Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 38, 19 September 1919 — HE LETA NA INOA OLE. [ARTICLE]

HE LETA NA INOA OLE.

Solomon Hanohano, Aloha oe:—Aia maloko o ka nupep.i Ke Aloha Aina o ka pole i hala, Sept. 5, 1919, he i?mau na kekahi mea i maopopo ole kona ino t, j » penei ua ninau la: '| Oin pnei ka pololei e C. K. aole o ka hoopae limahana ke kabua ! nana e hoohaiki nei na limahana kulo ' ko? I Ile uinau keia i onouia mai nei na 'u j na C'kas. Kamoa Kealoha e pane aku, a ( aia nae ma ka hapa hope loa o ua wehewehe manao ana la, e i ana, e ku mau ana me ka makaala no na a 'o lalau a ka poe i maa i na ano hana pauaKa, a hoopuka akamai, ma keia aūo manao ae la e hiki ai ke ike ia aku, ina paha e pane ia aku ana ka haina, a he mea mai koe he a'o lalau, a i ole, he pau aka, a i ole, he hoopuka akamai, a nie kekahi mau mea ano like e ae paha, aka he mau mea ole nae ia ia'u, oiai ka lehulehu e ike laula mti ana ia'u, a nie ka mea a'o lalau, e hoopuka-mau nei i na manao a'o oiaio ole, me ka lawe mai a hoonuinui aku i na kanaka, oiai, aole oia ka pilikia nui iwaena keia lahui kanaka i keia la; aka, o ka ne!e i ka hana aupuni. Ua kaa ae nei hoi ka mana ia oukou na Demokarata, ahea ka hoi lu ia iho ka oukou hana o ka hoopunipuni ana iho, ina oukou e puka nui loa ka hana, nui ka pomaikai, a pela wale aku? Ei nae a puka hoka nui iho la. Auhea ka hoi na pomaikai? Hoopau koalaala no hoi ka poe Demokarata, o kahi pono no a na Hepuhalika' i hana ku, oia iho la ka lakou nei e wahanui ai, ma ka hopau hana wale no ka lakou nei hooikaika, a mai pau loa na kanaka Hawaii oiaio i ke kipaku ia, | e ole ka Mea Hanohano Jonah Kumalae, hapaku-e ai ka mikini a kahi Pukiki, ina ua ai ia ka pakaliao me'ka pau ole o ka awaawa paakai. | No'u iho, ame ka ninau, i hoike ia ae nei maluna, eia iho no ka'u haina no i ka ninau a mea. Aole o ka hoopae limahana ka mea nana e hoohaiki nei i na limahana kuloko, aka, o ka hoopalaleha wale o ke kanaka limahana kuloko i ka hana, a komo mai ai o mikiala hana ma, a oia ka mea ma e ha'u nei ka j waha, e a'o lalau ai a kikoo wale aku ; la no na manao palaueka imua lilo loa i ka mea i hiki ole aku ilaila a lawe mai i mea hooweliweli aku i keia lahui kamehai nui wale me ka waiwai ole, koleoke e a'o mai ka mea nana keia ninau ma keia mua aku e hiki mai ana ka wa o na ilio liilii aole i kaakaa oa maka e nahu ai i na kanaka Hawaii a pau ke komo ole aku ma ka aoao Demokarata, 0 kei wle no ka mea i koe e a'o ia mai. Ma ko'u aoao aole au he kanaka i manao e noke i ka haku manao a i ole e imi paha i mau manao e hoopunipuni aku ai i na kanaka a hoolaha aku, aka j he kanaka heluhelu nupepa au, me ka manao nui i na manao a'o oiaio a wai-j wai e hoonaauao ia mai ai, a i ko 'u 1 maopopo ana i ka hoolaha oiaio ole a : maalea paha, o ko'u wa koke no ia pane koke ai, aole e lohi, elike me kela . hoolaha ma ke Aloha Aina o Augate iho nei, la 8, e pili ana i ka mana koho o ■ na lapana, oiai nae, o na mea e noonoo ia ana ia manawa o kahi eke poi ame ka puu i'a a ke kanaka Hawaii oiaio e j manaoia ana e kailiia aku a lilo na ke Pukiki, a me ia maopopo no o maalea ma, kikoo aku ana lakou nei a ka umi: makahiki a oi, i koe mai keia la aku, ( mea ae no ka mana koho, he mau wahi manao maikai i'o no paha ka hoonuinui ana peia ke ano; o ka ninau, heaha ka waiwai o neia mea he mana koho o na kanaka Hawaii oiai aia no ia lakou ko . lakou mana kohol Puka mau no na kanaka Hawaii a ma kahi o ka hana kana-! wai i na makhiki apau, o na kanawai 1 maopopo no i na kanaka Hawaii, ke ino, oia no ka lakou e hooholo ai, a o na kanawai maikai pepehi nui ia iho la no e Hawaii oiaio ma; auhea iho la ka mana koho k\iokoa ou e Hawaii oiaio? Aohe waiwai, poho ka luhi. 0 ka makemake o mea e loaa onn ■uku hana kupono no na limahana kuloko (Hawaii oiaio), o kakou nei, a mea iho la, o ka nui loa mai o na limahaua komo mai he hoemi uku hana ia i na limahana kuloko; he keu keia a kahi manao hoopunipuni ino loa i ike mun ole ia kahi i hoea mai ai keia mau a'o lalau, ana e manao ana paha o mea (inoa ole) mamua he $5, $7, a i ole, he $10 o na (lala aupuni o ka la ame na hana uwapo a no ke komo nui ana mai o na poe hoopae limahana i emi iho ai ka uku o na hana pili kuloko a ka $3 o na hana aupuni o ka la a he $3.15 o ka la o na hana uwapo e manaoia aku ai ua poho na hana kuloko \ keia wa mamuli o ke komo nui ana mai o na limahana owaho; he mau manao kupaianaha maoli keia a heaha la ka inoa kupono e kapaia aku ai ka mea nona keia mau manao? Aka, ua hiki no nae hoi. 1 ka niakahiki 1882 komo mai ka poe Pukiki hoopae limahana mamua aku he 75c o ka la, $2 o na uwapo nanahu ame auamo papa, a mawaho ae $1 a ke $1.50 o ka hana.kaa kikane ame na hana e a<> mawaho, pela mai a pii ae ka hana aupuni a $1 o ka la a mahepe pii hou | ae a ke $1.25 o ka la ahiki i ka maka {hiki 1905 makhmake ia e hoopii hou ae j i $1.50 ko ka la a makemake o Likana i Eliwai Demokarata i keia la e hoemi hou mai mai ke $1.25 a ka 75e o ka la; aole na hoopae limahana ma, aole loa, na Likana me ia piha limahana no a puka ai o John C. Lane i meia, pii hou lee ka ykuhana aupuni he $2 a i ka $2.40 o ka la; Repubalika kela, a na ka poe Repubalika no loaa ka $3 o ka la i

keia wa. Auhea ka kukaliki maf Ua piha poe lapana kakou a loaa ana keia uku pokeokeo o ka uku hana; heaha ka hoomaalea ma e manao mai nei e hamo puna! He a'o keia, eia imua o ke alo, aole o ke kii a ka mea waj.wai ole il&ila e hoopunipuni ai, he mea imiikai no paha ia hana he hoopunipuni, aole nae i oa wa apau, āohe hoi 1 loaa ae nei ka oukou hana kupono no na kuloko o kakou, lele ae nei ka hpi oe a o eJua paha i ka lapana, ola nohoi na liīhahaūa kuloko ke pii ae ka oukou uku hana & ka hapalua o ka hora; auwe ke ola oia poe e hana nei, a ina aole e hikj, mai a'o hoopunipuni hou mai .no ka uku kupono o na limahana, he lalau. Ma kahi o ka pulapu, aole &a ia mea e pili mai iaiiei, aohe o'u mau manao e 'hoeueu aku i na kanaka e nana hou aku no kekahi mea hou aku; aole loa ia mea e pili mai ianei, aohe o'u mau manao e hoeueu aku i na kanaka e nana hou aku no kekahi kau hou aku; aole loa o oe a o olua no ia e manao mai nei e onou i kahi elele a olua imua, oia ke kumu hoala mai nei o olua i keia mau manao palaualelo a olua i maunu pulapu i ka lehulehu, aole he kumu e ae o ko olua lalama ma o a maanei, no kahi manu aoha wale no a olua, ua ike mua ia kena mau alahele apau, ao'e e lanakila he kolohe, ina he aloha i'o kona no keia la'hui berita, o ke Akua, hai aku au me ka ōiaio, puka oia, a ina he manao aloha ole kona, aole loa e ae ke Akua e puka oia, o keia ka mea oiaio maoli, aol£ ona mea e ae nana i . kiloi ilalo, o ke AĪkiia wale no, oiai he haole oia i nele i ke aloha, a ina e loaa iaia ia mea he alolia, puka oia, nolaila mai manao e imi i ola malalo 0 ka manao pulapu i ka lahui i mea e ōla ai; aole oo' hewa ka moa pololei kona kani ana a ka wa a ka mea kolohe i manao ai e hana elike me Petero 1 manao ai aole e ike mai e lesu, oiai . nae o Petero ie noke ana i ka hoole ma- < nawa ino, me ka hailjili maoli ana, a i ke kftiii ana a ka moa i hoomaopopo ai oia (Petero) i ka pololei o na mea i olelo ia ma waena o laua elua, a ia I wa hookahi hoi i maopopo aku ai ia lesu na mea a Petero e fcana ana ma* waho, pela no keia; ua lalama ae nei ke kii ana ma ka ninau hoopae limabana i mea e ino ia ai na Eepuhalika, ' jia ike no nae na poe kanaka Hawaii naauao aoie ia he mea hoopilikia mai, a o na poe makemake loa no i ka poe hoopunipuni a he okoa no ia poe, a no ka lalama a lalau kani ai keia moa^ Ke hooki nei au maanei me ka lana mau o ka manao e alakai ia kakou apau e ka lahui holookoa e ike mai ana i keia pane maluna o qa manao oiaio a pololei, no ka pono o na Hawaii oiaio, me ka mahalo a nui i ka Lunahooponopono ame n* keiki o ka papapa'i. Owau mau no o , • C. K. KEALOHA.