Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 32, 8 August 1919 — HOLO KAAPUNI IA HAWAII. [ARTICLE]

HOLO KAAPUNI IA HAWAII.

y I (Leka Ekolu.) Kuu Solomon Hanohano, Aloha ka\ia: —Eia no au ke hoouna aku nei i ka'u leka no na pana auo nui o keia wahi, mai ko'u haalele aua ia Napoopoo ahiki i keia manawa a J u e kakaa j nei ia oe, ia holo ana mai no Hookena, he nmikai no ka aina aka o na a Pele i hana ai, aia mau ia i ke alo pali, ke ike nei i na mea a'u i lohe wale ai. Hiki au me kuu mau hoa ame knu mnkamaka niaikai oia 0 Mr. ame Mrs. B. L. Kamakau i Hookena, o ia mau 110 ka waiho aua*o ka ainā, aohe ano loli ae, i kuu hiki ana,i 1 ka makahiki 1597 ? eia nae o ke kau- , Tana ua puni Honolulu. K nAi ana i no kekahi mau home me he la aole kanaka oloko a hui iho la me ke alilwahine a ka mea Hanohano C. K. Ka« j nua, ame ke alolia uui ame. ka an'a-: e jiobo e hoomalia me ka mahalo no ka mea e nee ana ka moku kaa no na Kau, ■ame ke ake ana e hui me 'k ' me Hanohano 'Lunakanawai Makahalupa,' nuu iiala oia i uka o ka apana mahiai, noiaila ike ole ai au; ike ia mau ka-j maaina o ka nee mai la.no ia nomua ahiki i ka hui ana o na alanui e holo ana no Kau,.a lioomaha iho la me ko'u mau kamnaiua o na Ia pokole, a ai iho la i ka ipu aiwahn o ia aina, e hoo-ma-n ana i ka puu .0 na Kamahele ame na honi ihu ana, am-e ke aloha e haku 'i ana i ka puuwai, ame na kuluwaimaka 0 ke aloha aikane, a leaawale ae la makou ame ke ani lima ana,! a hoi mai la laua no Napoopoo-uka,: a nee aku la au no na Kau, ahiki i ke kuu ana 0 ka heleuma 0 Uuu moku kaay o ka hora Ekahi ia. Eia keia iloko o ka ululaau lehua, a kukulu' iho la i ko makou halepea, me ke kamau ana iho i kahi aina ahiahi, a lilo aku la me Anoipua. He oluolu maoli keia wahi, aohe mea nana e hoopuiwa mai, ahiki i ke ao ana, 0 ka leo o na manu kau e lohe aku i ka hone mai, a i paku'na mai e na kaikamahine leo le'a 0 ia laila ohi-nha uhi-uha; mea mai la- ka'u aliiwahine ia'u: "Hehha hoi ke ano o kela leo e kani niai la." Na» kaikamahine leo le'a ia 0 keia wahi. Hu ae la k<kna aka no keia ano lioloholo Palaama Eka•ke, ua oleio akn au iaia, kena kino nui ou ua -like oe me ka ole iaia, ua hiki oe ke laweia eia iluna 0 kela aina pohaku 0 kena nui iho 0 ko kino nana aku oe ea nakanaka hoi ia 0 ko kikala, i kau 0 ke anapuu o kana liolo e kau aku ana oe iluna ona, no ka mea 0 ia ke ano 0 k'a makaikai ana e hoao i apau. O na mile 1 holoia ia la -4 inile, maikai na mea apau 0 ka inoa o keia wahi a'u e hoolulu uei 0 Papa, a hoomaka ka nee' ana noimia, ma keia wahi aku, he >0 he'alanui ahiki i kahi i hu ai 0 ka pele ma Kahuku, Kau, a loaa mai ke aJaiuti maikai, e holo oe a pau ke aho, i ka pahee pakika ka liolo imua. He mai'ual ke alanui aia t keia mawaena 0 ka pohaku pele 'e ku ana na nhua pohaku, -like ole a haulo iloko 0 ke kai, 0 ka>ora 9:15 a. m. leo'u haalele ana, a komo makou i Waiohinu 1 ka hora 11:30 a. m., a e ake ana e hui me kuu wahi hulu maku, oia uo lea Rev. Kamoku, aole oia i loaa a hui iho la me na huuona me ke aloha ame ka au'a e noho e hoomaha, aole e nee ana makou ahiki i kahi kupono 0 nee mai la a hui iho la me Mr. Kekaula» me kona au'a mai. Owai keia ,kaa? o Mokumaia keia. "La nui ka hauoli 0 ko'u heluhelu ana iho la do ia la a ku ana no ko kaa eme ke aloha, 0 ka nee mai 1a n 0 ia nomua ahiki i ka halekuai o Naalehu, a huijho la me in makamaka me Mr H. Apiki, ame ia makamaka haole 1 kamaaina ua'u, a nee mai la nomua ahiki 1 ke ku ana 0 ku*moku k«a, 1 Punalun, a ku iho la kuu halepea, o ka hora eha ia me ka hapa no na & 0 iho la hoomaha me ka maikai 0 ua mea apau ame ka hui ana n.e na kama^ 0 keia kaha. , Ua nui maoli ko'u kahaha i ka nobo ana o keia wahi. He aina makani maoli ame ka nui 0 ua pana 0 keia kaha, amoe iho la ia pe ka hoomano ae •1 ka Makua I ani, ā ao ao ke Sabati n 0 ka hoomaemae a,na no ka launa ana aku nie na kamaaina maloko o Tta halepule, no ka mea eia kuu halelole malalo ponoi 0. kk halepule, ame na haawina pili no Paulo i'kona paa ana , iloko o ka hale paahao ame kana mau hana ame na hoike Knla Sabat» ame na himOni, a owau ka i haawi i mauolelo paipai. He malihini oiaai he hoahanau au no Kawaiahuo, aole au i Inaopopo pehea la i maopopo ai i ka maknahme Kahu ko'u Ekalesia, aka ua ku ae la mo ka mahalo aku i ua hoahanau o Punaluu anie ka'u olelo paipai o ia keia, ke ola o ka lahui Hawau, ame ke ola hou 0 ka lahui. / f Eha m«hele no ia, ua waiho ia mai 1 manawa nui no'u, ua »lelo aku au, i ko'u kaapuni ana mai nei a ma na wahi a'u i noho ai 0 ka apana 0 Puualuu nei ka oi ma ka'u ike iloko 0 ka uuku o keia Kaha, ua nui maoli na pulapula wahine opio e ulu ae nei. Ma keia wahi, aole mau lahui e, nana e hoopoino, \ia maluhia m.aoli e nui ai ka j lahui, aia maluna o oukou e na mījkua ke ko'iko'i 0 keia mahele e a'o aku

i lta noho ana 0 'na kupuna, ma'i hookuu e -holo uo Honolulu, aia malaila na hoowalewale he nui ame kuu a'o aku, o ke ake ana 0 na makua e holo ao, Honolulu, no ka nui o ka uku hana 0 ia ke poola 3 a e 4 dala o ka la ua like iu me ka ole, no ka mea he liui na e hoopoino mai. , | t T a nui aku na olelo pili i kekahi ohana a'u i ike ai ua hoi ae a noho 1 na hale loioa, me kona ohana, ua lilo 7 I aku kekahi 0 kana mau kaikamahine i j na koa ame na Pilipino, ina i noh o ma . . kuaaina nei aole e loaa keia pilikia; | nolaila ua nui ka 'u mau ksunailio ana , maluna 0 'keia kumuhana, a he nui aku j ua nui ka mahaloia mai ame na lulu ! kula Sabati, 0 ka poe i hele mai i na | I huiia na opio ua loaa maoli 28 me ka . paikiiia ana a hooji.uu na hana me ka j j maikai. ' | J Ua auaukai ame ka auau ana i ka ; wai kauhina 0 keia kaha. He nni na i manawni e hu ae ai ua oi nku ke anu-1 ! anu, a hui iho la me ka mea Hanohano ' ! Senatoa Pilihale ame kana 'aliiwahine J arae A. M. Halaunu, insT*no aole au 1 I * ; e kahea aku, aole 110 pahā oia e ike j ■ mai ana ia'u, no na mea pili kalai-j { aina no oiai ke mau la no paha j ka weln, lieaha auanei ka nana, a ia 1 a hoi anai la au i ka wai 0 Kau--1 wila kalii a na aliiwahine e auau ai, { oia o Kamamalu ame Keliikolani ilaila ' e nanaia ai na kikala 0 na aliiwaJiine j 0 ia hoi ke }>ii nei keia wai iluna *a i ke iho iho. ua like me ke auuenpue, a \ ' ia manawa e kiīoT~ia iho ai ka pohaku j i iliili' iluna 0 ke kikala i*na ka e lana j uialie ana, 0 ke kikala ka»j« nakanaka I ka honua, ina ka e kakaa ana ka iliili! 0 ia ka ke kapakahi Manuia ke ano e ia kikala, a pela me ka wai hu o j • Kaula. J I He nui no ka hana a nei akua mai . pohaku hanaui 0 Koloa. He nui maoli keia ano iliili pohaku, a hoike mai la kekahi kamaaina ia'u, ke ku nei ko i halelole, kokoke loa i kahi i noho ai ! o na akua mai Kauai mai, Eha ly) lakou nui, a noho ma keia kahua, no j ! ka mea 0 ka hoailona, aia keiā pohaku I he hanalepo hoi no lakou. j [ He kupanaha maoli no ke nana iho j 1 ke ano 0 keia pohaku, mai'na pohaku mai 0 keia. He paakiki maoli ano" akala uliuli maikai, aole hoi e like ' me ke iano o kekahi pohaku, he eleele ' ano e ae, aka 0 keia aole nalowale mai nfl pohaku e ae. " 'He nui o 4 ka liana a nei akua mai Kauai mai, no ka imi ana mai n 0 ia , i na iwi 0 ia kanaka kaulana i lawe malyia mai oia o Wahialua, a hunaia i ka s heiau 0 Punaluu nei; e ka lua : hine Keikapu, ka mea kiai. ' He akua i keia 110 keia Kaha, nolaila ka liana . a na akua o Kauai 0 ia no ka lawe ana ! aku i ker pawai a ka puka 0 ke ana i alaila, kahea aku e Keikapii <?, Keikapu e, alaila e o mai la ke!a maloko alaila, olelo aku kjia poe mawaho, eia ko pakai, alaila wehe iki mai la kela i ka puka, a hoopa mai la ka lima, i ke pa, ,&■ i ko'eko'e, alaila olelo mai la ko'eko'e alaila kii hou i pakai, nlaj ila lawe hou aku oe a kahea hou aku I no elike me mamua, alaila hoopa mai |la n/a"i mikomiko, alaija maikai mai la alaila e noi aku oe e, wehe ae i ka puk'a alaila kahea ae la i na pohaku e ku ana e pii ae iluna. Pela e hana ai ahiki i ke komo ana aleu 0 na akua 0 Kauai ahiki i kona ike ana ua loaa pono oia o ka ahai no ia i na iwi a holo iloko 0 ke ana. — . H e loihi keia ana oohe no hoi he wa apuka aku a paa ai, a o ka make no ia a hoi no hoi na akua o Kauoi me ka hauoli, pe!a mai kamaaina o keia Kaha, He inaikai keia wohi, aole Inpu wale mai, moe oluolu oe 0 ka po e kuu S. IL. I t T a nur maoli keia hooluhi ana ia oe, ( eia au ke hoomakaukau nei e nee no ka Luaopele i ka hora 9 Q. m. no na mile 30. 'Maikai na mea apan 0 ke aloha no kou a nui. Kou hoaloha. ,T. K. MOKUMAIA, Punaluu,; Kau.