Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 34, 22 August 1919 — Page 4

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MAI AE AKU I NA MALI-HINI E HOKAI MAI

 

ktla man la aku nei i hala, ua nui na mea i

E LAWE MAI I KA MEA I MAOPOPO

I ka nana aku? o n,a hooikaika ana a na lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, e Io'ru i@i. no ka hoalaia ae he olohani iwaena o na hoopakele- ae i ka lehulehu, mai ka uku ana i na k.inLka. @ ka hui kaa uwib, ame kekahi mau liiua@ kumukuai pipii o na meakuai, e hoea mai ana ia i

ka hookoia ana, ke Ihwe tr.ai i na a'o aua a ko ka-kou kiaaina, no ka hoohana aua aku i kekahi hapa u ka makeke Teritore, i makeke no ke kulanakau-

hana e ae o kekahi mau hui oihana, mmuli mai 'keia o ka hoeaana mai o kekahi malihini mai Ame-j mair no ka hoala ana aku i na manao iloko o liniahana, e koi i na ukuhana kiekie. elike me k.i limahana o na oihana lehulehu ma Amenkaihale. no keia manawa nele i ka makeke.

e 11.-4n.i nai la i keia mau la.  J Jna nae e lawe ae ana ka papa iunakiai i kekahi

l":t p:nepine kai hoea ana mai o na malihini mai j ]iapa 0 keia nmkeke Teritore, i makeke 110 ka lehua v rika mai i Hawaii nei, na kanaka i komo iloko je|iu> e j{Uai h0c»Hlo aku ai i ka: lakou mau meakuai,

ui   a hoeueu i na limehana, e lioala i1i, o kekahi mnau nui no îa, o ka hiki ana ke hoolako

@ Mioham, iloko nae o îa mau hooikaika ,

< hk. na haku hana i mea paani wale ia e kela i1 kel* makeke me na meakuai o keb ame keia ano, . -!ia o na limahana la, ua halawai mau aku | e kaohiia ai ka lehulehn, mai ka hele ana aku ma 3ak'-n m-.: ka hoka. a eia hou hoi keia ke oili mai j na wahi e ae, e kuai ai i ka lakou mau me.a apau nei. !iic ka. i.ookomokomo ana i na olelo e ku-ee j e makemake :vt r :i limahana me na haku hana,

i î e mau kanaka noluna o ke kaa uwila. ka i hoo-i»av.:a aku e ka lunanui o ka hui, ma ka pule aku

ka n

Ina nae he kui'o ka manao o na lioa o ka papa luuakiai 110 ka pono o ka lehulehu, alaila he mea hala. no ko laua lilo i mau mea hoeueu aku î pnno e lilo ke aupuni kulanakauhale i mea kuai anao o na limahana e ae, e koi i ukuhana | ak.u i na meakuai a hoolako i keia makeke, a e

kiekie. aohe nae wa a ohi laua i ka hua o ka laua| \cuai hoolilo mai i na waiwai o na ano like ole, me hana. «• ka mea wale no nana i hoopakele ae i ^eia, na i-urnnkuaj oluolu; ma ia ano auanei e waiwai

•nau kanaka, a i wono aku hoi i ka hui kaa uwila, .  .

« ...     . ,  , i ai kela makeke. ke ole e hanaia pela. e mau ana no

r lioihoi hou ia laua î ka hana, o îa ka uwalo okoa..........1

—":iku o ko laua mau hoa limahana imua o na' Hoopipn o na makeke eaeina kumukuai iluna

h;»ku hana, he hoike hoi ma ka aoao o ka nui o na iimahana oloko o kela hui, i ka makemake ole, e hoalaia ae kekahi mau hana e lilo ai ka noho olu-ohi nna mawaena o na haku hana ame na lima-hana. i mea maikai ole.

\o!e i noho pouliuli na haku hana o kela ame keia uihana, i ka pii mahuahua ae o na hoolilo o ka loa, e |>apalna ai,

0    ka lakou mau meakuai e pilikia ai no ka lehulehu Ke kuaiia nei ka i'a e ka poe lawai'a i ka ma-a

1    eke, ma ke kueiala ana, no ke kumukuai o ka paona. i ka wa e lilo aku ai i ka poe kuai hoopuka-puka, e kau mai ana lakou i ke kumukuai a kiekie

ke komohia ana o na manao makee e loaa aku i na linahana he uku kupono, e hiki ai ke halawai aku me kela kulana kupilikii o ka noho ana a kakou e ike nei i keia la: o ka hoao ana nae, ma ke alahele a na malihini e a'o mai ai ia kakou, e olohani, ma ka haalele ana i na hana, ke ole e hoomahuahuaia r;c ka ukuhana, he hana kuhihewa loa ia a na Hma-hana o Hawaii nei, e ae aku ai, no ka mea, aole o na haku hana ke poino ana, aka o na limahana no.

l'a hiki no i ka poe hoeueu olohani ma Amerika ke hoala ae i na hana olohani, no ka mea he poe wale no lakou apau iloko o ka hui uniona, oiai nae he kakaikahi loa ka poe o kakou i komo iloko o na V»uî uniona, a o kekahi no hoi, aole o kakou make-make ia ano hui maanei.    1

U ka mea oiaio maoli, elike me ke kulana o ka n.,ho ana o na haku hana me na limahana, o ia no ka hui kukakuka pu ana o na limahana me ko lakou mau haku hana, i kela ame keia manawa; a ina he ir;au kun": kupono kekahi no ke koi ana aku e lioomahuiihuaia ae ka ukuhana, e waiho aku ia

ana aku i na kumukuai kiekie o ka i'a, ina e komo pu aku ke aupuni ma ke koho ana i ka i'a; a kuai hoolilo aku no ke kumukuai hookahi i ukiiia aku ai i ka j)oe lawai^a, ma keia ano, ua hiki loa ia kakou ke olelo ae, e hoea mai ana i ka manawa a ka poe hoopukapuka e hoemi pu mai ai i ka lakou ira.

Xo na huaai, ka pipi ame na i'o. holoholona e ae, ua hiki loa i ke aupuni ke hoopaa i na kumukuai 1 upono, me na kanaka mahiai a nanai holoholona o na mokupuni, a ma ia hana ana, ua hoeueuia aku ka manao o ko na kuaaina poe, e hoouna mau mai i ka lakoii mau huaai, a. mau waiwai kalepa e ae paha no keia makeke, me ka maopopo loa no hoi i ka i>oe kuai, e loaa ana ka lakou. mau mea apau i makemake ai malaila.

L'a pipii maoli ke kumukuai o na mea apau, o ka oi loa aku o ka i'a ame ka pipi, a ma.na mea oiaio i hoomaojjopoia, ke puliki nei'ka poe kuai o ka

kumu i na haku hana no ka noonoa ana'makeke i ka mana iloko o ko lakou lima, e kau

mai, a waiho'mai i ka lakou mau pane o ke ano kupono. a makou e manaoio nei, aole loa he mau koi kupono apau e hooleia mai" ke hanaia me na manao maikai .aole hoi me ka manao aku e hoo-lilo i na haku hana, i mau meapaam no ke Jakou ir.au n<3onoo, e kaa ka lanakila ma ko lakou aoao.

Hoko o keia manawa kupilikii mai nei o ka nee ena oke au o ka manawa, ua holopapa like ka piH-kia maluna o na haku hana ame na limahana, ua pipii like na meakuai apau, na auhau lehulehu e kauia ana maluna o na oihana like ole. a iloko o ia manawa hookahi, aole na hakuhana i hoonele î ka iiana ana mai i na mea e pono ai na limahana.

O na kulana ma Amerika, ua kaokoa loa ae ia mai ko Hawaii nei kulana, pela no auanei e hiki ole ai na hana olohani maanei nei, a o ka inea oiaio no, a«~>le kakou i makemake i na hui uniona, a i na kanaka i maa i na hana hoopilikia i na haku hana.

aku i ke kmukuai o ka i'a elike me ka lakou \ ike ai, pela iho la e nui ai ko lakou pomaikai, me ka rana ole i ka nui a uuku paha o ka i'a. He ku maoli i ke kolohe ame ka epa me ka alunu, ka hana & ka {we o ka makeke, a no keia mau hana nae e haawiia ai he mau haawina a'o kupono ia lakou, ma ke ku ana mai o ka papa lunakiai, a hoolako ae 'i makeke no ke aupuni; a i ole, lawe ae i kekahi mau hooponopono kanawai, e hoomau ole ia aku ai na hana apuhi a keia poe i ka lehulehu.

HE HANA KOHU OLE MAOLI

Ma na hoakaka a Mr. Mills imua o ke komite o Harrv T. Mills e ku-e ana i ke Kakauolelo Kalau-okalani ,no kona lawe i na elala a na Hmahana olo-ko o kona keena, no ke kokua ana aku i kona m.au hoolilo kolio baloka, ua hoike mai oia, i kona ano

. ______________^  . oiaio maoli, o ia hoi he moo nahesa i piha me ka

e n<>ho pu me kakour a puni aku i ka lakou mau epa ame l

alakai ana, no ka pomaikai o ko lako» mau pakeke.1 "

Ke loaa nei na ukuhana maikai i kekahi mau linahana, elike me ka loihi o ko lakou noho hana ana, ame ke ano o ka lakou mau hana e lawelawe ai, o ke ala ana mai o na manao uilani iloko o na limaliana haahaa o ko lakou ukuhana, e loaa na ukuhana kiekie ae, me ka ike no i ka hiki ole ia lakou ke loaa na ukuhana kiekie ae no kela ano hana hookahi ma kekahi inau wahi e ae, ua hoike î-nai lakou i ka liaiki o ka noonoo; me ka hamama

iaia iho imua o ke akea, oia ponoi no ka mea nana i alako aku ia Kalauokalani e lilo i mea ku-e kana-wai. '

Ma na hoakaka a Mr. Mills imua oke komite o ka papa luuakiai, oia ponoi ame na Joe na la-kou i hooholo, e kokua aku i na hoolilo koho ba-loka o ko lakou haku-ma ka oihana, me ka mao-popo mua ole ia Kalauokalani, e pono ai e hooiliia ae kekahi man ahewa ana maluna ona. ka mea no

llldl     a    ---------- • ' ,

mau o ka puka ia lakou e huli aku ai î na hana oi. nana i lawelawe i kela hana, a i hoala. mai i kâ

hoohalahala e ku-e ana i kona haku mua, maniuH o kona hoopauia ana.mai kona kiilana kakâup^elo ekahi aku no ke keeiia o K'alauokalani.

Me ka ike no o Mr. Mills he hana ku-e kanawai ka lawe ana o kekahi moho e holo.ana no kekahi kulana oihana. i kekahi dala a mau makana e ae paha, i wahi nona e kohoia ai a puka, i ka manawa nae o kona huhu, no kona hoopauia'aiia, o kona manawa iho la ia e lawe mai ai i k.a mea ana i hana ai, no ka jiana'i ana aku i ke ino no ka ino; oiai nae, o ka mea oiaio, ina aole oia i hoopauia, aole ana mau hoohalahala ana.ia Kalauokalani; nolaila ma kekahi olelo ana ae, ua hana aku kela poe ka-kauolelo, mamuli o ka manaoio ana, pela wale no lakou e mau ai ma ka lakou mau oihana pakahi.

I u IU1 puau ia ioivwii v    ----— -

ae o ka uku, malalo o kekahi mau haku hana okoa

aku. t

O ka hana naauao, iloko o keia manawa kupih-kii e pahola nei maluna o ka aina, o ia no ka hpemi ana mai i na hoolilo o ka noho ana; e kapae aku i kekahi mau hoolilo waiwai ole, na hana uhauha ame ka puni lealea, e ike no auanei kakou, aole he mau kuinu e hoohalahala ai, aka e loaa ana no na mea kupono apau, me na ukuhana e loaa nei . i na limahana i kçia manawa.

Ua manao na Hawaii, o ka loaa ana o ka uku-hana kiekie ma na hana o na uwapo, he mea ia e pakele ae ai lakou mai ka halawTai ana me na pilikia a kakou e ike nei, oiai nae he hana manawa wale no ko na uwapo; ua oi loa aku ka loaa ana o na hana paamau, me ke emi mai no o ka uku, no ka mea e maopopo ana ka loaa o ka pule, a o ka ma-hina paha, e hiki ai ke ukuia na hoolilo kupono anau o ka noho ana ; o ka lanakila no nae, o ia ka h> lomakaulii ana iloko o ka wa o ka pilikia

\ole kakou i nele i na kanaka kupono iwaena o kakou iho, no ka hooponopono ana i na pilikia ma k-ihi o na ukuhana, ia lakou ka oi aku o ka pono e uiia aku ai, maniua o ka lilo ana, ma na alakai a na malihini, ka poe e ake wale mai ana no e loaa «ku kekahi uku maikai ia lakou, me ka naiia ole ina j>aha ua hoopilikiaia aku na limahana ame na h.iku hana ma kekahi ano.

Ua kupono loa ka lilo ana o nehinei i la kulaia aupuni no ke Kulanakauhaile a Kalana o Honolulu nei, no ka mea, o ka weheia ana, ame ka hoolaaia ana o ke alahuki moku o Puuloa, o kekahi ia o na hana ano nui loa ma ka moolelo o keia Teritore, e haawi ana i manawa kupono no ka lehulehu e makaikai ai i ka hana kilakila i hanaia e ka ike, ke akamai ame ka naauao o ke kanaka.

Me he mea la, o na Pake kuai i'a'o na makeke, ka poe kuaki loa, i ke ku o ke alalauwa, i ke kuai nui ole o na kanaka i ka i'a i keia mau la!

1.IMA, Ohio, Aug. JC.—poe i mnkw hikiwawe Jo,i maanei rna ka po i haia i k:i wa i hooku'i mai ai kekahi kaanhi e holo aua ine ka niama loa i ke kaa otomobile a laliou o kau ana. Ma ka olelo a ka poe i ikemn'ka ua hoao mai ka otomof»ile e kuupau i ka holo me ka manao e kaa ma kekahi aoao o na alanui kaaahi, eia nae na hooku'i e ia mai la e ke kaanhi a nalmlia ke kaa.

Nuhou

Kuloko

HE

HOALOHALOHA NO UWEPA KEALAKUHILIMA ALULI.

T"a lioopaneeiu nliu la ka uinaninan i ana a na luna.kiai maluna o ka hiliia o Kalauokalani a ka la 25 o keia mahina.

\VASFILNGTON, Auk. JU- kana kolu mau moku i paa i ka hanaia a ma kaukau no lea hoohanaia aku i haawiia) aeJ[ ka papa o na moku iloko o ka pule i Kala e pau ana ma ka la 9 o Augate, ua hoolahaia ia mea i ka la i uehinoi aku la; o ka hoea ana aku ia o ka hu-ina ,nui o ua moku i lianaia e na pa I kapilimoku ia !akou na aelike niai ka hoomaka aaa mai o ke kaua i ka 1227, no lakou ka huina nui o na tona he 4,542,278.

T'ARIS, Au<;. ld.—Ua hoopaaia ak« maloko o ka halepnahao ma Lille, me kekahi mau Kelemania okoa ae ke Ke-nerala Von Zolnev, ke kiaaiua*kenerala mua o Belegiurna, iloko o ka manawa e uoho ana na Kelemania, a o ka' mea hoi «ana i kauoha e laweia na wahine Be-legiuina ame Palani me na kamalii no-loko o Kelemania no ka hoohanaia aku o lakou ma na hana maliiai a hana poka.

NASHV]LliE, Aug. l(i.—Aueane 1, 000,000 huamoa i paa i ka hopuia a la-weia ma ka la i nehinei e na luna au-puni l'eilei-ala onei. Ma ka olelo a na luna aupuni ua oi aku ka heluna o na huamoa i loaa aku nialoko o na hale hoahu ukana no ka hana i manaoia he mau huamoa i hiki ke hoolawaia aku ka apana holoo'koa mai keia kulanakau-liale aku.

NEW YORK, Aug. 1(5.-0 Ohas. Wil-son i ikeia e na kauleani kanaka apuni o Ameiika ma ke ano he kanaka ha'i euanelio kaahele, ua hoopa'iia oia ina ka la aku la i nehinei no ka hewa mare lehulehu ekolu makahiki amo hapa ilo-ko o ka halepaahao. !Ca'kana wahine mare mua i hoopii ae iaia.

He mau kaukani o na kanaka i hoea ae ma kahi i pili mai ai ka mokukaua Nu loka no ka nana ana i ka lele mai o ke Kakaiiolelo Daniels.

Makalapua "ue kuianaKaunale i nn h.ie Amerika nunui a liilii ame ua Uae o ua j aupuni e ae e kilepalepa ana-i k;i we' j lelau mukaui mai na pahuhae a mai ' na puka aniani mai o na hale• oiliana.

EUOENE, 0., Aug. 16.—O ka hope-na o ka hana a ka uwila ame ka hekili o ka ikeia ana ma ka la i nehinei maa-nei ma kekahi mau wahi lehulehu, he 41 mau ahi i a ae malo^o o na uliilanu ma k'a p,6" i' haiii nial^ko o ka Apanu Caseade. Eono o keia mau ahi ua hiki ole ke kinaiia ma ke aumoe ana iho ma ka manawa i loaa mai ai ka lono liope loa mai ka poe kinai ahi inai.

BALTIMOHE, Aug. J7,—Ekolu mau keiki i make a

LUXEMBERG, Aug. lô—Nro ka piha -i ka ukiuki mainuli o ka pii launa ole o na kumukuai o na mea e pono ai ke ola ana, a e kukala pu aua hoi i ka lawa ole o na koi poho a Luxembcrg, he 7000 limahana i hailnku aku i ka hale nhaolelo me na pohaku.

NA MARE.

Frank U. Ropero ia Emma Wr. Bar-ker, Aug. 7.

John S. Silva ia Pua Kaanaana, Aug.

.9.

Julian Abella ia Annie Tavares, Aug. 10.

Harrv Metealf ia .iulia Waialae, Aug. 11.

Kane Walo ia Annie Pauole, Aug. 12.

J. S. Farmber ia A. K. Hoapili, Aug. 12.

NA HANAU.

Na Sam Kaanaana ame Roselani Hu-lihee, he keikikane, Aug. 7.

Na David Kealoha ame Emalia Na-keu, he kaikamahine, Aug. 3.

Na C'hang Sau ame Luey Kikoo, he kai'kainahine, Aug. 14.

Na Robt. K. Mahikoa anie Mabel Iv. Naone, he kaikamahine, Aug. 14.

Na D. K. Kalai ame Luey K. Ah Nee, he keikikane, Aug. 16.

NA MAKE.

ile bebe na John Kanuha, ma ke alânui Puowaina, Ang. 17.

Lily M. Little, ma ka Halema'i o na Kamalii, Aug. 17.

Kaolulo, ma ka Home^ Lunalilo, Aug. 17.

Kelekolioa Knaiua, ma ke alanui Ha-lepaahao, Aug. 18.

UA OLA LOA KA EHA O KA M'EA HOLO LEALEA.

Ua ola loa ka eha o ke poo o John Gomes, ke koa opio i hookuuia mai ai mai ka oihana ikoa înai, a i waawaa ai ke poo ma kela ulia kaa otomobile i make ai o Rebecea Ringer ma Moana-lua, he mau pule aku nei i hala, ma ka manawa i hooku'i ai ke ka:i i ke kumu ohai maha 'i o ke alanui, a ua hoi aku no kona home ma ka Poaono aku la i hala.

lle pule a oi aku nei i hala ua hoo-«kuuia aku o Lilian Naipo e hoi no ko-na home mai ka Halema'i Moiwahine aku, ua ola loa ka wawae ona i haki ai ma kela ulia otômobile, a no Geo. MaehaOo hoi ame Gohlie Gahan, na opio e ae elua e kau ana iluna o ke kaa ma ka manawa i hooku'i ai, ke kali mai nei laua no ka olelo hooholo a He kiure kiekip, o ke Teritnre.

O Sam Keliipuleole, ka paahao i ma j liuka ai mai ka halepaahao aku o Ka- j \va elua pule i hala akn, ua paa liou | oia i k hopuia e ka Makaikiu Dav i

Ma ka weheia ana o ke awa kapili-moku o Puuloa ma nehinei, ua haawi ae ke Kakauolelo DanieJs i kana elia-koni, i 'ke kaomi ana i ke ki uwila ua-na e hoohamama i ua alahukimoku la no ka hoopiha ana i ko kai.

Lehau ka papaaina. a na Kalapu Ho-eueu i haawi ai no' ka hanohano o ke Kakr\uolelo ,Daniels, ma ka Halekoa, Alanui Hokele, ma ke awakea o ka Poa-kolu iho nei, i na Iala aine na hoaloha i konoia, me ka pilin ohohia o na mea npnu.

1 kulike me ke kuahaua a ke Kiaaina C. J. MeCarthy he la kulaia ka la i nehinei no ke Kulanakauhale a Kala-na o Honolulu no ka hanohano o ka weheia ana o ke alahukimoku ma Pnu-loa ame ka-'hoea ana mai o ke kuhina ?kaua o Amei'ika me kona mau ukali.

"Nra ka wa o ko komo ana mai o ka Moku'kaun Xu loka inâ ka nuku ae nei o ke awa ma ke kakahiaka Poakoln nei, ua lele hoola'i ae la na mokulele o ka oihana kaua maluna pono iho o ka nio-kukaua rio ka hoohanohano ana i ke Ka'kauolelo Daniels o ka oihaua kaua moana, nio ka hookikakaha ana ae, a ke nana aku oe, me he iwa la i ka la malie.

PAAIA NA UKUHANA O NA KA-NAKA O KA PAKA.

He hoopii ka i waihoia ae imua o ka Luna'kiai Ben Ho.Jlin^,er e kekahi mau kanaka hana he 12 o ka pnka no ka paaia ana o ka lakou mau ukuhaua e ka luna nui hou o ka paka Benevides, mamuli ka o ke a'o a ka Loio Kalana Heeu iaia, elike ine 'ka IIollinger o ka lioike ana ae ma ka* po Sabati nei. A wahi ka a Hollinger o ka olelo ann ao e liui aku ana oia me k Loio Anru ma ke kakahiaka Poakahi nei uo ke kuka aua me ia no ke'kahi alahelo. ina ke kanawni i mea e loaa ae ni na ukuhana o na kannka i hoopii aku ai iaia, a i hoone-leia i ka ukuhana.

'Ua hanaia e ua kanaka kela ame )» n 3ia mahina me-ka Uaule o kekahi la, aohe no hoi he poe liou i hoo-kohuia no ke j»aui aua ae ma ko lakou mau wahi. Manao au aohe kuleana o Benevides e hoonele ai i kei'a poe i ko lakou mau ukuliana, a nolaila he. mea pono e haua ia kekahi hana .e ukuia ae ai na ukuhaua o kela mau kanaka." wahi a Iîollinger o ka hoike ana ?»o.

AE HE KEIKI I KONA AIHUE ANA I KE DALA.

No ka aihue ana o kekahi keiki he umi makahiki wale no i ua dala h»> kanaha mai ke kaa lawe hau aku a ke-kahi Kepani^ a ua ae niaoli ae no hoi ua 'wahi keiki kolohe la i kona lawe ana ia mau dala imua o ka Luuakana-wai Franklin ma kona mauawa i ni-nauia ai inaloko o ka aha hookolokolo o na opio ina ke kakahiaka Poaono aku nei, a o kona kumu pale wale no ia lawe aihue ana aua no ka pololi mai ka, ua hahauia oia me ka huipa e ka makai o na keiki kolohe Joe Leal iloko

0    ka aha, ma ke kauoha a ka aha, i mea e a'oia ai oia he mea hewa. ka aihue aole e hana liou pela.

He kaikamahine opio ka i kauia aku ka hoopa'i e noho ma ke kula a'o hana lima ma Kamoiliiii ahiki i kona oo ana. TJa hoopa 'iia oia- no;;ke'komo ana iloko o kekahi hale a lawe he bila o $10. He keikikane hou iho no kekahi

1    hoopiiia ae no ka aihue ana he $36 mailoko mai o kekalii hale kahi umiumi, kahi ana o ka liana ana, ua ae oia i kona lawe ana he $20.

NA KEIKI ULU O KA NIHO.

O na keiki hooina'ka o ka niho e ulu, he loaa lakou i ka ma'i lii, e hiki ai no^ nae ke hoopauia kela pilikia, ma ka ha: i awi ana aku 3 ka Laau Nahu o ka Opu j ame Hoopaa Iîi a Chamberlain. O ka mea wale no e hana aku ai, o ia ka ma- { lama ana i na hoakaka, ma ka haawi j ana aku i .kulu o ka laau, maliope o ka ikeia ana o ka ohemo o ka opu, a oi aku mamua o ka mea maa, a o ka aila hoo-naha aku mahope, no ka hoomaemae ana i ka opu. He maalahi loa keia, nie ka maopopo loa o 'ke ola. E hiki ana ke hoolaia na ma'i kupilikii loa. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau, o Ben 8oa   & Co.r na akena no Hawaii.—

Hoolahn. ,

UWEPA. KEALAKUIIILIMA ALULI.

1 ka n k:i Niipep.i

Kuokoa, Alolia :> mii: — K oluolu hoi e hookomo iho ma liekahi o na kolamu kaawale o ka ahailouo iiiaiua i ka n;oo-lele walohia o ka'u mea aloha he keiki o ko'u niou la opio, lst.er Uwepa K. Aluli, ui hala aku la i ke ala lioi ole mai; pau ka lohe ana i kona leo, ua pau, ua pau no ka wa mau loa.

Ua waiho iho ia'u ka makuahine hoo-kaina e paiauma aku ma keia ao iloko o ua wiliau a ke aloha no kuu lei lie keiki; ua leiia e a'u kona aloha, me ka manao e lilo ana oia i makua no'u, no na la hapauea, a e hua mai he liua oha-ha maî iaia mai, eia ka ua poho wale ia mau. upu ana.

Kuu keiki manao kanaka makua, alo-ha makua, oluolu no hoi.i ka nui ame ka lehulehu, ua pau ko kakou ike ana i kona helehelena,' pela nie kona leo na-henahe i.ka himeni inai i keia mau mele liooni p^uwai: Pau ole ko'u hoohihi i ka nani o Paauau, ame Beautiful Ka-hana, a he nui w^le aleu o na mele like ole nm ka ojelo haole a Hawaii, a'u e poina ole ai i na kau a kau.

Auwe kuu lihaliha ia oe e kuu keiki hele loa, ua eha, ua eha;

Eha i.ka makili kui a kaulumano,

Ua hoi luuluu i ke one o Hanakahi;

Akalii ke aloha ou e ke keiki,

E h^ona.nei i- kuu nui kino.

Kuii^eik] o keia aina, kuahiwi '4ua, kuu hpapili o ka wai kaulana o Ele ile, pela ine kahi 'wai pipii mai /0 ,ICn-pnua. Ua pau kn oukou mau kihealiea ana i kona'mau papalinn.

Kuu keiki i knhi kai nehe o Kahaha-wai, nawai e oîe ka hoomanao.ua pili wale.ia iio e kaua na waiii apau o keia aina kuahiwi lua, kuu keiki i 'na iuaknni hu'iliu'i o Nawaielia, mea ole ke anu o ka luna o Maunaihi, liiili iiana aku 'i .kalele-o'pu mai a ka wai o Maninole; aloha ia wahi a kakou e luana Si. .

TJa hoomahuahua loa mai na alina a ka ina 'i puuwai maluna o kona kin.o lahilalii, iaia i huli hoi mi ai mai Ho-nolulu i ka malama o Mamhi" o ma-kahiki, a ina ka la 31 o lulai o keia makaliik} no i haalele mai ai oia ia 'u maloko o ka Haukipila Malulani, Wai-luk.u, malalo o ka lapaau ana a ke Kau-ka Wrm. Osmers, a uona ame na sister8 o ka Haleina'i ko'u hoomaikai palena ole i ka hoomanawanui iloko 0 na hora hope o ka'u mea alolia he keiki, a wa-ilio iho ia'u e hopu hewa i kona k.ino-wailua.

Me he aala lauae ko a)oha o kuu keiki, .

Mupu no i kn pnli o Waialoha;

Aloha wale ai he kapa huki pali,

Pali kahuli lole uka o Alakai,

Noe wa\e mai no ka Lehua Makanoe,

Me ho noe ana la ke aloha o kuu keiki,

Hookupouli i kuu noonoo.

Auwe kuu minamina pau ole ia oe e!

Ua hanauia kuu Uwepa i ka la 20 ,o îanuari, 1896, mailoko mai o Sarai K. Kepoikai ame John T. Aluli ma Wai-luku, Maui, a ua lilo mai ia'u i ka ha-nai, mai kona wahi wa liilii ahiki i ke . eono o kona mau makahiki, ua'komo ''aku.la oia i ke kula aupuni o Waihee nei, malalo o ke a'o ana a kana kumu, Mrs. Klla Austin; no ka pau ole no o ka manao huli naauao, komo hou. no i ke kula a Bro. Frank, ma Wailuku, aohe no i loilii ka hele ana.ma ia kula, a i ka inakaliiki 1911, komo aku Ja kuu keiki i ke kula nui o St. Louis ma Ho-

Inolulu, a i ka inakahiki 1915, puka mai la oia mailaila mai. Huli hoi mai oia I i ka home nei i ka maliina o Okatoba o ia makaliiki no, noho hana aku la oia me ke Kahului Railroad Go., ma ke ano kupakako o ke Kahului Merchandiae Dept. no kekahi mau mahina, a no ka onawaliwali o ke ola kiijo, ua haalele oia i ka noho hana me iâ hui, iloko o ka minamina nui ia e kona mau haku.

I ka loaa ana he oluolu inaikai i kona ola kino, ua holo aku oia i Honolulu a na noho hana me ka' Hônolulu Irou Works', iioho hana hou me AUen & Rq>j-inson, no ka-niaikai-ole no o kolia ola kino. ua haalele aku oia i keia mau bui, a hulihoi mai i ke onehanau, me ka manat> e lanakla a'na maluna o ka pili-kia o ke'kino, oiai o kana mau upu ana e holo aku ma na aina mamao no ka hoomahuahua ana i ka naauao ma ke komo aua iloko o na kula nui 0 ia aina

MAKE ME KA IKE OLE HE KANA KA WAIWAI OIA,

Oiai 'ke kaua nui o ke ao nei -e hoty-nkaia ann ma ke kyahua kaua^ o ka Mame i ka makahikT 1917, ua' make aku la 0 Konela Henry May HenderN0n, a ua make aku lioi oia me ka loaa i01e o kekahi ike iaia, oia kekahi ona o ke-kahi waiwai ma Jfawaii fiei nona waiwaiio i hiki aku nia kahi

| O Konela Hender»on, he alii koa IV lekane oia, he mea hoi i ike ole ia iia-waii nei. O kona mau waiwai wale ana i iko a i lioomaopopo ai, o ia no kona walii uku inakahiki o h«neri paona auio kona walii uku o 'ka oihana koj.

Ua loaa mai keia ike mamuli o «n heluheluia aua o kekahi palapala i h;-» oiaioia mai ia Mrs. B. A. Hendcr.

0    ka palapala noi kahuwaiwai mo ka waiwai o Konela Henderaon.

O 'ka moolelo i heluheluia, a i ',oan mai mai na pilikoko mai o ke aliikoa Pelekane i make, a i heluheluia imua o Lunakanawai De Bolt ma ka Poaka'ii nei, o ia kekahi o na moolelo kupaia-nahn.

He mau makahiki loihi i hala ae nei, i i ka makahi'ki 1878-9, ua kuai iho Ja n Mrs. HendersoHn he kanakoUi-kiimamn-lima mau kea o ka hui o C. Brewer & Co., me ka waiho ana iho i ke kauoha

1    kona mau akena maanei no ka hoo paa ana iho i ka inoa d*ke kei'ki, Henry May Hcnderson maluna o ka palapaln hooia mahele, oiai laua, i mau puuku uona.

T:a wailio pu iho oia i ke kauoha i kona mau akena, e hooliloia aku no na loaa apau e loaa mai ana mailoko mai o keia mau mahele, he kanakolu kuma-malima ma ke kuai hou ana aj|u i mau mahele hou iloko o keia hui, a i ole ia iloko paha o kekahi mau hui e ae.

Malalo o kela kauoha a Mrs. Hender-soii i kona mau a'kena ma Hawaii nei, ua hooko aku lakou me ko lakou kuni aua he mau mahele liou ileko o ka hni o Brewer ma, a i keia wa, ua loaa be 200 niahele iloko o ia hui, elike me ka hoike o kekahi liapa o ka palapala ho-ike, he mau mahele keia e kuaiia nei ma kahi o $450 o ka mahele hookahi i koia la; aole hoi o in wale no, aka, ua hoo-liloia aku kekahi mau loaa o ua mau waiwai nei ma kekuaiia ana i 'mau ma-hele ilo'ko o ka hui kaaahi o ka hui alahao o Honolulu nei, Hawaiian Agri-eultural Co., ame kekahi mnu hui e Re ma Hawaii nei.

Aia inaloko o ka Baiiftko Hawaii ke-kahi mau palaphla ho&ia mahele' 1a~ kou ka waiwaiio i hoea aku ma kahi o ka $20,185.51. O ka huina nûi o ka •waiwai o ke konela Pelekane i ma'ke i kona wa i make ai, ua hoea aku no ia ma kahi o $209,100. He elua Uiakahiki a oi keia o kona niake aiia, a ua mauao wale ia no, ua koea aku ka huina nni o ia niau waiwai mawaena o ka $250,-

000  ame $300,000 i keia wa.

Ma ka hoike a Mrs. Hondçrson malo-ko o kona palapala, ua hanâ oia i kdJa hana me ka ike ole o kana keiki, a' pela pu hoL nie kana kane. Aole oia i' ik« i konH kumu o kona hana ana pela, eia nae, o ia ka mea » hanftia.     5t8&aJ>i

ano, ua -maAao oia, e hoea mai ana i ka la e hookahalmia ai ka manao o kana keiki o kona wa e hoike a»ku ai, oia kekahi kanaka waiwai loa. Ua make a'ku kana keiki he ona waiwai lioi o hapalia miliona, ak, aolo i loaa ka ike iaia no ia mea.

Ua hanauia o Konela Hendersoa ma ka la .11 o Dckemaba, 1879, a make ma ke kahua kaua o Marne ma Palani, i ka makahiki 1917. He kanaka ke konela

1    mare ole i ka wahine, nolaila, e hoi hou ana no ia maU waiwai apau loa I na makua, na mea e ola mai nei.

Ma ka hoike a Mr.«. Hendersoii m:i Hawaii nei kalii i noho inua ai o kona mau makua no kekahi wa loihi me k:i loaa ana hoi o ka wniwai ia laua.

Mahope iho o ka pau ana o ka hoolo-lieia ana o ka palapala hoike a Mrs. Hcnderson i ka heluheluia, iia koho ue la o Lunakanawai T>e Bolt ia A. Lewis Jr., ka lunanui o ka Banako' Ilawaii i kahu malama waiwai no ia mau waiwai, ine ke kauia ana mai hoi t) kekahi bona nui hewahewa i ike mua ole ia no kfeka-hi wa loihi o $210.000.

E wehe hou ana ka Manoa Olee Cluh lie ahamele ame liulahula ma Waipahu maloko o ka hale kii onioni o Sakihala ma ke ahiahi Poaono, Augate 30.

malihini, ma ka paka ana i kona le« ma ka ike himeni ame huamele.

Ua poho ia mau hoolala ana, no ka mea, ua kii mai ka Haku i kana, h waiho iho i ka ukana luuluu na'u e auamo.

Mamua o kona pauaho ana mai, ua kahea mai oia ia'u, a olelo mai la: "K mama, e haalele ana au ia oukou, a e hele ana au, oiai eia o Ieeu ke kali inai nei ia'u. 'Aohe au i weliweli ia mea, he make, oiai, ke kali mai nei o lesii no 'u, nolaiia, haawi i ko 'u .aloha i ka poe apau; o ka poe he manâo inaina iloko o lakou no 'u aine ka poe manao 'maikai no'u, e aloha like no ia Iakou." Me keia mau olelo hope haawi mai la oia i kona aloha, "Goodbye" a ni'aU palanehe aku la ka uhane i ke ala poli kn.i a Kane.