Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 33, 15 August 1919 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.
@ Helu 33 Nupepa Kuokoa, Honolulu T. H., Poalima. Augate 15, 1919.
HOOKU'I HE KAA OTOMOBILE I KA LAAU A NAHAHA
---
Ku i ka Manaonao na Poino i Kau Maluna o Kekahi Mau Ohua ma Kela Ulia Poino
---
MAKE HOOKAHI MAHOPE MAI A PAKELE KEKAHI
---
Holo ke Kiakaa e Pee Maloko o ka Mala-ko-Paa Nae i ka Hopuia e na Makai
---
Nia na @hora 1:45 o ka auwine la Sa-@ @ nei oiai kekahi kaa otomobile @ @ @ kuupauia ana ka holo, elike @ a hoakaka a ka poe i ikemaka, ua @ aku la ia i kekahi kumulaau @ ana maha'i o ke alanui e moe @ @ @ halekoa o 'Leilehua, me keia @ mai o ke kahuwai o Kipapa, a nahaha ke kaa, a o na ohua e kau ana he @ o Lee Loy ka inoa, ua eha oia @ kukonukonu loa; o ka lua o na @ he kaikamahine Pake o Rosie @ ka inoa, oia ka mea o laua i mao@ ole ke ola, he moowini loa kahi @ e hana mai ai na kauka nona.
O ne kalaiwa, oia o Ho Yau, he wahi @ liilii loa kona, ua paa oia i ka hopuia e na maka'i mahope o kona @ ana a loaa aku e pee ana iloko a ka malako.
Ma ka o lo a ka poe i ikemaka o ka @ ana ae i na makai e holo ana @ @ mikiui ma kahi o 45 a i ke 50 @ i ka hora ma kahi moe pololei o @ alanui mamua o ka hoea ana aku i kekahi kee o ke alanui.
@ @ i @ ai @ ma kekahi kee ua pakika aku la na haila maluna o kekahi kiowai e lana @ maha'i o ke alanui, a hooku'i aku ia @ aoao o ke kaa i ke kumulaau. Ua nahaha ke kaa, o na huila wale no na mea i pakele, aole i hakihaki. O ke kino o ke kaa ame ka hale ua weluwelu mamuli o ka ikaika o kela hooku'i ana.
Ma kela manawa ka o ka hooku'i ana ua kiolain o Ho Yau a waiho ana @ o ka malako, a oiai he wahi eha mahunehune liilii wale no ka kona, ua @ aku la oia a pee iloko o ka malako, a ua loaa aku i na makai e pee ana mahope iho.
No na ohua Pake i eha ai loaa mai 'aua i kekahi poe o ka maalo ana mai @ e kau ana no iluna o ke kaa @ ka pau o ka laua ike, a e mokaki @ @ @ nahaha o ke kau iluna o @.
He manawa pokole mahope iho o kela, @ 'i ana ua hoea mai la he kaa lawe @ e kolo ana i kekahi kaa no ka @ ana i Leilehua. Ua haaleleia @ kaa malaila a hookauia mai na @ poino a laweia aku me ka awiwi @ ae ka halema'i o Leilehua.
Ua nahaha ka iwipoo o Lee Loy, o @ ka apau o kona poo ua weluwelu, @ na ka olelo ka a ke Kauka Ross o @ halema'i o ka hoike ana ae ma ia @ aole e ola ana o Lee Loy a so @ pa Sabati iho, no ka mea ua komo @ ha iwi iloko o ka lolo, o ka hoao @ e lawe ae ia mau iwi mai ke poo @ he hoohikiwawe wale ana aku no ia koaa make.
Ka nahaha pu ka iwipoo o Rosie @ @ ka haki pu o kekahi uha oua @ ka mea o laua i hoomaka koke ia @ @ e ke kauka, he iwi paepae eli@ ka nai me ka daia keokeo ka i komo kako i ka lolo mamua o ka lae, a mahope ka o ka o ko ke Kauka Ross lawe ana @ kela iwi mai ka lae ae akahi no a loaa ka ike i ke kaikamahine. Ua @ mai ka kekahi hapa o ka lolo iwa@ ka wa e kahaia ana, eia nae aohe@ i ikeia maluna on a, a oia ka mea@ a ke Kuka Ross i manao ai e ola @ oia, ke ole e loli ae ke ano o ka @.
O ka ia ka ulia mua loa i ikeia mahope o ka loaa ana mai nei a nui o ka @ mai ka manawa o ke ku ana mai @ ka mokuahi lawe aila. Ma ka olelo a ka poe i ikemaka no ka holo nui mai @ @ ka nana ole i ke ola ke kumu o @ loaa ana o keia poino, in a no i ho @ ia me ke kupono aohe e loaa ana eia poino.
Lehulehu ka ka poe i holo maluna o na kaa otomobile i boea mai ma keia wahi mahope iho o kela hooku'i ana o ke kaa i ke kumulaau, a pa ha'oha'o kaa ma kekahi wahi kokoke malaila. Aohe ka i huli ke kaa o ke kumulaau @ ka i moku mamuli o ka ikaika o ka hooku'iia ana akn. O ke Kakiana Poaha ame ka Makai Yamada ka i holo aku no kahi o kela kaa i hooku'i ai, i ka loaa ana aku o ka Makai Wm. Ka uahikaua o Wahiawa ua hoomaka aku la ko lakou huli aha no Ho Yau, ke kalaiwa, iloko e ka malako, a loaa aku oia e pee ana malaila a laweia mai no ka halewai.
Ua Heeia ma kekahi uwaki e kau ana iluna o ke kaa ua pau kona hele ana ma ka hora 1:45, he hoike ana mai ia ma ia manawa i hooku'i al ke kaa i ke kumulaau.
HOLAPU KE AHI I KEKAHI HALE MA KAPAHULU
---
Pau Holookoa Kela Hale Nani i ke Ahi me na Lako Hale Apau Maloko Olaila
---
AOHE MAOPOPO O KE KUMU O KA A ANA O KELA AHI
---
He Wahi Okoa ko ka On a Hale i Noho ai ma Kela po-Hiki Ole ke Hoopakeleia.
---
Ma na hora o ke aumoe o ka po o ka Poaono aku nei i bala, i holapu ae ai na alelo ana ole o ke ahi i ka home o Mr. J. Hodson, mawaho ae nei o Kapahulu a lilo i puulehu mamua o ka hiki ana ke hoopakele ae i kela hale ame na ukana apau maloko.
He hale kiekie kela o elua papahele, a o na poho i kohoia no kela hale ame na lako hoonani oloko, aia mawaena o ka ekolu ame ka eha kaukani dala, me ka maopopo ole nae o ke kumu o ko ahi o ka oili ana ae, no ka mea aole hie poe maloko o kela hale ma ia po.
Ua hoi o Mr. ame Mrs. J. Hodson noluna o Alewa e noho ai ua kekahi manawa, ma ia home o laua, me ka manao, ilkoko o keia pule iho e hoi ae ai ma ko laua home ma Kapahulu, eia nae pau e iho la i ke ahi.
Ua loihi ka a ane a ke ahi i kela hale, mamua o ka ikeia ana o ke ahi, na ka poe o kekahi hale okoe aku i ike i ka ahi, i ko lakou manawa i lohe mai ai i ka paapaaina o ke ahi, e molapu ana i ka papa, ia we i hoike koke ia mai ai ka lohe me ke kelepona i ka oihana kinaiahi, ua lohi loa nae kela hoikeia ana mai, aohe mea hiki i ka wai ke hana aku, no ka hoopakele ana i ka hale.
Mahope iho o kela loaa ana mai o ka lohe i ke keena kinaiahi, no ka pauahi mawaho o Kapahulu, ua loaa hou mai la be hoike mai ka pahu boailona pauahi mai o ka Hokele Moana, ka mea nana i hookomo mai i na manao hopohopo i na kanuka kineiahi, ua pau paha ka hokele i ke ahi: aole hoi i loihi iho, kani hou mai la he hoailona mai Daimana Hila mai, ua nui loa keia mau hoike, e hoopioo ai i ka manao o na kanaka kipaiahi, me ka maopopo ole o kahi polelei a lakou e holo aku ai.
Mamuli o ka nui ino loa o kela pauahi, ua kuhihewa kekahi koa kiai o ka Papu Ruger, ua pau paha kekahi hale o na koa i ke ahi, nolaila ua haawi ae la oia i ka hoailona pauahi ka mea nana i hoala aku i na koa mai ko lakou hiamoe ana ma kela po, a i ka hoomaopopoia ana, he wahi okoa loa kahi o kela pauahi, akahi no a hoopauia na manao pihoihoi.
Ma ka hora umi-kumamalua me iwakalua-kumamakahi minuke i loaa mai ai ka hoike i ke keena kinaiahi no kela pauahi, a ma ka hora ekahi a oi i pio ai ke ahi, a he hora akoa mahope mai i huli hoi mai ai ke kaawai no ke kulanakauhale nei.
---
HAULE MALALO O KE KAA A EHA KA WAWAE
---
Ma ka hora a o ka auwina la Sabati nei, manuli o kekahi ulia, ua haule iho la o Peter Jackson, he kanaka hoopaa peleki kaaahi nona na makahiki he 35, mai ke kaaahi iho e holo ana ma ka mana o ke alanui kaaahi ma Halemano a eha kekahi wawae on a, me ka manaoia e okiia aku ana, mamuli o ka piiia ana e ka huila. Ma kekahi poo ka o ke kaa ola kahi i kau ai a mamuli o kekahi kumu ua kapeke kona mau wawae a haule iho la iluna o ke alahao mamua iho o kekahi kaa. Ua laweia mai oia no ka halema'i o ka Papu o Kahauiki no ka haawi mua ana aku i kekahi kokua iaia, a mahope iho ua heeuna loa ia mai no ka Halema'i Moi wahine malupa o ke kaa lawe ma'i o ka oihana kaua.
AE KEKANI WAHINE I KONA HEWA PEPEHIKANAKA
@oko o ka a@a hookolokolo kiekie o Pittsfield, @@@@@@@@@@ i a@ okoa ae a@ a J.Allen D@@@@, he kaaaka kakau mehou no ka nupepa mamoa ma Honolulu nei, a e noho wai la hoi ma Nu loka i nei manawa, i kona hewa i houpiii a ae ai ho pepehikanaka ma ke ele gere elua no ku make ana o kana kei kikaae opio m@ ka manawa i noho ai ka aha e hoolohe i kona hihia ma ke la 8 o Iulai i hala, a ua kauia mai ka hoopa'i hoopanahao hookahi makahiki maluna on a, elike me ka lono o ka loaa koke ana no ia meahou.
I kulike me ka hoakaka ma ia lono ua huki hou o Mrs. Dunn i kana pane imua e hoole ana i ka pili o ka hewa @@@@ @@ @@ @@@@@@@@@ e ku-e ana iaiu he @@@@@@@@@@ ma mamuli o ke noi hoomano o ke kane, kona mau loio ame na hoaloha on a, no ko lakou maka'u in a no @@ @@@@@@ aku o kona hihia imua o ke kiure malia o hoi hoi ae ia kiure i ka olelo hooholo o koi ana iaia no ka hoopaaia aku iloko o ka hale mai pupule o ke aupuni no kona hana ana i ke @@@@@@@ mamuli o ka pupule a e liko ai @ hoopaaia ana on a i kumu @@@@@@@@@ @@@ @ kona ola.
Ia pepehiia e Mrs. Dunn kana keiki kane a make ma ko laua home o ke kau ma Lenox, iloko o Augate i hala. He cua makahiki ame hapa o ke keiki. Ua ikeia ma ka ollelo a na ho ike ua hoopaapaa na makua, iloko o ka manawa ulupuni o ka wahine i ka huhu i olelo ne ai oia o pepehi i ke keiki ame in ino iloko o ka rumi a loaa ka pu panapana a i @@@@@@ me ka hoakaka a pkona loio maloko o kana haiolelo imua o ka aha, ua ka ne la oia i ka pu pana pana i kona poo, n i ka manawa a ke kane i kahea mai ai iaia aole e' ki ua @@@@@@ la ka pu aohe nae oia i ku i ke poka, o ke keiki ka i ku aku a make.
NINANINAUIA KA WAHINE NO KE KUMU O KE KUA ANA O KE KANE
Ke paain mai nei e ka oihaua makai kekahi wahine paele o Mrs. Mary ka inoa no kona @@@@@@@@@@ wai e ka oihana makai no ka mea e pili ana i ke kiia ana o ke kane, he koa no heilehia. He elua manawa i kiia akua ai ke kane a kua in a ka wawae maka hora 7:75 o ke kakahiaka Poakahi nei. Ma ka oleloin na ikeia aku ka kela kona me kekahi wahine okoa e kane wahine, a na mapaoin ua hoohuoi ka wahine he piliaoao hoo ko ke kaue a oia paha ke kumu o koni ana aku i ke kane no elua manawa a ku in a ka wawae.
He mau heihei lio ame ka hookuku pani polo ke malamaia ae ana mawaho o Kapiolani Paka, ma ka la i o ka - hina ae nei o Sepatemaba, ka la o na limahana.
---
KAPAEIA MAI KA NOHO HANA ANA NO KA PAPA OLA
---
Hooholo ka Papa Ola e Huli Pono ia na Hana a ka Lunanana Bowman o Hilo
---
HOLO NA LUNANUI O KA PAPA NO HIL E NOII AI
---
Nui na Kumu Hoohalahala i Waihoia ae i ka Peresidena o ka Papa no ka Epa
---
Ma ka noho ana ae o ka halawai a ka Papa ola o ke Teritore, ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i hooholoia ae ai ma kela halawai, e kapae i ka Lunanana Don S. Bowman o ka Papa Ola ma Hilo, Hawaii, ahiki i ka maopopo ana o kona pili ole i ka hewa, clike me kekahi mau kumu hoohalahala i waihoia ae i ka Papa Ola e kue ana iaia.
I ka manawa a ka Presidena Paxson o ka Papa Ola ma Hilo, he mau pule ae nei i hala, ua waihoia mai he mau kumu hoohalahala imua on a e ku e ana i na hana a ka Lunanana Bowman, ame na hana i pili aku i ke keena o ka papa ma Hilo; ua nana akahele oia i kela mau hoohalahala, a o ka hopena o ia no ka waiho okoa ana ao@ in a ka halawai a ka papa ma kela Loaha.
Mahope iho o ka hoohelo aha o ka Papa Ola e kapae i ka Lunandna Bowmau mai ka hana aku o ka papa, ua hoouna okoa ia aku la he leka iaia, e hoike aku ana, ua kapaeie ois, a e pau kona hana ana no ka papa, e hoomaku ana mai @ 10 mai uei o keia mahina, me ke hoakaka @ aku o koha leke ua kaa aku ke haua iloko o ka lima o ka peresidena o ka Papa Ola, mo ke kokua pu mai o ka lunahooia ame ka loio kuhina, ma ka noii pono ana i ka oiaio a oiaio ole o na kumu hoohalahala e ku-e ana iaia.
No ka hoonee koke ana aku i na hana moii a huli pono i na kumu hoohalahala e kue ana i kela luna oihana o ka lehulehu, ua holo okoa aku ka Peresidena Paxson o ka Papa Ola, Mr. Charlock, ka lunanana poo o ka Papa Ola ame ka Loio Kuhina Irwin ma ka Mauna Kea o ku Paoono mai no Hilo, i ukali pu ia aku hoi e ka hope lunahooia A. V. Gear o ke Teritore.
I kulike ai me na mea i hoakakaia ne e na luna oihana o ka Papa Ola, o kekahi mau kumu hoohalahala e ku e ana i ka Lunanana Bowman, o ia no ka poleilei ole o na mea i lawelaweia cia ame kona mau hope ma ka hana.
O kekahi o na mea e huli pono ia aku ana, o ia no ke ano o ka hooliloia ana o ka huina o hookahi kaukani dala i hooliloia aku no ka hana ana i mau anini no ka keena o ka Papa Ola ma Hilo, a mawaho ae o kela kumu hoohalahala, he mau kumu lehulehu hou ae no ka kekahi, ma na mea e pili ana i ke ano o ka hooliloia ana o na dala.
Aia a pau na hana noii a kela mau luna aupuni, alaila huli hoi mai waiho aku i ka lakou hike, ma kekahi halawai hou a ka Papa Ola, ia manawa e maopopo ai na mea a ka papa e hana aku ai maluna o kela luna oihana i noho loihi ma na hana o ka Papa Ola, in a paha no knoa hoomauia aku me kona kulana, a i ole, hoopauia aku paha.
Ma ka manawa i waeia ae ai ua makaainana o Hawaii nei e komo aku Noko o ka oihana koa, o Mr. Bowman kekahi i waiho aku i ka hana o ka Papa Ola, a hoi mai a ma Honolulu nei, ma ke ano oia kekahi o na konela, a i ka wa i loaa mai ai o ke kanoha, no ka huli hoi hou ana aku o na makaainana no ko lakou mau wahi, me ke komo kino ole Hoko o ke kaua, ua lawe hou ne o Mr. Bowman i kona kulana mua, o ka manawa nae ia i oili ae ai o na kumu hoohalahala, ka mea nana i kono mai i ka Papa Ola e lawe ae i na keehina e hoopau loa ia ai na pohihihi apau.
---
Haule he wahine Kepani o Turo Yamagata ka inoa mailuna iho o ke kaauwila ma Kalihi ma ka Poalua nei a eha ma kona helehelena. Ua lapaau fa oia ma ka halema'i o na poino ulia a hoihoiia aku no kona home.
---
Ua hookapuia ke komo ana aku a na kalaiwa kaa iloko o ka hale hoahu ukana ma na uwapo i ka manawa e ku mai ai na moku a aumeume i na paiki o na ohua. No ka helelei ana o ka ukana oloko o ka paiki o kekahi wahine i kekahi kalaiwa ke kumu.