Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 35, 29 August 1919 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOPULA ELUA NO KE KUAI LAAU MAKE.

 

Mamuli o ka maumaua iea o ka poe e lawe okoa mai nei i ko lakoa mau ola ma ka inu ana i ka laau hoomake nao-nao, i knoia aku ai ke keena o ka loio kalana, e lawe ae i na keehin e hapa mai ai ka poe make, ma kela ano ma ka hopuia ana o ka on a o kekahi halekuai laau, ame ke kupakako nana i hoolilo aku i ka laaumake i ka mea hope loa o ka make ana mamua aku nei.

O ke Kepani opio o ka make koke ana aku nei no, mamuli o kona inu ana i ka laau make naonao, he Kepani lawelawe oia no ka Hokele Moana, mamuli o kona make ana, a hui pu iho no hoi me ka lehulehu o na Kepani i make, ma o keia laau hoomake naonao, ua hopuia ae o Akahoshi, ka on a nona ka halekuai laau ma ke alanui Sheridan, pela pu ka mea kuai maloko o kela halekuai.

Ma ka Poalua o keia pule ae e hoo-kolokoloia ai kela mau Kepani iloko o ka aha apaua, no laua ku-e i ke kanawai, ma kahi e pili ana i ke kuai hoolilo ana i ka laau make.

Moloko o ke keena o ka loio kalana ma ka Poalua nei, i hoikeia ae ai ka hoounaia ana aku o ka lohe i na oha-na lehlehu i kuai i ka laaumake o kela ano. no ko lakou makaala loa i kela laaumake, i in a e keia ana ka make ana o kekahi poe, ma o kela laaumake la, alaila e ili aku ana na ahewa ana a ke kanawai maluna o lakou, a maluna pu hoi o ka mea nana i kuai hoolilo aku i kela laau.

Elua i Upuia e Make

I kulike ai me ka moolelo e pili ana i ka inu ana o Mataki Omori, i ka laau hoomake naonao, ua hoolala mua oia no ka lawe ana ae i knoa ola ame ke eia o kekahi kaikamahine Kepani hula, ana i haulehia ai i ke aloha, i ka wa nae i hoole mai ai kela kaikamahina Kepani i kona makemake, ua inu okoa ae la no oia i na omole laaumake a elua, a iloko o ka manawa pokole i make aku ai oia.

Ma ka po o ka Poakahi nei, ua haawi ae la kela Kepani he paina maloko o kekahi hale ma ke alanui Kalakaua, me ke komo pu na aku i kona mau hoa-loha pilipaa loa. ma kela paina, me ka hoea ana ae uo hoi o ke kaikamahina ana i aloha ai, ame kekahi kaikamahine ana i aloha ai, ame kekahi kaikamahine Kepnai hula okoa aku.

Ua hoohalaia na hora o kela po e la-kou iloko o ka hauoli, a i kela ame keia manawa, e koi mau ana ka keia Kepani i ke kaikamahine opio e hele iwaho, no ke koi ana aku iaia e make like laua, a i ka wa e huli hoi aku ai o ke kai-kamahineloko o ka hale, ua hele kona mau maka a piha me ka waimaka.

Ma ka hora elua nae o kela, ia haalele aku la keia Kepani ame ke kai-kamahine i kela hale, maluna o ke kaa otomobile, a huli hoi mai la no kahi i noho ai o Omori, no ke kii ana keia i na omole laau ana o ke kuai mua ana, a holo pololei aku la laua no ka paka o Makiki, malaila i koi hou aku ai i kekaikamahine opio e lele mailuna mai o ke kaa, a e inu like laua i ka laau hoo-make naonao.

Ua hoole paakiki no kela kaikamahina me kona hoomaka ana e holo no kahi e ku ana o na kaa otomobile hoo-limelime, iaia nae i hala aku ai, i hoo-maka ae ai kela Kepani e inu i na omole laau elua, me kona make aua he hora hookahi mahope mai.

No ka hoomaopopo pono ana i ke ka-nawai ame ke kulana e palekana'ai ka lehulehu, ua hoouna aku ka lunakana-wai Lightfoot, he kono i ka poe kuai laau apau, a i na haku no hoi o na hale- kuai e malama ana i ua-laau o kela ano, no ka akoakoa ana aku imua on a, ma ka hora elua o nehinei, no ko lakou kamailio ana, maluna o kekahi alahele e ili ole aku ai he pilikia maluna o la-kou, a e poino pu ai no hoi ka poe kuai i na laau hoomake naonao.

 

E HOOPII HOU IA AE ANA KE KU MUKAI O NA MEAAI.

 

I kulike me ka olelo a kekahi o na kanaka kuai meaai liilii o ke kulana-kauhale nei o ka hoike ana ae e mau ana no ke kumukuai o ke kopaa ma ka ll keneka o ka paona elike me ia i nei manawa ahiki i ka hoopii ana ae o ka poe mahiko, ma ia ano ke kuaia nei me ka emi iho mamua o ke kumukuai e kuaiia mai la ma Ame-rika. "Aka nae, ke hopohopo nei au e hoopii hou ae ma ke kakahiako Poalua nei," a in a e loaa ole ana ia makou ke kopaa nie ke kumu kuai i emi ido malalo o ka umi-kumamakahi keno-ka o ka paona, e hoopii ae ana makou i umikumamalua keneka i ka poe kuai mai."

O kekahi o na meaai i pii ae ke ku-mukuai i ka Poa kolu nei oia ke kope, ke kuaiia nei ma ke 45 keneka o ka paona. Eono mahina i hala aku nei ua kuaiia ke kope ma ke 30 keueka o ka paona, a oiai aole no i oi aku na hoo-lilo no ka hana aua, a pela hoi me ka luhi, eia nae ua pii loa ae ke kumu-kuai i nei manawa a ke 60 a i ke 65 keneka o ka paona ma na makeke. No-hea mai keia pii loa ana! No ka make-make o ka poe hoopukapuka e nua ka pomaikai e loaa ia lakou ma ka aina makua. Nawai no e ole ka ulu mai o na olohani lehulehu ma o a maanei ma-waena o na kanaka hana no ka pii maoli no o ke kumukuai o na meaai e pono ai ke ola ana.

 

HE PII LOA KE KUMU KUAI O KA PAPA MA HILO.

 

I kulike me ka hoakaka a ka Nupepa Tribune o Hilo aia kolaila poe kukulu hale ke uwouwo mai la no ka vii hoa ae o ke kumukuai o ka papa eono lala o ke kaukaui kapuai, a he haua paakiki ka ke kauoha ana aku e loaa nui mai ai ka laau ma kekahi'kumukuai no ka hoo-lawa ana aku i na kauoha laau. Ma ka la 15 o Augate nei i hoomaka ai ka pii o ka kumukuai ma Hilo elua dala hou ae mamua o ko Honolulu nei, aka nae i kulike me ka manao o ka leka i hoouna-ia aku iwaho e ka American Factors, Ltd., no ka hoike ana i ke kumukuai hou, me he mea la aole o Hilo ame Ho-nolulu i ike i ke kumukuai kiekie.

O ka papa he $35 no ke kaukani ma-mua ma na halewili olopapa, ma Puget Sound ma ka la i o Mei, he  $45 i nei manawa, a he puakiki na na halewili olopapa ka hoomau ana aku i ka lakou mau kauoha laau. O ka ukumoku no ka papa o 1000 kapuai ahiki I Hilo he $17 aole nae i komo malalia na lilo o ka hoo-piha ame ka hu-e ana, a pela me ka ai-hau kaua ame na hoolilo e ae.

Ma Gray's Harbor, kahi o no papa paina keokeo, ua olelo ae ka poe olopa-pa, mamuli ka o ka hikiwawe o ke oki ana i laau no ka hoopiha ana aku i na kauoha papa.

Ke nui mai nei na hale kulukulu hou ia ma Hilo, elike no me ia ma na wahi e ae. Ua hoomahuahua ae ka poe noho home hookuonoono i ka lakou mau kau-oha papa ma ke ano nui loa, a ke lehu-lehu mai nei no hoi na hale e kukuluia mai nei maloko o ke kulauakauhale. Ua lawa wale no na laau e ahu mai nei maanei i nei manawa, no ka hoo au ana ae i kekahi mau pilikia i makemake ko-keia, oini nae e na kauoha i hoounaia aku ai i na wili olopapa ma Amerika no ka hoonua o kekahi manawa mamua sku nei.

 

MAUMAUA NA ULIA KAA OTOMO-BILE.

 

Me he mea la, o ka Poalua aku la i hala, ka la oi loa aku o ka nui o na ulia kaa otomobile a o ka hopena o kela mau ulia o ia no ka eha ana o ke-kahi mau keiki liilii elua, me ka ho-puia ana he elua mau kiakaa, a he eha hoi mau kaa otomobile, i loaa na poina.

Ma na hora kakahiaka o kela la, o ka ulia kaa otomobile mua loa i ikeia, o ia no ka hooku'i ana o kekahi mau kaa elua ma ke alanui Keeaumoku, o kahi nae o ka laki, aole he mea i po-ino, koe wale no ka loaa ana he mau pilikia i na kaa a elua, me ka pau no nae o kela pilikia i ka hooponoponoia mawaena o na mea na laua e hookele ana i na kaa otomobile.

Ma ka auwina la hoi i kekahi Ke-pani o Yakima Yuiena e hookele ana i knoa kaa otomobile ma ke alanua Moi, ua hooku'i aku la kona kaa me kekahi keiki Pake uuku o eha makahiki, a eha loa, me ka hoihoi awiwi ia aku nololio o ka halema'i o na ulia poino.

Ua hopuia kela Kepani mamuli o kona hookele ana i ke kaa otomobile me ka laikini ole, aka ua hookuuia nae, mamuli o kona waiho aua ae he hoo-kahi haneri dala bela. Ma ka olelo o ke kiakaa otomobile, o ke kumu o ka loaa ana o kela ulia poino, o ia no ka holo pololei ana ae o ke keiki Puke uuku mamua pono o kona kaa, i ka wa a kekahi keiki okoa aku e alualu ae ana iaia.

Aole nae malaila wale iho la no pau na ulia kaa otomobile, aka ma ia ahi-ahi anu iho, a mauka ae nei o Kapa-lama, i hooku'i hou ia ai no ia keiki Pake uuku e ke kaa otomobile, a hala wai kela kamaiki me ka poino kukoua-konu maluna o kona kino.

Ma ka hora eiwa ana iho hoi o kela po, mawaho ae nei o ka hookuina o na alanui Kalakaua ame John Ena, i hoo-ku'i ae ai he elua mau kaa otomobile i kahi hookahi, a eha na ohua e kau ana maluna o kekahi kaa, ma o na apana aniani i nahaha ma kela hooku'i ana.

O ke Kepani kiakaa o kekahi kaa okoa aku ka i paa ae i ke hopuia no kona hookele i ke kaa me ka laihiui ole, a nana i hoike ae i na makai, he lehu-lehu wale o na Kepani e hookele nei i ko lakou mau kaa, me ka nele i ka lai-kini, a no lakou e huli pono aku ai na kanaka o ke aupuni ma keia mua aku.

 

HAALELE I PUNA NA MEA ALOHA

 

Me ka bebe e hii ana ma ke alo he mau mahina wale no ka loihi o ka ha-nau ana, a me kana mau hoakaka hoi e kokuaia aku ana e kon makuahina a e noho kokoke aku ana iaia, he kaika-mahine Pukiki opio ka i hoea ae imua o ka Loio Kalana Heen ma ke kakahiaka Poakahi nei, a hoike ae la i kana moo-lelo me na waimaka e halo'ilo'i iho ana ma kona mau lihilihi, no kona haa leleia ana e kana kane ma ka Poaono aku la i hala, ua holo ke kane maluna o ka mokukaua Nu Ioka a e hoolilo aku. iaia i kanaka hana loluna  o ia moku, ua haalele aku la kana kane o ka mare ana, he Pilipino, i ko laua home a hele ae la e hoopaa i kona inoa i kanaka hana no ka moku kaua a oa hopu koke ia mai oia, a i ke kane e holo ana i ka moana, a no ka hoi koke ole aku, i loaa ai ka manao i ka wahine ua haaleleia oia.

 

MAKE ME KA HIKIWAWE LOA.

 

Me ka hikiwawe loa, me ka haupu mua ole ia hoi, ua kokoke loa mai ka moke ma koa home, i pauaho mai o Mr. Frederick Meyer, ka lunanui o ka mahikoo Waianae i keia ola ana, ma ke kakahiaka o ka Poalima aku la i hala, me ka liko o kona make ana i mea hookahaha nui aku i ka manao o kona mau hoaloha lehulehu, a i hookau aku hoi i na haawina hookaumaha ame ka ehaeha maluna o kona ohana.

Ma ka auwina la o ka Poaha aku i hoike ne ai o Mr. Meyer i ka maikai ole o kona ola kino, a i ke ao ana ae ma ke kakahiaka o ka Poalima, ua hole no oia ma kana mau hana maamau, a ma kona kaena hana no oia, ma ka hora elima o kelo kakahiaka, a he hookahi hora me ka hapa mahope mai, i huli hoi aku ai oia no kona home. I ka hoea ana no kona home, ua no-ho iho la oia mawaho o ka lanai e hoo-maha ai, me ke kauoha ana aku e la- weia mai i kiahawai nona, he hapalua hora wale no nae mahope mai, i ka wa hoea aku ai o ke kaikamahine lawe-lawe, e woiho mai ana kona haku, ua haalole mai ke ola i ke kino.

Ua hoika koke ia aku la ka lohe i ke Kauaka R. J. McGettigan, i kona ho-ea ana mai, a nana i ke kumu kela pauaho koke ana mai o Mr. Meye i keia ola ana, ua hoika ae la oia i kona ike, mamuli no ia o ka ma'i puuwai.

I ka manawa he umi-kumamakolu wale no makahiki i hoea mai ai o Mr. Meyer no Hawaii nei, me ka noho hana ana maloko o na mahiko lehulehu, mai ke kulana haahaa mai ahiki i kona lilo anan lunauna.

Ua noho hana oia no ka mahiko ma Hawaii, pela ma Maui, a i ka 1899 i lilo ai he lunanui no ka mahiko o Waianae, ke kulana ana i paa ai no no ma-kahiki loihi, ahiki wale i kona haalele anan iho i kana hana ma ka honua nei, me ka mahalo nui ia e kona mau haku, ame na limahana o kela mahiko. Ma kona manawa o ka make ana aku la, ua piha iaia na makahiki he kanalima-ku-mamaono a oi, ma ka mahina ae nei o Maraki e piha ai iaia na makahiki he kaualima-kumamahiku.

Ua mare o Mr. Meyer i kona manawa he umu kumamawalu wale no makahiki, i ka manawa hoi he umi-kumamaha ma-kahiki o kaon wahine, a mailoko mai o kela noho mare ana i loaa mai ai ia laua na keikikane eha ame ua kaikamahina elua a mailokomai hoi o ka laua mau keiki, ua moopuna lehulehu.

Ua hoihoi loa ia mai kona kiue wai-lua no Honolulu nei, me ka haawiia i manawa no na hoaloha e nana hope ai i kona helehelena ma ka Poaono nei, a puhiia aku la kona kino i ke ahi, a ma ka auwua la o ke Sahati ae i malama'a ai kona anaina hoolewa.

 

HOOPII HOU IA KA UKUHANA.

 

No ka pani anan aku i ke koi a na limehana o ka hui kaa uwila o Hono-lulu nei, e hoomahuahuaia ae ko lakou uku hana, ua hooholo ae ka hui kaa uwi-la e hooko aku i kela noi, ma ka hoopii hou ana ae i ka uku o ka poe kiakaa, ame ka poe ahi dala, i elima keueka hou no ka hora hookahi.

Ke loaa nei i kela mau lihiahana ka uku o kanakolu-kumamalima keneka o ka hora i keia manawa aka e hoomaka aua ma ka la 1 ae nei o ka mahina o Sepatemaba, e loaa ana i lakou he elima keneka hou iho, me ka hoomahua-hua pu ia he hookahi makahiki no ka hora, ahiki i ka piha ana he kanalima kene-ka no ka hora hookahi.

No ua limahana e ae mawaho o na kiakaa ame ka poe ohi dala, e hooma-huahua hou ia ae ana ko lakou uki-hana i umi pakeneka, he nuhou hoo-hauoli keia i loaa aku i na limahaua o kela hui.

Ua hookahua na limahana i ka lakou koi e hoomahuahua hou ia ae ko lakou ukuhana, mamuli o ka pipii loa o ua meakuai, me ka puikaika o ke ola ana o kekahi poe, oiai, aole he hookahi mea oluolu mai o ke kumukuai, mai na mea-ai, ahiki aku i na mea e ae e pono ai ka noho ohana ana.

I kulike ai me na hana hoeueu ku-kulu hui uuione, ua kukuluia ae he hai o kela ano iwaena o na limehana o Ka-hui, me ke kohoia ana o ua @, a kokua pu aku ana keia hui i ka olo-hani o na kanaka hana o na kaa uwila maloko o Amerika.

 

KAAWE HE PAKE ELEMAKULE IAIA IHO.

 

Ma ka hora ekahi o ka auwina la Poakahi nei i ike aku ai kekahi mau keiki elua e ohi pua awapuhi ana mau-ka ae nei o ke Awawa o Nuuani ma kahi he mile ka mamao iuka mai ka palena aku o ke alanui kaa uwila, i ke-kahi Pake e lewalewa mai ana iluna o ke kumulaau hau ma kahi he 60 ka-puai ilalo mai ke kaipali iho i ka ma-nawa a laua i hele aku ai e kiei i ka-hawai. Ua hoike  koke ia ae ia nuhou i ka oihana makai a o ka Mekai Afat me kekahi mau paahao ka i holo aku no kahi o ka Pake i haawe ai.

Ua make mua ka Pake me he mea la he elua paha hora mamua ae.Ua okiia ae ke kaula a me ka hana nui ka i hu-kiia ai ahiki i ke kau ana iluna o ka pali. Ua laweia mai kona kino a wai-hoia maloko o ka hale e waiho ai o na kino make no ka nana ana a ke kiure koronero.

 

KOI NA KEPANI E HOEMIIA MAI NA HORA HANA.

 

Me ka nana ole aku i na hoohalahala ma ka aoao o ka poe lawe aelike hana e olelo ana o na koi i waihoia aku imua o lakou aole i kupono, he 150 a oi aku mau Kepani kamana, pena a kapili hale pohaku i malama i kekahi halawai ma ka hiekeaka Kepani ma ke alanui Mau-nakea ma ka auwina la Poakahi nei i hooholo e hoole i ka hana ana a oir aka mamua o ewalu hora hana o ka la, a koi ae hoi i hookahi la hana ame hapa no no la Sabati ame na manawa hana oi aku mamua o ka ewalu hora. Ua hoo-holoia keia a e mana ana ia mahope aku o ka la i o Okatoba. O Mr. G. Negore ka lunahoomalu o ia halawai. Ma ka oleoia he 400 a i mau Kepani kama na aine pena i hoopaa ia lakou iho i nei manawa e hoohui aku ia lakou malalo o ka hui, a he 250 ka mau lala hou e koila aku anan e lilo mai i mau lala. O na hora hana e hanaia nei i keia mana-wa he eiwa o ka la.

O ka põe lawe aelike i akoakoa ae ma ia halawai ua hoao mai ka lakou me ka loaa ole nae o ka hua, e hoakaka mai i ko lakou manao, a ua hooleia aku nae e ka hapanui. Ua hooholo ou ia halawai e hoouna aku i kekahi hoike i ka poe lawe aelike hana Kepani, Pake ame Amerika, e noi ana e ku lakou mahope o ka olelo hooholo a ka ahahui uniona hou i hooholo ai e hana i ewalu wale no hora o ka la.

 

HOAO HE HAOLE E LAWE I KONA OLA.

 

Ma ka hora eiwa ame hapaha o ke kakahiaka Poakahi nei i hoao ae ai he haole o Robert Levy ka inoa, he kala-iwa kaapio mamua, e hoopokole i kona mau la o ke ola ana ma o ke oki ana ae i kona kania-i me ka pahi umiumi no kekahi mau manawa lehulehu, o kahi nae i ko ole ai kona manao e make, ua ike e aku la kana kaikamahine ia hana ana a aumeame mai la i ka pahi umi-umi ahiki i ka lilo ana mai iaia a hoo-maka ae la ka e uwa me ka leo nui i lohe aku kekahi mea a hele aku e ko-kua. Ua hoike koke ia mai ia poino i ka halewai a ua hoea aku la ke kaa lawe ma'i a laweia mai o Levy no ka halewai, a malaila i lapaania ai a hoo-moeia iluna o ka moe no ka nana ana i kona hopena. Ma ka oleloia he ma'i ka kona me ke kauka'i aku i kona pono ia ha'i no ka makahiki i hala, a no ka uluhua ia ma'i loihi i hooholo ai oia e aho ka make ana mamua o ka hoomailo loihi ia me ka nele i ka manaolaua no ke ola ae o ia ma'i.

 

HOOWALEWALEIA NA KAIKAMA-HINE E PUHI OPIUMA.

 

Maloko o ka ahah hoomalu ma ke ka-kahiaka Poalua nei i hoikeia ae ai ka moolelo oka hoowalewaleia ana o ke-kahi mau kaikamahine Hawaii u'i o na helehelena a maikai no hoi ke ola kino e na Pake ahiki i ko lakou poholo ana iloko o na rumi pouliuli kahi puhi opi-uma a ua Pake, ame ko lakou hoowale-wale pu ia ana e puhi i ka opiuma ma ka manawa i kauia ae ai ka hoopa'i e ka Lunkanawai Lightfoot maluna o ke-kahi Pake eono mahina e noho haua ai iloko o ka halepaahao no ka loaa ana aku o kekahi opiuma ma kona hale.

Ma na oleloike a na makaikiu o ka hoike ana ae imua o ka aha i hoikeia ae ai ma ke akea ka hoowalewaleia ana o kekahi mau kaikamahine Hawaii a ko-mo iloko o ka halepaahao no ka loaa ana aku o kekahi opiuma ma kona hale.

Ma na oleloike a ua makaikiu o ka hoike ana ae imua o ka aha i hoikeia ae ai ma ke akea ka hoowalewaleia ana o kekahi mau kaikamahine Hawaii a ko-mo iloko o na rumi puhi opiuma ma ke-kahi mau hale ma na alanui Liliha, Beritania, Kukui ame Pauahi, a he eono ka o ia mau kaikamahine i hoopakeleia mai na umii mai a na Pake iloko o ka pule i hala. He heluna nui o na kiui opiuma ame na ipupaka puhi opiuma a mau meahana e ae i paa ae i na ma-kaikiu a laweia ae i ka halewai.

 

OLOHANI NA KANAKA O KA HA-LE HANAHAO.

(Mai ka aoao Ekahi mai).

kakuka ole ia o kekahi mau mea e pili ana i ka hana mawaeena o na haku hana ame na limahana.

Ahiki mai i keia manawa, aole he ao o kekahi aoao e haawipio i kekahi ao-ao, a eia no hoi ua limahana o kela mau hale hanahao a elua, ke noho mai nei no lakou me ka hana ole, aole no hoi he mea pilikia i waeua o lakou.

Ua hoea ae he komite o na limahana imua o ka Loio Kalaua Heen, ma ka Peakahi nei, hooia aku imua one, ao-le he manao ma ka aoao o ka poe o'o-hani, e hoopilikia aku i na haku hana ma kekahi ano, aka e malama ana lakou i ka maluhia, me ke kanawai, ahiki i ka hoea ana mai i ka wa e pau ai ka pilikia.

Aole he mau kumu koi e ae a na li-mahana oloko o kela mau hale hana-hao, imua o na haku hana, o ka ae wale mai no e hoihoi houia ko lakou hoa limahana i ka hana, o ka pau ae la no ia, a ma ka oleloia, aole o lakou ku e a hoohalahala paha i ka uku e loaa nei ia lakou i keia wa.

 

He leka ka i loaa mai nei i keia ke-ena mai ia Rev. Isnia Poai mai o ka-laoa, Hilo, Hawaii e hoole mai ana i ka hookomoia ana aku o kona inoa e ka Rev. J. E. K. Maia, oia kekahi lala o ka papa kahuwaiwai o ka Hoomana na-auao i noho peresidena ia eia. Ua ho-ole loa mai oia i ka pololei, ame ka ma-no o kela lawaia ana mai o kona inoa i hoa no ka papa kahuwaiwai, me kona hooia pu mai i kona ku'e ole i ka Rev. W. J. S. O. Makekau.

 

MOOLELO O KA HOIKE HUI O NA KULA SABATI AME NA C. E. O MAUI HIKINA.

 

e oluolu mai e Mr. Lunapooponopono i wahi rumi no keia poomanao e kaa ae la maluna.

Ma ke Sabati, la 10 o Augate, 1919, i malamaia ai ka hoike hui o na Kula Sabati ame na C. E. nona kahi i hoi keia ae la maluna. O na Kula Sabati ame na Ahahui C. E. i akoakoa mai ma keia hoike, o ia keia: Kaupo, Wanana-lua, Nahiku, Keanae ame Wahinekapu.

Mamuli o ka hoolaha a ke K. K. S. N. ame komite hoeueu o na Ahahui C. E., J. W. kawaakoa, e hoike hui ana na Kula Sabati ame na C. E. ia leo kau-oha.

Mamua o ka nee ana aku no ka ike ana i na hana hoike, he mea pono i ka mea kakau e hoike mua aku i kekai mau hana, i lawelawe ia, he mau la mamua ae o ka malamaia ana o na hana hoike, penei no ia:

Ke kula Sabati o Kaupo. Ua kau mai na haumana o keia Kula Sabati malu-na haumana; o kekahi mau haumana ua hele no mauka o ka aina ma na lio.

Ma ka hora 7:30 p.m. ua ku aku ke Kalaudina i Keanae; ua hoi aku la a ka luakini o Keanae, aia malaila na mea i hoomkaukauia no na me e oluolu ai ke kino. Ma ia ahiahi i hoolahaia mai ai e ke Kahu J. P. Inaina, Komite o ka Ekalesia o Keanae ame Huelo, e malamaia ana he halawai haipule o na C. E. mai ka hora 6 a 7 p.m., ua hoo-koia aku ia leo kauoha, me ka ulu-mahiehie o na hana.

Ua alakaiia na hana o keia halawai me ka eleu; ua lonaf na manao paipai hooni ehuna; o na rula alakai o na aha mokupuni o ia na rula alakai. Ua hoo-mauia ka malama ana o keia mau hala-wai i na kakahiaka ame na ahiahi, mai ka poakolu mai ahiki i ke ahiahi Poakahi, Augate 11, ma ka halawai o keia ahialu ua kaa ia Mr. ame Mrs. P. N. Kahokuoluna ke alakai ana. Hauoli na paahana ame na kauwa a ke Akua ma-muli o ka oaa ana he mau olelo- hoo-lana mai ka peresidena mai o ke C. E. o kawaiahao, Mrs. Kahokuoluna.

Ua hoomakaia ka wehe ana i na hana ahamele i ka hora 8 p.m., mamua o ka hoonee ana aku i na hana ahamele ua hoolaha mua mai ke K. K. S. N. Ka-waakoa o L. A. Kanae aua ke kakau-olelo o ka la, a malalo pu o kana mau alakai ana e hooneeia aku ai ua hana ahamele. Hoomakaia ke wehe ana i na hana me ka himeni 158, L. H., me ka pule mai ka Rev. J. P. Kalohelani.

He ku i ka nani na mele himeni o keia po ahamele, mai na puukani like ole mai. O na loea no hoi ma na mea-kani kekahi o na mea u'i loa; ua piha pono ka luakini o Keanae i ka poe makaikai. O na makaikai i hiki mai ma keia po, o lakou na hoike oiaio, no ke ku i ka nani ame ka u'i o na leo mele ahamele. O na loaa he $85.

Ua hoomakaia ka malamaia ana o na hana hoike Kula Sabati ma ka hora 10 a.m., Augate 10, malalo o ke alakai ana a ke K. K. S. N. J. W. Kawaakoa, ma ke meleia ana o ka himeni hui, L. H., aoao 17, me ka pule a Rev. J. P. Inaina.

Na ka papa K. S. o no Opio ame na Pokii o Keanae i hehi mua i ke kahua o na hana hoike, malalo o ke alakai a Mrs. Jno. Plunkett.

He ku i ka nani na mea i hanaia a i a'oia o na haumana. Ma ka olelo Bori-tauia na haawina, pela pu uo na hi-meni; o ka huina o na haumana o keia papa he 29. Imua e ka makuahine maikai!

Ke K. S. Mai o Wahinepee; he clima haumana; he poe wale no keia i hele a ulu ko-kea; o ke alakai oia no ka Rev. J. P. Inaina. O ke ano mau no o keia makua o ka mikimiki, ka eleu; he mio-mio na haawina, pela na himeni. O ka lakou haawina ma Ka Hoaloha, mahina o Ianuari, 1919.

Ke K. S. mai o Nahiku, he 11 ka nui o na haumana. Nui ka paauaau o na pauku o ka mokuna 28 o Isaia i na keiki liilii i aneane hiki ole e paanaau maikai i kekah mau makua; mamuli o ka nui paanaau ame ke kulana koa o keia mau keiki liilii, ua umeia aku na noonoo o ke anaina maluna o keia maukeiki. Ua hoikeike mai keia mau keiki liilii ke ano o kekahi mau pauku olo- ko o keia mokuna e pili ana i ke kula na ame ke ano o ka poe inu waiona. Ua haawi ae na komite i ka olelo hoo-holo o keia ka helu ekahi o na K. S.

Kaheaia ke K. S. o Wauanalua; he ehiku haumana o keia kula. Ekolu Pili pino, eha Hawaii. elua makuahine Ha-waii, o laua ka i hoomanawanui i ka hele wawae mai ka palena pau o kahi hiki i ke kaa ke holo ahiki i kai o ke anae; nui ka hoomanawanui; he loa aia ma kahi o eono a ehiku paha mile mai Kapiliula ahiki aku i Keanae. Aia ilo-ko o keia papa he mau Pilipino e hi-meni pu aua i na himeni ma ka olelo Hawaii Auhea na Hawaii oiaio, oiaio ke kikowaena keia o na Kula Sabati iloko o Maui Hikina? E lilo anei na lahui e ka poe na lakou e mele mai i ka kakou olelo makuahine. E ala e Wa-nanalua, oiai ma kou wahi ana ka hoike hui hou o na Kula Sabati iloko ae nei o ka mahina o Dekemaba. Nolaila e lilo kakou i poe pulama i ka kakou olelo makuahine, aole o na lahui e. E paa i ka moto, "No Kristo ame Kona Ekale-sia."

Mahope a keia papa, ua mele ia ka himeni hui H. A. N., aoao 197; i ka pau ana o keia himeni i hapaiia ai ua hana lala dala; a loaa he $65. Kahea ia ke K. S. o na Makua o Ke-anae; aole no e hoohewahewaia ke ku-lana o keia kula, oiai o ka lakou mau leo mele, he nui ka u'i, he nahenahe honehone na leo o na makuahine, he nuuulu aheahe malie ka leo o na kane: hauoli a nui, paanaau no hoi na haa-wina: nou no e Keanae ka hauoli mau loa. Imua, imua, no ka lanakila!

Ke kula Sabati mai o Kaupo. O ka mea e kakau nei i keia moolelo oia no ke alakai o keia puali Kula Sabati. He 31 ha nui o na haumana. O keia no hoi ka panina o na Kula Sabati.

Mahope iho o keia ua hoolaha mai ke K. K. S. N. e lohe ana kakou i ka hoike a ke komite i hookohuia, ia lakou ka wae ana a hoomaopopo ana i na Kula Sabati, ia lakou na helu i loaa. O ke komite i hookohuia no keia hana oia no ka hope peresidena nui o na C. E. o Maui, Rev. L. B. Kaumeheiwa, kekahi ia o na malihini hanohano ma keia ho-ike ame ke keiki o ka Ua Kapilehua Tom Puuohau, o ka laua hoike penei no ia:

Na Kula Sabati o Wananalua, Wa-hinekapu, helu ekahi ma ka pokole o ka manawa, elima minuke pakahi.

Na Kula Sabati e ae ma ka helu o 12 minuke; Kula Sabati o Nahiku, helu ekahi, ma kahi o na haawina a na po-kii; pololei kela.

He mau manao paipai mai ia P. N. Kahokuoluna ame Mrs. Kahokuoluna, Tom Puuohau ame ka Rev. L. B. Kau-meheiwa, hookuuia ke anaina e hooma-ha, oiai e hoomakaukauia ana na mea e oluolu ai ke kine. Ua konoia na mea apau e hoopiha i ka lua o ka inaina, ua ai a ua lawa i na mea i hoomakaukauia e oluolu ai ke kino.

Hora 1:30 p.m. i malamaia ai na hana hoike Ahahui C. E. malalo no o ke alakai ana a ke Komite Hoeueu J. W. Kawaakoa. O na papa no i hoikeia ae nei maluna, oia no na papa hoike o na C. E., koe ka papa o na pikii o Keanae.

Aole no i loli ae ke ano o na hana o na hoike o na C. E. mai ke ke Kula Sabati mai; he maikai na hana hoike C. E.; he ano miomio na haawina, pela pu na himeni i hoomakaukauia e kela ame keia Ahahui C. E. pakahi. O keia no hoi ka hopena o na haua hoike a hoopanee loa ia.

Ma na mea ano nui i ikeia ma keia mau hoike, aole he mau buke himeni e paa ia ana e kela ame keia Kula Sabati. Ua hoopaaia na himeni me ka paanaau pela na himeni.

O ka huina nui o na haumana i ho-ikeia ma kela la he 102 Huina nui o na dala apau i lulu ia, $320: penei ka hoonohonoho ana o kahi i loaa mai ai keia huina: Loaa lulu o na halawai ahiahi ame kakahiaka o ke C. E. $94; loaa lulu hoike Kula Sabati, $65; loaa ahamele, $85; hoike ahahui C. E., $40; loaa lulu hoolaulea, $36; i ka hoohui ana ae i keia mau huina loaa, o ia kela huina i hoikeia ae la maluna.

Me oe e kua Solomua kuu anoai nui, me na keiki o kou papapa'i  ko'u adieu. Me ka haahaa,

            L. AALONA KANAE.

Kkauolelo o na hana o ka la Kaupo, Augate 14, 1919.

 

HAINA NANE

 

Mr. Solomon Hanohano. Aloha nui: E oluolu ae e hookomo iho iloko o ke kino lahilahi o ka Nupepa Kuokoa, na-na ia e aha'i mama aku ma na kaiaulu aloha ou e Hawaii kuauli, i ka uane hoi uana e hoopuhili nei na loea huli nane o keia mau la, a penei ke kukulu ana o ua nane nei:

Ha kama ka'u i hanauia i Kahiki-ku i Kahiki moe, popoia a kau ma ka paia, lewalewa o Keoni LiiLii, he laau ma kona elemu, he pohaku ma kona opu. Eia ka ninau a ua keiki nei: Owai ka inoa o kuu kama i hanauia!

Haina: Ulu. Penei ka'u hoonoho-noho ana: He kama ka'u i hanauia i Kahiki-ku i Kahiki-moe, he kumu ulu. Popoia a kau ma ka paio, ka hua o ka ulu. Lewalewa o Keoni Liilii, ke au o ka ulu e paa la mai ka lala a ka hua o ka ulu, he laau ma kona elemu, ka lou ulu, o ia ka laau e hou ai ma kona elemu, alaila haule mai ka loa o ka ulu, he meaai ono, ko'uko'u i ka puu ke momoni. He Pohaku ma kona opu, oia no ka pikoi iloko o ka ulu; in a oe e oki i ka ulu a moku, e ike iho ana no oe i ua pohaku nei, e waiho ae ana iloko o kona opu ua hele a heahea.

Me ka manaolana ua loaa pono aku o Keoni Liilii i ke keiki louulu o ka aina o ka ehaeha, ke hele nei ke kumu o ka ulu a koe wahi hua ole. Me oe e ka Lunahoponopono ko'u mahalo a nui ame kou mau keiki lima-hei o ka papapa'i ko'u aloha nui.

Owau iho no me ka haahaa

            PAPALOA BEACH

 

Aohe no he wa a wi mai la ka niho o kahi kolohe, o ka haki wale ana no o ka lou-ulu, pakele ai kela, ma ka apua ke ola. O oe wale no iwaena o na keiki pana pua ka i kiei iki mai la ma ka puka ki, eia nae, ahi ae la no ka mana o na aumakua o ke keiki o na Koolau, pohina na maka; ke heekepua mali mai lu no na eueu; no ma kuono. Huli hou ia mai!- L. H.

 

Ma ka Mauna Kea o ka Poalua nei i huli hoi mai ai o Mr. L. A. Kakina, ka peresidena o keia hui pa'i nupepa, mahope iho o ka hoohala ana i kekahi mau la ma Hilo.