ia ma na olelo hooholo kupono a aole e manaoia, e ku e ana ia, a i ole, e hana ana i kekahi hana kalaima no ka hoomau ana aku ia hana no ia kulanakaula@e ame kalana, a i ole o ka hoolilo ana i kekahi mau hoolilo iloko o ia manawa a o ka uku ana i na uku hana, ame na bila e ho@

paneeia a hiki i ka noonooia ana o ka haawina laula, a i ole hoolilo iloko o ia manawa e oi aku mamua o ke ana pololei o ka bila haawina, a i ole, olelo hooholo e hoohanaia ana no ka manawa mamua iho.

            PAUKU 5. O na Kanawai apau, a i ole, hapa kanawai paha e ku e ana i keia Kanawai ma keia ke hoopauia nei.

            PAUKU 6. E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

            Aponoia i key la 30 of Aperila, A. D. 1919.

                        C. J. McCarthy,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.