Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 36, 5 September 1919 — MALAMA NA LIMAHANA I KA HANOHONA O KA LA He Mau Haneri o na Limahana i Komo i ka Huakai Mai Aala a ke Kapitala KOKUA KA MEIA I KE OLOHANI A NA LIMAHANA Kakoo na Haiolelo Apau i ke Kukulu Ae o na Limahana i Hui Uniona [ARTICLE]

MALAMA NA LIMAHANA I KA HANOHONA O KA LA

He Mau Haneri o na Limahana i Komo i ka Huakai Mai Aala a ke Kapitala

KOKUA KA MEIA I KE OLOHANI A NA LIMAHANA

Kakoo na Haiolelo Apau i ke Kukulu Ae o na Limahana i Hui Uniona

I. k:i nann ole ia ao o lea ua liilii e •iiiaii iho aua ma ke kakahiaka *ahi m*i he mau hancri o na kauaka . inai ka hui kaauwila, na hale hana 11:i poola, na limahana ona mahi- ;•(, :imu' iki halehana eae oloko oke ku- ; i i ikauhale i akokoa ae m ka Paka A.a--;i ka'i mai la ma ka hora eiwa ame i ,: a 110 ke Kapitola ka palmhopu, «īe ' hlakaiia ena bana oka oihana koa, tiia na hae e welo ana e ikeia aku ai n.-i mahele o kela ame keia liale hana a i,•h.'ina haua like ole, a mai ka hale ;..11i oln' mai o ka bana Hawaii e kileva't■}.;i a»a ona hae Amerika ame Hav i i, i haawila mai ai na haiolelo e na ri waeia 110 ia la p hooikaika ana i a [><<:io o na limahana e kukulu i hui : i !akon. l T a malamaia ka hanohano . ia la. me ka maluhia a e lilo ana ka 1: ! o Bepatemaba o kela ame keia i akahiki i la hoomanao mau ia i kela mi' keia makahiki elike me ke kana•a: i hooholoia ma uei mna aku. Aole keia o ka makamua loa o ka nalamaia ana o ka La o n Limahana, inaii makahiki liuiiu i kaahope aku ... i u:t malamaia no ka lioomanao ana ) .i k.'in In, aole nae i ikeia ka malamaia ' < ia la nia Ilawaii uei ma ka la 1 o r*4;Kitemaba, 0 keia "kft hiakamua loa. na inakahiki manina maluna o na •o ikeia aku ai a na hale■aiia like ole oloko nel o ke kulauak:iuhale, i keia makahiki he ka'ihual.a ') o na lahui like ole e uoho nei ina--1 .kn o Mawaii ka mea i hanaia. Hoomaka ke Ka'i ajia o ka Huaka'i Ma ka hora 9:30 ponoi i hoomaka mai ai ka uee ana oka huaka'i mai ka Aalr; l'aka niai lue kekahi pnali makai kauliu īna 11111 a loa a ukaliia mai e ka i ana o ka Papu Kamehameha, a maho- ].<• niai o lakou na kanaka haua o ka hui, kaa uwila o aneano he kanaono ka nui. Malmpo mai o lakou na kanaka ike kan.aaa nie ko lakou ukaliia mai e ka poe j haaa ipuhao mahn, a mahope iho o lak. u na kanaka liana mikini ame ka ]"it* hoohehee hao. Na ka bana o ka <> hana kaua. o Puuloa e alakai ana i k. kahi mau limahana mai Puuloa mai, a mahope iho o lakou kekahi mau hoa <i ka uniona a na Luina o ka Pakipika. j Mahope mai o !&kou na kanaka o ka iiui poola, he mau Hawaii ka hapanui, a kakaikahi na lahui e ae, a lawe ana ( i k. kahi liae ulaula ffle na huapalapala Timnii e kau aua "I. L. A." 0 ke koona aku o ka liuakai he mau lima-1 hana I'ilipino ame na Kepani. j 1 ka hoea ana o ka huaka'i maloko o> kf kaliua o ke Kapitola ua kaapuni ae V.t nu kanaka haua apuni ka hale puhi < ii.' i hoonaniia me na hae. Maloko o īa lialo ka ]»oe i waeia no ka haawi ana mai i na liaiolelo, oia ka Meia J. J« lVm, ka Loio Lorrin Andrewa, • John «J. C. Cohen, J. Uluihi, C. K. Ma-k.-kau, Edwardson, Manlapit ame ki l-r.aahoomalu George Poole. ka lunahoomalu i kakele mua mai ; kaliua ma o ka hoakaka ana ma: ka nianao nui o ka ākoakoa ana mai o ;ia kanaka hana a pau malaila ma ia Ma kekahi hapā o kana mau olelo hoakaka m& o ke kukulu aua ae i hui a na limahana, "aohe mea lilo aku, e loaa mai ana na mea apau." Wahi ana: ,4 Ua hoolaaia keia la no limahana; ua hooliloia i la la'iiui i hiki ai ia oukou ame a'u e liod ';;:iha niai ka kakou tnau hana mai no ■'■•! hoakoakoa ana ināi ia kakou a kukakuka no kekahi mau mea e hanaia 'ik a ai no ka holoponō o ka hana. O "»:i kanaka hana o keia aupuni o lakou *•' ola ame kā iwi kuamoo o ka lahui. Uft ike mau ia ia inea a nolaila i hoo{•akeleia ai na kānaka e hana ana. X a '•i aku ka mailehi o na kanaka hana 'ualoko o na Mokunina Huiia o Ameri- ■ mamua oko ha lahui eae o ke ao, kn» uae hoOkahi wahi, a i ole, elua Mha, a ke kaumaha nēi «iu i ka hoike ku o Ilawaii nei kfekahi i komo pu, a "iai ua niaopopo lio ia oukou o ka La " ua Limahana he inea hou loa ia ma

keia'liapa o ke ao. He hpike aiia mai keia aole i hoao iki na limahana maloko o keia aupuni e hana i kekahi niea i oi ae ka maikai, aole ia i apono.i ke kono, a,ke aujnini e hoohui ae ir.a keia la mai i na a<io apnu e oi aku ai- ka maikai o na ano o ka liana me kfe- ano o l<e ola ana., " Ma keia la e ku ae ai na limahana a hooliuku me ka hhna a na limahhna e ae o ke ao i ka mea e maopopo lakou ko lakou .kahua i ku ai, i mea e ike iho ai ua loaa paha ia oe ke kaulike a aole paha. lle huina uui o oukou Jia kanaka hana i keia la i maopopo ole i ke kahua kahi a oukou e kn nei i keia la o ke kiunu ua hokumuia' mai oukou niai kinohi mai nia ke anō pukahi. K hana pakahi aua oukou no na ukuhana aole ma ke ano i hoohui ia, mamuli o ia kuihii ua. hiki ole e, hooloheia inai ka oukou noi e na hakuhana, Aole loa he hu} e hooīohe mai ana i ka makemake o .ke kanaka hookahi, aka nae ina e loaa ana iaia.ka ikaika e ka kooia /nai ai kana nmu olelo e lilo ai kana mau olelo i in»a koikpi e hiki ana iaia kc htfna i .kekahi mea maikai. Nolpita e. na hoahanau, o : kela ame keia kanaka e hana ana. i keKahi ano 'liana he kuloaua kona iloko o kekahi aliahui, a ina pe.la no ke aha e kuleana ole. (ii na k&nfika haria? E load ia. kakou kela ame keia mea aoho mea lilo aku, ina hiki ole ia kakou ke hana m}i ke. kino a hoohana aku i ko .kakou ikaika ma ke ano huiia. %ple 'loa e. lōaa iki.n'na ia kakou kekahi niea. ' loaa mai ana ia kakou kela ame •kftia mea ine ka lilo ole aku o kekahi, ina e hiki ole ia kako'u ke hana ina ke ano pa.k&hi nie ka hoohana ole i ko ka"kou ikaika ma ke*ano hui aole e loan iki ana, kekahi mea ia kakou. Nolaila e hoōhui ae kakou ia kakou iho mamua : fte o ka hlki. -mai o kekahi la hou ; o na limahana, ; i ko kakou niauawa e ;huL ai e iho ana kakou ua hanaia 'e ipakou kekahi.hana, maikai na ko maj](OU mjiu a iii .manawa e iho ai.Jtakou'he kuleana ko kakou e kulaia ai i ka la lioomaikai lahui •e īnai ana. ' , , k ... Kokua o Fern i na Koi trknhanft Kiekie ■ ~Ma ka olelo, Hawaii a, ma ka/olelo hapio/ka Meja J. J.,Fern o ka hoike ana mai i kona mau manao. Wahi ana: "He hoAloha oia /h>.ua limahana a ua" kohpia oia i meia ma 0 na lialoka la a na.Uinahana, a nolaila ina he mau noi :ka lak.oU i mkemke ai.e hana ia aku 110 lakou, «u hele akU i iPona keena, ā e ha aua. oia i na.kokua a lakou i makkhiake ai. 0 keka'hi o oukou ke < nei. Ke mauaoio hei au ua ha Va : oukou i lfa mea pōno. . E pono pela,, uŌ k£ ,m ea me,ia ano ;]inna Wale no e. loaa jtf*ia oukou ko ouj;kbU /lftau inakemake. Ma lto 'u ano hs. tn£sl imvhe. mea oukou i ma hkēmāke ai ia'u e haua aku e haawi Laku ana au ia mea ia oukou ke hele ae i ka'u r keena." , ku aku hei an imua o oukon i keia.la ma ke ano he meia. Owau pu kekahi o oukou. Ile kanaka hanU no ftu, a i kpia matlawa nae lie meia au mamuli o ka oukou kolio ana." Ma keia manawa.i hoolaunaia mai ai ka Loio Andrewa. Ua hoakaka mai oia i k& mea e pili ana i ka mhlainaia ana o ka- La o na Limahana ame na haiolelo i 'haawiia ia manawa he i hala aku: la no a kuku . luia ao ka La na ma Ha"waii nei. Ua laweāil n\Ai ua lahui o ka Hikiua loa i mau limahana ma ke ano kauwa no Hawaii nei, nolaila ua nalowale aku ke kulaiaia ana o ka La o na, Limahana, a aole kakou i halawai hou elike ine keia auo ahiki i ka hala ana o na makahiki he uiui. Ua a.koakaa Vnai kakou maanei i keia ]a lit» l<a hoike ana i ko kakou mau manao o ka hana, aole ia he waiwai liilii hiki ke kuaiia aku a ke kuaiia mai ma nei mua aku. He uhane ko ka hana a he puuwai, a o ke kanaka e hana ana he like no ia me kekahi kanaka maloko o keia f t , eritore a i ole ma na wahi apuni o Amerika Huip\iia. < "Ua. hiki mai ka inanawa e loheia ai ka leo o ka lehulehu ma kahi o ka leo 0 ka mea hōokahi nana e hooponopono 1 na- mea e pono ai ka hui aku kakou me na mokuaiha ma fca Sana ana aku i ka hoohanaia ku o keia maloko o keia Teritofe nani. E #To kakou i keia la aohe haawipio wale;hou ana aku o na kanaka hana. No na kanaka hana keia a'o." ■Hophewa i na Luna Aupuni - ITā hoolaunaia mai o Mrs. Estelle BaUer e ka lunahodmalu imua o k& lehulehu, he kumukula wahine 'keia a s Uialu : na ō ke kiaaina ame kahukula nui ke koikoi ō kana mau olelo. hoahewn. >Vahi aha ma kekahi hap&/ he kumrieūla oia no ewalu maftahfki. Aohe poe oi ae o ke kupono e hoohui ia lakoa iho malalo o kekahi hui uniona mamua ō iik kumukula. Aole loa e haawiia mai ana kekahi njeā a lakou e 1101 aku ai aia' wale no a hoohuiia lakou. He mau /<Cahine wale no maKOU apau iloko o na kiila āupuni a he makemake makou e ike aku i na kanaka apiu ua kaawale mai nft hana hōokau waleia. I " H§ liaitflelo maikai ka ke kiaaina o ka hahwi ana mai iniua makou ma ka maa e pili ana i ke koho haloka o na waninē. Ua loaa iaia ka mana e hoo•kohu mai ai ekolu maii wahiiie ma ke ano he, mau lipa no ka kommna i hoonaauao, eia nae hookahi no ana ī h'opkohu mai ai. O.ke K|hukula >»Ji "Viughtin kekkhi i haawi mhi 1 kekahi Haiolēlo lioeueu ikaika imaa .9: f hnje malOna o ka ninau e. pili 1 k , e kohp taloka o na wahine, a he kuleana t h'oi kōna e hookohu mai ai i wahine ī Hbp"e kahnkula nui, eia : nHe, he kane

kana o ka .hookohu .anā mai. Nokealm? No ka mea e ,loaa nna iaia he $7000 no ka makaliiki a i koua hope. he $6000, | ao ia kumu i hgokohuia aku ai he kane' 1 kona hope. . . .... ", Eia .nae," wahi hou ana, ff ua hoohui ne na kumukula ia lakoit iho i nei mana'wa, a ke makeinake īiei au e kakoo mui ovil<o.u ia makou na kumukula.'' O M"r. Mariase Makēkau mea haioloio i hoolaunaia mai, kēkalii o ua kannka mikanika o/kii halehana hao o ka lī. ī. W., a ina kekahi hapA o kana [ mau olelo e kf\koo ana no i ka pono ma : ka aoao o ke kukulu ana ae i 'hiii nniona [inawaeiia o na liinahaua.. l'a hoolaunaia i, 0,.T. 0. Cohen inaho]»e ilio, a ma na mea. ano nui o kana lmiololo aole oia i hoolaunaia mai mā •ke ano he kanaka hana. aole lioi ma ; ke ano lie wahaolelo ma 'l<a ao«o o kekhhi lmi, aka nne he kanka e hoorimalima ann i l<ekahi mau kanakn e hana mni malalo ono e hiki ana ke haawi aku kekahi īiiau olelo ao, a he kana'ka lioi e maiiao nui ana i ka pono o ke kanaka hana. " Lle mea pouo e hanaia kekahi hana i liiki ai ka hoku hana nie ke kauaka hana ke hoohuiia, a e uku kela ame keia o laua kekahi i kekahi i ka uku maikai i kuleauā i 'keln «une keia pakalii. He kuleaa?i ko ke kanaka hanl e kukulu ae ai 'i hui. Ua kukuki ae na kauaka oiliann knlepn i nmu hui iio liikou, pela me ka poe ike hana anm ka poe e lawelnwe ana i 'ia Inni i.nilona like o'e no'kn huli ana i ko lakon iniu pomaikai, n ua lftki ia lnkou ke # huna 'oela; ua loaa pu ho ia kuleana i ke kn•ahka hana e kukiilu -le i..'|uji .r t in nno. Aōle oha manaoio iloko o Va h-nia olāhahi, aka he mana ko na liniahan.i e hooponopono ai me ke kukn m.pkai .Mia nie ">ia haku maluiia o- ua kamumiuno like. ole mawaena o _ua noao elua. īiia un. holopouo ole ka liana il'iko o k;' manawa i liala, ō ke kuihu ntāi o ia Ik>lo pono ole ana no ka nele i' na'alakai kupono ,a i ole ua hoolohe ol n ia na a'o maikai e ke knnaka hana. O ka r.inau nui .mawaenā o'kakou oia no,k-i hoolau!eh ana mawakna o ua kahu ame na kanaka liana, a i ole ka hookahua hou ana i kahua kaulike e hiki ai i ka 'nakuhana anie ke kanaka hana ke liuki Vike a hana like me ka manao lokahi no ka pomaikai like o na aoao a elua. Tna ua holoinUa ole ka jiana i na inanawa i hala hookahi uo kuniu o ia holonma ole. n'in vn ka nele oka hakuhana l l<a ike i ka hookelp ana ia ka hana, a i ole, o ka paha. Oi hoi ua nele ma ka aoao ona haku hann kn lioomaopopo 'aoao a elun i ke o ka hui ana ae o ka hakuhana me ke kanaka hana, ina nne aole e oi loa aku ana ka ukuhnna n ke kn.naka hana e koi ne ai i kn luilkuhana. Un hiki mai i ka manawa e hoomopopoia ai ka waijvai o ke kanaka hnnn; aole pono i ka hakuhana e nana nku i ke kannkn hana ma ke ano he mikiui ,a i ole, he waiwai lewa paha oia, akn, e nana aku oia inia ma ke ano he hoaliui nona iloko o 'ka haua. He mii aku na olelo waiwai a Mr. Cohen a ma ka hapa hope loa okana mau olelo p a'o mai nna i na kanaka.hana e hooikhika e lioalo ae i ka ulu ann mai o na olohani ina he me liiki ia ke hanaia.

Ma,kein manawa i hoolaunaia īnai ai ke Senataa John Wise, a walū ana ma keka-hi hapa o kana haiolelo, "he 'lui'eana ko ke kanaka hana e hoakaka ai i kona man mniio, o ka oi aku ma ka La 0 na Limahkna eliko liie keia. Ua maopopo ia oukou apau ka paak'ki o Ue oJa ana ma keia aina a maloko o na ainn e ne apau. T T a hana kekahi poe o oukou ewalu mau liora o ko la, kekahi he 12 hora haim, a o kekahi ua hanaia lie 1.4 hora o ka la. Aohe k'ujntt iki a'u e ike nei e hiki ole ai ia 'kakou apau ke hana ' i ewalu liora hana o ka E lioao kakou e hana i loaa ai ka niaikai 01 ae no ke ano o ko Ikkou olā ana, nia ha hora hana paha, a i ole, ma ka uku paha. Hookahi wale no alahele e hiki ai keia -ke lianaia nia ka hoohui wale ana ae no ia kakou. .He liui ka ka oihana kalepa e ku mai nei, he hui ka ka poe mahiko, a he nui no hoi na hui e ae e ku tnai nei, a no ke aha lioi na kanaka hana e kukulu ole ae ai i hui na lakoul Aohe a kakou nupepa. Aole loa e loaa ,ana ia oukou na mea oiaio mai na 'niipepa mai ofoko nei o ke kulanakauhale. Ua maopopo lakou ia 'u. Ilaila au kahi i hana ai'mamua a ua ike au. Aole loa lakou e hoike mai ana i na mea oiaio a oukou e 'kam'ailio ai. Hookahi 'o kakou.mea liemalwma oia hoi i liupepa na kakou, he niipepa e hiki ana ke noho mana, e hiki ana ke hoopuka mai i na mea oiaio a kakou e kamailio āi ame na mea'e dc apaiu a kakou e ma'kemake ai e hookomo maloko o ia pepa. He lala no au no ka liui uniona. X) ka manao o ko makou hae e ku mai la ifta o, kela hae ulaula, me na huapalapala punui 'I. L. A.' he koko uaiila.'' O Eilwardson ka mea haiolelo i mai mahope o Wixe. He mai naoio oia iloko o na hāna olohani, wahi i ana. Ua hoakaka mai oia i ka hoalaia I aīia o ia' hana no kekahi mau manawa a u4 haule pahu wale.