Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 36, 5 September 1919 — HOLO KAAPUNI IA HAWAII. [ARTICLE]

HOLO KAAPUNI IA HAWAII.

Eiāku.) j Knu <l<?ar Solmoun Hanohano, Aloha kaua: —Maikai na niea ajiau. Eia au i Hilo uei. a ke ku nei kuu halepe'a i' kai o Keaukaha, kokoke i ke Seaside | C!ub; maikai koia kaha, eha mile inai j Hilo mai, a kuu iho la ka luhi o ka holo ana mai Kalapana mai, 110 na mile i ( holoia he oka hora 5:30 p. m. ia, ft ! paina iho la aine ka hoomaikai ana ae i lf» Makua Lani, a hooluolu iho la, a ke kai e hana mai ana i kana haua, a lilo aku la me Aiioipua, a i puoho ae ko 'u e hoomaikai iho aha na paniwai o Hakoilani. I He oluolu mai hoi kjrti, a o ka nehe mai a ke kai o na Keaukaha nei ,e kala mai e kuu Solomon ua pahee loa kuu TK?ni i ka nuku, e hoihoi hou ae kaua i ke alahelt pololei, o ia keia: I kuu j liaalele ana aku ia Kalapana, ua kuhi- [ kuhi ia mai la kahi i hanauia ai ia ka- j naka kaulana, a i poina ole i ka mea Jkakau nei, ō ia no ka Mea Hanohano »loseph A- Nawahi, ame ka home ana i ( noho ai i kspa wa kamalii, a ninau ia ; aai la ia 'u, ina au i ike iaia. Ua olelo aku au ua kamaaina āu a hhumuhumu >>a no ka pon6 o ke aupuni ame ka nuj epa ana e hookele aua, ; kona ohana ame ka hui o'kuu h&uoli ' kuu ike ana i kona onehanau, a mai ;a Mr. Pea mai o Kaimu hookahi hapa. kaa opio]»io, a nee miai la au no Kapo--«o, a hui iho la.me ka mea malama halo -īookolokolo ame ka hoomāha liilii ana, ime k? aloha lima ana, a nee mai la \uu moku kaa nomua ahiki, i ke ku ana o kuu kaa i kahi i kuhikuhiia mai ai ia'u, o ka pohaku i like' dku me ke "*;aba puaniki, he ano kupaHaha no pa"Ha na mea a Pele i hana ai, ā iipe mai la au no Pahoa. He maikai uo keia wahi, ua piha no i na home hookuoAoono ame ka launa ana me na kamaaina, a nee mal la no Olaa a hui iho la me ka hopp makai, Mr. W. Nailima, ame kona kapena makai ame ke aloha lima ana*, a holo. mai la no Hilo Hanakahi lei ana i ka lehua, iniiniki malie, a hui iho la nie ka akena aina aupUni me ka pumehaua Mr. Analu ame na hooponopono ana i ko'u wahi e noho ai a loaa iho la e noho au ma ua aekai o Keaukalia, elike me na mea i paa ae la mamua. PoaHma, ua hlki miii la au i ke kaona o Hilo, a hui iho la me ka loio kalaua, a me ka Mea Ilanohano B. Kelokolio ame ka nui o na kamaainā; ame na hookaau olelo ana ma ke keena o ka loio kalana no ke ake e maopopo ia lakou ke anb

o kau hu&kai, ua lilo maoli i mea na' lakou e noonoo ai ame ka mahalo pu mai o lakou, no ko'u loaa ole ana i ka pilikia ame na kono mai ka loio kalano. mai e hoi me ia e paina ai, atya ua hanvri aku i ua mahalo ana, a hoi mai la au no ko'u kahua. { Poaono ae, ua hiki hou i ke kaona o Hilo amē ka nana ana i ka mea a ka maka e makeirfake ai a hui no hoi me 1 na hoaloha a hooinanao ae ia au i ka j maknahine maikai oia uo o Mrs E. A. Nawahi ame ka Haku'i o k'iu puutvai j nona, no ka inea ua kamaaina iaia ame ka ninau ana aku i na kamaaina, ā ku- | hikuhi ia mai la ia'ii; pii pololei no oe ti.j« A&nui Haili fthiki i ka hui anam« «rr;"i,iolani, a hul ho oe, a e ike kku 4 no oe i- ua Home nei i kauliina i na mea { apau iha ka in3fe o Homelani, a ku iho i la kuU kaa aihe lta ilihia no ka hui ana I aku me ua miikualiine nēi, a o kuu pii mai la no ia*ti hui ihō la me n& mōopuna a oiinau aku la niv hoi ō' fta Hotfle nb paha keia o Mrs. Nawahi? ili' iho maluna o 'ti ka hoomanao ae i | kana aliikane i kona wa e ana.J kona kino i ko laua home nia kahi e ku nei o Kalimakapili, mahbjie aku, nka mea oWau kekahi e mhlatna ana i na hana bo<wnatoso noiia, a pii maliē akb la au iluna ō ie alkpii, ua ha'iia aku la iaia, he keōniinana ua makemake e ike ia oe, a kauohaia mai ld aii e kōmo aku, <ia au kali nel ndna, ihe ka leīele o kt>'u oiM, no ka mea, ūā lōihi na: la a»»lc i hui iki anie kuu nana aha i ke kahua o ka halē, kain i ku ai, uft maKalo no hoi, iia kupōno maoli nti ke kdv ~2 ; a ana oia inoa maemae, oiai au o iianea anā i ka nana \ ka nalii o un home nei, nehe ana Hō ka. irioēiift .lail-:. lala, a i kuu huli ana mai, ua ,hele no ioi ia la ō ua makuahine nei ā lft. na-

lania na pua lehua iluna olia, a puliki aku la au i kona mau liina palupatu ame kuu lioalu ana iho ilalo, no ka mea, aole ' i maoj)opo loa iaia ko'u ano, a i kuu ! hoolauiia ana aku iaia, aloha oe a uui , loa ,e Mra. Nuwahi! Auwe, 9 Kulia ka j keia! Auwe np hoi ke ploha e! Hoi . mai liaua iloko nei,.ua uui .Jctiu huhuiia 1 Alika Nawahi i k,ona hoi ana uiai a ole-. i ' lo mai ana ,ua hplp mai oe, no kona ! lUwe ole mai nei. E pono e hoi mai { kakou i ka nei; ua kamaaina < ia 'u, mai hilahiia, oe, ,me kela aloha oia-. ' io, ua pohina .na onohimaka; e. ai oe,. s mai hookaumaha oe id oe k e kuu Mada- ' me, no ka mea,, ua olelo mua au i ka 'u ; aliiwahine, i kuu hoi hou ana i Hilo e ; komo mua ana au e ike ia oe alaila ike aku i ua makanwka apau 0 Hilo nei, I nolaiia ko hooko nei au : i,ka'u olelo, ua ike iho la ia oe ka home i kaulana, a na ike maka ame kuu e ike i ke kiahoomanap o kana. aliikane, a, laweia au e ho.omakaikai. ! He nani maoH me kooa kii e kau ana ame.ua leialoha, he Jkeiki i hoopili pu ia 1 aku. He ku no i ka nani, a ua kapaia no hoi Pa Ilina Hohielpui. He m"aikai maoli ke kulana 0 keia. pa a hoi 'hou.mai la iloko 0 ka home, ame kuu. olelo aku i ua .makuahine nei,.ua ike • mai.nei au i leoua wahi i hanau a# ame kona honie i hanauia ai & nui, aine kona ilihia i ka'u mau olelo ame na o7elo i ku i ke aloha, ua nui kona - hauolLi koua hui aua me a'u, a o-kekahi mea a|u i „

iko ai, ,0 ia 110 hoi ke kaa o.tomo.bile 0 ka Moiwahine Liluokalani me^ona,; mau nani ke kuni o ke kalauuu i puka, ua kii,pono ao ka.lilo aaa aia, ua kupouo no, no. ka īnea o kēla kjulaua kapukapu n.o o ua makuahiiie nei, nolaila ua.maikai maoli.y Eia ka hoi. kekahi e.kuu ua ' h&avu mai ua mākhahine ka buke e pili aua i ke ola ana 0 ka Mea Hano-. hano J. A. Nawahi, ua nui ko'u hauoli no ia buke, e lilo* ana i mea nui ia 'u>: ile buke 110 hoi ka'u i kuai ai i ka wa i j , puka mai 'ai, o na lima apakau no hoi 0 j ka nalowale no ia, a ua laki loa, ua 1 loaa hou īiiai i mba hoomauao, no keia nee ana aku, me ke aloha lima aua, o ka ! nee mai la 110 ia 0 kuu moku kaa no . kahi i ku ai kuu halepe'a. . I Lapule .ae, hoomaikai ae la i. ka Ma- ; kua JUini, a hoomaemae iho la no ka liele ana i ka pule, no ka mea, he lohe wale no akahi 110 a ikemaka i ka inoa i kaulana, llalepule .o llaili, a ku iho lk kuu kaa i ka pukapa a pii inai la au me ka 'u aliiwahine, a i kuu komo 'ana niai I he nani maoii no, aole ke kahu, ka Hon. Stepheu Desha, ua hala i na Kona, a he Kula Sabati ke malamaia ana, a i ka j

pau ana o ia hana, o ka noho no ia o ka pule nui mai na hspe mai o ke kahu ē malama. 0 na haawiiia āia no ia ma ka Buke o Klnohi, "Miāi .ai olua i ka hua a'u e papa nei i ohia." Maikai na. wēhewehe fina, ahiki i ka pau apa, ua ike aku la ko'u ihaka. lie māu malihini koloko, a pela nō hoi me m?iua, a i ka pau.ana o ria llana iime ka pule wehe, a hiii ae„Ja no lloi a hui iho la.au me ke d3ēuatoa Balaunu ame Mr. .1. Kanepuu, ame kela koiki kaulana o Pauoa, ka liko ō ka le- | hua, ka iiiii pau olē a ka maJftriuake, oia o Sam Kaaumoana ame na ma'kuahiae > no hdi i kmaaina i ka Uakukalahak, , ame na kamāaiha pu ho lioi, a hoi mai j la i lto'u kahua no ka hoomaha ana. | Ika auwina la, ua holo aku ia au me ! kuu k'eiki hana no ka makaikai aua ia 1 "Waiakea home hookuonoono; he inai- , kai na iionle, r kē ku mai nei, ua paa nō ) tiot ko kekahi ptte, a o kekālii nō hoi I' ke pii ae la na aoao, me ka ninau hele ana i kalii i ku ai ko •Sam Kaaumoana I hohie ame ko 6eo. Kaia, a kuhikuhiia

ihai la ia'ii; i kuu īlana ana aku ua ai ' a ka paa ai a ka puka i ka.lakaia, ā hoōhuli mai la i kuu kaa a ioāa.mai la ia makaihaka Hāwāii, a ninaū aku 1a au aia la_ Iheā ka iiāle o Kalei Aōna, ā kuhikuiii ia mai lā ia'u ā i kuu ana mai, a ikē akh la- ftu ia Rōbt. Aliuna ame kona mttu lioīihānau ame ko lakou mau home, a la niauā me ia uo ka Honie 6 Kalēi Aona. Maikai maoll na inea apau o ia home ame kuu ninau anā aku, aia hoi ihea ko • Mr. Lot Lane homef Kuhikuhiia mai ,11a no hoi ia'u; he mau'hale māhoē keia ke nana aku, he kw no hof i ka nani, a v ike aku la au iaia anie ke anl l|nitf ana , apiQ ke aloha akp no hoi, ia lakou. E;a no ka oo i nawaii; BfciJ Aō.akwla ho

hoi, a e hoi ana i ka Poalima, la ame ka a'oha lululima ana a hoi mai la au no ko'u kahua. K kala mai, ua ike ;a "nYaiannonue me.kona nani ia la. Poakahi ae hele e ike ia M'r. ame Mra. Ceo. De.->ha ame kona home, a oia ka luiinpaaHao npi me ke aloha pumehaua, ame na koi e hoi •mai i .ka home e ai ai, me ba olelo i 'ipilia 'me ke aloha no maua, a ho nui '*a\tu, me na. mahalo mai, a'u aku, iuai 'hooluhi ia olua, oq ka. piea,* ua n,Ui ma■oli na moopuna amo na lululima pume SJha«a, a ninau aĀu. la au aia la. ihea ka .homo o ia makuahine maikai, oīa .0, Mrs. iM.ele Keomailani Ship.i?ian, ,af kuh||nihiia mai la ia'u ke alauui. a hee lu au, a hui' iho la me ka Hon. H..!?. llale, uhunahiehie no ke kulana 0 ua hoa uei, 0 kela kalana inaa/nau uo iaia, 0 ke\a heiho. akea 0 kona mau. lim£i, 110 ka maa. 110 i ke kuhi na i ,ka ninku a ; hoi ihq i ka hema. He olu mai hoi kau i. .ua, 1 hoa nei me ka lululima aua, ap l ® h® hookaau olelo ana i keia kulāna, holopuni a'u. . Ua nui nmoli ko iiiaua Pehea auei e īiele ai ua'.iiee liKe .ia'ka papa. hee nalU, auwe e kuu Bō}ōmo;ij€( kalil 'inai, ua oi loa uku la -k-eiā., ame ke aloha •lima aua, a-uee niai la au uomua, ahiki oiai la .111 i ka hOme ulit#ēM>o Mr; Shipman, me kona .Kieia Kpan.ui i komo'aku āi, i kona pa hale, a pii aku la. au-.i 'ke alap(i, a e ku, hiai ana' Jie waliine Kepaai, a hiuau aku, la np hoi au, Mra. hpme? Ae mai lct ho ,hoi, f)cela f a inakeuiake oe? ' : Ae, aka la lip. ;hoi au, a ke ku la au nana i p : na mpa a ka maka e na3tv*?ij, np kamea 'aia .keia -kahua iluua o ka>puu jne ,ka maikai ame.ka waiho mal 0 ,ka' usr&pif> ' i kapaia \Vailuku,.. me kOiip 0 ko'u oli,. a uehe ho .ka •mpena lauhalii, a 1 kuu huli. ā kahea aku la ,au, aloha oe ,e Inakani! Auwe uo hoi oe e ,Kulia e! A huhui ae la maun me kp aJoha,a nui, a jlipoinaUao mal la nb hoi i na la i halii ! aku, aia iiiea kau-aliivnihine'? Ua noho aku la 110 ike Rghua 0 inaua. Pehea ōe i lawe ole mai nei iaia,? XJti kamaillo mai no hoi ke kaikamahine nou, mea mai ua ike 110 oe e mama ia Mokumaia'? Ua kunana maoli au i kela ihOa. Auwe no hoi oe e mama, e kalaiwa 'kaa bus ana no hoi, e holo ana i Mo aualua, a kaapio iho uo hoi, au no e maina e kāu ai, eia ka 0. oe no ia f i keia fa iho nei, kii aku nei au i.kekahi nupepa, e wa-hi i kekahi mea, a i kuu na'na ana iho, ike iho.nei au i .ko kii aihe , ko Likaua Eliwai, a hoomanao aē la au ■I o Kulia, 0 Mokumaiā 110 ia. Auwe no

'hoi e! Aole paha nau na ka malihini e liele mai e huli! Whēa la oē ē Mokumaia e hana ne.i e hoi nigi i ka home nei ē.āi ,a e poho olua p hele mai e ai pu kākou, makeihāke no hoi ē hui me. kaii aliiwahine. E kalā-mai oe, no ka mea/, ua liiki ae uēi uo Hoi kona mau hoalōha, nolaila e h'ele mai au e hui .me Ōukoii ka 'u poe i kaniaaina. iie o ia mau no kn-u'i o ua makna:hiue nei," no ka Ipaa ana palia hpi ke kahi elua lauoho. Auwe no hoi ka uaiii e! Loau mt.i la' mai iaia mai, hookahi' uha kao ame ka uala Ilawail* ai.ue ona huapea a hoi mai la me ke aloha luhl- ' limn, ahiki i kuu hui aniP ine kaaa a!iikane, oia o Mr. Shipnian ame kana keiki i ke keeua auhau, a hoomanao ae la au i ka'u leialoha he keiki, no. ka mea o ke keiki a Shipmau he hioakula ia uo kā'u keki ,no ka ineā, i ka makugkune Ua hai fiku kanā keiki i ka'u i haua ai uoua; ua lilo inaoii au i mea nui loa i ka makuakane, ua nui maoli keia keiki, ua auo hoohewalievya no oleio ku au ae, ina ka? maka, ua mao hoi au, i kona oleJo ana mai, manao aa e Mokuinaia, ua poina paha ua popo i'u, aka, o ko.'u wahi i hui ai nie oe, aole i m&opopo ia ? u. Owau nj hoi ke hoi pu ana me .7oe Mokuniaia i na Poakahi apau. O Shipman opio anei oe? Ae, ua lalau. koke aku au i kona lima ame .kuu hoomanao afa ae i ka'u keiki, no ka mea, ua kamailio mai uo oia • piii ,ana no'u, a pela no fooi kou makua i kamailio mai uei ia'u. tJa nui maoli ka hauoli o keia hui ana ame , ke kono mai ka makuakaue inai'e-hele mai olua, ua $e aku au, aole e hoomakaukau i kekahi mea, no ka meā, i kā hoi'a no -e Jiiki iho ar, ua hiki iho la, ame ke aloha a hui iho la me ka "bope

ona aina aupuni, Mr. Arohie Dudd ,a*ne Mr. An<JrewB, hnpe akena aina 'aupuni 0 Hawaii, me ke aloha pumehana me ka hauoli o 'ka hni ana, no ka mea, ua loihi na la. Pehea oe ame kau aliiwahine? Maikai na mea apau. Aia oe ihea e nolio ueii Aia āu i ke Aukaha, no ka meā, mai ia Mr. Andrews mai i kūhikuhi mai ia 'u kahi maikai e noho ai me ka oluolu, a hoi mai la au me ke aloha ia laua. Poalua hiki mai la ia hoaloha haole i kamaaina ia'u i Honoluhi, me kona kaa no ka lawe ana ia maua i Mokuola o I kaulana nei, owau wale no ka i hele e auau ia wai kaulana, i ko maua hiki ana aku ua piha maoli keia wahi maluna ' aku o ka waapa e. holo ai. He hapaumi ka hoJo hookahi ana, a ke makaikai nei i keia mokupuni i kaulana ai. a wehewehe ae la au i ko'u lole a komo mai la i ka lole auau, a pela no hoi me ko'u hoa, a i ka makaukau ana a hele aku ia maua i ua kahua nei, e ku nei ua pohaku ūei i kaulana ai, i aku nei au i ko ? u hoa, ua ike no oe ia pohaku i kapaia kona inoa o Mokuola? Hoole' mai la kela, aole oia i maopopo ia mea, ua lia'i aku au iaia i ko'u luu ana apUni ia pohaku alaila puni o Hawaii ia oe, a kahea aku la au i ka mea e malama ana ia kahua oia o Mr. Is«aac Keliipio, a hui iho la maua; o Mokumaia keia; «e ua ike i ko'u, moolelo ma ka Nupepa Kuokoa, e ohiolu hoi oe p kuhikuhi mai ia pohaku o Mokuolal Hele aku la makou a kuhikuhi mai la kela ia'u, e a ua wahi pohaku nei ,aohe no he wahi ano o ka inoa nae ua kaulana, a kukuluia ih-o maluua o ua pohaku nei, he mea pahi'a me ka holo o ka wai; i ko'u manawa i pahi'a ai, a ku iho la au nana no ko'u kulana e luu ai apuni, a ninau aku la au i kamaaina, Mahea au e luu mua ai! Kuhikuhi ia mai la no hoi ia'u, a o ko'u lele aku la no ia iloko o ke kai, a hoi mai la no hoi, a i kahi i knhikuhi ia mai ai, »a olelo ae j la au iaia, o oe ka hoike, ina aole oia nei e puni ia 'u, aiaila o oe kai ike pono. I Ke ike la au i ke ano o ke ko ana o ke kai olaloi he okoa loa ae ia mailuna' iho, a olelo ae la āu i kamaaiha, he ano j e i 'o no ke auo o ke kai olalo, ua piha 1 ke kai, ia manawa, he uliuli no hoi i kauwahi, ua ano lia no ka ili ia! manawa, aka e hooko ana au i ka 'u | mea i lohe ai, a o kuu luu iho la no ia . a pili i ka pohaku, alaila nee malie aku j Ia au nomua, ke ike la au i ka hana ā 1 ke kai, a i ke kokoke ana e huli ae ma ■ kuu aoao hema, ua oi loa ka ikaika oJ ke kai, o ia wahi e pahu mai ana ia oe | i ka hohonu, aka. ua pili ae la au i k i paia, a eia no au lee nee nei me ka ma j lie ahiki i kuu huli ana ae, a loaa mai la ia'u ka nianaolana ua puni ia'u ahikij i kahi a 'u i hoomaka ai, a puoho ae la au i kula e hoompha ai, ua pii maoli ka ! ula o ko'u helehelena i keia wahi pohaku uuku wale no, a kahea mai la kamaaina, ua puni iho la o Hawaii ia oe, | no ka mea o ia ko ia nei mea i kau- j lana ai, aia a puui oia nei ia oe alaila piha pono kau huakoi kaahele. j Ke ku nei ko'u hoa i hele like ai me j kona kahaha i ka'u mea i hana ai, ua pinepine kona !vuau ana i keia wahi, akahi wale no mea nana i ha'i aku ko ano o keia pohaku, a olelo aku la au iaia, ae, no makou ua lohe i ka. o na wahi apau apuni nei mokupuni, a 0 ko kaua auau ana i keia la, ua mauao au e au apuni keia pohaku, i loaa > ka'u mea e hoomanao ai ma keia mua aku, a i olelo id mai ia 'u ua au oe ia Pohakuola, ae aku au, ua puni ia 'u a iilo aku la maua auau, a hoi mai la me ka pau ole o ka makemake auaii, me kuu hoomaha ana ia mau hora, a ku ana neia otoinobile, a i kuu nana ana mai, 1 eia ka o ka akena 'aina o Hawaii nei, Mr. Andrews, me ka hope komikina aina aupuni o Honolulu, Mr. amo Mra. Arehie Dunn me na keiki ame ka makaukau ia ana mai o kekahi pap.i-' aina no nmua ma ka Scasi«le ame ka hoomakaukau ana iho i na wahi lolp kupono a noho iho la makou a paina i na mea i hoomakaukauia mai ai. > E ike mai oe e kuu Solomon aole no au i mamao loa mai keia hokele mai he mau kapuai wawae no, ua nui maoli ka hauoli o keia paiua aua, no ka mea, o ke aliiwahine a ka liope komikina aina ua kamaaina ia maua, nolaila, i keia hui ana, ua nui na olelo no keia huaka 'i a maua, me ka ulumahiehie no hoi, ame aliiwahine ua nui loa kona kaumaha, ua hoomamā aku au iaia mai puiwa oe no ia mea a huli ae la kuu kaa no ka iini ana i ko'u pono, a hui iho la me kekahi makai i kamnainā ia'u, aloha kaua, ae, ka laua kono no ka holo ana ma ke kaaahiki i Paauilo, o ia kst Poaha, uolaila e ike ana i ka nani o keia kaaahi e kaulana nei ame kona mau luapao 1 eliia aku a puka ma kekahi aoao, a hookuu ae la makou, me ke aloha lulu lima ana, a .iioi mai la maua i ko ma-. kou I i ka maha hna, mea aku !a au: i ko 'u mau hoa e holo a'na kakou i Mokuola i ike ai olua, a e auau no hoi, no ka mea, makemake hou au e au apuni liou ia Mokuola i ke kai papau e nana i ka like ole o ke kulana i ke kai piha ame ke kaimake, ahiki aku la makou, ua piha no hoi a auau iho la me ka'u aliiwahine ame kuu pa'ikiiia ana iluna o ua pohaku kaulana nei, a hoi mai la me ka maikai a hoomaha ' iho Ia he inau hora, a holo aku la no ka home o ka Hon. ame Mrs. Bhipman Ime ka paina ana ho mau meaai inama ame ka luana ana a hoi mai la ma

ke alahuli hoi. Ua aanea maoli keia holo una, ke pahee la ka holo ana a kuu mokukaa ma I ke alanui Kamehameha, a kapalulu ana ! keia kaa mahope o ko'u aoao, a hulali ! mai la ke pihi a manao ae la au ua [ uhai mai ka makai mahope o 'u, a olelo . mai la ua nui loa kau holo ana i keia ' manawa aneane 35 mile i ka hora, a olelo aku la au ma ke ,ana mile o kuu j kaa he 25 mile, a hopuia iho la ke keiki o Moanalua, ame ka loaa ana mai o ko 'u apana pepa e kauoha mai ana ia 'u e hiki i ka poliee station i ka 8:30 a. m. me ko'u ae aku me ka hiaikai, o ka'u e, he wahi pilikia ko'uae kuhikuhi mai hoi oe i kahi e noho nei ka Hope Makai Nui Heury K. Martin, ame ke aloha a holo aku la au no kona hoine me ka lana e laaa mai ana na a'o ana, a hui iho la me ua makamaka maikai nei me kona puiwa. Heaha keia pilikia e kuu Mokumaia' a haawi aku la au i kahi apana pepa! me na minoaka oluolu o ke kauaka maikai, a olelo mai la ia 'u oe, e hele mai oe i kakahiaka alaila na'n ia e hooponopono no ia pilikia, a hui iho la me kona mama makuahunowai wahine, mo ke aloha, no ka mea, Aole oia i poina i ka 'u i hana aku ai noua ame kana mau leialoha, he keiki, a'u i lawe ai mai ke alanui ahiki i ka hale ai laiki e ku nei ma ko alanui Moi o Honolulu. | Ua nui maoli keia hauoli aoa o ma- j kou ame ke aloha lululima ana a hoi mai la maua me ka maha o lfa manao. E kuu Bolomon, e ha'i an ia oe i na ■ mea e loaa mai ana ia'u ma keia hua : | ka'i me ka hilahila ole, no ka mea, i; kekahi manawa maikai na mea apau, J aka. i kekahi mmawa loaa na ulia o j keia ano, aka. ua lawe mai au i ka rula naauao e imi aku ame ka mihi ana, o ia wale no ke alanni e hemo mai ai me kā malaelae, o ia ka'ii i hana ai, kiloi j ka hilahila mahope o ke kua, a lawe I mai i ka mihi mainua, e loaa auanei kau mea i makemake ai. Pookolu, hoomaemae iho la au ,ia'u a maikai, a iho aku la no ka halewai, a hui iho la me ka hope makai ame ka makai nana au i hopu, me na minoāka o ka olu'olu mai iaia mai, ua ka3a ia oe e Mokumaia mai keia kuia ae a hopu aku la i kojia lima m'e ke aloha, a hu\ iho la nie Mr. Alex. Nawahi me ke aloha ame kana kono uo makou no kana paina ame kona, makuahine oluolu nui wale, me ko'u olelo aku, he hooluhi wale no keia mau hana, aka, aōle e hiki, ke hoomakaukau inai la o mama no keia paina, a ae aku la au me ke komo mai 0 ka manao ilihia ia'u no ka laua mau hana, no maua, a hoi māi la au e olelo 1 ka'u aliiwahine no keia kouo, a e hoomakaukau ,aoJe e pono e hoole hou, a hele aku la makou no kona home; i ko makou hiki ana aku e ku mai ana ua makuahine uei me kona kulana kapiikapu ame ka hemo mai' o kōna Triau hnia "o ke aloha; mai, mai, lio hc»i olua, eia ka halo, aole hoi māi e noho pu -ka* koji ine ke aloha māi kqna puuwai mai a hoolauna aku la āu iaia, o ka'ii aliiwahine keia, Mrg. Mokuiflaia, o Mrs. NaWahi keia, a lilo akii la laua. i ua. kamailio .no keia ano huaka'i a maua ame kona oleīo mai i ka'u aliiwahine, ua nuj lio'u kaumaha i ko olua hoi ole mai me a'u; ua kamaaina loa makou i kau kane irtai ka manawa liilii mai o kona kaa ko'u kaa no ia e kau ai i kekahi manawa, pela me ka'u. aliikane, ua kamaaina iaia ame ka'u mau keiki pu kekahi, i kuu lohe ana mai ia Alika ua hiki mai olua i Hilo nei, olelo aku au iaia, heaha kou niea lawe ole mai i ka hale neil Ua nu loa hauoli 0 ka'u oliiwahine, eia kana olelo: Eia no ka he nui no ka poe hanohano o ka'u aliikane i kamaaina ai ame ka makaikai ana ia Homelani. Ua nui na mea a ka 'u aliiwahine i ike ai ame koiia kunana pu i ka maikai o ka ma; lamaia ana o na mea kahiko i Joaa ole i keia manawa, a paina iho la ,i na mea i homakaukauia, a ua ai a lawa i na mea e pono ai, ame ka hooinaha ana, a ai iee cream me ka nieaono, he hu'ihu'i mai hoi kau o keia kaapuni aua, akahi no a ai hou ia mea no ka hu'ihu'i mai 1 ke kino, ame ka hookani ana mai o ka'u aliiwahine i ka himeui Nani wale Waipio me kela leo ko'uko'u no hoi o Ha'keau ko'u lilo aku la no ia i ka muku a kau aheahe aku la, ame ka himeni hookuu" Aloha oe, ame na lululima aloha ana, ike aku la au i kekahi kumulaau a'u i ike ple & mamua, a ninau aku lā au iaia: /Heaha ke ano o keia kumulaaii? 0 keia kumulāau mai ka Moiwahi|ie. Emma niai ihaawi ia Nawahi e kanu, o kona lau he aala maoli, pela me kona ili, he ala no ,a o ka inoa ana i oleīo inai ai ho einnamon, a he nui aku na kumulaau i kanuia e j kona mau lima a eia ke ulu nei me ka | hiehie, ke nana aku ua kupono niaoli no | kela iuoa i kap«ia ai, a hoi mai.la me ( ka ulumahiehie a hooinaha iho la a hoea mai la ua makuahine nei me na moopiina i kahi i ku ai kuu halelole, a ikemaka i na mea apau, ana i lohe ai. j Ua nui kona puiwa i keia mau moa a 'u i hana ai apuni iho la o Hawaii, ua īiui. kona aloha i ka ike ana mai i ke ano o ko'u noho ana me ka lawa piha i na mea ppau ame, ke aloha lululima a hoi aku la oia me 'ua moopuna. He u'i maoli np ke nana i ua makuahine nei,. o kfla lauoho aeae kohu hau. 0 Maunakea, ka .oili ,ae iwaena o moop\upa, ua nani maoli a ka maka 0 nana aku ai ame kona kaa e kau ua kupono maoli ,a hoomanao ae la aii 1 keia wahi wehi: j

Hanohano llomelaui kau mm.t iluna, I ka ea hu'ihu'i iniiniki malie. - Ua makaikai i ka hale aupuni Amerika, aia ka haleleka ame ka hale hoo kolokolo, he u'i maoli me kona naui, ua ike i ka pohaku e kaula'iia ai na iwi aloha ia mau la, ua kuhikuhi ia mai ia'u, a ku aku no hoi au nana i ka waiho kokoke loa mai o Mokuola aku, aole au i au, no ka mea aole mea e au pu me a'u, pela mai kamaaina, o kahi a'u e noho nei, na kokoke loa ia i ka loko ia Lokowaka, a ke waiho nei he pohaku i kapaia kona inoa o Laieikawai, pela mai ana kamaaina o keia wāhi a*u e noho nei. E kuu Solomon, e kala hou mai oe, ia'u i hoi mai ai mai Kapoho mai ua kuhikuhiia mai la ia'u kahi heeholua o ia kanaka kaulana oia o Kahawalu me koua halau ame ka pa puaa aua i hooi liloia ai i pohaku e Pele, eia ke kumu ' i lilo ai i pohaku, i kekahi la olelo uaj I kanaka nei e heeholua ana oia me Pele, j i kela la, nolaila kakali iho nei oia o ka ' hikl mai o Pele, o ka mea apiki, he wahine luahlne ka mea i hiki mai, a olelo aku la ia Kahawalu e heeholua laua, alaila olelo aku la o Kahawalu: . Akahi hoi luahine o oe e hooholua ai; me kekahi. mau olelo kikoola, eia ka 0 Pele nei wahine, a alualu ai o Pele a holo i;i o Kahawalu a hooliloia ai ua mea apau o ua kanaka nei i pohaku, a eia ia mau mea ke ku nei ahiki i keia 1 pianawa, pe!a mai kainaaina. j Ua hui me ka makai nui San Pua me ka hauoli pu ame ka ike i knna hookele ana i ka oihana o na hoj)e ma-• I kai apuni o llawail. | | He Hawaii wale. no, inaikai maoli; i keia kulana me ke kaumaha ao hoi i ka { | oiiawaliwali. o kana aliiwahine. Ua ho- j I lo i ke kaaahi o Hilo liei, owau ame j I ko'u mau hoa anie Mr. A. Punn ame . kona ohana ahiki i Paauilo. lie mai ( kai no hoi ame ke komo ana nialalo o jka pali a puka ma kekahi aoao. He ! nani maoli,- n hoi mai la makou a ai iho la ko mkou aina ahiahi ma kuu hale pe'a, me ka nui o kona hauoli a hui iho la me ia makamaka maikai koia keiki kaulaha o k eheu o na mnnuLokana, e hoi ana i kona home hookuonoono ma Papaaloa. Ua kuonoono maoli kona noho ana. ame kona ohana ame Solomon Naniaka'elua, ua holopono maoli keia mau Hawaii ma ka laua h(ina i hoomanawanui ai, o ia maoli ke nno o ka hana e koho 1 mau home hookuonoono, mai inaka'u, no ka mea ua olelo mai ka hope komikifta aina ia'u i.Heia mauawa, ua oi aku ka maikai o na liana e haawiia nei 0 na home hookupnoono i kela munawa me ka i hala, no ka mea, aia 1 Hilo nei ame kona ai pu ana me a'u ma kahi a'u e liooniaha nei me kona mahalo ia Ua olelo mat oia ia'u ua pau ka pilikia. | E kuu Solomon, ua nui maoli ko'uj hooluhi ana ia oe, ua nui maoli kou j hoomanawanui ia'u, a e kala mai no j hoi ina he mau hemahema kekahi. E ! loaa aku ana na kii ia oe mai ko'u hoomaka ana ahiki i kuu hoi ana no ka home; e oluolu hou mai oe ia'u hookahi leka ia oe i k.oe, alaila o ka pau ■ aua no hoi ia o keia inau kukulu maīiao; "na ka Makua Lani e kiai a o mala'ma niai ia kaua. Me ke aloha. J. K. MOKUMAIA. Keaukaha, Hilo, Haw., Aug. 21, 1919.