Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 34, 22 August 1919 — HOLO KAAPUNI IA HAWAII. [ARTICLE]

HOLO KAAPUNI IA HAWAII.

Leka Elima. Kuu <lear Solomon Hanohano, me ke :.loha a nui: E oluolu hou mai kou ahonui no keia mau manao, a e kala mai no hoi, ua nui maoli keia hooluhi ana a u i kou hanohauo, o ka mea nae ia e pono ai kaua: Kia au ame ko'u mau hoa ke honi nei i ka ea oluolu o Kalapana nei ame kona inaw nani; i kuu haalele ana aku i ka l.naopele, o ia no ka Poalua, la 5, i ka l»o Poakahi a ao ae Poalua, ua kohoia mai la makou no ka hui pu ana aku me na kumukula ma ka halehalawai uui o Kilauea Camp i ka hora 7. He hu'ihu'i Keia po ame ka paa i ka ohu ame ka ua pu; he mea ole wale no ia i na kaa otomobile; he kohu Honolulu maoli no ke nana mai oe i na kukui o na kaa i ka nlohio mai me kona malamalama; he ku no lioi i ka aaaai, ua piha maoli keia po i »a kumukula ame na makamaka no hoi; o ka haiolelo o kela po oia no kekahi haole i hele kaapuni i ke ao. He nui maoli ka mea a keia haole i ike ai, ma na mea pili no hoi i na kula ame ka hooholomua ana i ka oihana ame na :ihahui like ole apuni ka honua nei, aka i ka pau ana o kana mau olelo o ka hope loa ia, a olelo mai la oia o ka pono ame ka pololei, ,oia iho la ka mea i oi ni' inamua ae o keia, e a'o aku i na keiki i ka mea pololei; ua ili aku maluna o oukou keia hana nui e a'o aku i ka mea oiaio, i na manawa apau; i ka pii ana ke a lilo i kanaka makua, alaila k*-Ia mau a'o ana e hana me ka pololei, ua komo pono iloko o ke keiki, alaila t> hana oia i na mea maikai wale no; ii a nui ka ohohiaia o kana mau kalaiwanao a he nui aku no kekahi mau olelo i kamailio mai ai, a ua nui no hoi ka ].oc ha'i i na manao e hoolaulea ana i ka poe apau i akoakoa mai; me ka ai kulina pulehu no hoi, o ia kela ano kulina i hanaia me kahi mea momona, a i ka pa ana i ka ula o ke ahi alaila papaaina ae la, a lilo i mea aiia, me na himeni mai no hoi mai ia mau liine puukani no hoi. He u'i maoli na hoi ke nana aku o ke kani mai la no hoi ia o ka piano, naha <iku oe la i ua mau le<le nei, he wili mai hoi kau, e hoi ana i ka muku a hoi i ka akau; he nui moli ka hauoli, ua ano oj)ropio hou no hoi keia; mea aku la au i ko'u hoa, ina me keia mau ko kaua kouo mau ia mai, o ka mea apiki e maneo ae nei ka puu o ka puni ole no keia o ka mokupuni ia kaua, a hu ae la no hoi ko makou aka, a kaomi nua no keia lima maluna o kuu poohiwi, i nana ae kūu hanis, hē Kaole no i kamaaina ia'u ame na olelo hoolauna a kaa mai la no hoi iaiala ka ninau, ina ua maopopo ua aihueia kuu pahu aila, ae au au no ka mea ua lole au i ka lunahoohana nui o ka halekaa o Wonaliama laua ma, nana i ha'i mai ia'u oiai au e nana ana i ka luaopele, me ka uinau pono ana mai o keia makamaka haole ia'u ina paha he pololei na mea i hoolahaia ai; ua olelo aku au ame ka poe e kukū mai ana, aole loa au i puiwa uo ia mea, no ka mea, ina ua aihueioia alaila o ke kini i piha me na kalani he r,O i ka ailamahu, oia ka i lawe kuhihewaia, ina paha i uana pono ka mea nana i lawe e inihi ana oia no kona hooluhi wale ana iaia iho, no ka mea, o na kiui aila ea ekolu, no lakou ua kalani ke hoopihaia he 155, aole i hoopihaia i kuu haalele ana ī kuu home, ua pau loa ae la ko lakou kuhihewa, no ka inea, aole aila ea o Honolulu, a holo mai ai au, pela māi ana ua makamaka haole nei; a lilo hou aku la makou nana i na lealea e hanaia mai ana, a hoi mai la ī ko'u kahua i ku ai kuu halelole me ka piha i ka hauoli ame ka ike hou ana aku i na hana a Ma<iame Pele He u'i maoli no ke nana aku, ua pii ■ka ulawaena i na aouli me ka nani maolij he hu'ihu'i loa keia po, ke ike la nu i ka m{j4iene o ,kuu mau pepeiao a Wili no hoi i ka huluhulu moe kehau, o ka li}o aku la no ia me Anoipua, a ao ao la ka Poalua, o ka hoomakaukau no ia, no ka' nee ana nomua; ua paina iho la i kahi aina kakahiaka, me ka piha hauoli, a i ka makaukau ana, ua ike i na makamaka haole o kela aina malihini, i kamaaina i ka lululima ana, a nee mai la kuu mokukaa nomua, o ka hora 12 ponoi ia, a ke holo nei makou me ka mahalo i ka uliuli maikai o na meaulu, ahiki makou i kahi e holo ai no Kala]iana, nona na mile k e 22 i holoia a hui iho la me ke Kapena Makai H Keliihoomalu, eiwa mile, Olaa, ame na kuhikuhi mai iaia mai ame ka hoopiha hou ana ekolu kalani aila ea-ame ke kuai ana i kekahi mau hemahema, a mai iaia mai no hoi ua ike muft ia oe e Mokumaia ma ka Nupepā Kūokoa, a mai kana alnwahine mai he mau uala, ua mo a ame ke aloha hoomaikai a nee hou mai la kuu mokulfaavnomua, a mai iaia mai no e loaa aku aiia kekahi makai ia oe i Pahoa ē kielepona mua ana au mamua o kou hoea aoa aku, o ka lilo mai la no ia no Puna paia aala. * Ke mahalo nei i ka nani o na mea a ka maka e nana ai, ahiki i ke ku ana o kūuikaA i'ka pukapa o ka hoaloha makai, o ka makai keia, ae o Mokumaia ieia; auwe no hoi ka liauoli, e kuu Solomona Hanohano, ua nui maoli na me& au i.hana mai ai no'u, no ka mea aia īmua kau ipukukui malamalama kahi 'i hoike ai me he la.ua puni maoli no na «ioKupuni i keia malamalania mai ia oe.aku, me -ko'u ilihia pu no hoi i ko 4 ii lohe "aku o.ua kaa ame kona hookele nei keia e holo kaapuni nei; ua uui ko'u nanaia mai i kekahi manawa,

m manao kekahi poe he kaa a he poe hana keaka keia, no ka nui maoli no o ukana, e kala mal oe ia'u, me ke alohi ia mau inakamaka o Pahoa ame lakou oluolu, ua loaa mai la kela ipule'ukui o kaua e malamalama ai, o ko'u lilo mai la no ia no K&lapāna. He u i maoli no keia wahi, nana aku no hoi oe i ke kumu ohia, ha'i ka a i i ka awa kaulana no hoi ame na meaulu e pono ai keia lahui, he lohe wale no akUhi no a ikemaka; kekahi paha keia o na aina i piha me ka momona i ka ulu o na mea apau a ka lima o ke kanaka e hana ai; ia'u e holo nei iloko o ka uluohi 'a me ka maikai pu o ke alanui, o ka'u- hOohalike, ua like pu me kekahi wahi o na aina haole, o'ia o Kaleponi, me oluoiu maikai o ke ea ame ka maikai pu ke nana aku, a kakaikahi ūa hale ke nana aku, aka ua piha i na mea maikai e keia ola ana, pela me na makuahine o na home ke nana aku. He u'i maoli no kela kulana kahiko o ka noho ana o na kupuna, ka ula mai 0 na papalina, ka piha maikai o ka helehelena ke nana aku, aole o kela ano molohai a kunahihi, o kela ano upehupehu momona, me ka ikaika pu, ua nui maoli keia mau home a'u i ike ai me ke aloha aku ia lakou e ku mai ana a nana mai i keia kaa e nee aku ana kohu kuahiwi, ahiki i kiju hui ana aku me ia kamaaina ame kana aliiwahine, maluna o na )io. He kulana opopio maoli no ke noho mai iluna o ka lio, aloha olua ea, ae aloha, o Mokumaia keia; auwe, ua ike a ua lohe, akahi a ikemaka, o Mr. Kamelamela keia, a hui ae la lululima; o ka'u aliiwahiue keia, e kala mai aia ihea o Kalapana, aia i kela uluuiu e ku mai la, aia no hoi ilaila ko'u home; owai aku keia wahi? O Kaimu aku keia, o ko'u lilo mai la no ia, o ka mea kupanaha a ko'u maka e nana nei, o ia keia, ma ke alanui he nui maoli ka puaa e holo hele ana, a pela no hoi me ka pipi ame ka lio ame ka ekake no hoi, ahiki mai la au i Kaimu, me kona kulana kupanaha; ke nana aku ua haahaa ka aina, a pela me kona uluniu, o ke one eleele ua kiekie maoli, no ka mea, e pai mau ia ana e ke kai i na manawa apau. He nui keia moana kai a laula no hoi ke nana aku ma keia kaha, he nui maoli ka honu, ke ku la au a nana 1 kona nani ame kona uluniu me ke ku panaha, a nee mai la au no Kalapana, a loaa iho la kahi inaikai e ku ai kuu halepe 'a. . He paka keia no ka lehulehu makai pono o ka uluhala o Kohao, a i kaulaija ka uluhala o Kalapana, a i hooikaikaia e ka Mea Hanohano Homana Raiinana, a lilo ai i paka no ka lehulehu; ua kupono maoli no hoi keia wahi me ka oluolu, o ka oi'paha keia o ka helu ekahi a'u i ike ai. ; Ua hui koke mai na kamaaina me makou me ka oluolu; o ka hora 4:30 p. m. ia, i holoia ai na mile he 44 i kela hapa la ame ka loaa ana o kekahi ulia poino, aka, i ka nana ana o ke kauka e hele pu ana me maua, o kana ike aia i ka peleki ,aole no i ka nui loa, nolaila, lioomakaukau iho la i kahi paina ahiahi ame ka hoomanao ae no i ka Makua Lani ame ka auau wahi kai ana ame ka wai hu o Okolea a moe oluolu aku la na kamahele, ke haluku nei ke po'i ana a ka nalu i ka laeaa a hoomanao ae la au i kuu mea hanohano a kaulana i ka haku mele o Hawaii nei, Senatda Charles E. King: lini au ia oe, ke aloha la, ma na paia aala o Puna. # " Ua kaulana maoli no ke kii ana o kuu mea hanohano i kana huamele, a o Puna iho la kahi e ku ai kona hanohano, a lilo aku la au me Anoipua, a i kuu puoho ana ae, eia ka ua kau ka la iluna, e kilohi mai ana i kooa nani nui maluna o makou, a ike pono i ka nani o keia kaha, a ike aku la au e kau mai ana keia mau waa kohu kaulua, hoomanao ae la au e kuku opelu ana, a ai iho la au i ko 'u aina kakahiaka, a olelo aku la au i ka'u aliiwahine, e hele ae au e kuai i opelu na kaua, a hele aku la au ua pae iho he waa mamua iho, a aloha kamaaina, aloha malihini, a īke aku la au i kekahi makamaka i kamaaina i ke kulanakauhle o Honolulu o Moke ka inoa. He hookahi no oia nei wawae, a luiulima pu iho la, eia kou mahele hapaiwaa, a loaa hou mai la ia kamaaina, eia hou no ia mahele o'u, a wehe ae la au i ka'u whi kenikeni; aole, o ka rula ia o keia wahi, he puuwai hamama- I kuu nana ana iho, he ehiku io opelu, me ka nui o ko'u kahaha i na mea i hanaia mai ia'u. ! ' r V E noho malie iho oe a hoi mai kela waa, o ko 'u ku aku la no hoi ia anie na 'kamaaina nana i ka hana kaulana a ia mau keiki o keia kaha, he aiwaiwa maoli iio, o ka holo mai hoi ia m6 ka maikai, i aha ia ae la ia o ka lilo mai la ka ia o hope o ka waa i mua, omua lilo aku la he hope, me ka makaala loa, i aha ia iho la, o ka pae mai la no ia la a kau ana i kahi kaulanawaa, a e piha aku ana no hoi ouka, a lilo mai la no hoi i na lima hapaiwaa, a komo pu 41hi U no hoi au, a o ka mea apiki, a kahea hou ia mai la au, eia mai kou mahele, ekolu i 'a> i ka hui ana umi i 'a, auwe ©e e-kuu Solomon Hanohano, ua nui loa ko'u kahaha i ka nana aku i na mea e hanaia /mai ana, ua like maoli no ka noho ana o keia kaha o ka Hawan oiaio maoli keia, no ka mea, he nui maoli nti. hapai■waa, aka ua hookaawale mua ia ka na hapai waa, pela no hoi ka na lawai'a, ua makaukau mua, o ka 'u i olelo aku ai o ka waiwaii'o o keia ma Honolulu he $2.50, no ka mea, he nunui maikai ka opelv, aole elike me ko kaua, ua holo

wale iloko o waapa o kē Kepani a milo mai ke kino o ka i 'a. Hoomanao ae la au i kuu manawa e noho ana i ka makeke kahiko, e ku ana i ke kihi alanui Maunakea ame Moiwahine, no ka mea, na ka Hawaii oiaio e lawai'a ana ia manawa; holo aku la no i kakahiaka a hoi koke mai la no oia mau no ka mohaha maikai 0 ka i 'a, o ke kumu pilikia o ka i'a i keia manawa oia no ka hau, no ka mea, ua loaa ia mana ia lakou, nolaila e malama ana keia ame keia lawai'a i hau i hiki ke holo i ka moana no na la 4 a 5 paha, alaila hoi mai, o ia ke kumu pii nui o ka i'a ma Honolulu. Ua ike iho au ma ka'u pepa no na han'a a ka Mea Hanohano «?onah Kumalae e hookaawaie ana i ka i'a hau ame ka i'a hou, a ina aole e pau alaila e hookomo hou ia no iloko o ka hau, o ia ke kumupii o ka i'a i keia manawa, i kuu nianawa e nana ana i ka i 'a, o ia kela makeke fe ku ana i ke alanui Alakea, ua kau au i ka nianawa o na i'a aimaka i komo iloko o ka hau, ina he eha hora e kau ai; ina he opelu, elua hora; ina peik e hanaia ai, e ike auauei ka poe kalepa e kuaiia ana me ka wikiwiki loa, no ka mea, ma ka manawa ka nana, ua nui ka hilinai o ko'u haku hana i ka'u mau kuhikuhi, a ua waiho mai oia i na mea apau ma ko'u lima e hana ai, ina no au e olelo ua pau ke kuai ana i keia i 'a, aole ona manawa e kau hou ia mai ai i ke pakaukau, nolaila e kuu Solomon Hano hano, me ka mahalo ia v KumaJae, i kana mau hooponopono ana, aka o ka oi a'u e ike uei rna keia kaha, o ia keia, i ka waa no a kau i kula aia pu no malaila ke <lala, ina no aole makemake o ka lawai'a, he mau kaa otomobile no i makaukau mau no ka lawe ana i ka i'a i Pahoa, ma ka'u nana alui i ka noho ana 0 keia kaha, he helu ekahi maoli ma na mea apau, o ia keia, nana mai oe e kuu Solomon, aole i 'a makika ma keia wahi, aole no he makika e honehone mai ai i kou moe ana, eia au ke auau nei i ka lokowai kaulana o Kolea, o ka mea kupanaha a'u i ike ai, o ia keia: He opae huna pua amaama, aholohole, oopu, e holoholo mai ana me ka maikai, i na o kela i'a makika maauei, ua pau loa lakou i ka ai ia e kela ano i'a, a elike ae nei me na lokoi'a o kuu aina hanau o Ha'ikeau me ka hana nui ka Pake e hooulu ai i ka i'a, nana mai oe e kuu hoa, o ia helu ekahi ia, aole no i pau mai, o kekahi mea kupanalia loa, ia'u i hui aku ai me ia kamaaina, a ninau noVvai keia mau hale, he Ha> waii wale no kena apau loa; helu ekahi hou no; aole noho hoolimalima, he kuokoa maolii 1 • Nana aku oe, o na keikikane ame na kaikamahine, he Hawaii piha maoli, he u'i maoli no ke nana aku, helu ekahi j hou no ma na mea apau; \;a kupono maoli keia kaha e kapaia o ka home o keia lahui i ope'a wale ia o ka oluolu ame ka hoomanawanui ame ka mikialn ma na mea apau, a na kupuna i waiho iho ai na kaua e hana, o ka mea apiki, aole i loaa keia mea maikai i Honolulu, no ka mea, ua piha maoli no o Honolulu 1 na hana e alakai ana i ko kaua lahui i ka mole o ka »ele, e kala mai, ke nee loa aku la iinua. Ua lawe ia au e hoomakaikai i ka niu moe o Kalapana ame ke kuhikuhi ia ana mai ia'u o ka niu kela a ka Moiwahine Ema i kanu ai, a i hoomoe ia no lioi e kona lima ponoi, a pela no hoi me ka niu i kanuia ai e ke aliiwahine Ululani, a wahine aloha a ka Mea Hanohano John Baker o Hilo, ua hoomoe no oia i kana niu nie kona lima ponoi a ua hoopaa aku au i ko'u inoa piha ma ia kumuniu, ke mau nei no ka maikai o ka ulu ana o na niu, a inu iho la i ko lakou ;wai hu'ihu'i, a hoomanao ae la i na keiki o kuu kaha i neia hua mele: He ono la, ke ono la, Kahi wai o ka niu haohao la. He wahi makaikai mau ia keia mau uluniu a kuu hoaloha i hoolilo ai i elala a kana wahine i waiho iho ai ma kona lima i kiahoomanao no hoi, ua nui maoli ka poe i hoopaa i ko lakou mau inoa ma keia kumuniu, pela mai no kamaaina, a nee aku la au me na kama«ina no ka lua huna ke ana o Hakuma, ua komo au ame na kamaaina ahiki i ka pulea ana i ke kai, lele koae kau a ke kiekie e po'i mai ana ka nalu, o kahi ka keia e holo ai na ko& e pee i ka manawa e auhee ai, ua hanaia no ka puka a maikai, ua hoonohonohoia na pohaku me ka maikai, a i kupono wale no i hookahi kanaka ke komo, ua nui maoli ka ike o ka noonoo ana i ka manawa o ka enemi e komo mai ai, e make koke ana oia, aole e hala ka ihe ke pahu mai, a eia kekahi mea kupanaha i hanaia ma ka akau, he lua okoa ia, a pela no hoi ma ka hema, ua makaukau maoli i ka manawa e make ai he kiola wale aku no, a kali mai o ka iho hou mai, pola e hana malie ai, no ka mea, aole ala e hiki e loaa ka mea i makemakeia ai. He nui keia ana e pau ai iloko he 50 kanaka me ka hu'ihu ? i o ke ea, ia pau ana o kuu nana ana ia ana, ua loaa mai la no hoi he ana e pili pu ana no x> kahi ia o wahine e ulana moena ai, ke mau nei no ka maikai o ka waihoia ana o na pohaku i hoonohonohoia ai, me ka maikai, a pela me kahi e 'kuke ai, he hu'ihu'i maikai ke ea, i mj|i ka maikai o ka a mau no hoi, aole oolea. Ua nui maoli no ka ike o kela au naaupo i ka noonoo ana i keia mau jnea e kala ia-ai ko lakou pilikia a keia au -naauao e ku aku aLa nana i na mea i'o i hnāaia e ka lima o ko kakou mau hx-

i hanaia e ka lima o ko kākou mau kumoena, me ka maikai a oluolu no hoi a hoi mai ltf au ame na kamaaina ma ka lae pali. He kiekie moli ke nana iho ilalo o ke kai a ike aku ia ko'u maka i ka waiho mai o keia mau laau loihi no hoi, a ninau aku la au, heaha ka hana a keia uiau laau? Ha'iia mai la ia'u he kamakoi ulua ia, ua ku nana maoli au i kela manawa me ke kuhikuhiia ana mai ia'u me keia no hoi e hana ai, a lewalewa aku la ke aho ame ka maunU, alaila kiloi aku no hoi palu, a i ka paa ana, ina he i 'a nui, alaila kakelekele no hoi ahiki i kona nawaliwali ana, alaila huki mai no hoi ,ina he i'a liilii e ka no i ka make loa, aole e kali, ua nui maoli no ka noeau o keia kaha a'u e ike nēi, no ka mea, he kai keikikane maoli no ko keia wahi, a h«pmāha iho la au ame ko 'u mau hoa, a nana mai la i ka nani o Kalapana ame ke kuhikuhi ia ana mai la ia'u o kela lae la e au ae la o ka luapuhl ia o Kaleikini, a o ka uluhala ae no hoi o Haleaiiiani, wahine pohaku e moe mai la r ka moana, ua ku aku a nana i ko laua kulana, ua lohe wale no, akahi no a ikemaka, a ninau aku la au i ko'u kamaaina, nowai hoi kela mau home ma kelp mau wahi? Ha'iia maf "la ia'u o kela home e ku mai la, ina ua ike oe ia E. P. Keala? Ae, ua kamaaina au iaia. O kona wahi ia i hanauia mai ai, a oWau no hoi kana ohana keiki. He Hawaii wale no kd hapanui o na home, a he elua wahi hale Pake, a ua kamaaina au hookahi Pake, oia kona* manawa e noho ana i Moanalua ma ke ano kuai poi, a kowai mau pa hoi keia! 0 ko Mr. Kamelamela keia, ua nui maoli ka holomua o keia makamaka ame kana mau keiki, no ka mea, he mau aina aupuni kekahi, ua hiki aku ma kahi o elua haneri eka i laweia mai e lakou no ka mahiai ana, ua loaa mai he wahi poi lehua mai iaia mai, ame hua he-i, halakahiki no hoi, tia nui na kamaaina o keia kaha i hana fnai i na mea e oluolu ai ke kino. | I ke Sabati nei, ua hele aku la maua no na hana Kula Sabati a hui iho la me ka makuahunowai wihine o ka Mea Hanohano W. P. Kaane» no ka mea, i Kaimu iho nei oia kahl i noho ai ahiki 1 kuu hoea ana mai, a ua hoi aku ua mea hanohano nei mamiia iho, a hui ole ai maua, e kala mai. Ta maua ma ka halepūie ua piha ma- ( oli, a komo pu aku lā e hfeua like, o ke Kumukula Sabati o Mr. k. L. Ahia. He piha uwila keia keonimana, he uuku kahi kiuo, ua piha me ka-niakaukaū o ka haawina vi, AUg.' l'O, Ka hoohuli ana ia ha'i no Kristo. Oihana 16:9-15. lakopa 5:19-20. Koiia mai la ko hoa nei ina he manao paipai ko'u, a ua ku ae la au iluna me na hoōīnaikai, a lawe mai la au i ka'ii ōlelo j«iipai i!oko no o ia haawina ia kakahiākA; 6 ia ka wahinē kuai lole poni, ua kūku\u aku au i ko'u manao paipai, ua pili ia i na makuahine e inakee an|i i ka poioo o kaūa mau keiki, e a'o aku i na mea lAaikai a e poni aku ia lakou, i na mea helu ekahi o keia ola honua ana, aole he kuai lole maoli, o ka lole, o ia no ke kino o kona ohana i lilo mai i poe haipule, a i poniia i na mea maikdi apau, ame na huamele mai na lala Kula Sabati mai; hookuu na hana me ka maikai, a noho mai ka pule nui. I ke kakahiakaf Sabati iho ua hui iho la au me 'ka Rev. John Kama ame ke aloha a nui, ua nana mai kela ia'u, a pela no hoi au iaia, a e noonoo ana i kahi i hui mua ai, a koi mai la no hoi ua makua nei, ina paha au e hoea ae ana i ka pule; ua ae £ku au, ame kana mau olelo ia'u, e pono au e makaukau, a ua ae aku au, a i ko ia la hala ana mai la noonoo iho la au i kahi a'u i hui ai mamua ahiki i ka maopopo ana, ūa kau mai oia ame kana aliiwahine mai ka moku mai, o ia Mikkhala, a lawe ai au i ka Pua Lane; ua pololei maoli kau koho ana, i kuu hiki aua aku i ka halepule a hui iho la me kana aliiwahine me ka pumehana, a o ka Qee aku la no ia o na hana imua; \ia kii mai la ke kahu ia'u a laweia aku la au iluna o ka awai ame ka papa himeni, e makaukau ana ma ka lakou mau hana; ua piha maoli au me ka ilihia e kuu Solomon, i na mea i hanaia mai, rite na hoakaka mai ke kahu mai ame ōa himeni mai ka papa hmeni mai, ame- ka leo kalokalo mai ka makua ae a hoolaunaia mai la au i na kuluwaimaka o ka ilihia, ia'ui hoomaka ae ai e ku iluna, a i ka hoihoi pono ia ana mai o ko'u mau manao a maikai, ua noi aku i na hoahanau e kala mai, iua he mau hemahema, ame ka 'u mau hoomaikai i ke kahu a kukulu mai la au i ka'u kumupaipai, aia ma ka buke i loaa mai ia kakahiaka i hooma kaukauia e Rev. Collins G. Burnham. He ui e pili ana i ke Akua ame ke kanaka no Lahaina, Maui, mai keia buke, a lawe mai la au i ka 'u manao paipai ma ka hewa, aia ma ka pauku ekolu, Heaha ka mole o ka hewa? O ka mole o ka hewa o ia no ka alunu ma ke koho ana ame ka huli ana mamuli 0 ko kakou mau kuko me ka nana ole i ka makemake o ke Akua ame ka nana ole i ka pono o ka hoalauna. • Be haawina.a'o maikai keia, alaila hoomaka aku la au e wehewehe i ka'u mea i ike ai; he pono ua pili maoli keia olelo ia kakou Hawaii, ma keia kumu 1 kuu hele kaapuni ana mai nei o na halepule mua ka'u e ike aua ma na wahi apau ahiki iho la i ko oukou kaha nei, me ko'u kahaha o ko'u man£o, o ia keia, ina ua nui maoli.ka ikaika ma ka hana a ke Akua, pehea hoi i hoohemahemaia ai na pouo o keia ola honua ana! Aole anei no ko kakou alunu i

na pun nunui, a nana ole iho i na pun liilii, elike me ke au i na kupuna, no kakou keia poomanao e ka lahui Havaii, a na lahui e i lawe ae ai i ko kakou makalua, o ia ka mahiai, nolaila ua nui ka'u pjaipai aua no ka puni i na dala mailuilu poola a haalele i ka home a manao ke ola i Honolulu, ame kuu paipai aku i na makua, e a'o me ka ikaika i na keiki e huki like ma na hana apau elike rae ka oukou g lualama nei ia rula o ka hapai waa e loaa kona mahele, ua nui aku na mea i kamailioia ame ka himeni mai ka papa himeni mai ,ame ka'u leo pule i ka Makua Lani, a hookuu na hana o ia la me ka piha hauoli o na hoahanau a hana aku la na hana C. E. no ia auwina la. Owai ka inoa o k-eia halelaa? Ha'iia mai la ia'u o Kalauonaōna, ame kuu ninau aku i ke kahu, owai ka inoa o keia makani e pa nei, puehu ia la o ua holoku iluna. Mea ia mai la ia'u o ka makani kae'ae'a ia o keia kaha o Keaeopuna, a i hoopiliia aku keia makaui kilioopu inikiniki malie, a hoomanao ae la au i na elemakule o kuu kaha i ka lakou wahi hula: Auhea la oe e ke kualau, E ka ua nuhele nia ka moana. O ia ka mea loaa mau ma keia kaha, e pa mau ana ke kualau me kona nani, ua nui no hoi na mea a ko'u maka i ike ai me kuu iini o Kalapana nei ka helu ekahi ma na mea Hke ole apau. E kuu Solomon, e kala mai, ua nui maoli ka'u hana ia oe ame ka hooluhi pu, e ku mau ana kuu halepe'a nei i Kalapana nei, a e hele ana au e makaikai ia Kapoho ame ka wai welawela e kaulana nei, me ka Makua John Kama; o ka nui o na mile i holo ia c a'u a ku iho la i Kalapana nei, he 467; na kalani aila ea, 56; na (lala i hooliloia, $16.60. Maikai na mea apau ame ka nui o ka'u mau hoomaikai i kou ahonui, no keia mau manao,' a pela ke Akua e hooholomua mai ai i kau hana, a ia kōua like ahiki i ko kaua hui hou ana, me ke aloha pumehana o ka hoaloha i ka hoaloha. J. K. MOKUMAIA. Kalapana, Puna, Hawaii.