Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 38, 19 September 1919 — Page 3

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Rev. Paulo M. Kanamori,

He Haiolelo Euanelio Kaulana no Iapana.

 

            Eia iwaena o Hawaii nei i keia mau mahina kahi i haiolelo hoohulihuli-hoeueu ai ma waena o kona lahui pono-i , a ua huli io mai ma na tausani.

            E haiolelo ana oia ma ka Luakini o Kaumakapili i keia Sabati ae la 21, hora 11 o kek kakahiaka. No laila, ua kono aloha ia ka lehulehu e hele mai e hoolohe iaia a e ike maka.

MAKE ELUA MAU WAHINE I KE KAI MA PAUWELA, MAUI.

            Mr. Sol. Hanohano, Aloha nui kaua: E oluolu mai oe n oʻu kauwahi kaawale o ka hiwahiwa a ka lehulehu, i ike mai ai ka ohana ame ka lehulehu no keia mau ola i haalele mai i keia ao inea i ka wa hookahi.

            O Mrs. Kalai Kaleialoha ame Mrs. Sam Kakepa, no Pauwela like no laua a elua, i hele i kahakai no ke kuʻi opihi, a no ka hoi koke ole o keia mau wahine i kauhale, nolaila ua haʻohaʻo ka ohana, a hele mai la na keiki e huli, no lakou keia mau inoa, James, Hana ame David Kaleialoha.

            I ka hoea ana ae i kahakai, ua hoo-kolo mai la lakou ahiki i kahi e waiho ana ka lole, a hele loa mai la no e nana ana ma o a maanei o ke kai ahiki i ko lakou ike ana mai e lana ana na kino make iluna o ka ilikai. Nolaila huli aku nei o Hana ame Daniel Kaleialoha hoi iuka o Pauwela e hoike ai i ka ohana, no ka make o ka mama ame ke kaikoeke, Mrs. Sam Makepa, a o James Kaleialoha ka mea i hele loa mai e hoike iaʻu e hele e kokua iaia, no ka mea ua make ia ka mama iloko o ke kai, aia no nae ke lana mai la i ka ilikai, a ina e loaa ana kekahi kaula he oi aku ia o ka maikai.

            I koʻu lohe ana i keia lono pilikia, holo koke aku la au e kii i ke kaula a iho aku la i kahakai ma ke alanui pali, ma kahi he haneri kapuai a oi aku. I ka hoea ana aku i kahakai ma kahi o na kino make e lana ana, olelo aku la au ia Jas. Kaleialoha e au me ke kaula a hoopaa aku, a naʻu ia e huki mai, aole ho uae he ae mai; nolaila aohe he hana pono ke nana wale aku no, aka, hoomaka ae la au e hana i kipuka i ke kaula a hoohei aku la i ke kino make e lana ana a paa. Mrs. Sam Makepa ma ka a-i, huki mai la a pili ma ka pali pohaku, hapai ae la maua a kau ana iluna o ka aina.

            Wehe koke ae la no au i ke kaula a hoomaka hou aku la e hoohei na ka loa o ke kino make, ke ano hoomaomao loa aku la iwaho ma kahi he iwakalua puai, oi aku a emi mai paha, aka he mea ole no nai ia, ua kau hapa aku la ke kipuka maluna o ke kino, a o kekahi hapa o ke kipuka ua oi loa mamua o ke poo a i kuu huki ana mai paa aku la ma ka opu, a i  ka pili ana mai i kumupali, hapai ai la-maua iluna a waiho ma kahi kupono, ahiki i ka hoea ana mai o ka ohana ame ka oihana makai, a na lakou i hapai ahiki i ke kau ana iluna o kahi papu o ka aina, a hookauia ma luna o ke truck no na home pakahi.

            O kahi i make iho la keia mau wahine, he kai kuono ia wahi, aia ma ka aoao hikina o ka halekukui o Pauwela, he kualapa ano kiekiena ia aoao e ike ole ia ai ka poe e hele ae ana ma kahakai.

            Maikai a malia no ke kai o keia la, aole makani, nolaila aole he mea i maopopo i ka manwa hea la laua i lilo ai i ke kai a make ai, no ka mea ma ke eke opihi a Mrs. Sam Makepa e paa ana no ma ka puhaka ka hoike oiaio oia hoi he wahi kauna wale no a o ka hora ekolu ame hapa ia o ke ahiahi i ka wa i loaa aku ai.

            O kekahi mea kupaianaha, o ia no ka lana like o na kino make o keia mau wahine i kahi hookahi aole he mamao o kekahi mai kekahi aku.

            Ke haawi aku nei au i ka mahalo ame ke aloha i ka Lunahooponopono ame ua keiki hoonoho kepua koʻu adieu.

                                                                                                Philip Kepilino.

                                                                                    Keeper Pauwela Point.

 

AOHE MALAMA IA O KE KANAWAI E KA POE KUAI I ʻ A.

            I kulike me ka ka Lunakiai Kumalae mau mea o ka hoike ana ae ma ka po o ka Poaha o ka pule aku la i hala, ua paleia ke kauoha a na lunanana iʻa o na makeke e ka poe kuai iʻa o ke kauoha ana aku ia lakou e malama mau ia ka maemae o ka iʻa, ua hoole lakou i ka hoolohe ana ike kauoha a na lunanana ahiki i ko lakou kuka ana me ko lakou loio i mea e maopopo ai o lakou kauoha ia ana e hana pela ma ke kauawai a aole paha.

            I ka manawa i hoikeia mai ai keia i ka Lunakiai Kumalae e kekahi o na lunanana iʻa ua komo koke aku oia me ka hoohala ana i ka hapanui o kona manawa maloko o ua makeke, me kekahi o na kanawai a ka papa lunakiai i hooholo ai, a hoakaka aku la i ka manao o ke kanawai i na Pake kuai iʻa, a mamuli o ia mau hoakaka ana aku ana i hoopauia ae ai ka na pohihihi o ka poe kuai iʻa a hooko koke ia manao o ke kanawai.

            Ua kauoha ke kanawai aole e hookomoia ka opelu i pau ole i ke kuaiia o kekahi la iloko o na pahu hau me ka pihapiha ame ka opu, e laweia ia mau wahi o ka iʻa mamua o ka waiho ana aku iloko o ka pahu hau, o keia ka na Pake kuai iʻa hana i ku-e loa ai i ke kauoha a na lunanana iʻa, no ka mea, lehulehu wale o ka poe kuai iʻa i hoihoi aku e waiho i ka lakou mau iʻa koena iloko o ka pahu hau me ka wehe ole ia o ka pihapiha ame ka opu, wahi a Kumalae. Ma ka auwina la o kela Poaha, elike me ka lono i hoikeia ae ia Kumalae, ua hui ka na Pake kuai iʻa me ko lakou loio, a ua olelo mai ka ka loio ia lakou loio ia lakou e pono lakou e hooko i ka manao o ke kanawai, o ko laku hoole ia kauoha he hana i ano lakou e pilikia ai.

            No ka makemake o Kumalae e ike ua hooko paha na Pake kuai iʻa i ke kauoha a aole paha, ua makaʻi hou ae la oia i na makeke ma ke kakahiaka Poalua ae. O kona manao ina no ka hoolohe ole o na Pake i ke kauoha e hookau aku ana oia i ke ahewa maluna o ka poe hookuli.

            O ka hoololi e pili ana i ke kanawai no na iʻa e waihoia ana iloko o ka hau ua lilo ia i kanawai mamuli o ke kakauinoa ana o ka Meia Fern ame Kumalae, ka mea nana i lawe ae i ka hoololi no ia kanawai. Ma ke kanawai hookahi wale no manawa o ka iʻa e kauia ai ma na pakaukau no ke kuaiia ana aku, a ina no ka pau ole i ke kuaiia a waihoia aku i loko o ka pahu hau, e hoailonaia ia ano iʻa ma ke ano he iʻa hau, a i ke kuai ana mai ia mau iʻa hau, e emi iho ko lakou mau kumukuai malalo o ke kumukuai o na iʻa makamaka hou loa, a oia mau ia e hoihoiia aku ana iloko o na pahu hau e wehe mua ia na pihapiha ame ka opu. Ma keia ano ua manao o Kumalae o na iʻa e hoihoiia mai ana e ka poe Kepani lawaiʻa maluna o na waapa a i waihoia iloko o ka hau e emi mai i ko lakou kumukuai malalo o na iʻa hou loa, no ka mea, he hana paakiki na kekahi poe Kepani ka hoihoi ana ae i na aku hou loa e loaa ana i ka la i na makeke, o ka hapanui e waihoia ana iloko o ka hau. Ma kela Poaha he la ia i ikeia ai ke emi loa o ke kumukuai o ka opelu a he nui no hoi kahi puu iʻa no ka hapaha.

           

            BRUSSLES, Sept. 15- E haalele iho ana ia nei ka Moi Alabati, ka Moi-wahine Elizabeta ame ke Keikialii Leo-pold no Amerika mawaena o Sept. 20 ame Sept. 24 maluna o kekahi mokukaua Amerika.

 

HE HOALOHALOHA NO MISS FAN-NIE L. K. MIULAN KAM CHEE.

            Solomon Hanohano me ka hiwahiwa a ka lahui, welina pu kaua: -E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka nene aukai, a nana ia e uwila ae ma ka hikina ame ke komohana, i ike mai ai na makamaka, ka lehulehu, na hoaloha, na kini ame ka nui ohana mai ka la hiki ai ma Kumukahi ahiki aku i ka welona a ka la i ka mole olu o Lehua.

            Ma ka la 26 o ka mahina o augate i mae iho ai kuu pua rose lani oia hoi kaʻu mea aloha he kaikamahine i keia ola ana ma ka halemaʻi Moiwahine iloko o ke aheahe malie; auwe au e, luuluu wale i ke aloha o kuu luhi, pau ole koʻu minamina no kaʻu mea aloha he kaikamahine.

            Oia kekahi o na kaikamahine hooma-kaualii i ke ano o ka noho ana i keia ao, a ua ike no hoi i ka malama ana i kahi mea uuku e loaa aku ana ia maua kona mau makua, aole no hoi i like aku kona ano elike me ke ano o kekahi poe kaikamahine e ae, ka uhauha i kahi mea e loaa aku ana i kona lima, aka, no kaʻu kaikamhine ua malama oi a i na wahi loaa liilii e loaa ana iaia mai ia maua aku, oiai maua aia i ka aina mamao o Molokai e imi ana i wahi pono nona ame kona wahi pokii, aole hoi o kona mau hanaumua, a no ka mea ua huli laua i ka laua loaa, no ia mau ano maikai o kaʻu kaikamahine ua lilo ia i kiahoomanao mau iaia, aʻu e poina ole ai iaia. He opiopio kona ano, aka he kanakamakua maoli; ua nui kona hooikaika ana e imi i ka naauao elike me kana i hana ai, a ua puka pono mai oia me ka loaa ana iaia o na pakeneka kiekie loa, o ia hoi ua hookuuia mai oia me ka loaa ana iaia o kona palapala hoomaikai mai ka Royal School i ka mahina o Iune.

            Ma ka la 1 o Iulai i hoi mai ai kuu kaikamahine ma Molokai, a hui pu me ka ohana, i kekahi la ae ua hele mai na hoaloha o ia aina malihini e hui pu me kuu lei aloha me na manao hauoli, a mahope mai ua hoomaka mai ka nawaliawli o kona kino me ka manao ole ia he wahi ma'i e haalele mai ai ia'u i kona mama ame kona mau pokii. Oiai makou e walea ana i ka aina i kaulana i ka lei kukui o Molokai, a e hauoli ana i ka heluhelu ana i ka leka a ua lei nei, no ka mea ua hoi hou aku oia no Oahu, a no elua hora mahope mai, ua hiki hou mai la keia lono hoolele hauli, o ia hoi he kelekalapa mai Honolulu mai, he lono pilikia, ua pouli ae la ko'u noonoo maikai no kuu kaikamahine, a ua hanini mai la na pakaua ko'iko'i e hoopulu nei i kuu lihilihi maka, me ka manao mua ole ia peia iho la ke ano o ka hookaawale ana ia'u a me kuu mea aloha, oiai au i na hora mamua iho ua ike au i kana mau olelo hoalohaloha e pili ana ia'u; ia wa ua huli aku la au i alahele no'u e hui pu aku ai me ia. Ua hoolimalima aku la au i kekahi waapa no Lahaina me a'u mau lei. Hoea aku i Lahaina a noho ma ka hokele, a ma ka hora eiwa o ia po haalele ia Lahaina a ku aku makou i ka la'i o ke kaona ma ka hora eha o ke kakahiaka me ke aloha o kuu kaikamahine a'u e lei hele nei, kau i ka otomobile a hui aku me ka ohana iloko o ka manao kaumaha. Auwe, manaonao wale au i ka ike ana iho i ka helehelena o ka'u mea aloha.

            Ua nui a lehulehu na hoaloha o kuu lei i hele mai e ike hope i kona helehelena, elike me kona ano maikai, pela lakou i hele mai ai e ike.

            Ua hanauia kuu lei aloha ma Kamakela i ka mahina o Aperlia, la 7, 1904, nolaila o ka nui o na la o kuu kaikamahine ma keia ao, he 15 makahiki, 4 mahina ame 19 la.

            Nolaila ke haawi nei au i kuu mahalo a nui i ka poe apau i ala pu mai me a'u ia po holookoa ahiki i ka wa i nalo aku ai kona kino no kahi mau o na mea apau, peia au e haawi nei i ka'u hoamaikai i na hana aloha a kona mau hoakula, o ia hoi ko lakou komo pu ana mai e ka'i ma ka huaka'i hope loa o kuu lei, no ia mau hana maikai a lakou i hana mai ai na ke Akua e hoomaikai mai ia oukou e na hoa iminaauao o kuu lei, pela hoi au e mahalo ae nei i kuu hoaloha maikai, oia hoi o Mrs. Rowe, no kona haawi manawalea ana mai i kahi e waiho ai o ke kino o kuu mea aloha ma Kawaiahao; na ke Akua e hoopomaikai ia oe; peia no hoi au e haawi nei i kuu hoomaikai i ka'u mau aikane aloha, o ia hoi o Mr. ame Mrs. E. K. Kia no ko olua mau kokua ana ia'u i ka wa o ko'u pilikia, oia hoi ko olua manawalea ana mai he elua kaa otomobile, a na ka Lani e hoopomaikai mai ia olua e a'u mau aikane; pela me na poe apau i haawi aloha mai i na *oke pua no kuu lei aloha. a ke haawi nei au i ka'u hoomaikai ana he nui, peia ke Akua ko kakou makua lani e hoopomaikai pakahi mai ai maluna iho o ka kou in a pomaikai he n**.

            O makou no o ka ohana iloko o ke kaumaha ame ka minamina pauole.

 

                        MR. & MRS. KAM CHEE,

                                                Me ka Ohana.

            TACOMA, Sept. 12.-Ma ka po i hala i hoopau ia ai ke olohani a na kanaka hana o na halepa'i huiia a i lilo ai hoi ia olohani i kumu e hoomaloloia ai ka hoopuka ana aku i na nupepa maloko o Tacoma. Ua ae na kanaka e hoi hou i ka hana no nan ukuhana mua a malalo hoi o na mea i aelikeia ma ka manawa i hoopua ai na kanaka hana i ke olohani ana.

 

HE HOOMANAO NO MRS. MAU-A J. N. UAHINUI I HALA.

            Owau o J. A. Kahiona ame ko'u mau pokii e hola nei, o makou kekahi mau kaikunane i pili kokoke loa iaia ma na makua, o Hakipuu, Koolaupoko, ko makou aina hanau, o Kahinu o kona kaikunanane no ia mailoko mai o Kameahale, elua wale no laua. Na kekaikuaana ka palaoa lawalu ono a kaehu, oia o Mrs. Lokai ia Mr. Paulo, o Mrs. Kalakini is Aikue, Mua-a ia J. N. Uahinui, o ia neepapa ana o ka pili o na makua o ka noho ana.

            Ua loaa pono mai no ia'u kau leka hoike i kau wahine e Mr. J.N. Uahinui, na hoolaha aku au iwaena ohana iho o ko wahine, me na kuluwaimaka pu o ka ohana o Hr. Iinino me Mrs. Paku, o ka lana mau keiki, eia no ke ola nei, o ka Kahalehili wahine mare eia no i Laie nei, oia pu kekahi i lohe aku, Mrs. Kamaka Laleohano ame ka Kapaki ohana e ola nei, aia i Punaluu, o Mrs. Kanamu aia i Honolulu a kupa'i ka ohana o ko wahine.

            Nui kuu mahalo i ko wahine i ka hoike ana aku ia oe, he poe kaikunane makou, ke lele aku nei ko makou aloha maluna ou o ka mea e ola ana, e auamo ana i na kupinai aloha no kau wahine ame ka ohana, ka nui hoaloha o Molokai, a eia ke Koolau nou wale no, kāla e pii ana iho mai kanalua o makou no o kou mau kaikoeke a kaikuaana ma ke ino, elike me ka maiikai o ko olua noho ana, a hoopono, pela ka lehulehu e ike mai ai, a lilo ko olua noho ana i oluolu a hookuonoono elike me kau hoolaha kanikau i kau wahine, pela i lilo ai i ka hoolewa o kau aloha i mea nui, ame kou nohona hoopono, ua oi loa aku ia mamua o ke gula ame ke dala, oiai o ka lahui ponoi o Iseraela, aole ia he lahui waiwai, aole no hoi he ilihune, o ia ka hoopaʻi a ke Akua i ko kakou mau kupuna no ko lakou hoomana i na kii, a haalele ia Iehova ke Akua, mai Aigubita ae i Kanaana, ma ka waonahele i Sinai.

            Hookahi kakou mai ia Adamu mai, nolaila, o ko makou kaikuahine Mrs. Mu-a, he kupa no na kihi eha o na Koolau elua, he ihuanu no ke Koolau, he alo halii i ka makani, o ke koʻa mokumoku o na Heeia, a i ka ua poaihale o Kahaluu, e hoi ke kalo paa i Waiahole, i ka pili paa i Waikane, o ia pili ae kai o Pahalona, i ka lae iliili pili o Molii-loko o Molii Ailana ia Apua Kaakau-loko, ke kiai lae makani o ka oio, ke aiwaiwa nanahoa, he kupua a he pouhana no ke Koolaupoko a Koolauloa, ka luahuna Pohukaina waiwai nui o ka Mokupuni o Kakuhihewa, ke kini ahi miliona a na kupuna i ka lihi elua o na Kaaawa, nolaila mai oʻu makuakane he aiwaiwa mai ka po mai, mailaila mai oe e Mrs. Mu-a J. N. Uahinui, a nou a mau ame ka poe apau i auamo pu i na hoohanohano ana i ka la kuniakena o kau wahine hele loa.

            O makou no o kona mau kaikunane e ola nei i koe:

                       

                        JOEL K. APUAKEHAU,

                        JOS. K. APUAKEHAU,

                        WM. K. APUAKEHAU,

                        MOSE KONAAIHELE,

                        AWILI INOINO.

            Na Koolau, Sept. 5, 1919.

HE MAHALO NUI.

            Ke haawi aku nei au i koʻu mahalo nui i kuu hoa o ke kai maokioki Z. P. K. Kawaikauikamakaokaopua o Napoopoo, Kona, Hawaii, o ka palikapu o Kegere eha ia moopunakualua, akahi no oua, no kau haina no ka pili o ke demea nana i pane mai a oiai ua waiho ia aku no i ka nui manu.

            Penei paha kekahi ano: 2 huli i kanuia iluna o ka puepue hookahi a ulu like keia mau huli elua, a ulu like no ko laua oha a ulu mai o puu ame weli, like no a like keia mau huli kalo a kane a wahine. Heaha ka pili o kekahi me kekahi ,aoiai, ua kailike no ko laua hoolaha ana. Wahi a Iehova: E hoopaʻi aku ana au i ka hala a na makua i na keika ahiki aku i ke kuakahi ame ke kualua, he hookahi ka pukana ohana, a oiai, mai ke kumu mai ka hewa, hookahi ka like o ke kaipuu hele like ana. Elike hou paha penei:

            He hookahi luawai aniani, elua paipu i hoopiliia mai a lilo elua mana e kahe ai o ka wai no ka lua ookahi aku no. Heaha ka pili o kekahi i kekahi ame ko laua komo ana aku i ka loʻi hookahi ame elua, ela o oha, puu, weli, i ke kalo hookahi, a owai hou ae e pane mai i keia ninau?

            Ua maopopo na mua ame na hope, o ka ninau ka pili i ke degere 1 a pili ole, a oiai, hookahi koko neelike, a puka aku a puka aku,  e pane mai, oiai ke Keiki o Napoopoo i pane mai, a owai hou oe?

                                                                                                                        J. A. KAHIONA.

PAA I KA HOPUIA HE MEA PUHI OKOLEHAO.

            Ma ka po Poaha o ka pule aku la i hala i paa ae ai o Miuda, he Kepani, i ka hopuia e ka Ilaumku Amerika Smiddy a Iaweia ae me kana ipuhao puhi okolehao me elima galani okolehao ame 50 galani wai laiki i hoawaawaia, a hoopaaia ae i ka halepaahao; maloko o ka pahale ponoi o Miuda i paa ai o Miuda ame na meahana ana i ka hopuia e ka Hope Ilamuku Silva, Holt ame Heino ma ka hora 5 o ia po, a ma ke kakahiaka Poalima mai i hooloheia ai kona hihia mamua o ka Lunakanawai Vaughan.

 

 

HAINA NANE

            Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho iloko o ke kino lahilahi o ka Nupepa Kuokoa nana ia e ahaʻi mama aku ma na kaiaulu aloha ou e Hawaii kuauli, i ka nane hoi nana e hoopuhili nei na loea huli nane o keia mau la, a penei ke kukulu ana o ua nane nei:

            He kama kaʻu i hanau i Kahiki-ku i Kahiki-moe, popoia a kau ma ka paia, lewalewa o Keoni Liilii, he laau ma kona elemu, he pohaku ma kona opu. Eia ka ninau a ua keiki nei: Owai ka inoa o kuu kama i hanauia?

            Kaʻu haina he Ohia. Penei kaʻu hooheno ana i ua nane nei:

            He kama kaʻu i hanauia i Kahiki-ku, i Kahiki moe, he kumu ohia, e ku ana a e moe ana. Popoia a kau ma ka paia, ko laua hoohanau ana mai ia a ilaila oe e ike ai e lewalewa ana o Keoni Liilii, a ia hoi ka hua o ka ohia, i palakapule i ke kahawai, o ke a-u o ka hua ohia e paa la iaia me ka lala o ke kumu ohia, o ia ka laau ma kona elemu, a ono oe i kona pala memele e koʻu ai ka puu i ka wai a ka naulu, ai iho oe i kena iʻo, a e loaa iho ana ka pohaku iloko o kona opu, ka hua iloko, a i manao oe i wahi kenikeni ki-pa ohi oe i 5 hua maikai a kuai aku, loaa he 25c, kiko aku oe iaʻ leho nui hoowalewale, puka mai $7.50, ola o Keoni Liilii o ke Koolau.

            Me ka lana o ka manao ua loaa pono aku la o Keoni Liilii i ke Keiki Kiai Ohia Palaku o ke Kahawai o Maakua.

            Me ʻoe e ka Lunahooponopono koʻu mahalo nui.

            Owau iho no me ka mahalo,

 

KEIKI O KE KAI NEHE I KA ILIILI O HELUMOA.

Koolau, Oahu.

 

            Aohe no he wa a weluwelu liilii mai la o John Liilii ia oe, alo wale iho la no kahi kolohe, ma ka apua ke ola. Ea, hanaia ka ike a nui hookalaia ka noonoo, eia iho o John Liilii la, he eueu no na pali hauliuli, a kaeʻaeʻa no ke kai loa. Hoonahoa hou ia mai! -L. H.

 

HE HAINA NANE.

Kiauau! Kiauau Kiauau!

Kalaihi ka lani,

Kupilikii ka honua,

Kalo paua i kamalama,

Ku ana epa, noho ana epa,

Kau ka iwa he la makani,

Ua ka ua, kahē ka wai, pii ka opae,

Ku wale ka halelo;

Ehuehukai noho ka moi,

Ki kai hua ka anae;

Maloo kai o na hee,

Kuʻi na in a, lou na wana,

Pua ka honu i ka la makani,

A-eae kai noho ka manini,

Puupuu ke-a, ka huli ka uao,

Uliuli kai holo ka mano,

Moana ka-u ko-a hi kahala,

Pupuhi kukui malino ke kai,

Kaka ka uhu,

A loaa ia maua o mumu o wawa,

Haule iho la, he Malua ka ua.

He pelu ka makani,

He nihi ka makani o Kaena;

He inu wai ka makani o Waialua,

Ka makani kaulana o kuu aina;

Hao la e hao, hao ka inuwai,

Maloo ka lau laau.

I hoi no e noho i ka uka o Kawailoa,

Ua ola no maua ia ieie kini.

           

            E Mr. Lunahooponopono o ke Kilo-hana Aloha oe: -E ae hou mai iaʻu no ka papaleʻaleʻa pu hou ana aku me ka makuakane o John Liilii e noho hoopue mai la i ka eheu o na manu ma Laie, i ka uluwehiwehi o na Koolau.

            Ko hana ana aku la ia i pakele ai, eia mai ka mea nana oe e kuekaa aku ahiki i ka pau ana o ka hulu o ko manu i ka hukihukiia e aʻu, he manu punahele keia nau e kuu keiki; penei ka nane:

            He kama kaʻu i hanauia i Kahiki-ku i Kahiki-moe, ka i koko, haumakaole, pala lauhala. He pohaku ma ka opu, he laau ma ka elemu, kauia oia ma ka paia. He ukuia oia i ke kenikeni, ku iho la ka ninau a kuu keiki: Owai ka inoa pololei o kuu kama?

            Haina: Kii onioni.

            Wehewehe hana. Ua hanaia o kii onioni i Kahiki-ku ame Kahiki-moe, loaa mai i Hawaii nei; aia iloko o kii onioni na mea apau i hoikeia ma ka nane penei: He pohaku ma ka opu, o ka mea no ia iloko o kona kino; he laau ma kona elemu, he ki ia nana e hoolele a kau mai ke kii mamua pono mai o kou mau maka e nana aku ana; lewalewa o John Liilii, o ka lipine no ia, ua pau kona hana ia ana he ukuia oia i ke kenikeni; ae, ua pololei; mamua o kou komo ana e ike ia kii onioni, e uku mua ana oe i ke kenikeni.

            Ke manao nei au ua loaa pono aku la ke ha-o nei ka makani o kuu aina he inuwai. Ea, hao la e hao, hao ka inuwai, maloo ka lau laau, hao hoi ka mikioi kau i Niihau, ka ua kumalu i na hale o Kaohai.

            Ua pau, o ka manu i ka waha o ka ale, o ka manu i ke kua o ka ale, o ka manu nui o ka manu iki, ua pau o ka hokeo nui o ka hokeo iki; o ka makani nui o ka makani iki, o ke aho loa o ke aho poko, ua pau loa no; aohe ku, aohe moe, ua pau loa.

            Ke manzo nei au ua* oaa pono aku la oe i ke keiki o ka malu kukui o Hoonanea.

            Owau no me ka oiaio,

                                                                        J. H. KAWELOWAI.

                                                Waialua, Oahu.

            Lihi launa ole mai la no ke Kieki o ka Malu Kukui o Hoonanea, i kahi e hoi puolo ai, ua kapeke mai la ka pilina i ka nihoniho. Huli hou ia mai. -L. H.

 

KU-E NO KA HOOPII HOU IA ANA AE O KA HOOLIMALIMA.

            Ma ka Poaha o ka pule i hala aku la ua hookomoia ae he hoopii e C. Q. Yee Hop ama 50 poe e ae imua o ka aha kaapuni, e noi ana e hoopuka mai ka aha i ke kauoha ia Loung Sak Cho, Chas. F. Chllingworth ame kekahi poe lehulehu e ae aole e hoopii hou ae i ka hoolimalima o na pakaukau kuai iʻa me ka papa pu mai i ka poe i hoopiiia aole e kaili hou i na pakaukau i hoolimalima ia lakou mai ia alkou aku.

            Maloko o ka palapala hoopii i hookomoia ae i ka aha e hooia ana ia i ka hoolimalimaia ana aku o na pakaukau kuai iʻa, bipi ame na huaai ia lakou mamua aku nei ma ka $15 o ka mahina, eia nae mahope mai ua hoopii hou ia ae a ka $25 o ka mahina a ma ka manawa $25 o ka mahina.

            Ua hooia pu ia ko ka poe i hoopiiia hoike ana ae i ka poe i hoolimalima i na pakaukau in a aole lakou e hookaa aku i ka hoolimalima i hoopii hou i ae o $30 o ka mahina ma ka la 1 o Sepatemaba e hookomoia ae ana he hoopii no ka lawe ia aku o na pakaukau mai ka poe hoolimalima aku. Wahi a ka poe hoopii e hoole ana lakou i ka uku ana i ka hoolimalima i hoopii hou ia ae o $30 maluna o na pakaukau. Wahi hou a ka poe hoopii, malalo o ka mana o kekahi olelo aelike waha, ua loaa ia lakou ke kuleana e paa ai i na pakaukau no ka manawa i haʻi maopopo ole ia ke uku mau ia aku ka uku hoolimalima o $15 ame $15 o ka mahina.

            Wahi hou a ka poe hoopii ioko o ka mahina o Iune, 1904, la 22, he 50 mau pakaukau kuaiiʻa i kudalaia, o Anin me Young Tuck na kanaka na laua e paa ana i ka hoolimalima o na makeke, a o laua no hoi na kanaka na laua i kudala mai ia mau pakaukau, a ma ia manawa o ka lilo ana mai o na pakaukau o na makeke ma ke kudala i kauia ai ka uku hoolimalima paa o ka mahina he $15 no na pakaukau kuai iʻa, a he $14 no na pakaukau kuai bipi ame na huaae. Ua loaa pu ka mana i ka poe hoolimalima, elike me ia i hoakakaia maloko o ka palapala hoopii ma ka manawa i lilo ai na pakaukau ma ka hoolimalima elike me ka loihi o ka uku mau ia ana o ka hoolimalima ame ka malama ia o na rula hooponopono o ka Papa Ola, pela ka loihi o ka paa ana o ka poe hoolimalima ia mau pakaukau.

            Mamuli o ke paonioni mawaena o kekahi  poe koho i na pakaukau, wahi hou o ka hoakaka a ka palapala hoopii, i kauia mai ai he mau uku kaulele hou maluna o kekahi poe hoolimalima pakaukau. Hookahi ka Pake i uku $600 no elua mau pakaukau, o ka huina dala i ohiia ma kela la no na uku kaulele he $4434.50. Mamuli o na kauoha a ka Papa Ola i ka 1912 e hana hou ia na pakaukau ma ke ano hou elike me ia e ikeia nei i keia la ua hooliloia e ka poe hoolimalima he $11,000 no ka hooko ana aku i ke kauoha a ka Papa Ola.

 

NA MEAHOU MA KA EKALESIA O KALANIKAHUA HOU.

            Solomon Hanohano, Aloha nui kaua: -E oluolu oe e hookomo iho i na meahou o keia Ekalesia e nee nei i keia mau la.

            O ka ahamele i malamaia ai i ka Poaono aku nei i hala, he maikai na mea apau i hanaia; ka nui o na loaa o ka ahamele he $94.96 o ia ka huina nui o na loaaa, o keia mau dala ua maheleia iloko o na puu he eha, o ia ke Kula Sabati, ka Ekalesia, Ahahui C. E. Sr. ame ka Ahahui C. E. Jr.

            Ke haawi aku nei keia ekalesia i ka hoomaikai i na makamaka ame na hoaloha i ka oukou kouka aloha ana mai ia makou, a na ke Akua e kokua mai ia oukou apau.

            Ma ka hoike hui o na Kula Sabati o Makawao Akau i ka la Sabati o Sept. 7, 191, ua hui mai na Kula Sabati apau loa, o ia o Paia, Paihiihi ame Kalanikahua Hou, ua hiki aku ka nui o na haumana ma kahi o hookahi haneri a oi. He maikai na hana i lawelaweia e ke Kahu Kula Sabati Nui Mrs. annie Mitchell. Ua malamaia ae ka hookuku himeni o na papa himeni o ia o Paia, Paihiihi ame Kalanikahua Hou, na hawiia na pakeneta ia Paihiihi, 20 pakeneta; Paia, 15 pakeneta. He nui ka nani o na himeni, ka inoa o keia himeni hookuku o ia no ka Hale o Iehova.

            I ka pau ana o na hana hoike, ua malamaia na hana kuikawa, o ia keia, ua hooholo ae la keia mau ekalesia e wehe ahamele ana i ka pule ekolu o Nov. 15, 1919; o na loaa apau loa e holo aku no ia no ka waihona hoomakaukau o ka papa himeni ame Kula Sabati ame na elele, e noho mai ana o ka Paeaina o keia makahiki ae. E hoao ana ka apaana o Makawao e lawe i kekahi papa himeni o kanakolu ka nui o na lala, no ka Paeaina e noho mai ana i ka makahiki 1920; o ia no hoi ka piha ana o ka olelo a Iesu o 100 makahiki. Nolaila eia keia mau ekalesia ke hoomakaukau nei, ma ke alakai ana a Ed- M. Kepoo. Na lunanui o keia mau hana =, oia no ke Kahu Moses M. Kahiapo, Mrs. Annie Mitchell ame Joe Mitchell.

            O makou iho no me ka haahaa,

           

            REV. MOSES M. KAHIAPO,

            MRS. ANNIE MITCHELL,

            JOE MITCHELL,

            EDW. M. KEPOO.

 

HOOPII HOU I KA UKU O NA OHUA KAAAHI.

            No ka hoopakele ana ae i ka hui alahao Hawaii Consolidated Railway, Lt@ o Hilo, Hawaii, mai ke komo kuhohona ana aku iloko o ka pilikia e hoea mai ai i ka banakarupe ana, ua waihoia mai noi he palapala noi mai ana e aeia aku e hoomahuahua ae i ka uku o na ohua ame na ukana ame na holoholona, e halihaliia ana maluna o na kaaahi ma keia mua aku.

            Ma kahi o ka uku o ua ukana o na ano like ole e halihaliia ana maluna o ke kaaahi, ua makemakeia e hoopii ae i iwakulua-kumamalima pakepeka, a n na ohua hoi, e paku'iia iho i hapa kneka no kela ame keia mile, no na ohu o ka papa elua, no ka holo hookahi ana.

            O ka uku hoi o na ohua oka papa ekahi, e hoopii hou ia ae, mamua o kuku e kuiia nei i keia manawa. O k like ole o ka uku no ka papa ekahi h hookahi keneka no ka mile, ka oi ae i ko ka papa olua, a mamuli nae o ka hoopii hou ia ana ae o ka uku o ka ohua o ka papa elua i hapa keneka no ka mile, pela no e hoomahuahua pu ia ae ai ka auhau no ka ohua o ka papa ekahi.

            No uaohua hoi e holo ana a hoi hou mai,h eumi pakeneka ke emi iho, mamua o ka huina ke hui pu ia, no ka holo hookahi ana, ame ka hoi hou ana mai.

            E hoakaka ana kela palapala noi iloko on makahiki 1918 ame 1919, ua emi mai ua loaa o ka hui alaheo, a ine e hoomauia aku ana na auhau elike me ia mamua, e komo kino ana kela hui iloko o ka pilikia, no ka mea i keia manawa, o ka mea wale no nana i hoopakele ae i ka hui alahao mai ka poina mai, o ia no ka aio ana i ke dala nui na banako mai.

            E nokaka pu ana no hoi maloko o ka palapala noi, o kela manao no ka hoomahuahua hou ana ae i ka auau o na ukana, ame na holoholona, ua maikai no ia i ka manao o ka poe hanai holoholona ame ka poe hoouna ukana ma na kaaahi, no ko lakou ike maoli ana iho no, ua emi loa ka auhau i kauia aku no ka lakou mau ukana.

            Mamuli o ka hoopauia ana o kekahi mau waiwai i maa i ka hoounaia maluna o na kaaahi i kei manawa, ua manaoia, in a aole e hoomahuahuaia ae ana ka auhau o na ohua ame na ukana, alaila e komo ana ka hui alahao iloko o ke poho, ma kahi o ke kanalima kaukani dala, ma ka pau ana o keia makahiki.

 

MA KA POAKAHI NEI I KOMO AI NA KULA KAMEHAMEHA.

            Ma hope iho o ka hoomaha ana no ua mahina elua aku nei i hala, i hoomaka hou ai na Kula Kamehameha ma ka Poakahi nei. O ka heluna on a keiki maloko o ke kula o na keikikane, na hiki aku i ka elua haneri me iwakaluakumamaiwa, a he hookahi haneri me umi-kumamalima mau kaikamahine, maloko o ke kula o na kaikamahine.

            Ma ka la i weheia ai ke kula, ua akoakoa ae ka hapanui o na kumukula a koe he hookahi, nolaila aole he mau houlolohi wale ana, ma ka hoonee hoke ana aku i na hana o ke kula imua, maloko o na papa kula, a maloko no hoi o na halehana.

            Mamuli o ke komo ana o ke aupu* o Amerika iloko o ke kaua, ua lawei* aku ka Lukanela John C. Cleveland e ka oihana koa, ka mea nana o a'o a i na keikikane i ka makaukau paika aka nae e hoea mai ana oia no Honolulu nei, no kona hookuu loa ia mai ke mai.

            No ke pani ana nae ahiki i kona h** ana mai, ua loaa aku na hooia ana *** Mr. Webster, ka peresidena o ke k** o ka Mekia T. B. Seigle, ka mea n** e a'o i na keiki i ka oihana koa *** keia manawa ahiki i ka hookohuia o kekahi kumu paamau. O keia a*** koa i waeia ae la no kela hana, oia no ka mea nana e a'o i na koa o ka puali kiai lahui ma Honolulu nei.

 

HOOHOLO NA KEPANI KAMANA I EWALU HORA HANA.

            Ma ka halawai a na Kepani kamana, peua hale me hamo puna, o ka noho ana ma ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i apono lokahi ae ai lakou aole e hana a oi aku mamua o ewalu hora hana o ka la hookahi, e hoomaka ana ma ka la 1 o ka mahina o Iulai o keia makahiki ae.

            Ua hoalaia mai no kekahi manao no ka hooko koke ana aku i na mea i hooholoia e hoomaka ana ma ka la 1 o ka mahina ae nei o Okakoba, aka nae ua hooholo ka hapanui o ka poe i akoakoa ae ma kela halawai, e hoopanee iki a hoea i keia makahiki ae.

            Ua hooholo pu ia, in a e hoehanai aku ana na limahana mahope o ka pil* ana o ka ewalu hora hana o ka la, alaila e ukuia lakou ma kahi o ka papalua iho i ko lakou uku paamau no ka hora hookahi, ma ka hana la.

            Ma kela halawai i kohoia ae ai he mau komite lehulehu, no ka hookahi pono ana i ka ahahui o kela poe hana maluna o ke kahua paa, e loaa ole ** he mau pilikia ma keia mua aku.

            MELBOURNE, Sept. 13. - E loaa ma ana ia Auseteralia kekahi koi poho aole e emi iho malalo o $60,000,00 pa* na, ua hoikeia ae e ke Kuhina Nui Hughes ia mea ma ka la aku la i nehinei. O keia koi poho no ka uku au* mai ia i na poho o ka oihana kalepa ame na moku a Auseteralia ilko o ka manawa kaua.