Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 37, 12 September 1919 — I MAKEKE KAOKAO NO KE KALANA [ARTICLE]

I MAKEKE KAOKAO NO KE KALANA

Mamuli o ka pii maoli o ke kumukuai o ka i'a ame na meaai eaee kuaiia mai nei maloko o na makeke i keia mau la, a e pii mau aku ana pela i ka h< << maupopo aku, koe wale no a loaa kekahi makeke iiu ke aupuni kulanakauhale ame kalana, he makeke e lilo ana i hoapaio no na makeke e ku nei 1 kein mau la, ia wanāwia e loaa ana ke emi mai o ke kumukuai i like ole me ke kumukuai i nei manawa, ;• ke kakoō nei ke Kuokoa i ka manao o ka Lunakiai Ei»en Low, elike me kana o ka hoike ana ae o ka i.iau lapaau wale no e loaa ai ka i'a ame na meaai e ae i na makaainana ma nei mua aku me na kunmkuai emi loa mai, ma o ke kukulu ana ae no ia i makeke hou. 1 keia 1a ekolu anuu like ole e kuana mai nei n ka i'a. elike me ia i hoomaopopoia; ka mua. mai ka poe'lawaia hui ae a i ka mea e lilo ai ka i a ma ke kudala. a he mea mau no ia e imi &ia ka mea e lilo ai o ka i'a i puka nona, no ka mea, he kanaka kalepa hawawa loa ia ina e kuai aku ana i ka i'a me ka loaa ole o ka puka nui iaia, nolaila, i k"*ia manawa e hoolilo aku ai i ka i'a i ka poe kuai v:ia na pakaukau e imi ana oia i puka nona, ma o ,n hoopii ana ae i ke kumukuai; o ke anuu elua ia, ;i i ka lilo ana aku .o ka i'a i na kanaka o na pakaukau e kuai mai ana lako u me na kumukuai i papaV.<Au a i ole papaha iho i ke kumukuai a ke kanaka lawaia i hoolilo mai ai ma ke kudala, o ke kolu ia . na anuu. nolaila, ina he elima keneka o ka paona ;i ka mea lawai'a i kuai mai ai, i ke kuai ana aku a na kanaka ma na pakaukau ma kahi o ke kanakolu i oi aku keneka no ka paona, i hiki ai e hoi ko lak .u mau hoolilo no ke kuiAukuai o ka i'a, no ka luhi o ka liana ana, no ka hoolimalima o ke pakaukau a no na lilo e ae. me ke komo pu o ko lakou wahi puka: mamuli o ia kumu i pii loa ai ke kumukuai o ka i'a e auweia nei i keia la, aka, ina no ka i«.aa o ka makeke hou, mai ka poe lawai'a ae no ka ia a komo ana iloko o ka makeke. aohe kudala ana. aohe hoi he uku hoolimalima i ke pakaukau nu* na uku hoolimalima kiekie, kuai no ka mea lavai"a i kana mau i'a a i ka pau ana ku no hoi. A-.he kumu kanalua iki no ka hiki e kukuluia ae : makeke no ke aupuni kulanakauhale ame kalana. Malia paha e ninau mai ana kekahi. auhea ke dala o hiki ai ke kukulu ae, no ka mea, me.ke dala wale n<• e hiki ai ia ke hanaia ahiki i ke ku ana? He pololei no ia ninau, a eia ka haina : I ke kau aha- < .lelo hope loa i hala aku la ua hooholoia e.ia aha- . »lelo he haawina dali ō $44,000 no keia makeke, ke <«1c e kuhihewa ke Kuokoa. Ua laiwa loa ia huina dala no ka makeke i manaoia e kukulu ae, ua hiki l«-»a e ku kekahi makeke nui kupono no kela huina dala. ina no ka uuku o ia makeke kakali aku a n«>h<i hou mai ka ahaolelo alaila nonoi hou aku i haawina dala no ka hoonui ana ae ia makeke. Ma na 1< >n<> lauahea e loheloheia aku nei o na Pake kekahi e makemake mai nei e kukulu i makeke no lakou ma kekahi wahi kokoke i Aala, aka, mamuli o k<» lakou ike ua maopopo loa ke ku ae o ka maVekc kalana. ua leuhau hou ko lakou manao kUkulu, aka aohe nana aku i kā lakou, he lono oiaip paha ia a aole paha.

Malia paha o'ala hou mai kekahi ninau, ina ua hookaawaleia kela haawina o $44,000 no ka makeke h< »u. mahea iho ekuai ? Auhea ke kahua ? Haina: l"a loaa ke kahua aia ma kahi kokoke mai i ka.Makeke Teritore nona ka ili he 76x60 kapuai, he kahua nui a lawa loa no ke kukulu ana i mākeke, ua makaukau ke kahua, i hakalia wale no i ka hale a kukulu iho. A loaa iho la ke kahua, a ku kat makeke, ka p«»e lawai'a na lakou e hoopiha mai me ka i'a, a i c»le me na meaai eae e piha ai ia makeke? Aole hiki ke olelo ae o na Kepani lawai'a wale no e lawai'a aku mai nei ka poe ike wale no i ka lāwai'a, i:a makaukau ka poe lawai'a, ke kali mai nei o ke ku ae o ka makeke a hoopiha mai me na ano i'a ono like ole i emi loa iho kā lakou mau kumukuai mamua o ko na makeke e kuai ffiai nei i ka i'a i keia la. He nui a lehulehu wale ka poe ike lawai'a e vu>h.» mai nei me ka makaukau mau e hoopiha mai ia makeke me na i'a ono a ka maka e wae iho ai a

ka mea e makemake ai, he i'a i oi aku ka ono, oia kapalili no ia a luna o ke pakaukau, aole elike me ka i'a i miliia a keokeo o na makeke e ku mai nei i keia manawa, iluna o na waapa e kau ai a melumelu a hauna alaila kauia mai iluna o na pakaukau, koe wale no na i T a mailoko mai ona lokoi aka makamaka hou, a i kupono no hoi i ka ono a ka puu ke nana iho, o ke kumu wale no i kanahai mai ai ke kuai nui ia ana o ia ano i'a o ka pii launa ole mai o ke kumukuai; i ke au mamua a mailoko mai no hoi o na lokoi'a e laweia mai nei o ka i'a, he ēlima amaama nunui momona ia au i ka hapalua, i nei manawa hookahi no amaama, hapalua a oi aku no i ka hapanui o ka manawa. Ina no ke ku nei o ka makeke hpu e hoopomaikaiia ana na aoao elua. ka poe lawai'a ma kekahi aoao a oka piakeke ma kekahi aoao. Ma ka aoao t> ka mea lawai'a e loaa ana kana wahi e kuai aku ai i kana mau mea ulu me kona uku i kekahi hoolimlima haahaa loa. he hoolinialima e like ole aku ana me ko na makeke e kuaiia mai nei o na meaai i keia la, a ma ka aoao hoi o ka makeke me na dala e loaa mai ana mai ka poe hoolimalima mai e hoihoiia ai na hoolilo o ka makeke, he kaulike ia hana me ka maopopo loa. Na ka mea lawai'a e huli i dala nana a na ka makeke, a na ka makeke hoi e malama i ka maluhia ame ka maemae o kana wahi e kuai ai i kana mau mea kuai. O ka lehulehu kekahi e hoopomaikai pu ia ana, no ka mea, e loaa ana ia kakou na meaai me ka emi o na kumukuai i like ole me ko keia Ja e kuaiia mai nei ma na makeke. No keia makeke hou ua makemakeia na kokua a ka lehulehu ma ka mea hiki. ua noiia ae na kokua a na ahahui e ku nei maloko o ke kulanakauhale a ke nanaia aku nei me ka .hialaai nui ia. ka hopena o ia hana. Ke ku ka makeke hou oia iOOPALEHA IA KA HULI ANA I KA NAAUAO Mawaena o na haumana i puka mai kekahi mau ;ula kiekie mai ma Hawaii nei he mau keiki Kepani, Pake a mau lahui e ae wale no ka hapanui, kakaikahi loa na keiki Hawaii i ikeia, no ke aha mai la keia? He nui a lehulehu na keiki Hawaii kupono e komo aku ai i na kula kiekie, he mau keiki e lilo ai i mau kallaka alakai naauao no ka lahui ma nei mua aku, aohe nae he hooikaikaia e hoomahualiua aku-i ko lakou ike. Ma ka aoao anei.o na makua ka hoopalaleha a i ole ma ka aoao paha o na keiki? Iloko o.keia au e nee nei oke keiki i lawa i ka ike he hana maalahi Joa ka loaa o ka hana iaia ina na wahi apau ana e hele ai ke loaa ka haahaa me ke kulana hoopono: nui na ike hou e a'oia mai 1 nei maloko o na kula kiekie, he mau ike kiekie o Ikeia au holomua, he maii ike waiwai, eia rtae ua hoopalaleha wale ia ena keiki Hawaii. Ma kekahi ano aole ma ka aoao o na keiki wale ka hoopalaleha, aka, ma ka aoao pu kekahi o na maku, koe wale no paha ka.hSmahema o ka noho ana, oia no ke kumu nui e hiki ole ai e hoonee mua i na keiki, i hiki no na keiki a na lahui e e hoouna nei i na kula kiekie no*ka makaukau no o ko lakou mau makua i ka meā e hiki ai e hoouna aku i na aina e. E i ka hoonaauao ana i na keiki, i loaa ko lakou makua o nei mua aku. Aohe pili o keia i na makua ame na keiki e hooikaika mai nei, no ka | r :>e hoopalaleha keia a'o, e oni ae a e lilo ka naauao i pulakaumaka i na manawa apiau.

Ke kukulu mai nei nā Kepani i mau hui na lakou. ua ku a ke neē mua nei ka hui a na Kepani oki lauoho ame kahi umiumi, a pela no hoi me ka na wahine Kepani holoi lole anie malama hale, he mau hana hiki no keia i na kanaka Hawaii ke hana, no ke aha na Hawaii e ala ole mai nei a hopu mai i keia mau hana? hana', nele i ka hana! He olelo lohe mau ia keia ma na \Vahi like ole, eia nae huli no na Kepani i hana na lakou me ko lakou kaukai ole a na hana aupuni a mau hana nunui e ae o ke elala: ke ola mai nei kekahi poe Kepani me na hana liilii loa i hoowahawahaia. a no ke aha e loa ole ai ke ola i na kanaka Hawaii, ina e hana ana ia.m'au hana liilii. o ka loaa wale no o kekahi hana e loaa ai ke ola o ka noho ana ka mea nui.